Ελένη (μυθολογία): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αντικατάσταση παρωχημένου προτύπου με references tag |
μ προσθ. |
||
Γραμμή 43:
== Προ-Ομηρική Ελένη - θεότητα ==
[[File:Antonio Canova-Helen of Troy-Victoria and Albert Museum.jpg|thumb|right|180px|Προτομή της Ωραίας Ελένης]]
Δυστυχώς ίχνη της προ-ομηρικής Ελένης, δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμα, επειδή ακριβώς δεν έχουν διασωθεί γραμματειακά στοιχεία της περιόδου αυτής. Μπορούν όμως ν΄ ανιχνευθούν, κατ΄ ανάγκη, στα ομηρικά έπη, που είναι και τα αρχαιότερα σωζόμενα κείμενα, όπου η περί της Ελένης γενικότερη αντίληψη και στοιχεία αυτής (εμφάνιση, καταγωγή, χαρακτήρας κ.λ.π.) αποτυπώνονται περισσότερο ως υπαινιγμοί, θεωρούμενα πολύ γνωστά στους ακροατές των Επών, καθώς επίσης από αρχαιολογικά ευρήματα, (ναοί, ιερά, αναθήματα κ.λ.π.), ή και από σωζόμενα αρχαία έργα τέχνης (ανάγλυφες παραστάσεις, αγγειογραφίες κ.λ.π.).<br>
Ο [[Όμηρος]] την ονομάζει ''κόρη του Δία'' από την επαφή του με τη [[Λήδα]], την οποία επεσκέφθη μεταμορφωμένος σε λευκό κύκνο, φερόμενη έτσι κατά τον αυτό μύθο αδελφή εξ αίματος των [[Διόσκουροι|Διοσκούρων Κάστορα και Πολυδεύκη]]. Παράλληλα όμως ο Όμηρος την θεωρεί κόρη του μυθικού ήρωα του Άργους Τυνδάρεω και της Λήδας και συνεπώς αδελφή της [[Κλυταιμνήστρα]]ς, της [[Τιμάνδρα|Τιμάνδρας]], καθώς και του Κάστορα και Πολυδεύκη, οι αποκαλούμενοι στον μύθο αυτόν Τυνδαρίδες, προσδίδοντάς έτσι ηρωική καταγωγή από Σπάρτη και το ευρύτερο Άργος<ref>Ο Τυνδάρεως, η Λήδα, οι Διόσκουροι, η Ελένη κ.λ.π. πρόσωπα ανήκουν κυρίως στους μύθους της Λακωνίας P. Decharme σ.595</ref>. Σημειώνεται ότι ο από Τυνδάρεω μύθος γέννησης της Ελένης φέρεται να είναι πολύ αρχαιότερος από εκείνον τον από Διός γέννησης.
Γραμμή 49:
Ο Τυνδάρεως είναι απόγονος του μυθικού αυτόχθονα πρώτου βασιλέως της Λακωνίας, του [[Λέλεγας|Λέλεγα]]<ref>[http://remacle.org/bloodwolf/erudits/pausanias/laconiegr.htm (Παυσανίας, Λακωνικά, Ι, 1 -2)] <br /> "ὡς δὲ αὐτοὶ Λακεδαιμόνιοι λέγουσι, Λέλεξ αὐτόχθων ὢν ἐβασίλευσε πρῶτος ἐν τῇ γῇ ταύτῃ καὶ ἀπὸ τούτου Λέλεγες ὧν ἦρχεν ὠνομάσθησαν"</ref> Συγκεκριμένα ο Λέλεγας ενωθείς με την Ναϊάδα [[Κλεοχάρεια]] έγινε πατέρας του [[Ευρώτας (μυθολογία)|Ευρώτα]], του οποίου η κόρη [[Σπάρτη (μυθολογία)|Σπάρτη]] παντρεύτηκε τον [[Λακεδαίμονας|Λακεδαίμονα]] τον γιο του Δία και της νύμφης [[Ταϋγέτη (μυθολογία)|Ταϋγέτης]]. Από την ένωση αυτή γεννήθηκαν ο [[Αμύκλας]] (επώνυμος ήρωας λακωνικών πόλεων) ο Υάκινθος και ο [[Κυνόρτας]]. Γιος του τελευταίου ήταν ο [[Περιήρης]] που νυμφεύθηκε την [[Γοργοφόνη]], κόρη του Αργείου ήρωα [[Περσέας|Περσέα]] και της [[Ανδρομέδα]]ς, με την οποία και απέκτησε πολλά παιδιά, τον φονευθέντα από τον Ηρακλή [[Ιπποκόων]]τα, τον [[Ικάριος ο Λακεδαιμόνιος|Ικάριο]] (πατέρα της Πηνελόπης), τον '''Τυνδάρεω''', τον [[Αφαρέας|Αφαρέα]] και τον [[Λεύκιππος|Λεύκιππον]], εκ των οποίων οι τρεις τελευταίοι, είτε αυτοπροσώπως με τα έργα τους, είτε με τα τέκνα τους, κυριάρχησαν στους λακωνικούς μύθους κατά την τελευταία προ-ομηρική εποχή ή εποχή των ηρώων βασιλέων.
