Ορθόδοξη Εκκλησία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τον Ιανουάριο του [[1454]] ο Σουλτάνος επέτρεψε την εκλογή νέου Οικουμενικού Πατριάρχη, που επρόκειτο να γίνει ηγέτης – Γενάρχης ολόκληρου του χριστιανικού πληθυσμού, με δικαιώματα διαχείρισης της φορολογίας και δράσης ως δικαστικής αρχής για όλους τους Χριστιανούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (ως συνέπεια της μη διάκρισης του Κορανίου σε φυλές αλλά σε θρησκείες). Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο του νέου συστήματος, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έλαβε αυξημένα προνόμια και η αρμοδιότητά του επεκτάθηκε και γεωγραφικά και ουσιαστικά: αφ' ενός, μέσω των προνομίων που του χορηγήθηκαν από το Σουλτάνο, θα μπορούσε ουσιαστικά να αγνοήσει τους άλλους ορθόδοξους Πατριάρχες, και, αφ' ετέρου, η δύναμή του έπαψε να είναι καθαρώς κανονική και πνευματική, γενόμενη επίσης και πολιτική. Για τους υπόδουλους Έλληνες, εμφανίστηκε όχι μόνο ως διάδοχος των βυζαντινών Πατριαρχών αλλά και ως κληρονόμος των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων. Για τους Οθωμανούς, ήταν ο ανώτερος και άμεσα υπόλογος διοικητής του ''Ρουμ μιλιέτ''.

 

 

Η ένωση της Φλωρεντίας, ήδη καταδικασμένη από τη λαϊκή πλειονοψηφία των Ορθοδόξων, πέρασε σε οριστική αχρησία με την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την ανάδειξη Πατριαρχών από την ανθενωτική μερίδα. Το [[1484]] η Πατριαρχική Σύνοδος την καταδίκασε και επίσημα. Όμως ούτε ο Σουλτάνος δεν ήταν ευνοϊκός στη συνέχιση των πολιτικών δεσμών με τη δυτική χριστιανοσύνη, φοβούμενος πιθανή σταυροφορία για την απελευθέρωση των χριστιανών υπηκόων του. Πλέον ο πνευματικός διάλογος με τη δύση έγινε αδύνατος και σε αυτό οφείλεται η απουσία της Ορθοδοξίας από σημαντικές εκκλησιαστικές και πνευματικές κινήσεις της περιόδου. Μέσω της λειτουργικής λατρείας και της παραδοσιακής πνευματικότητας των μοναστηριών, η ορθόδοξη πίστη συντηρήθηκε στην παλαιά ρωμαϊκή επικράτεια. Όσο αφορά στην ευρύτερη εκκλησιαστική παιδεία και διανόηση ξεχωρίζουν λαϊκοί ιεροκήρυκες όπως ο Άγιος [[Κοσμάς ο Αιτωλός]] αλλά και συγγραφείς όπως ο Άγιος [[Νικόδημος ο Αγιορείτης]], ο [[Ευγένιος Βούλγαρης]], ο [[Βενιαμίν ο Λέσβιος]] και Πατριάρχες σαν το διαφωτιστή [[Κύριλλος Λούκαρις|Κύριλλο Λούκαρη]].

Ο [[εθνικισμός]], που αναπτύχθηκε ως κίνημα τον [[18ος αιώνας|18ο αιώνα]], επηρέασε και την τουρκοκρατούμενη [[Βαλκάνια|βαλκανική χερσόνησο]] με την αρχική διεκδίκηση εκκλησιαστικής αυτονομίας των εθνοτήτων από το εκκλησιαστικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης.

 

 

 

Η [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] και η συνακόλουθη δημιουργία ελληνικού κράτους δημιούργησε το ερώτημα για την εκκλησιαστική διοίκησή του. Η πλέον προβεβλημένη άποψη ήταν αυτή της απόδοσης [[αυτοκεφαλία]]ς στην ελλαδική Εκκλησία, σκέψη που προκαλούσε την αντίδραση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ως κύριος εκφραστής της ιδέας της αυτοκεφαλίας προέβαλλε ο λόγιος κληρικός [[Θεόκλητος Φαρμακίδης]], του οποίου τις απόψεις υιοθετώντας η [[Αντιβασιλεία Όθωνα 1833|Αντιβασιλεία]] προέβη στην ανακήρυξη της Εκκλησίας της Ελλάδος ως αυτοκέφαλης το [[1833]]. Η πράξη αυτή καταδικάστηκε από το Φανάρι κηρύσωντας σχισματική την ελλαδική σύνοδο.

