Ελένη (μυθολογία): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Templar52 (συζήτηση | συνεισφορές)
μ προσθ. + Πηγές
Templar52 (συζήτηση | συνεισφορές)
μ προσθ. + Πηγές
Γραμμή 72:
Σημειώνεται ότι στην ελληνική μυθολογία οι διάφοροι μύθοι με θέμα "αρπαγή κόρης" από θεούς ή ημίθεους στις περισσότερες των περιπτώσεων αποτελούν αλληγορική εκκοσμίκευση πανάρχαιου ιερατικού μύθου κρητομυκηναϊκής, αν όχι και κυκλαδικής, προέλευσης όπου ερμηνεύονται διαδοχικές αυξομειώσεις, εμφανίσεις - παρουσίες όντων ή φαινομένων της φύσης, όπως π.χ. στη βλάστηση, σε ουράνια σώματα ή άλλα φαινόμενα κ.λ.π. Παράλληλα όμως μπορεί να ερμηνεύουν αρπαγή - κατάκτηση εδάφους, κατόπιν πολεμικής σύγκρουσης, που περιέρχεται στον νικητή και που ωραιοποιείται (ηθικά) ως γάμος αυτού με γόνο (κόρη) του ηττημένου. Ο μύθος της αρπαγής της Ελένης από τον Θησέα συνδυάζει και τις δύο παραπάνω ερμηνείες, θεωρούμενη η Ελένη είτε αθάνατη θεά, είτε θνητή ηρωίδα, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα και κάποια προϊστορική σύγκρουση Αθηναίων - Σπαρτιατών (Αχαιών - Δωριέων).<br>
[[File:NAMA_Thésée_enlève_Hélène.jpg|thumb|200px|Η αρπαγή της Ελένης από τον Θησέα, βοηθούμενος από τον Πειρίθουν]]
Ο μύθος εξελίσσεται την εποχή που οι Διόσκουροι (ή Τυνδαρίδες) έχοντας ήδη ανδρωθεί, εξελισσόμενοι σε λαμπροί εθνικοί ήρωες των Λακώνων, είχαν εισβάλει στη [[Μεσσηνία]] όπου βασίλευε ο θείος τους [[Λεύκιππος]] για ν΄ απαγάγουν τις δύο θυγατέρες του, ουσιαστικά τις εξαδέλφες τους, τις ξακουστές [[Λευκιππίδες]], που έφεραν τα ονόματα [[Φοίβη (μυθολογία)|Φοίβη]] και [[Ιλάειρα]], (η [[αρπαγή των Λευκιππίδων]]), προκειμένου στη συνέχεια να τις νυμφευθούν . Τότε εξεστράτευσε ο μυθικός βασιλέας, ηλιακός αλλά και με ευδιάκριτα χθόνια χαρακτηριστικά ήρωας της Αττικής - Αθηνών Θησέας κατά της Σπάρτης. Φθάνοντας εκεί και προφανώς καταλαμβάνοντας κάποια περιοχή, έμεινε έκθαμβος ο ίδιος και ο φίλος του [[Πειρίθους]], (βασιλιάς των [[Λαπίθες|Λαπιθών]] που είχε συστρατευθεί μαζί του), βλέποντας σε ναό της Αρτέμιδας την πανέμορφη Ελένη, ηλικίας μόλις 7 ετών (κατά [[Ελλάνικος|Ελλάνικο]]<ref>Ελλάνικος 4F134.</ref>), ή ορθότερα 17 ετών (κατά [[Διόδωρος Σικελιώτης|Διόδωρο τον Σικελιώτη]] και [[Στησίχορος|Στησίχορο]]<ref>Διόδωρος 4.63.1-3.</ref>), να χορεύει με εκπληκτική χάρη. Έτσι επιστρέφοντας αποφάσισε να την απαγάγουν, ρίχνοντας προηγουμένως κλήρο με τον οποίο περιήλθε στον Θησέα, όπως τούτο υποστήριζαν οι Λάκωνες, ο οποίος και την έφερε στην Αττική για να την νυμφευθεί, όπως ομοίως είχε προηγουμένως απαγάγει την [[Αριάδνη]], (που είχε εγκαταλείψει, ή υποχρεώθηκε να ελευθερώσει - εγκαταλείψει στην [[Νάξος|Νάξο]]), ή νυμφευθεί την Αμαζόνα [[Αντιόπη (Αμαζόνα)|Αντιόπη]] και αργότερα την [[Φαίδρα]]. Επιστρέφοντας ο [[Θησέας]] στην Αττική, συνοδευόμενος από τον Πειρίθου, παρέδωσε την Ελένη στην μητέρα του [[Αίθρα (μυθολογία)|Αίθρα]], που διέμενε στις [[Αφίδνες]] για να την αναθρέψει και να τη συντροφεύει. Στο σημείο αυτό ο Στησίχορος υποστηρίζει ότι ο Θησέας τελικά την νυμφεύθηκε και καρπός τους ήταν η [[Ιφιγένεια]]<ref>Στησίχορος, fr. 191 PMG</ref>.<br>
