|
Το '''Κομμουνιστικό κόμμα Κύπρου''' ιδρύθηκε στις 15 Αυγούστου 1926 σε ένα σπίτι στην οδό Βασιλείου Μακεδόνος στη [[Λεμεσός|Λεμεσό]].<ref name=":0" />
ΣταΣύμφωνα με δημοσίευα της [[Χαραυγή (εφημερίδα Κύπρου)|εφημερίδας Χαραυγής]], στα τέλη της δεκαετίας του 1910 εμφανίστηκαν στη Λεμεσό οι πρώτοι [[Σοσιαλισμός|σοσιαλιστές]]. Επικεφαλής της πρώτης αυτής ομάδας σοσιαλιστών ήταν οι Γιάγκος Ηλιάδης και Πάνος Φασουλιώτης. Στις αρχές του 1920 μέσα σε αυτές τις σοσιαλιστικές ομάδες εμφανίζονται οι πρώτοι [[Κομμουνισμός|κομμουνιστές]]. Στην πλειοψηφία τους ήταν υπάλληλοι, κρυφοί κομμουνιστές που προπαγάνδιζαν τα ιδανικά του σοσιαλισμού στη Λεμεσό με αποτέλεσμα να προσεταιριστούν οι πρώτοι εργάτες που στη συνέχεια ηγήθηκαν του κινήματος. Οι πρώτοι πυρήνες λειτουργούσαν συνωμοτικά, έφερναν υλικό μέσω του λιμανιού της πόλης (κυρίως τις εφημερίδες [[Ριζοσπάστης|''Ριζοσπάστη'']] και τη γαλλική ''Ουμανιτέ'') και δραστηριοποιούνταν μέσα στις [[Συντεχνία|συντεχνίες]].<ref name=":4">{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/haravgi/wp-content/uploads/sites/3/2015/08/15082015.pdf|title=ΚΚΚ-ΑΚΕΛ: 89 χρόνια αγώνων και θυσιών για τον τόπο και το λαό μας|last=Νικόλα|first=Νικόλας|date=2015-08-15|website=|publisher=[[Χαραυγή (εφημερίδα Κύπρου)|Χαραυγή]]|page=18|archiveurl=http://www.webcitation.org/6shy5Jm96|archivedate=2017-08-14|accessdate=2017-08-14}}</ref> Προς τα τέλη του 1922 εμφανίστηκε το ''Κυπριακό Εργατικό Κόμμα'', με εκφραστικό όργανο την εφημερίδα ''Πυρσό'', την πρώτη σοσιαλιστική εφημερίδα στην Κύπρο. Κυρίαρχος τότε ήταν ο υπεύθυνος της εφημερίδας Πάνος Φασουλιώτης.<ref name=":4" /><ref name=":2">{{Cite web|url=https://politis.com.cy/article/to-louloudi-pou-den-anthise---i-alithia-gia-tin-idrisi-tou-akel|title=Λουλούδι που δεν άνθισε-Η αλήθεια για την ίδρυση του ΑΚΕΛ|last=Τζιαμπάζης|first=Κυριάκος|date=2016-08-30|website=|publisher=[[Πολίτης (εφημερίδα)|Πολίτης]]|archiveurl=https://archive.is/vuYo9|archivedate=2017-08-14|accessdate=2017-08-14}}</ref> Οι πυρήνες τον Ιούνιο του 1923 μετονομάστηκαν σε ''Κυπριακό Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα''. Τον Νοέμβριο του 1923 αλλάζει και πάλι η ονομασία του κόμματος σε ''Κυπριακό Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα (Κομμουνιστικό)'', ενώ γίνεται και διασύνδεση με το [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας|Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος]] (ΚΚΕ) και τη [[Κομμουνιστική Διεθνής|Γ΄ Διεθνή]]. Οι πρώτες προσπάθειες για ένταξη στη Γ΄ Διεθνή αποτυγχάνουν.