Οροσειρά Αλτάι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μ μικροβελτιώσεις |
||
Γραμμή 1:
{{coord|49|N|89|E|type:mountain_dim:800km|display=title}}
{{Οροσειρά
|όνομα = Αλτάι
|εικόνα = [[Αρχείο:Altai, Tienschan-Orte.png|250px|center|]]
|σχόλιο =
|χώρες = [[Ρωσία]], [[Κίνα]], [[Μογγολία]], [[Καζακστάν]]
|υψηλότερο_σημείο = όρος [[Μπελούκα]] 4.506 μ
|υψόμετρο =
|πλάτος =
|N_ή_S =
|μήκος =
|E_ή_W =
}}
Η '''οροσειρά Αλτάι''' η '''όρη Αλτάι''' είναι [[οροσειρά]] στην Ανατολική-Κεντρική Ασία, στο σημείο όπου συναντώνται η [[Ρωσία]], η [[Κίνα]], η [[Μογγολία]] και το [[Καζακστάν]] και όπου πηγάζουν οι ποταμοί [[ποταμός Ιρτίς|Ιρτίς]] και [[ποταμός Ομπ|Ομπ]]. Το βορειοδυτικό άκρο της οροσειράς βρίσκεται στις συντεταγμένες 52° N και μεταξύ των 84° και 90° E (όπου συγχωνεύεται με τα [[οροσειρά Σαγιάν|όρη Σαγιάν]] ανατολικά) και εκτείνεται νοτιοανατολικά από 45° N και 99° E, όπου συγχωνεύεται με τα υψίπεδα της [[έρημος Γκόμπι|ερήμου Γκόμπι]].
Στις [[Τουρκικές γλώσσες|Τουρκικές]] και [[Μογγολικές γλώσσες]] το όνομα Αλτάι, σημαίνει
==Γεωλογία==
Τα σιβηρικά Αλτάι είναι η βορειότερη περιοχή, που επηρεάζεται από την τεκτονική σύγκρουση της ινδικής υποηπείρου στην [[Ασία]]. Μεγάλα συστήματα γεωλογικών [[ρήγμα (γεωλογία)|ρηγμάτων]] διατρέχουν την περιοχή, μάλιστα ορισμένα από αυτά είναι τεκτονικά ενεργά. Ο τύπος των πετρωμάτων στα βουνά είναι τυπικά [[γρανίτης]] και μεταμορφωσιγενείς σχιστόλιθοι, κοντά σε ζώνες ρηγμάτων. Είναι ορεινή περιοχή, που αποτελείται από μεγάλα στρώματα [[Εκρηξιγενές πέτρωμα|εκρηξιγενών]] [[Πέτρωμα|πετρωμάτων]]. Ως προς τη γεωλογική της σύσταση και εξέλιξη, η περιοχή των Αλτάι διακρίνεται για την καληδονική πτύχωση<ref>{{cite web|url=http://www.ygeiaonline.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=25563:kalhdonia_oreogenesh|title=Καληδόνια ορεογένεση|date=28 Φεβρουάριος 2012|work=ΔΟΜΗ|publisher=Υγεία online|accessdate=29 September 2014}}</ref>, βορειοανατολικά του ορεινού συγκροτήματος και τα βαθιά ερκυνικά ρήγματα που το χωρίζουν από το νοτιοδυτικό τμήμα του.
