Θεογονία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{πηγές}}{{επιμέλεια|έγινε μετάφραση από το αγγλικό αλλά κάποια ονόματα επαναποδόθηκαν είτε με την έννοια στα νέα ελληνικά, είτε με λάθος τρόπο: π.χ. Γήρατειά, αγάπη, Κέτο αντί Κητώ, Γριές αντί Γραίαι, Θάλασσα αντί Πόντος κτλ, σύνδεσμοι, γενικότερη επιμέλεια μετάφρασης}}

Η '''''Θεογονία''''' είναι επικό ποίημα του [[Ησίοδος|Ησιόδου]] που περιγράφει, σε αντίθεση με τις κοσμογονίες άλλων ανατολικών λαών, την καταγωγή των θεών της [[ελληνική μυθολογία|ελληνικής μυθολογίας]] όπως αυτοί γεννήθηκαν και διαμορφώθηκαν στην ανθρώπινη αντίληψη κατόπιν πρώιμων παρατηρήσεων μαζί με τη Γη (Γαία), τους ποταμούς, την απέραντη θάλασσα, τα λαμπρά άστρα και τον πλατύ υπεράνω όλων ουρανό. Θεωρείται ότι γράφτηκε μετά τα Ομηρικά έπη, τα οποία αποτελούν πηγή του έργου, υπολογίζοντας θεωρητικά τη συγγραφή του γύρω στο 1000 -ως 700 π.Χ.. Η Θεογονία του Ησιόδου αποτελεί μια σημαντικότατη πηγή για την αρχαία ελληνική μυθολογία, που αναφέρει το σύνολο σχεδόν των ιδεατών θεοτήτων που σέβονταν και τιμούσαν οι [[αρχαίοι Έλληνες]].

[[FileΑρχείο:Houghton MS Gr 20 - Theogeny, 10.jpg|thumb|Χειρόγραφο της ''Θεογονίας'' του 16ου αιαιώνα.]]

Η ''Θεογονία'' του Ησιόδου είναι μία μακροσκελής σύνθεση μιας τεράστιας ποικιλίας τοπικών ελληνικών παραδόσεων που αφορούν τους θεούς. Το έργο είναι οργανωμένο ως μία διήγηση που αναφέρει πώς δημιουργήθηκαν οι θεοί δημιουργώντας την πρώιμη ηθική και εύνομη τάξη χωρίς νομοθεσίες.

Ο Ησίοδος αφού ευχαριστεί τις [[Μούσες]] για την έμπνευση που του έδωσαν, εξηγεί ότι αυθόρμητα εμφανίστηκε το [[Χάος (μυθολογία)|Χάος]] που γέννησε την πρώτη θεϊκή Τριάδα, τηντη [[Γαία (μυθολογία)|Γη]], ως έννοια της ύλης, τον [[Τάρταρος|Τάρταρο]] ως έννοια του χρόνου και του θανάτου και τον [[Έρως|Έρωτα]], ως έννοια της δημιουργίας.<br />

Στη συνέχεια, από το Χάος ξεπήδησε το [[Έρεβος (μυθολογία)|Έρεβος]] και η [[Νυξ|Νύχτα]]. Από την ένωση της Νύχτας με το Έρεβος γεννήθηκαν ο [[Αιθέρας (μυθολογία)|Αιθέρας]] και η [[Ημέρα (μυθολογία)|Ημέρα]]. Η Γη, με παρθενογένεση, γέννησε τον [[Ουρανός (μυθολογία)|Ουρανό]], τα Oὔρεα ([[Βουνό|Όρη]]) και τον [[Πόντος (μυθολογία)|Πόντο]].

