Αιτιοκρατία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μ Ορθογραφία |
||
Γραμμή 1:
Η '''αιτιοκρατία''' (ντετερμινισμός) (Determinism) είναι η φιλοσοφική τάση που επηρέασε ιδιαιτέρως την [[επιστήμη|επιστημονική]] σκέψη από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Απόδέχεται την ύπαρξη της αιτιότητας, την καθολική αιτιώδη και νομοτελειακή συνάφεια όλων των φαινομένων. Το ευθέως αντίθετο της αιτιοκρατίας πρεσβεύει η [[αναιτιοκρατία]] ή ιντετερμινισμός. Οι αρχικές ιδέες που διαμόρφωσαν την αιτιοκρατία ως ιδεολόγημα απαντώνται στους ατομικούς
Στη σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη η αιτιοκρατία συνδέεται με τη σκέψη διανοητών όπως ο [[Φράνσις Μπέικον]], ο [[Γαλιλαίος]], ο [[Καρτέσιος]], ο [[Νεύτων]], ο [[Μιχαήλ Λομονόσοφ]], ο [[Λαπλάς]], ο [[Σπινόζα]] και οι Γάλλοι υλιστές του [[18ος αιώνας|18ου αι.]]. Ο μηχανιστικός και αφηρημένος χαρακτήρας των εν λόγω περί αιτιοκρατίας αντιλήψεων εκφράζεται με την απολυτοποίηση της μορφής της αιτιοκρατίας, την ταύτιση της αιτιοκρατίας με την αναγκαιότητα και την απόρριψη του αντικειμενικού χαρακτήρα της τυχαιότητας.
Γραμμή 19:
Μεγάλο μέρος της σύγχρονης αμφισβήτησης ή απλά συζήτησης γύρω από τον ντετερμινισμό παρουσιάζεται με επίκεντρο τα σύγχρονα πορίσματα της [[κβαντομηχανική]]ς. Συγκεκριμένα, σε ατομικό επίπεδο, τα στοιχεία που περιγράφουν τις κινήσεις σωματιδίων μπορούν μόνο να υπολογιστούν [[πιθανότητα|πιθανολογικά]] (είναι για παράδειγμα δυνατό να προβλέψουμε την θέση ενός σωματιδίου αλλά όχι και την ταχύτητά του ταυτόχρονα). Αυτό σημαίνει πως το σύμπαν δεν μπορεί να προβλεφθεί απόλυτα (ακόμα και αν ήταν δυνατό να έχουμε όλα τα στοιχεία του παρελθόντος και την ικανότητα να τα αναλύσουμε ακριβώς). Αυτό το πόρισμα δεν αναφέρεται απλά στην ανικανότητα του ανθρώπου να παρατηρήσει συγκεκριμένα φαινόμενα αλλά σε συγκεκριμένη ιδιότητα της Φύσης εκφρασμένη από την [[Αρχή της απροσδιοριστίας]], η οποία έχει παρατηρηθεί πειραματικά. Ο λόγος που δεν βλέπουμε αυτή την αβεβαιότητα στην καθημερινότητα είναι ότι εμφανίζεται σε πολύ μικρή κλίμακα και γίνεται κυρίως εμφανής στον μικρόκοσμο. Άρα το «σκληρό» ντετερμινιστικό μοντέλο δεν εφαρμόζεται παρά μόνο εάν θεωρήσουμε την πιθανολογική αβεβαιότητα μέρος της ντετερμινιστικής εικόνας για το σύμπαν. Σε αυτή την περίπτωση όμως, η ιδέα πως το σύμπαν δρα «όπως θα δρούσε ούτως ή άλλως» δεν ισχύει. Στην υποθετική περίπτωση που η ιστορία - ή μέρος της ιστορίας - θα επαναλαμβανόταν, η κβαντική αβεβαιότητα θα δημιουργούσε μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας.
Μοντέλα που προσπαθούν να ικανοποιήσουν την ντετερμινιστική εικόνα μιλάνε συχνά για μια [[κρυμμένη μεταβλητή]] η οποία θεωρητικά θα δώσει στην κβαντική μηχανική αυτό που της λείπει και θα την ξανακάνει ντετερμινιστική. Πολλά μοντέλα έχουν προταθεί αλλά συνήθως αποδεικνύονται ανεφάρμοστα πειραματικά. Ανάμεσά τους και εκείνα που προτείνουν πως οι κβαντικές [[Κυματοσυνάρτηση|κυματοσυναρτήσεις]] (που αναπαριστούν όλα τα στοιχεία που αποτελούν ένα σύστημα υπό παρατήρηση) εκφράζουν τον ντετερμινισμό, μιας και εμπεριέχουν την πληροφορία που αφορά πιθανότητες που σχετίζονται με το σύστημα. Η ιδέα όμως αυτή δεν είναι εύκολο να χαρακτηριστεί απόλυτα ντετερμινιστική ή τουλάχιστον «σκληρά» ντετερμινιστική: στην χαρακτηριστική περίπτωση της κυματοσυνάρτησης που εκφράζει όλη την Ύπαρξη, η «μεγάλη συνάρτηση» θα περιέχει και την πιθανότητα για εναλλακτικά σύμπαντα μετά το [[Μεγάλη έκρηξη|big bang]] αλλά και την πιθανότητα η γη ή ο γαλαξίας να μην υπήρχαν καν.
Επιστήμονες που αμφισβήτησαν την πιθανολογική εικόνα για το σύμπαν προσπαθώντας να κρατήσουν την μέχρι τότε ντετερμινιστική (και αναζήτησαν την «[[κρυμμένη μεταβλητή]]») ήταν πολλοί. Ανάμεσά τους και ο [[Αϊνστάιν]] ο οποίος αφιέρωσε μεγάλο μέρος του τέλους της ζωής του προσπαθώντας να βρει την σύνδεση μεταξύ θεωρίας της σχετικότητας και κβαντομηχανικής προς ικανοποίηση του ντετερμινιστικού μοντέλου. Μάλιστα είπε «[..]ο Θεός δεν παίζει ζάρια.»<ref>Προσωπικό γράμμα στον [[Μαξ Μπορν]], 4 Δεκεμβρίου 1926, [http://www.alberteinstein.info/db/ViewDetails.do?DocumentID=38009 Αρχεία Άλμπερτ Αϊνστάιν] ρολό 8, κομμάτι 180</ref>.
| |||