Στο ευρύτερο σύστημα της οροσειράς, υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα [[Σίδηρος|σιδήρου]], [[Υδράργυρος|υδραργύρου]], [[Χρυσός|χρυσού]] και άλλων σπάνιων μεταλλευμάτων. Η διαμόρφωση του υπεδάφους συνδέεται με τις μεταβολές του γήινου φλοιού και την ηφαιστειακή δράση του ανώτερου [[παλαιοζωικός αιώνας|παλαιοζωικού]]. Αν και η σεισμική δραστηριότητα είναι γενικά σπάνια, στις 27 Σεπτεμβρίου 2003 μείζων σεισμός, κλίμακας [[κλίμακα μεγέθους σεισμικής ροπής|M<sub>W</sub>]] 7
==Γεωγραφία==
Γραμμή 27:
[[Image:Kazakhstan Altay.jpg|thumb|Όρη Αλτάι, [[Καζακστάν]]]]
Βόρεια της περιοχής βρίσκονται τα [[όρη Σαϊλούγκεμ]], που εκτείνονται βορειοανατολικά από 49° N και 86° E προς το δυτικό άκρο των [[όρη Σαγιάν|ορέων Σαγιάν]] σε πλάτος 51° 60' N και μήκος 89° E. Το μέσο υψόμετρο είναι 1.500 έως 1.750 μ. Η [[γραμμή χιονιού]] βρίσκεται στα 2.000 μ. στη βόρεια πλευρά και στα 2.400 μ. στη νότια, Οι ορεινές διαβάσεις κατά μήκος της [[οροσειρά]]ς είναι λιγοστές και δύσκολες στην προσέγγιση. Κύρια διάβαση είναι το [[Ούλαν-ντάμπαν]] νότια στα 2.827 μ. (2.879 μ. σύμφωνα με τον Κοζλόφ) και το [[Χάπχαν-ντάμπαν]], βόρεια, στα 3.217 μ. Ανατολικά και νοτιοανατολικά η οροσειρά συγχωνεύεται σταδιακά με το μεγάλο [[υψίπεδο]] της Μογγολίας. Η συγχώνευση γίνεται σταδιακά με αρκετά μικρότερα υψίπεδα, όπως είναι το [[υψίπεδο Ουκόκ|Ουκόκ]] στα 2.380 μ., με την κοιλάδα Πάζιρικ, το [[Τσούγια]] 1.830 μ. το [[Κέντικτι]] 2.500 μ. [[υψίπεδο Κακ|Κακ]] 2.520 μ. το [[Σούοκ]] 2.590 μ και το [[Γιούβλου-κουλ]] 2.410 μ.
Η περιοχή είναι διάσπαρτη με μεγάλες [[λίμνη|λίμνες]] όπως η [[λίμνη Ουβς|Ουβς]] 720 μ. πάνω από τη [[στάθμη της θάλασσας]], η [[λίμνη Χιάργκας|Χιάργκας]], η [[λίμνη Ντόργκον|Ντόργκον]] και η [[Λίμνη Χαρ (Χοβντ)|Χαρ]] 1.170 μ., και διασχίζεται από διάφορες οροσοσειρές με κυριότερη την [[οροσειρά Τάνου Όλα]], σχεδόν παράλληλη με τα [[όρη Σαγιάν]], που φθάνει ανατολικά ως το [[Κόσο-γκολ]] και τα [[όρη Χαν Χόχιι]].
Οι βορειοδυτικές και βόρειες πλαγιές των ορέων Σαϊλούγκεμ είναι εξαιρετικά απόκρημνες και δύσκολες στην πρόσβαση. Σε αυτή την πλευρά βρίσκεται η υψηλότερη κορυφή της οροσειράς, το όρος [[Μπελούκα]] με τη διπλή κορυφή 4.506 και 4.440 μ. αντίστοιχα, από όπου εκκινούν αρκετοί [[παγετώνας|παγετώνες]]. Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών το ονομάζουν Κάντιν Μπάζι (Kadyn Bazhy) και Ουχ-Σουμέρ (Uch-Sumer)<ref>{{cite web |url=http://eng.altai-republic.ru/modules.php?op=modload&name=Sections&file=index&req=viewarticle&artid=57&page=1 |title=Altai Republic
Οι γεωγράφοι διακρίνουν επίσης αρκετά δευτερεύοντα υψίπεδα με χαμηλότερο υψόμετρο. Η [[κοιλάδα Κατούν]] ξεκινά σαν απόκρημνη χαράδρα στη νοτιοδυτική πλαγιά του [[Μπελούκα]]. Κατόπιν μετά από μία μεγάλη καμπύλη, διασχίζει την οροσειρά Κατούν σε μήκος 600 χλμ ο [[ποταμός Κατούν]], που κυλά σε μεγαλύτερη και χαμηλότερη κοιλάδα, με υψόμετρο από 600 έως 1.100 μ, την οποία ακολουθεί για να ενωθεί με τον [[ποταμός Μπίγια|Μπίγια]]. Ο ποταμός Κατούν και ο ποταμός Μπίγια μαζί σχηματίζουν τον [[ποταμός Ομπ|Ομπ]].