Ο Τυνδάρεως, μετά τον θάνατο του πατέρα του ανέλαβε Βασιλεύς της Σπάρτης, πλην όμως ο ετεροθαλής αδελφός του Ιπποκόων κατάφερε με τους 12 γιους του να τον ανατρέψει και να καταλάβει την εξουσία. Τότε ο Τυνδάρεω καταφεύγοντας μαζί με τον αδελφό του Ικάριο στο ανάκτορο του [[Θέστιος|Θέστιου]] (βασιλέα της Αιτωλίας) και βοηθώντας τον σε επιχειρήσεις κατά των γύρω εχθρών του, ζήτησε τη βοήθειά του καθώς και πολλών άλλων επιφανών ηρώων και βασιλέων της εποχής, μεταξύ των οποίων του [[Ηρακλής (μυθολογία)|Ηρακλή]] και του [[Κηφέας|Κηφέα]] (βασιλέα της Τεγέας), στην αποκατάστασή του στο θρόνο της Σπάρτης. Πράγματι αυτοί προσέτρεξαν νικηφόρα και ο Τυνδάρεως ανέλαβε πάλι βασιλεύς, ενώ ο Θέστιος του πρόσφερε για σύζυγο την πανέμορφη κόρη του, τη [[Λήδα]]. Ο Τυνδάρεως μετά της Λήδας απέκτησε
=== Ο από Διός μύθος γέννησης ===
Γραμμή 56:
Πριν όμως διαμορφωθεί πλήρως αυτός ο μύθος υπήρξε ένας μεταβατικός που αφορούσε μόνο τον Πολυδεύκη προκειμένου να ερμηνευτούν οι εξ αντιθέτου διαδοχικές εμφανίσεις των ταυτόσημων με αυτόν και τον Κάστορα ουρανίων σωμάτων. Κατά τον μονομερή αυτόν μύθο η Θεστιάδα Λήδα συνευρέθη την ίδια νύκτα με τον σύζυγό της Τυνδάρεω και τον κυρίαρχο του ουρανού Δία. Από τη συνεύρεση αυτή ο μεν Κάστορας φέρεται γιος του Τυνδάρεω, συνεπώς θνητός υποκείμενος σε γήρας και θάνατο, ενώ ο Πολυδεύκης γιος του Δία που τυγχάνει αθάνατος<ref>Στην Ελληνική Μυθολογία παρόμοια περίπτωση αποτελούν ο Ηρακλής και ο Ιφικλής, ή ο Θησέας και ο Πειρίθους.</ref>. Η ζωή που απολαμβάνουν έκαστος "διαδοχικά" όπως θα ερμηνευτεί παρακάτω βασίστηκε στην εξαίρετη αφοσίωση του αθάνατου Πολυδεύκη προς τον θνητό αδελφό του Κάστορα την τύχη του οποίου θέλησε να συμμεριστεί.