<ref name=":4" /> Η επικράτηση των κομμουνιστών μέσα στους πυρήνες επήλθε μετά τις εκλογές στη [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανία]] του 1924, τις οποίες κέρδισε το [[Εργατικό Κόμμα (Ηνωμένο Βασίλειο)|Εργατικό Κόμμα]]. Οι πυρήνες έστειλαν τότε στην Εργατική κυβέρνηση τα αιτήματά τους, εργατικά και κοινωνικά. Σε αυτό το ιστορικό έγγραφο οι πυρήνες για πρώτη φορά αυτοαποκαλούνται Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου. Η Εργατική κυβέρνηση ούτε καν απάντησε στα αιτήματα των Κύπριων σοσιαλιστών. Η διαμάχη τελείωσε οριστικά όταν διαγράφηκε ο Φασουλιώτης, κάτι που σήμαινε και το τέλος του ''Πυρσού'' που ήταν υπό το όνομά του.<ref name=":0" /> Οι πρώτοι πυρήνες, λειτουργώντας ως υποτυπώδες κόμμα, έχασαν κάποια στελέχη που έφυγαν στο εξωτερικό και εντάχθηκαν στο ΚΚΕ, αλλά ενισχύθηκαν από την κάθοδο του Νίκου Γιαβόπουλου, που όμως με τη σειρά του εξορίστηκε τον Ιούλιο του 1925 από τους αποικιοκράτες για την κομμουνιστική του δράση. Μετά τη φυγή του στο εξωτερικό την ηγεσία αναλαμβάνει ο Σκελέας. Η απώλεια του εκφραστικού οργάνου καλύφθηκε από την Πρωτοχρονιά του 1925 με την έκδοση της εφημερίδας ''Νέος Άνθρωπος''.<ref name=":0" />
Σύμφωνα με τονδημοσίευμα Κ.της Τζιαμπάζη[[Πολίτης (εφημερίδα Κύπρου)|εφημερίδας Πολίτης]], την εποχή εκείνη, όλα τα εργατικά και κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης βρίσκονταν τότε κάτω από την επίδραση της [[Δεύτερη Διεθνής|2ας Διεθνούς]].<ref name=":2" /> Με την ίδρυση της [[Κομμουνιστική Διεθνής|3ης Διεθνούς]] από τον [[Βλαντίμιρ Λένιν|Λένιν]] το 1924 και την καταγγελία τη 2ας Διεθνούς για οππορτουνιστικές και εθνικιστικές θέσεις, το [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας]] μέσω των Ελλήνων και Κυπρίων που ζούσαν στην [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]], αποφάσισε να ιδρύσει το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου και να το εντάξει στην 3η διεθνή, κάτω από την άμεση καθοδήγηση του ΚΚΕ.<ref name=":2" /> ▼Προς τα τέλη του 1922 εμφανίστηκε το ''Κυπριακό Εργατικό Κόμμα'', με εκφραστικό όργανο την εφημερίδα ''Πυρσό'', την πρώτη σοσιαλιστική εφημερίδα στην Κύπρο. Κυρίαρχος τότε ήταν ο υπεύθυνος της εφημερίδας Πάνος Φασουλιώτης.<ref name=":4" /><ref name=":2">{{Cite web|url=https://politis.com.cy/article/to-louloudi-pou-den-anthise---i-alithia-gia-tin-idrisi-tou-akel|title=Λουλούδι που δεν άνθισε-Η αλήθεια για την ίδρυση του ΑΚΕΛ|last=Τζιαμπάζης|first=Κυριάκος|date=2016-08-30|website=|publisher=[[Πολίτης (εφημερίδα)|Πολίτης]]|archiveurl=https://archive.is/vuYo9|archivedate=2017-08-14|accessdate=2017-08-14}}</ref> Οι πυρήνες τον Ιούνιο του 1923 μετονομάστηκαν σε ''Κυπριακό Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα''. Τον Νοέμβριο του 1923 αλλάζει και πάλι η ονομασία του κόμματος σε ''Κυπριακό Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα (Κομμουνιστικό)'', ενώ γίνεται και διασύνδεση με το [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας|Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος]] (ΚΚΕ) και τη [[Κομμουνιστική Διεθνής|Γ΄ Διεθνή]]. Οι πρώτες προσπάθειες για ένταξη στη Γ΄ Διεθνή αποτυγχάνουν.<ref name=":4" />