Γραμμή 43:
Οι ποταμοί [[ποταμός Μπασκάουζ|Μπασκάουζ]], [[ποταμός Τσούλισμαν|Τσούλισμαν]] και [[ποταμός Τσούλχα|Τσούλχα]] οδηγούν στην [[αλπική λίμνη]] [[λίμνη Τελέτσκογιε|Τελέτσκογιε]] (μήκος 80 χλμ, μέγιστο πλάτος 5 χλμ; υψόμετρο 520, έκταση 230.8 χλμ<sup>2</sup>, μέγιστο βάθος 310 μ, μέσο βάθος 200 μ), η οποία κατοικείται από τους [[Τελενγκίτ]]. Οι όχθες της λίμνης υψώνονται σχεδόν κάθετα σε ύψος 1.800 μ. Από εδώ πηγάζει ο Μπίγια, που ενώνεται με τον ποταμό Κατούν στο [[Μπίισκ]] και απλώνονται μαιανδρικά στους βορειοδυτικούς λειμώνες των Αλτάι.
Βορειότερα, τα υψίπεδα των Αλτάι συνεχίζονται στην περιφέρεια Κουζνέτσκ, η οποία έχει μεν ελαφρά διαφορετική [[γεωλογία|γεωλογική]], αλλά ανήκει ουσιαστικά στο γεωλογικό σύστημα των Αλτάι. Ωστόσο, ο [[ποταμός Αμπάκαν]], που πηγάζει από ττην οροσειρά Σαγιάν, ανήκει στο σύστημα του [[Γιενισέι]]. Η
<!--
The Ek-tagh or Mongolian Altai, which separates the [[Khovd Gol|Khovd]] basin on the north from the Irtysh basin on the south, is a true border-range, in that it rises in a steep and lofty [[escarpment]] from the [[Dzungaria]]n depression (470–900 m), but descends on the north by a relatively short slope to the plateau (1,150 to 1,680 m) of north-western [[Mongolia]]. East of 94° E the range is continued by a double series of mountain chains, all of which exhibit less sharply marked [[orography|orographical]] features and are at considerably lower elevations. The slopes of the constituent chains of the system are inhabited principally by nomadic [[Kyrgyz people|Kyrgyz]].
Γραμμή 59:
H ευρύτερη περιοχή των Αλτάι καλύπτεται από μεγάλες [[στέπα|στέπες]] με ποώδη φυτά, [[Αρτεμισία το αψίνθιο|αψινθιές]] και φυτά του είδους ''festuca ovina''. Στα υψίπεδα κυριαρχούν [[δάσος|δάση]].