[[Αρχείο:François-Édouard Picot - Léda.jpg|thumb|"Η Λήδα και ο κύκνος" πίνακας του Φρανσουά-Εντουάρ Πικό]]
Ο βασικός μύθος κατά τον οποίο ο Δίας καθίσταται πατέρας των Διοσκούρων και της Ελένης συνοδεύεται από θαυμάσια περιστατικά, μέρη των οποίων απαντώνται και σε ξένες μυθολογίες. Συγκεκριμένα η κύρια επουράνια δύναμη, ο Δίας, προκειμένου να κατακτήσει την όμορφη Λήδα μεταμορφώνεται σε λευκό κύκνο σκηνοθετώντας καταδίωξή του από αετό που είχε μεταμορφωθεί η θεά Αφροδίτη, (ανθρωπόμορφη έννοια της ωραιότητας). Αντικρίζοντας η Λήδα τον καταδιωκόμενο λευκό κύκνο τον πήρε αμέσως στην αγκαλιά της. Από τη συνεύρεση αυτή η Λήδα γέννησε δύο αυγά όπου μετά εννέα μήνες εκκόλαψης από το ένα γεννήθηκαν οι λαμπροί Διόσκουροι και από το άλλο η πανέμορφη Ελένη, οι οποίοι και θα καταστούν φωτοβόλες θεότητες. Κατά δε την αφήγηση του Απολλόδωρου στη διάρκεια της εν λόγω συνεύρεσης της Λήδας με τον ουράνιο κύκνο αυτή είχε μεταμορφωθεί σε χήνα. [[File:WLANL - Artshooter - Zeus, Hera en Amor observeren de geboorte van Helena en de Dioskuren.jpg|thumb|180px|left|Ο Ζευς, η Λήδα και ο Έρως παρακολουθούν τη γέννηση της Ελένης και των Διοσκούρων ''(Ολλανδικό φαγεντιανό, 1550)''<ref>Το έργο αυτό τιτλοφορείται ως "Ο Ζευς, η Ήρα και ο Έρως, αντί του ορθού Ο Ζευς, η Λήδα και ο Έρως, δεδομένου ότι η Ήρα ουδεμία σχέση έχει με τον μύθο. Χαρακτηριστικό ότι απεικονίζεται η Λήδα είναι ο ερυθρόμορφος πέπλος της.</ref>]] Παρόμοιες μυθοπλασίες με μυθικά πτηνά (χήνα, ή πάπια, ή όρνιθα) να γεννούν χρυσά αυγά απαντώνται και σε παραδόσεις άλλων λαών<ref>Στην Ινδική μυθολογία το χρυσό αυγό που επιπλέει στη θάλασσα είναι ο ήλιος που εξέρχεται (ανατέλλει) στον ορίζοντα κατά την αυγή, ενόσω καλύπτεται από ατμούς, Στη [[Ραμαγιάνα]] ο ουρανός παραβάλλεται με λίμνη στην οποία ο ήλιος είναι χρυσή πάπια. Στους ρωσικούς μύθους η μυθική πάπια γεννά καθημερινά το μεν πρωί χρυσό αυγό, τον Ήλιο, το δε βράδυ ασημένιο αυγό, τη Σελήνη.(De Gubernatis "Ζωολογική Μυθολογία" σ.523-524)</ref>. Σημειώνεται ότι παρόμοιο περιστατικό απαντάται και στην κοσμογονία των Ορφικών όπου η μελανόπτερη Νύκτα (Νυξ) γονιμοποιούμενη από τον άνεμο γέννησε ωόν από το οποίο, μετά τη συμπλήρωση του απαραίτητου
Στον εν λόγω μύθο η Λήδα, όπως κι η [[Λητώ]] της οποίας το όνομα φέρεται ίσως ταυτόσημο με το δικό της<ref>κατά Preller II, σ.90.</ref> γίνεται η προσωποποίηση της νύκτας όταν στο τελευταίο στάδιο ξεπροβάλει προς την ανατολή ως να κατατρέχεται ο λευκός κύκνος (η λευκή απόχρωση του ουρανού κατά το λυκαυγές) όπου παίρνοντάς τον στην αγκαλιά της λίγο αργότερα γεννιούνται οι δύο αστέρες που φωτίζουν τον κόσμο καθώς και η φωτεινή τους ενέργεια (η Ελένη) που επιδρά αντίστοιχα στη φύση.<br>