ΤονΌπως αναφέρει η Χαραυγή, τον Φεβρουάριο του 1926 γίνεται συνδιάσκεψη στελεχών σε πολύ στενό κύκλο για λόγους ασφαλείας, με στόχο την έγκριση των προκαταρκτικών εγγράφων του Ιδρυτικού Συνεδρίου και πρόγραμμα δράσης. Ακολούθησαν επαφές με το ΚΚΕ. Τον Ιούλιο έρχεται από την Ελλάδα, σταλμένος από το ΚΚΕ, ο Χαράλαμπος Βατυλιώτης (Βάτης) ο οποίος, σε συνεργασία με την προϋπάρχουσα κεντρική επιτροπή του ΚΚΚ προετοίμασε τις εισηγήσεις και τις θέσεις για το ιδρυτικό συνέδριο βασισμένη στα προκαταρκτικά έγγραφα. Το ιδρυτικό σύνέδριοσυνέδριο έγινε σε σπίτι στην οδό Βασιλείου Μακεδόνος 13. Λόγω της καταδίωξης αποφασίστηκε όπως το ιδρυτικό συνέδριο διεξαχθεί τον Δεκαπενταύγουστο, έτσι ώστε να μην κινήσει υποψίες η σύναξη των κομμουνιστών, λόγω της γιορτής.<ref name=":4" /> ▼Η επικράτηση των κομμουνιστών μέσα στους πυρήνες επήλθε μετά τις εκλογές στη [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανία]] του 1924, τις οποίες κέρδισε το [[Εργατικό Κόμμα (Ηνωμένο Βασίλειο)|Εργατικό Κόμμα]]. Οι πυρήνες έστειλαν τότε στην Εργατική κυβέρνηση τα αιτήματά τους, εργατικά και κοινωνικά. Σε αυτό το ιστορικό έγγραφο οι πυρήνες για πρώτη φορά αυτοαποκαλούνται Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου. Η Εργατική κυβέρνηση ούτε καν απάντησε στα αιτήματα των Κύπριων σοσιαλιστών. Η διαμάχη τελείωσε οριστικά όταν διαγράφηκε ο Φασουλιώτης, κάτι που σήμαινε και το τέλος του ''Πυρσού'' που ήταν υπό το όνομά του.<ref name=":0" />
Οι πρώτοι πυρήνες, λειτουργώντας ως υποτυπώδες κόμμα, έχασαν κάποια στελέχη που έφυγαν στο εξωτερικό και εντάχθηκαν στο ΚΚΕ, αλλά ενισχύθηκαν από την κάθοδο του Νίκου Γιαβόπουλου, που όμως με τη σειρά του εξορίστηκε τον Ιούλιο του 1925 από τους αποικιοκράτες για την κομμουνιστική του δράση. Μετά τη φυγή του στο εξωτερικό την ηγεσία αναλαμβάνει ο Σκελέας. Η απώλεια του εκφραστικού οργάνου καλύφθηκε από την Πρωτοχρονιά του 1925 με την έκδοση της εφημερίδας ''Νέος Άνθρωπος''.<ref name=":0" />
▲Σύμφωνα με τον Κ. Τζιαμπάζη, την εποχή εκείνη, όλα τα εργατικά και κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης βρίσκονταν τότε κάτω από την επίδραση της [[Δεύτερη Διεθνής|2ας Διεθνούς]].<ref name=":2" /> Με την ίδρυση της [[Κομμουνιστική Διεθνής|3ης Διεθνούς]] από τον [[Βλαντίμιρ Λένιν|Λένιν]] το 1924 και την καταγγελία τη 2ας Διεθνούς για οππορτουνιστικές και εθνικιστικές θέσεις, το [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας]] μέσω των Ελλήνων και Κυπρίων που ζούσαν στην [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]], αποφάσισε να ιδρύσει το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου και να το εντάξει στην 3η διεθνή, κάτω από την άμεση καθοδήγηση του ΚΚΕ.<ref name=":2" />