Όταν ο Κρόνος σκότωσε τον Ουρανό,το αίμα του Ουρανού απλώθηκε στη γη και έτσι δημιουργήθηκαν οι Ερινύες, οι Γίγαντες και οι Μελιάδες. Ο αφρός της θάλασσας γέννησε την Αφροδίτη. Εν τω μεταξύ η Νύχτα από μόνη της γέννησε τον Μορό, τα Όνειρα, το Πεπρωμένο, την Έριδα, τον ΜόμοΜώμο, τηντη ΦηλότηΦιλότητα, το ΓέραςΓήρας, τον Θάνατο, τις Μοίρες, τη Νέμεση, τις Εσπερίδες, τον Ύπνο, τον Οϊζύ και την Απάτη. Η [[Έρις|Έριδα]] ακολούθησε τα βήματα της μητέρας της και γέννησε τον Πόνο, τις Μάχες, τους Καυγάδες, τη Δολοφονία, την Πάλη, τα Ψέματα, τις Διαφορές, τον Λιμό, την Ασθένεια,τους Όρκους, τις Ιστορίες, την Ανυπακοή και το Ερείπιο. Η [[Γαία (μυθολογία)|Γαία]] παντρέυτηκεπαντρεύτηκε τον [[Πόντος (μυθολογία)|Πόντο]] και γέννησε τον [[Φόρκυς|Φόρκυ]], την [[Κητώ]], τον [[Νηρέας (μυθολογία)|Νηρέα]] και τον [[Θαύμας|Θαύμα]]. Ο Φόρκυς και η Κητώ ζευγάρωσαν και γέννησαν τις [[Γραίες]] και τις 3 [[Γοργόνες (μυθολογία)|Γοργόνες]] (τηντη [[Σθενώ]], την [[Ευρυδάλη]] και τηντη [[Μέδουσα (μυθολογία)|Μέδουσα]]). Η Μέδουσα και ο Ποσειδώνας γέννησαν τον Πήγασο και τον ΧρυσαώρΧρυσάορα, που μαζί με την Καλλιρόη γέννησε τον Γηρυόνη. Ο Νηρέας μαζί με τηντη ΔώριςΔωρίδα γέννησαν 50 Νύμφες, τις [[Νηρηίδες]]. Ο Θαύμας μαζί με την Ηλέκτρα γέννησαν την Ίριδα (ουράνιο τόξο) και τις Άρπυιες. Η Γαία με τα Τάρταρα γέννησαν τον Τυφώνα που μαζί με την Έχιδνα γέννησαν τον Όρθο, τον σκύλο του Γηρυόνη, τηντη Χίμαιρα, την Ύδρα και τον Κέρβερο. Ο Όρθος και η Χίμαιρα γέννησαν τηντη [[Σφίγγα]] και το Λιοντάρι της Νεμέας (που ανάθρεψε η [[Ήρα (μυθολογία)|Ήρα]]). Ο [[Ωκεανός (μυθολογία)|Ωκεανός]] και η [[Τηθύς|Τήθυς]] γέννησαν 3.000 ποτάμια και 3.000 [[Ωκεανίδες]]. Η Θεία και ο Υπερίωνας γέννησαν τον [[Ήλιος (μυθολογία)|Ήλιο]], τηντη [[Σελήνη (μυθολογία)|Σελήνη]] και την [[Ηώς|Αυγή ή Ηώ]]. Ο [[Κρείος]] και η [[Εβρύβια]] γέννησαν τον Αστραίο, τον [[Πέλλα]] και τον Πέρση. Ο Πάλλας και η Ωκεανίδα [[Στύγα|Στυξ]] γέννησαν τους 4 Ανέμους και τα Αστέρια. Ο [[Ιαπετός (μυθολογία)|Ιάπετος]] και η [[Κλυμένη]] γέννησαν τον Άτλαντα, τον [[Επιμηθέας|Επιμηθέα]] και τον [[Προμηθέας|Προμηθέα]].

Ο [[Κρόνος (μυθολογία)|Κρόνος]] και η [[Ρέα (μυθολογία)|Ρέα]] γέννησαν την [[Εστία (μυθολογία)|Εστία]], τηντη [[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρα]], την [[Ήρα (μυθολογία)|Ήρα]], τον [[Άδης (μυθολογία)|Άδη]] και τον [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδώνα]] τους οποίους έτρωγε. Όταν η Ρέα γέννησε τον [[Δίας (μυθολογία)|Δία]] τον άφησε στην [[Κρήτη]] για να μεγαλώσει και ξεγέλασε τον Κρόνο με μια πέτρα. Όταν ο Δίας μεγάλωσε, μαζί με τους άλλους θεούς πολέμησε τους [[Τιτάνες]] στην [[Τιτανομαχία]].