[[File:Taygetos Ilias 1.jpg|thumb|Ο Ταΰγετος, το υψηλότερο βουνό της Πελοποννήσου]] Ως επίγειος τόπος της θαυμαστής αυτής γέννησης των Διοσκούρων και της Ελένης φέρονται είτε οι πρόποδες του εκπληκτικού, εκ της πυραμιδοειδούς κορυφής,[[Ταΰγετος|Ταΰγετου]]<ref>Ύμν. ομηρ. ΛΘ΄,4</ref>, είτε "''[[Θεράπνες|εν Θεράπναις]]''"<ref>Πίνδαρος</ref> Ο συγκεκριμένος μύθος με τελική διαμόρφωση ότι ο Πολυδεύκης και η Ελένη είναι τέκνα του Δία, ενώ ο Κάστορας και οι έτερες κόρες της Λήδας, (Κλυταιμνήστρα, Τιμάνδρα και Φιλονόη είναι του Τυνδάρεω, συνεπώς θνητοί), είναι ο επικρατέστερος στην αρχαία ελληνική γραμματεία και κυρίως στη λυρική ποίηση αλλά και στις τέχνες. Η δε επίδραση αυτού στον αρχαίο ελληνικό κόσμο υπήρξε τόσο έντονη ώστε πολλά σημεία αυτού πέρασαν ακόμα και στις παραδόσεις που δια μέσου των αιώνων διατηρούνται ακόμα μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστική περίπτωση η παράδοση της βαφής των κόκκινων αυγών, (παραδοσιακό χρώμα των Λακώνων) που υπαινίσσεται τον ερχομό του εαρινού Ηλίου<ref>Αδελβέρτος Κουν (A. Kuhn) στην "''Εφημερίδα της Συγκριτικής Γλωσσολογίας"'' (Zeitschrift für Vergleichende Sprachforschung) Ι σ.456</ref><ref>Βίλελμ Σβαρτς (Wilhelm Schwartz), "Der Ursprung der Mythologie" (Berlin: Hertz, 1860), σ.229</ref><ref>P. Decharme σ.597</ref>
Γραμμή 66 ⟶ 68 :
V, i</ref>.
# Κατά τα "[[Κύπρια Έπη]]", του [[Στασίνος|Στασίνου]], που φέρονται μεταγενέστερα της Ιλιάδας, η Ελένη φέρεται κόρη της [[Νέμεσις|Νέμεσης]] και του Δία. Στον εν λόγω μύθο η Νέμεση διαφεύγοντας από στεριές και θάλασσες την καταδίωξη του ουράνιου θεού, που για να τον αποφύγει μεταμορφωνόταν συνεχώς λαμβάνοντας διαδοχικά μορφή θαλάσσιων τεράτων και χερσαίων ζώων, θυμίζοντας τις μεταμορφώσεις της Θέτιδας στην καταδίωξη του Πηλέα, τελικά υπέκυψε όπου και γέννησε μια πανέμορφη κόρη την Ελένη, την οποία ανέλαβε να αναθρέψει στη συνέχεια η Λήδα. Στον μύθο αυτόν είναι έκδηλη η επίδραση των ασιατικών παραδόσεων. Σημειώνεται ότι στη [[Μικρά Ασία]] στους αρχαιότατους χρόνους η Νέμεσις των Ελλήνων συγχέονταν με την [[Αδράστεια]] το όνομα της οποίας φέρεται ως κακή μετάφραση της [[Αστάρτη]]ς, (Στον μύθο του Τρωικού πολέμου η Ελένη θα ήταν δηλαδή κόρη της Νέμεσης - Αδράστειας, δηλαδή κόρη της Ασιατικής Αφροδίτης με την οποία και συνδέεται με πολλές αναλογίες)<ref>Πωλ Ντεσάρμ σ.604</ref>
=== Απομυθοποίηση της ωοτοκίας ===
== Βασικοί προ-ομηρικοί μύθοι ==
* Βασικό χαρακτηριστικό εξ όλων των παραπάνω μύθων ήταν ο θρύλος της ανυπέρβλητης ομορφιάς της Ελένης που είχε εξαπλωθεί σ' όλη την αρχαία [[Ελλάδα]], ως η ομορφότερη γυναίκα του αρχαίου κόσμου. Γεγονός στο οποίο συμφωνούν όλοι οι θαυμαστές αλλά και επικριτές τόσο στην περίοδο της Ομηρικής Ελένης, όσο και της μεθομηρικής Ελένης.