Τελικά το [[1850]] το Οικουμενικό Πατριαρχείο, θεωρώντας ως αντικανονική την προηγούμενη κατάσταση, απέδωσε με ειδικό Τόμο στην Εκκλησία της Ελλάδος το αυτοκέφαλο.

 

 

Η προσυλητιστική δράση της Βουλγαρικής Εξαρχίας προς ελληνόφωνους και σλαβόφωνους πληθυσμούς οδήγησε στον αφορισμό της από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τη σύγκληση Μείζονος Συνόδου το [[1872]], η οποία καταδίκασε τον εθνοφυλετισμό ως αίρεση εντός της Εκκλησίας. Βασικό χαρακτηριστικό των εκκλησιαστικών κινημάτων του δεύτερου μισού του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]] ήταν η σύνδεσή τους με αλυτρωτικές εθνικές βλέψεις. Το βουλγαρικό σχίσμα θα λήξει το [[1946]] με αίτηση συγχωρήσεως των Βουλγάρων προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και απόδοση κανονικής αυτοκεφαλίας.

Από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης της [[Ε.Σ.Σ.Δ.]] η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρήθηκε σαν θεσμός στήριξης του παλαιού μοναρχικού καθεστώτος και αντίθετος με τις αρχές του [[μαρξισμός|μαρξιστικού]] κράτους. Έως και την κήρυξη του [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|Β’ Παγκοσμίου Πολέμου]] η Εκκλησία της Ρωσίας και των άλλων σοβιετικών δημοκρατιών υπέστη σφοδρή πολεμική, η οποία εντάθηκε την περίοδο της κυριαρχίας του [[Ιωσήφ Στάλιν]].

 

 

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε σημείο καμπής στη σχέση της τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με το σοβιετικό κράτος. Η βοήθεια, που προσέφερε η Εκκλησία στην αμυντική προσπάθεια της Ε.Σ.Σ.Δ. είχε ως αποτέλεσμα τη χαλάρωση της κρατικής πολεμικής εναντίον της. Αν και μέχρι τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ο κρατικός μηχανισμός διατηρούσε αρνητική στάση απέναντι στην Εκκλησία και γενικότερα στην έκφραση θρησκευτικότητας, η οργανωτική δομή του Πατριαρχείου Μόσχας ενισχύθηκε με σκοπό την προς τα έξω ανάδειξη της θρησκευτικής ανεκτικότητας αλλά και τη χρησιμοποίησή του ως αντίβαρου στην ενίσχυση από τη δυτική συμμαχία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Στη χειρότερη θέση βρέθηκε η [[Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας|Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας]]. Οι παρεμβάσεις του αλβανικού κράτους οδήγησαν σταδιακά στην εξάρθρωση του εκκλησιαστικού οργανισμού με μαζικές φυλακίσεις και εκτοπίσεις στελεχών του. Ειδικότερα από το [[1967]], όταν με συνταγματική ρήτρα στη [[Αλβανία|Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας]] απαγορεύθηκε η οποιαδήποτε έκφραση θρησκευτικής πίστης και λατρείας, δημοσίας ή ιδιωτικής, οι διώξεις έλαβαν μορφή εντατική οδηγώντας έως το [[1990]] σε διάλυση και αφανισμό κάθε πρότερη οργανωμένη εκκλησιαστική παρουσία.

 

 

Ένα πρόσθετο πρόβλημα, που προέκυψε από την παραμονή των Ορθοδόξων Εκκλησιών υπό κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν η δημιουργία εκκλησιαστικών διοικήσεων της διασποράς με μέλη πολίτες, που βρέθηκαν εκτός των χωρών τους σε αντίδραση προς την εκεί πολιτική κατάσταση. Η έλλειψη κοινής διοικητικής υπαγωγής αυτών των οργανισμών προκάλεσε διάφορα προβλήματα κανονικής κυρίως φύσης. Στη μετακομμουνιστική εποχή γίνονται κινήσεις προσέγγισης με σκοπό την υπαγωγή των εκκλησιαστικών οργανισμών της διασποράς σε κανονικές διοικήσεις τοπικών Εκκλησιών και Πατριαρχείων.

 

 

== Διάρθρωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας ==