Έξοδος του Μεσολογγίου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

}}'''Έξοδος του Μεσολογγίου''' ή κατά ορισμένους συγγραφείς ''Ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου''<ref name=":0">[http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/athanasiadis_doxastiko.html Aθανασιάδης-Νόβας Γεώργιος, Δοξαστικό της εξόδου του Μεσολογγίου, «Το Εἰκοσιένα». Πανηγυρικοί Λόγοι Ἀκαδημαϊκῶν, ἐκδ. Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἵδρυμα Κώστα καὶ Ἑλένης Οὐράνη, Ἀθῆναι 1977.]</ref><ref>Κοτσώνης Λ. Κωνσταντίνος (2005) ''Αιγυπτιακή Στρατιά εισβολής στην Πελοπόννησο. Συγκρότησις, τακτική, ηγεσία.'' Πρακτικά Ζ' Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, δημοσιευθέν στο "Πελοποννησιακά", Παράρτ. 27, 2007, σ. 486</ref> αναφέρεται στην έξοδο που πραγματοποίησαν οι πολιορκημένοι στρατιώτες και άμαχοι του [[Μεσολόγγι|Μεσολογγίου]], όταν οι δυνατότητες συνέχισης της άμυνας απέναντι στα τουρκικά και αιγυπτιακά στρατεύματα είχαν χαθεί, λόγω εξάντλησης των τροφίμων. Το γεγονός συνέβη την νύχτα μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826, κατά τη διάρκεια της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάστασης του ]]1821<ref name=":0" />, και συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας.{{παραπομπή}}

Εν τω μεταξύ, ο [[Υψηλή Πύλη|Σουλτάνος]] προβλέποντας ορθά ότι η πολιορκία θα ήταν χρονοβόρα και βάσει του ότι οι [[Ευρώπη|Ευρωπαϊκές]] Αυλές, πιεζόμενες από το [[Φιλελληνισμός|φιλελληνικό]] κίνημα των λαών τους, είχαν αρχίσει να αναγνωρίζουν την ύπαρξη ελληνικού ζητήματος, θέλησε να ενισχύσει τον αποκλεισμό της πόλης με επιπλέον δυνάμεις και του [[Ιμπραήμ Πασάς|Ιμπραήμ]], παρά το ότι κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν στην αρχική του συμφωνία με τον [[Αίγυπτος|Αιγύπτιο]] στρατάρχη. Στις αρχές του [[Οκτώβριος|Οκτώβριου]] 1825 κατέπλευσαν στην [[Αλεξάνδρεια]] ναυτικές μοίρες όλων των Οθωμανών συμμάχων, συνολικής δύναμης 145 πλοίων, που αποτελούνταν από τούρκικα, αιγυπτιακά, [[Αλγερία|αλγερινά]], [[Λιβύη|τριπολίτικα]] μεταγωγικά και πολεμικά σκάφη, ενώ υπήρχαν και αρκετά υπό διάφορες ευρωπαϊκές σημαίες. παράλληλα, στην πόλη αυτή συγκεντρώθηκαν 8.000 Άραβες πεζοί, 1.200 ιππείς καθώς και περίπου 800 άτακτοι τούρκοι που εκγυμνάζονταν υπό την επίβλεψη [[Γαλλία|γάλλων]] στρατηγών, ενώ μεγάλες ποσότητες τροφίμων και πολεμοφοδίων είχαν επίσης φτάσει από τους Γαλλικούς λιμένες. Με όλες αυτές τις δυνάμεις, ο Ιμπραήμ σκόπευε τόσο στην καθυπόταξη ολόκληρης της [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]] όσο και στην άλωση του Μεσολογγίου<ref>[[Διονύσιος Κόκκινος]], "''Η Ελληνική Επανάστασις''" (6τομο, έκδοση "Μέλισσα") Τ. 5, σελ. 142: "''Αι νέαι προπαρασκευαί του Ιμβραήμ''"</ref>.

Από τον Μάρτιο όμως η κατάσταση άρχισε να αλλάζει με κατάληψη από τους Τούρκους στρατηγικών νησίδων της λιμνοθάλασσας, όπως το [[Βασιλάδι Αιτωλοακαρνανίας|Βασιλάδι]] και ο Ντολμάς. Οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο της νησίδας Κλείσοβα μετά από μία σφοδρή [[μάχη της Κλείσοβας|μάχη]], στην οποία τα στρατεύματα του Ιμπραήμ είχαν πολύ βαριές απώλειες. Όμως η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη, με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση. Η κατάσταση στην πόλη έγινε δραματική και η πείνα άρχισε να θερίζει τους κατοίκους. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση το συμβούλιο των οπλαρχηγών και προκρίτων της πόλης πήρε την απόφαση για την έξοδο των κατοίκων από το Μεσολόγγι. Η έξοδος ορίστηκε για την νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου με ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων, μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826. Το σχέδιο της εξόδου πιθανότατα προδόθηκε, μάλλον από αυτόμολο ξένο<ref>Ο [[Σπυρίδων Τρικούπης]] αναφέρει έναν "''αλλοεθνή''", ενώ κατ΄ άλλους (εφημερίδες "''Φίλος του Νόμου''" της [[Ύδρα]]ς και "''Γενική Εφημερίς του Ναυπλίου''") πιθανολογείται αυτόμολος [[Βουλγαρία|βουλγαρικής]] ή [[Σερβία|σέρβικης]] εθνικότητας</ref>, με αποτέλεσμα οι τουρκοαιγύπτιοι να απαντήσουν με σφοδρή επίθεση που συνοδεύτηκε από σφαγή. Χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και μόνο 1.500 κατάφεραν να διασωθούν.

Η πτώση του Μεσολογγίου οδήγησε σε διάλυση της [[Γ' Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου|τρίτης εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου]] του 1826 και στην παραίτηση της [[Εκτελεστικό 1824|κυβέρνησης Κουντουριώτη]]. Στο εξωτερικό αναθέρμανε το φιλελληνικό κίνημα και επιτάχυνε τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την τελική λύση του ελληνικού ζητήματος<ref>[[Διονύσιος Κόκκινος]], "Η Ελληνική Επανάστασις", έκδοση "Μέλισσα", [[Αθήνα]], [[1974]], Τόμος 5ος, σελ. 291: "''Η σημασία και αι συνέπειαι του γεγονότος''"</ref>.