Γραμμή 93 ⟶ 95 :
# Το 18ο ειδύλλιο του [[Θεόκριτος|Θεοκρίτου]], το "''Ελένης επιθαλάμιο''", που αναφέρεται στους γάμους Μενέλαου - Ελένης κάνει μνεία μιας φυσιολατρικής τελετής κατά την οποία οι νεάνιδες της Σπάρτης στεφανωμένες με υακίνθους επιβαίνοντας σε ελαφόμορφες άμαξες, τις καλούμενες "''κάνναθρα''", προσέρχονταν στο ιερό της Ελένης και στόλιζαν τον εκεί ιερό πλάτανο με άνθη λωτού, κάνοντας παράλληλα σπονδές με λάδι στη ρίζα του δένδρου και γράφοντας στο φλοιό του τη φράση "''να με τιμάς γιατί είμαι φυτό της Ελένης''". Τελετή σαφώς μυητικού χαρακτήρα για το "πέρασμα" των παρθένων στην ώριμη ηλικία, δηλαδή από την προστασία της [[Άρτεμις|Αρτέμιδας]] στη δικαιοδοσία της Ελένης.<ref>Μ. Κοπιδάκη "''Ελένη: "What's in a name?''"</ref>
# Με την ονομασία '''Ελενηφόρια''' καλούνταν εορτές προς τιμή της Ελένης που τελούνταν στον ναό της Βαυρωνίας Αρτέμιδος. Για τις εορτές αυτές οι πληροφορίες είναι ελάχιστες και συγκεχυμένες<ref>Μ. Κοπιδάκη "''Ελένη: "What's in a name?''"</ref>. Παρά ταύτα διαφαίνεται κάποια λατρευτική σχέση της Ελένης με τη θεά Άρτεμη, δίδυμη αδελφή του θεού του φωτός Απόλλωνα, επίσης κόρη του Δία, θεότητα της γονιμότητας της φύσης.
# Υπενθυμίζεται ότι στην αρχαία Σπάρτη υπήρχε ο ναός - ιερό της Ορθίας ή Ορθωσίας Αρτέμιδος όπου τελούνταν κατ΄ έτος μεγάλες εορτές και που εξελίχθηκε σε κέντρο διαπαιδαγώγησης των Σπαρτιατών εφήβων<ref>Παυσανίας ΙΙΙ, 16.7</ref>, ενώ παρά τον οίκο των Διοσκούρων υπήρχε ο ναός των Λευκιππίδων και παρά του τελευταίου το ιερό του Οδυσσέα<ref>Πλουτάρχου "''Ερωτήσεις''" 48</ref>
# Ειδικότερα στη Ρόδο, που είχε αποικισθεί κατά τη μυκηναϊκή εποχή από Λέλεγες εκ του Άργους, η Ωραία Ελένη λατρευόταν ως δενδρική θεά υπό το όνομα "''Ελένη Δενδρίτης''", διατηρώντας ίδιο ιερό άλσος. Τα δε κλαδιά των ιερών αυτής δένδρων στολίζονταν με πολλά αφιερώματα (κυρίως ομοιώματα της θεάς) που μένοντας αιωρούμενα προκαλούσαν διάφορες τοπικές μυθοπλασίες περί της τραγικής κατάληξης της Ελένης, όπως ο σχετικός μύθος που αναφέρεται στη μυθική βασίλισσα της νήσου [[Πολυξώ]]<ref>Παυσανία ΙΙΙ 19.9</ref>.
Η [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]], σύμφωνα με την υπόσχεση που είχε δώσει στον [[Πάρις|Πάρη]], κανόνισε να νιώσουν δυνατό αμοιβαίο έρωτα κι έτσι ο [[Πάρις]] την πήρε με τη θέλησή της στην [[Τροία]].
Γραμμή 114 ⟶ 116 :
== Πηγές ==
=== Πρωτογενείς πηγές ===
* Αισχύλου "Αγαμέμνων"
* Απολλόδωρου "Περί Θεών"
Γραμμή 141 ⟶ 144 :
* Πινδάρου "Νέμεα"
* Πλουτάρχου "Ηθικά", "Βίος του Θησέα"
* Πλουτάρχου "''Ερωτήσεις''"
* Προπερτίου "''Ελεγείες''"
* Σέρβιου Ονοράτου "Σχόλια στην Αινειάδα''"
* Στασίνου "''Κύπρια Έπη''"
* Υγίνου "Μύθοι"
=== Σύγχρονες πηγές ===
* Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια
* Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969.