Στο άκουσμα της απαγωγής αυτής και σε ελάχιστο χρόνο αργότερα οι Διόσκουροι, έχοντας συγκροτήσει ικανό αξιόμαχο στρατό εκστράτευσαν κατά του Θησέα, προκειμένου ν΄ απελευθερώσουν και να φέρουν πίσω την αδελφή τους. Η εκστρατεία αυτή συνέβη καθ΄ ον χρόνο ο Θησέας, έχοντας προηγουμένως υποσχεθεί βοήθεια στον Πειρίθουν, είχαν μεταβεί και οι δύο στην Ήπειρο, στον βασιλέα των Μολοσσών Αϊδωνέα προκειμένου να αποτολμήσουν να απαγάγουν την θυγατέρα του καλούμενη Κόρη ή κατ΄ άλλο μύθο στον κάτω κόσμο για να απαγάγουν την Περσεφόνη, για λογαριασμό του δεύτερου που πολύ ποθούσε<ref>Η σύζυγος του βασιλέα Αϊδωνέα καλούταν Περσεφόνη, η θυγατέρα του Κόρη και ο σκύλος του Κέρβερος. Τα ονόματα αυτά προκάλεσαν σύγχυση με την Περσεφόνη της Δήμητρας στον Άδη.</ref>. Κατά τον έτερο μύθο ο Θησέας και ο Πειρίθους μετέβησαν στο Ταίναρο και από εκεί κατέβηκαν στο βασίλειο του Άδη. Και στους δύο επιμέρους μύθους υπήρξε τραγική κατάληξη για τον Πειρίθου, ενώ ο Θησέας κατάφερε να διασωθεί μετά τη μεσολάβηση του Ηρακλή. Η χρονική αυτή σύμπτωση πράγματι αποτελεί ένα θαυμάσιο εύρημα της αρχαίας μυθοπλαστικής αττικής αγχίνοιας (ευφυΐας).<br>
Έτσι φθάνοντας σι [[Διόσκουροι]] με τον στρατό τους στην Αττική απαίτησαν από τους Αθηναίους την άμεση παράδοση της αδελφής τους, προχωρώντας σε σχετικές αναζητήσεις, χωρίς όμως να προβούν σε λεηλασίες και καταστροφές, (γεγονός εκ του οποίου αργότερα θα τιμώνται ως θεότητες και από τους Αθηναίους). Τελικά ανακάλυψαν το κρησφύγετο που κρύπτονταν η αδελφή τους, κατόπιν υπόδειξης των κατοίκων της [[Δεκέλεια Αττικής|Δεκέλειας]], οι οποίοι από της εποχής εκείνης, όπως εξιστορεί ο [[Ηρόδοτος]], απέκτησαν ιδιαίτερα προνόμια όπως της ατέλειας και της προεδρίας στην [[αρχαία Σπάρτη]] που διατήρησαν μέχρι και τους κλασικούς χρόνους. Στη συνέχεια οι Διόσκουροι απελευθερώνοντας την αδελφή τους και συλλαμβάνοντας αιχμάλωτοαιχμάλωτη την μητέρα του Θησέα επέστρεψαν στη Σπάρτη<ref>Ηρόδοτος Θ΄, 7</ref> <ref>Πλούταρχος "Βίος Θησέα" 31-34</ref> <ref>Απολλόδωρος Γ΄,10.8</ref> <ref>Παυσανίας Ε΄, 19.3</ref>
 
=== Μνηστήρες της Ελένης ===