Σε πολλούς πολιτισμούς, οι διηγήσεις για τον κόσμο και τους θεούς που τον σχημάτισαν είναι ένας τρόπος για την κοινωνία να επανεπιβεβαιώσει τις εγχώριες πολιτιστικές παραδόσεις. Ιδιαίτερα οι θεογονίες τείνουν να επιβεβαιώνουν πως η βασιλεία είναι φυσικά ενσωματωμένη στην κοινωνία. Αυτό που καθιστά τηντη ''Θεογονία'' του Ησιόδου μοναδική, είναι πως δεν επιβεβαιώνει καμία ιστορική βασιλική γραμμή/συνέχεια. Κάτι τέτοιο θα τοποθετούσε τηντη ''Θεογονία'' σε μια συγκεκριμένη εποχή και τόπο. Αντιθέτως, η ''Θεογονία'' επιβεβαιώνει τηντη βασιλεία του ίδιου του θεού [[Δίας (μυθολογία)|Δία]] επί όλων των άλλων θεών και επί ολόκληρου του κόσμου.

Επιπλέον, ο Ησίοδος προορίζει για τον ίδιο την εξουσία που συνήθως επιφυλάσσεται στην ιερή βασιλεία. Ο ποιητής διακηρύσσει πως σ’ αυτόν, και όχι όπως θα αναμέναμε σε κάποιο βασιλιά, οι [[Μούσες]] παρείχαν τα δύο δώρα του σκήπτρου και της εξουσιαστικής φωνής (Ησίοδος, ''Θεογονία'' 30-3), που είναι τα φανερά σημάδια βασιλείας. Αυτή η χειρονομία δεν αποσκοπεί να κάνει τον Ησίοδο βασιλιά. Μάλλον, η απώτερη σημασία είναι πως η εξουσία της βασιλείας τώρα ανήκει στην ποιητική φωνή, στηνστη φωνή που απαγγέλλει τηντη ''Θεογονία''.

Μετά την κλασική περίοδο, η θεόσταλτη βασιλεία επανεισάγεται στην [[Ελλάδα]], και συγκεκριμένα πρώτα στηνστη [[Μακεδονία]], από τις βασιλικές παραδόσεις της [[Περσία]]ς.

Αν και χρησιμοποιείται συχνά ως βιβλίο-πηγή για την ελληνική μυθολογία, η ''Θεογονία'' είναι ταυτόχρονα κάτι λιγότερο και κάτι περισσότερο από αυτό. Με επίσημους όρους είναι ένας ύμνος που επικαλείται τον Δία και τις [[Μούσες]]: παράλληλα κείμενα μεταξύ της και του αρκετά μικρότερου [[Όμηρος|Ομηρικού]] Ύμνου στις Μούσες κάνουν φανερό πώς η ''Θεογονία'' αναπτύχθηκε μέσα από μία παράδοση υμνικών πρελουδίων με τα οποία οι Έλληνες [[ραψωδός|ραψωδοί]] θα ξεκινούσαν τις συμμετοχές τους σε ποιητικούς διαγωνισμούς. Είναι αναγκαίο, επομένως, να θεωρήσουμε τηντη ''Θεογονία'' όχι ως ένα είδος [[Βίβλος|Βίβλου]] της ελληνικής μυθολογίας, αλλά μάλλον ως ένα είδος στιγμιοτύπου από μια δυναμική και συχνά αλληλοσυγκρουόμενη παράδοση, όπως αποκρυσταλλώθηκε σε ένα συγκεκριμένο μέρος και εποχή – και να θυμηθούμε πως η παράδοση συνέχισε να εξελίσσεται μέχρι την εποχή του [[Νόννος|Νόννου]].

Δυτικοί μελετητές υποστηρίζουν πως η ''Θεογονία'' επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις μυθολογικές παραδόσεις της εγγύς Ανατολής. Το μοτίβο της διαδοχής Ουρανός-Κρόνος-Δίας, για παράδειγμα, φαίνεται να έχει προέλθει από τη Χουριτική μυθολογία, διαμέσου της Χεττιτικής.<ref>{{cite book |author=M.L. West |title=The east face of Helicon: west Asiatic elements in Greek poetry and myth |publisher=Clarendon Press |location=Oxford |year=1997 |pages=276-286}}</ref>

* [http://www.theogonia.gr/tree/hes Τα γενεαλογικά δέντρα της Θεογονίας ]