Γραμμή 166 ⟶ 170 :
==Βιβλιογραφία==
* Allan, Williams (2008). "Εισαγωγή". ''Ελένη'' . Cambridge University Press . ISBN 0-521-83690-5 .
* Anderson, Michael John (1997). «Περαιτέρω Οδηγίες». "''Η πτώση της Τροίας στις αρχές της ελληνικής ποίησης και την τέχνη''" . Oxford University Press . ISBN 0-19-815064-4 .
* Bernabé Pajares , Alberto (1979). "''Τα θραύσματα της αρχαίας ελληνικής επικής''" . Μαδρίτη: Gredos . ISBN 84-249-3524-1 .
*
* Cairns, Francis (2006). «''Μια απόχρωση του επαίνου''». Σέξτος Προπέρτιος . Cambridge University Press. ISBN 0-521-86457-7 .
* Calame, Claude (2001). «Χορός και Ritual». Χορωδίες των νέων γυναικών στην Αρχαία Ελλάδα (μεταφρασμένο από τον Derek Collins και Janice Orion) . Rowman & Littlefield. ISBN 0-7425-1525-7 .
* Caprino, Αλεξάνδρα (1996). «Ελληνική Μυθολογία στην Ετρουρία». Σε Franklin Hall? Γιάννης. Ετρούσκοι στην Ιταλία . Indiana University Press . ISBN 0-8425-2334-0 .
* Chantraine, Pierre (2000). "Ἐλένη". Dictionnaire Étymologique de la Langue Gercque (στα γαλλικά). Klincksieck. ISBN 2-252-03277-4 .
* Cingano, Ettore (2005). «
* Clader, Linda Lee (1976). "''Ελένη''" . Brill Archive. ISBN 90-04-04721-2 .
* Cyrino, Monica S. (2006). «''Ελένη της Τροίας''». Σε Winkler? Martin M. Τροία: από την Ιλιάδα του Ομήρου στο Χόλιγουντ . Cambridge University Press. ISBN 1-4051-3182-9 .
* David, Benjamin (2005). «Αφήγηση στο Πλαίσιο». Σε Jenkens, Lawrence A. Αναγέννηση Σιένα . Κρατικό Πανεπιστήμιο Τρούμαν . ISBN 1-931112-43-6 .
* Eaverly, Mary Ann (1995). «''Η γεωγραφική και χρονολογική κατανομή''». Αρχαϊκή Ελληνική Γλυπτική Ιππασίας. University of Michigan Press . ISBN 0-472-10351-2 .
* Edmunds, Lowell (Μάιος 2007). «''Θεία προέλευση της Ελένης''» . Ηλεκτρονική Αρχαιότητα: Η επικοινωνία των Classics . Χ (2): 1-44 . Ανακτήθηκε 2009-07-07 .
* Σκίρτημα, Hjalmar (1960). "''Ἐλένη''". Griechisches Etymologisches Wörterbuch (στα γερμανικά). Ι . Γαλλική και ευρωπαϊκή Pubns.
* Gantz, Timothy (2004). "''Πρώιμος ελληνικός Μύθος''" . Βαλτιμόρη, MD και το Λονδίνο: Το Johns Hopkins University Press . ISBN 0-8018-5362-1 .
* Graves , Robert (2001). "''Ελληνική μυθολογία''" , τομ. 2 . Μαδρίτη: Alianza . ISBN 84-206-7263-7 .
* Grimal , Pierre (1981). "''Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας''" . Βαρκελώνη: Paidos . ISBN 84-7509-166-0 .
* Σκληρό, Robin? Rose, Herbert Jennings (2004). «Ο Τρωικός πόλεμος». Η Routledge εγχειρίδιο της Ελληνικής Μυθολογίας . Routledge. ISBN 0-415-18636-6 .▼
*
▲*
* Executive επιμ .: Joseph P. Pickert ... (2000). "Ινδο-ευρωπαϊκές ρίζες: wel ₂ ". Το αμερικανικό λεξικό κληρονομιάς της αγγλικής γλώσσας . Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 0-395-82517-2 .▼
* Hard, Robin (2008). "''Το μεγάλο βιβλίο της ελληνικής μυθολογίας''" . Μαδρίτη: Οι Σφαίρα Βιβλία . ISBN 978-84-9734-699-3 .