Όταν η πανέμορφη Ελένη έφθασε σε ηλικία γάμου, καθιστάμενη έτσι ιδιαίτερα περιζήτητη, όπως ήταν φυσικό, πολλοί βασιλείς και βασιλικοί γόνοι απ΄ όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο προσήλθαν στο ανάκτορο του Τυνδάρεω, άλλοι αυτοπροσώπως και άλλοι με αντιπροσωπείες - πρεσβείες, προσφέροντας πλούσια δώρα, προκειμένου να ζητήσουν το χέρι της. Εκ του συνόλου αυτών έχουν διασωθεί 45 διακριτά ονόματα που φέρονται αποσπασματικά σε σχετικούς καταλόγους που συνέταξαν ο Ησίοδος<ref>Ησιόδου ''[[Κατάλογος Γυναικών]]'' 198,7-8 και 199.0-1</ref>, ο Απολλόδωρος<ref>''[[Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου|Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη]]'' ΙΙ,10,8</ref> και ο Υγίνος<ref>Υγίνου "''Μύθοι''" 81</ref>. Στην επιλογή των πλέον κατάλληλων για μελλοντικό σύζυγο της Ελένης πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι Διόσκουροι, ενώ την τελική απόφαση είχε ο Τυνδάρεω. Βάσει των παραπάνω καταλόγων μνηστήρες της Ωραίας Ελένης αναφέρονται οι ακόλουθοι (κατ΄ αλφαβητική σειρά): [[Αγαπήνορας]], [[Αγκαίος]], [[Αίας ο Λοκρός]], [[Αίας ο Τελαμώνιος]], [[Αλκμαίων]], [[Αμφίλοχος]], [[Αμφίμαχος]], [[Αντίοχος]], [[Ασκάλαφος]], [[Διομήδης]], [[Ελεφήνορας]], [[Επίστροφος]], [[Εύμηλος]], [[Ευρύπυλος]], [[Θάλπιος]], [[Θόας]], [[Ιάλμενος]], [[Ιδομενέας]], [[Κλυτίος]], [[Λεοντέας]], [[Λήιτος]], [[Λυκομήδης]], [[Μαχάων]], [[Μέγης]], [[Μενέλαος]], [[Μενεσθέας]], [[Μηριόνης]], [[Νηρέας]], [[Οδυσσέας]], [[Πάτροκλος]], [[Πηνέλεως]], [[Ποδαλείριος]], [[Ποδάρκης]], [[Πολύξενος]], [[Πολυποίτης]], [[Πρόθοος]], [[Πρωτεσίλαος]], [[Σθένελος]], [[Σχεδίος]], [[Τεύκρος]], [[Τληπόλεμος]], [[Φείδιππος]], [[Φήμιος]] και [[Φιλοκτήτης (μυθολογία)|Φιλοκτήτης]]<ref>Ο Υγίνος στους μύθους του, με αρίθμ. 81 (''Μνηστήρες της Ελένης''), αναφέρει ένα ακόμα μνηστήρα με το όνομα Βλάνηρος, που παραμένει άγνωστος.</ref>.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στους εν λόγω πίνακες των μνηστήρων της Ελένης δεν συμπεριλαμβάνονται σπουδαίοι ήρωες βασιλείς της εποχής εκείνης, όπως ο Αγαμέμνων, που πολύ πιθανόν να έχει ήδη νυμφευθεί την αδελφή της Ελένης Κλυταιμνήστρα, καθώς και ο Αχιλλέας, που ίσως να ήταν πολύ νέος ακόμη για γάμο, όπως επίσης και ο ήρωας και βασιλεύς της Τεγέας ο Έχεμος, που ίσως και αυτός να είχε ήδη νυμφευθεί την έτερη αδελφή της Ελένης, την Τιμάνδρα. Αντίθετα στους μνηστήρες περιλαμβάνεται ο γιος του Πειρίνθου.
 
=== Όρκος του Τυνδάρεω ===
Τελικά ο [[Τυνδάρεως]], διάλεξε τον [[Μενέλαος|Μενέλαο]] για να την παντρέψει. Η [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]], σύμφωνα με την υπόσχεση που είχε δώσει στον [[Πάρις|Πάρη]], κανόνισε να νιώσουν δυνατό αμοιβαίο έρωτα κι έτσι ο [[Πάρις]] την πήρε με τη θέλησή της στην [[Τροία]].
Με την ονομασία "''όρκος του Τυνδάρεω''", ή "''όρκος των μνηστήρων της Ελένης''" φέρεται στην ελληνική μυθολογία ο όρκος τον οποίο επέβαλε ο Τυνδάρεως στους μνηστήρες της Ελένης και υποχρεώθηκαν αυτοί να δώσουν πριν την ανάδειξη του μέλλοντος συζύγου της Ελένης.
=== Γάμος με τον Μενέλαο ===
Τελικά ο [[Τυνδάρεως]], επέλεξε τον [[Μενέλαος|Μενέλαο]] για μέλλοντα σύζυγο της κόρης του Ελένης, οι γάμοι των οποίων τελέσθηκαν στη Σπάρτη.