Η πανίδα της περιοχής ποικίλει εξαιτίας των διαφορετικών ενδιαιτημάτων, όπως οι στέπες οι [[τάιγκα|τάιγκες]] και η αλπική βλάστηση. Στις απότομες πλαγιές ζει το σιβηρικό αγριοκάτσικο (''Capra sibirica''), ενώ το σπάνιο πρόβατο αργκάλι (''Ovis ammon'') ζει σε λιγότερο απόκρημνες εκτάσεις. Το ελάφι εδώ αντιπροσωπεύεται με 5 διαφορετικά είδη, το [[ελάφι των Αλτάι]] (''Cervus elaphus sibiricus''), την [[άλκη]] (''Alces alces''), τον [[τάρανδος|τάρανδο]] των δασών (''Rangifer tarandus valentinae''), [[Σιβηρική μοσχοφόρος έλαφος|σιβηρική μοσχοφόρο έλαφο]] (''Moschus moschiferus'') και τη [[σιβηρική δορκάδα]] (''Capreolus pygarus''). Το [[αγριογούρουνο]] (''Sus scrofa'') απαντάται στους πρόποδες χαμηλότερων λόφων και στις περιβάλλουσες πεδιάδες. Έως πρόσφατα η [[μογγολική γαζέλα]] (''Procapra gutturosa'') απαντάτο στα ρωσικά Αλτάι, ιδιαίτερα στη
Έως τον 20ό αιώνα η [[τίγρη]] απαντάτο στο νότια τμήματα των Αλτάι, κοντά στη [[λίμνη Ζαϊζάν]] και τον [[ποταμός Ιρτίς|μαύρο Ιρτίς]]. Τίγρεις κυνηγήθηκαν και σε βορειότερο πλάτος για παράδειγμα κοντά στο [[Μπαρνάουλ]]<ref>Vratislav Mazak: ''Der Tiger.'' Nachdruck der 3. Auflage von 1983. Westarp Wissenschaften, Hohenwarsleben 2004, ISBN 3-89432-759-6.</ref>.
Γραμμή 67:
==Ιστορία και προϊστορία==
Τα όρη Αλτάι διατήρσαν ένα αξιοσημείωτα σταθερό κλίμα που άλλαξε λίγο από την εποχή της τελευταίας παγετώδους<ref name=barras>{{cite web |url=http://www.newscientist.com/article/mg22129533.800-iceage-animals-live-on-in-eurasian-mountain-range.html |title=Ice-age animals live on in Eurasian mountain range |work=New Scientist |author=Colin Barras |date=23 January 2014
Τα Αλτάι υπήρξαν ενδιαίτημα της [[Ανθρωπίναι|ανθρωπίνας]]
Κυνόμορφη [[Κυνίδες|κυνίδα]] 33.000 ετών π.π. βρέθηκε στο σπήλαιο Ραζμπονίτσια<ref name=bbc110803>{{cite news | url = http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-14390679 | title = Ancient dog skull unearthed in Siberia | last = Pritchard | first = Hamish |date = August 3, 2011 |work=[[BBC News]] | accessdate =August 4, 2011 }}</ref><ref name=plos110728>{{cite news | url = http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0022821 | title = A 33,000-Year-Old Incipient Dog from the Altai Mountains of Siberia: Evidence of the Earliest Domestication Disrupted by the Last Glacial Maximum | first1 = Nikolai D. | last1 = Ovodov | first2 = Susan J. | last2 =Crockford | first3=Yaroslav V. | last3= Kuzmin | first4 = Thomas F. G. | last4 = Higham | first5= Gregory W. L. | last5 = Hodgins | first6= Johannes van der | last6= Plicht |date = July 28, 2011 | publisher = PLoS ONE | accessdate =August 4, 2011 }}</ref>. Ανάλυση του DNA δημοσιεύτηκε το 2013 και επιβεβαίωσε ότι ήταν κοντύτερα στους σύγχρονους σκύλους παρά στους λύκους<ref name=plosone130306>{{cite web | url = http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0057754 | title = Ancient DNA Analysis Affirms the Canid from Altai as a Primitive Dog | first = Anna S. | last = Druzhkova | first2 = Olaf | last2 = Thalmann | first3 = Vladimir A. | last3 = Trifonov | publisher = PLOS ONE | date = March 6, 2013 }}</ref>.
Τα όρη Αλτάι θεωρούνται σημείο προέλευσης ενός [[πολιτισμός (αρχαιολογία)|πολιτισμικού]] αινίγματος που είναι γνωστό με τον όρο [[Φαινόμενο Σέιμα-Τουρμπίνο]]<ref name=bbc0901>{{Cite journal
==Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς==
{{Κύριο|Χρυσά Όρη των Αλτάι}}
Μια αχανής έκταση 16.178
|url=http://www.pacificenvironment.org/article.php?id=934
|title=Greater Altai – Altai Krai, Republic of Altai, Tyva (Tuva), and Novosibirsk – Crossroads
|