* Hughes, Bettany (2005). "''Ελένη της Τροίας: Θεά, πριγκίπισσα, πόρνη''" . Νέα Υόρκη: Alfred A. Knopf. ISBN 0-224-07177-7 .
▲* Executive επιμ .: Joseph P. Pickert ... (2000). "''Ινδο-ευρωπαϊκές ρίζες: wel ₂ ". Το αμερικανικό λεξικό κληρονομιάς της αγγλικής γλώσσας''" . Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 0-395-82517-2 .
* Jackson, Peter (2006). "Shapeshifting βιασμός και Xoros". Οι Μεταμορφώσεις της Ελένης . JHRöll Verlag.
* Kim, Lawrence (2010). «''Όμηρος, ποιητής και ιστορικός''». Ο Όμηρος Μεταξύ Ιστορίας και μύθου στην Imperial ελληνική λογοτεχνία . Cambridge University Press . ISBN 978-0-521-19449-5 .
* Lindsay, Jack (1974). «''Η Ελένη στο πέμπτο αιώνα». Ελένη της Τροίας: Γυναίκα και Θεά ''. Rowman και Littlefield. ISBN 0-87471-581-4 .
* Lynn Badin, Stephanie (2006). «Η θρησκεία και ιδεολογία». Οι αρχαίοι Έλληνες'' . ABC-CLIO. ISBN 1-57607-814-0 .
* Maguire, Laurie (2009). "Ομορφιά". ''Ελένη της Τροίας'' . John Wiley and Sons. ISBN 9781405126359 .
* Mansfield, Elizabeth (2007). «''Τα Παράξενα της ομορφιάς της Ελένης». Η εκπληκτική ομορφιά σε εικόνα'' . Πανεπιστήμιο της Μινεσότα Press. ISBN 0-8166-4749-6 .
* Matheson, Susan B. (1996). «Ήρωες». Πολύγνωτου και Αγγειογραφία στην Κλασική Αθήνα . University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-13870-4 .
* Meagher, Robert E. (2002). "''Το νόημα της Ελένης''" . Bolchazy-Carducci εκδότες. ISBN 0865165106 .
* Mills, Sophie (1997). «''Θησέας και Ελένη''». Ο Θησέας, τραγωδία, και η Αθηναϊκή Ηγεμονία . Oxford University Press. ISBN 0-19-815063-6 .
* Moser, Thomas C. (2004). "''Ένας Κόσμος του έρωτα''" . University of Michigan Press. ISBN 0-472-11379-8 .
* Nilsson, Martin Persson (1932). «Μυκηναϊκά κέντρα και μυθολογικά κέντρα». Η Μυκηναϊκή Προέλευση της Ελληνικής Μυθολογίας . Ξεχάσατε βιβλία. ISBN 1-60506-393-2 .
* Pomeroy, Sarah B. (2002). "''Εκπαίδευση". Σπαρτιάτισσες γυναίκες'' . Oxford University Press. ISBN 0-19-513067-7 .
* Redfield, James (1994). "''Ο ήρωας". Η τραγωδία του Έκτορα'' . Duke University Press . ISBN 0-8223-1422-3 .
* Ruiz de Elvira , Antonio (1982). "''Κλασική μυθολογία''" . Μαδρίτη: Gredos. ISBN 84-249-0204-1 .
* Skutsch, Otto (1987). «''Ελένη, ονομασία και φύση της''». Η Εφημερίδα των Ελληνικών Σπουδών . 107 : 188-193. doi : 10.2307 / 630087 . JSTOR 630.087 .
*
* Thompson, Diane P. (2004). «''Η πτώση της Τροίας - Η αρχή της Ελληνικής Ιστορίας». Ο Τρωικός Πόλεμος'' . McFarland. ISBN 0-7864-1737-4 .
* Whitby, Μιχαήλ (2002). ''"Εισαγωγή". Σπάρτη'' . Εκδ. Taylor & Francis. ISBN 0-415-93957-7 .
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
| |||