▲Τον Φεβρουάριο του 1926 γίνεται συνδιάσκεψη στελεχών σε πολύ στενό κύκλο για λόγους ασφαλείας, με στόχο την έγκριση των προκαταρκτικών εγγράφων του Ιδρυτικού Συνεδρίου και πρόγραμμα δράσης. Ακολούθησαν επαφές με το ΚΚΕ. Τον Ιούλιο έρχεται από την Ελλάδα, σταλμένος από το ΚΚΕ, ο Χαράλαμπος Βατυλιώτης (Βάτης) ο οποίος, σε συνεργασία με την προϋπάρχουσα κεντρική επιτροπή του ΚΚΚ προετοίμασε τις εισηγήσεις και τις θέσεις για το ιδρυτικό συνέδριο βασισμένη στα προκαταρκτικά έγγραφα. Το ιδρυτικό σύνέδριο έγινε σε σπίτι στην οδό Βασιλείου Μακεδόνος 13. Λόγω της καταδίωξης αποφασίστηκε όπως το ιδρυτικό συνέδριο διεξαχθεί τον Δεκαπενταύγουστο, έτσι ώστε να μην κινήσει υποψίες η σύναξη των κομμουνιστών, λόγω της γιορτής.<ref name=":4" />
Σύμφωνα με το ΑΚΕΛ, το ιδρυτικό συνέδριο του KKK υπήρξε το επιστέγασμα μιας διαδικασίας, που είχε αρχίσει στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1920 με την εμφάνιση στην Κύπρο της [[Σοσιαλισμός|σοσιαλιστικής ιδεολογίας]] και των πρώτων [[Κομμουνισμός|κομμουνιστικών]] πυρήνων. Tο KKK ήταν γέννημα των νέων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, που διαμορφώθηκαν στην Κύπρο με την ανάπτυξη του [[Καπιταλισμός|καπιταλισμού]] στο πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα. H εμφάνιση και ανάπτυξη της [[Εργατική τάξη|εργατικής τάξης]] ήταν το σημαντικότερο στοιχείο αυτής της εξέλιξης. H εργατική τάξη ζούσε και εργαζόταν κάτω από άθλιες συνθήκες της πιο άγριας εκμετάλλευσης και καταπίεσης από τους [[Αγγλοκρατία στην Κύπρο|Βρετανούς αποικιοκράτες]], την ντόπια αστική τάξη, τους τοκογλυφους και τους τσιφλικάδες. Γεννήθηκε η ιστορική αναγκαιότητα ταξικής συνειδητοποίησης, οργάνωσης και πάλης των εργαζομένων για τα δίκαια και τα δικαιώματα τους. Αυτή την αναγκαιότητα ήρθε να καλύψει με την ίδρυση του το KKK. Επιπλέον, η [[Ρωσική Επανάσταση|Mεγάλη Oκτωβριανή Σοσιαλιστική Eπανάσταση]] στη Ρωσία, η ακτινοβολία και η επίδραση της στο παγκόσμιο εργατικό και επαναστατικό κίνημα ήταν ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας που ώθησε στη δημιουργία του KKK. O απόηχος της επανάστασης έφτασε και στη Κύπρο. Οι θέσεις του σοσιαλισμού για μια κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων απαλλαγμένη από κάθε καταπίεση και εκμετάλλευση και στηριγμένη στην ισότητα, τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη συγκίνησαν και κινητοποίησαν τους πρωτοπόρους εργάτες, υπάλληλους, αγρότες, βιοτέχνες και προοδευτικούς διανοούμενους της εποχής.<ref name=":3">{{Cite news|url=http://www.akel.org.cy/istoria-kkk-akel/#.WZFryFEjHIU|title=Ιστορία ΚΚΚ – ΑΚΕΛ|last=|first=|date=2014-02-04|work=|newspaper=|language=|first5=|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814094043/http://www.akel.org.cy/istoria-kkk-akel/|archive-date=2017-08-14|accessdate=2017-08-14|via=}}</ref>
|