 
=== Ελένη: Δευτερεύουσα θεότητα ===
Σύμφωνα με τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα αλλά και τις γραμματειακές πηγές που έχουν διασωθεί αποκαλύπτεται περίτρανα ότι η Ωραία Ελένη απολάμβανε θεϊκές τιμές τόσο στην [[αρχαία Σπάρτη]], όπου υπήρχαν δύο ναοί αφιερωμένοι α΄ αυτήν, το [[Μενελάειον Σπάρτης|Μενελάειον]], στις [[Θεράπνες]] και άλλος ένας παρά τον οικισμό Πλατανίτσα, καθώς επίσης στο [[Άργος]], την [[Αρκαδία]], την [[Κόρινθος|Κόρινθο]], τη [[Βοιωτία]], την Αττική (Αθήνα) που τιμόταν μαζί με τους Διόσκουρους στην εορτή των [[Ανάκεια|Ανακείων]] στο [[Ανάκειον|Ανάκειο ιερό]]<ref>Παυσανία "Ελλάδος Περιήγησις - Αττικά 18.1</ref>, τη [[Θεσσαλία]], τη [[Ρόδος|Ρόδο]], καθώς ακόμα στην [[Ιταλία]] και την αρχαία Αίγυπτο. Σύμφωνα με τις αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων, εφόσον η Ελένη λατρευόταν σε οικείους ναούς και απεικονιζόταν σε λατρευτικά αγάλματα και ξόανα, όπως ομολογούν και αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο [[Ισοκράτης]]<ref>Ισοκράτους 10,6</ref> και ο [[Ηρόδοτος]]<ref>Ηροδότου VI 61</ref> η από Διός Ελένη ήταν δευτερεύουσα θεά της ελληνικής μυθολογίας. Τα περί χαρακτήρος και προστασίας της θεότητας αυτής συνάγονται από τα παρακάτω στοιχεία:
# Όπως μνημονεύει ο [[Ησύχιος]] μια από τις εορτές των Λακώνων ήταν τα λεγόμενα '''Ελένια''' (''Ἑλένια'') ή Ελένεια που προφανώς πρόκειται για εορτή της Ελένης.
# Το 18ο ειδύλλιο του [[Θεόκριτος|Θεοκρίτου]], το "''Ελένης επιθαλάμιο''", που αναφέρεται στους γάμους Μενέλαου - Ελένης κάνει μνεία μιας φυσιολατρικής τελετής κατά την οποία οι νεάνιδες της Σπάρτης στεφανωμένες με υακίνθους επιβαίνοντας σε ελαφόμορφες άμαξες, τις καλούμενες "''κάνναθρα''", προσέρχονταν στο ιερό της Ελένης και στόλιζαν τον εκεί ιερό πλάτανο με άνθη λωτού, κάνοντας παράλληλα σπονδές με λάδι στη ρίζα του δένδρου και γράφοντας στο φλοιό του τη φράση "''να με τιμάς γιατί είμαι φυτό της Ελένης''". Τελετή σαφώς μυητικού χαρακτήρα για το "πέρασμα" των παρθένων στην ώριμη ηλικία, δηλαδή από την προστασία της [[Άρτεμις|Αρτέμιδας]] στη δικαιοδοσία της Ελένης.<ref>Μ. Κοπιδάκη "''Ελένη: "What's in a name?''"</ref>
# Με την ονομασία '''Ελενηφόρια''' καλούνταν εορτές προς τιμή της Ελένης που τελούνταν στον ναό της Βαυρωνίας Αρτέμιδος. Για τις εορτές αυτές οι πληροφορίες είναι ελάχιστες και συγκεχυμένες<ref>Μ. Κοπιδάκη "''Ελένη: "What's in a name?''"</ref>. Παρά ταύτα διαφαίνεται κάποια λατρευτική σχέση της Ελένης με τη θεά Άρτεμη, δίδυμη αδελφή του θεού του φωτός Απόλλωνα, επίσης κόρη του Δία, θεότητα της γονιμότητας της φύσης.
 
 
Τελικά ο [[Τυνδάρεως]], διάλεξε τον [[Μενέλαος|Μενέλαο]] για να την παντρέψει. Η [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]], σύμφωνα με την υπόσχεση που είχε δώσει στον [[Πάρις|Πάρη]], κανόνισε να νιώσουν δυνατό αμοιβαίο έρωτα κι έτσι ο [[Πάρις]] την πήρε με τη θέλησή της στην [[Τροία]].
 
== Ομηρική Ελένη ==