Βρετανική Αυτοκρατορία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

}}

 

 

Κατά την Εποχή των ανακαλύψεων το [[15ος αιώνας|15ο]] και [[16ος αιώνας|16ο αιώνα]], η [[Πορτογαλική Αυτοκρατορία|Πορτογαλία]] και η [[Ισπανική Αποικιακή Αυτοκρατορία|Ισπανία]] πρωτοστάτησαν στην ευρωπαϊκή εξερεύνηση του πλανήτη και εγκαθίδρυσαν τεράστιες πολυπληθείς αυτοκρατορίες. Εποφθαλμιώντας τον πλούτο που προσέφεραν αυτές οι αυτοκρατορίες, η Αγγλία, η [[Γαλλία]] και η [[Ολλανδία]] άρχισαν και αυτές να ιδρύουν αποικίες και εμπορικά δίκτυα στην Αμερική και την Ασία.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.2.</ref> Μία σειρά πολέμων το [[17ος αιώνας|17ο]] και [[18ος αιώνας|18ο αιώνα]] ενάντια στην Ολλανδία και τη Γαλλία κατέστησε την Αγγλία ([[Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας|Βρετανία]] μετά την πράξη ένωσης με τη [[Σκωτία]] το [[1707]]) κυρίαρχη αποικιακή δύναμη στη Βόρεια Αμερική και την Ινδία. Η απώλεια όμως των [[Δεκατρείς Αποικίες|δεκατριών αποικιών]] στη Βόρεια Αμερική το [[1783]] μετά από την [[Αμερικανική Επανάσταση]] ήταν βαρύ πλήγμα για τη Βρετανία καθώς της στέρησε τις πιο πολυπληθείς αποικίες της. Παρά το γεγονός αυτό, το βρετανικό ενδιαφέρον σύντομα στράφηκε προς την Αφρική, την Ασία και τον Ειρηνικό. Μετά την ήττα της [[Πρώτη Γαλλική Αυτοκρατορία|Ναπολεόντειας Γαλλίας]] το [[1815]], η Βρετανία γνώρισε έναν αιώνα αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας και επεξέτεινε την κυριαρχία της σε όλο τον κόσμο. Δόθηκε σταδιακή αυτονομία στις αποικίες με λευκό πληθυσμό, κάποιες από τις οποίες μετατράπηκαν σε κτήσεις.

 

== Αρχές (1497–1583) ==

 

Οι βάσεις για την Βρετανική Αυτοκρατορία τέθηκαν όταν η [[Βασίλειο της Αγγλίας|Αγγλία]] και η [[Βασίλειο της Σκωτίας|Σκωτία]] ήταν ακόμα ξεχωριστά βασίλεια. Το 1496 ο βασιλιάς [[Ερρίκος Ζ' της Αγγλίας]], μετά τις επιτυχίες της Πορτογαλίας και της Ισπανίας στις υπερπόντιες εξερευνήσεις, ανέθεσε στον [[Τζον Κάμποτ]] την ηγεσία μιας αποστολής για την ανακάλυψη της διαδρομής προς Ασία μέσω του [[Βόρειος Ατλαντικός|Βορείου Ατλαντικού]].<ref name="ferguson3">[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.3.</ref> Ο Κάμποτ σάλπαρε το 1497 και παρόλο που έφτασε στην ακτή της [[Νέα Γη|Νέας Γης]] (πιστεύοντας λανθασμένα όπως ο [[Χριστόφορος Κολόμβος]] πέντε χρόνια νωρίτερα ότι είχε φτάσει στην Ασία)<ref>[[#refAndrews1985|Andrews 1985]], σ.45.</ref> δεν υπήρξε κάποια προσπάθεια για ίδρυση αποικίας. Ο Κάμποτ ηγήθηκε μιας ακόμα αποστολής τον επόμενο χρόνο, αλλά τα πλοία του χάθηκαν.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.4.</ref>

 

 

=== Φυτείες της Ιρλανδίας ===

Αν και με μια καθυστέρηση σε σχέση με την Ισπανία και την Πορτογαλία, η Αγγλία κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα είχε εμπλακεί στον αποικισμό της Ιρλανδίας με Προτεστάντες με βάση προηγούμενα που χρονολογούνταν από τη [[νορμανδική εισβολή της Ιρλανδίας|νορμανδική εισβολή στην Ιρλανδία]] το 1171.<ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.7.</ref><ref>[[#refKenny|Kenny]], σ.5.</ref> Αρκετοί που συμμετείχαν στην ίδρυση των

 

== Πρώτη Βρετανική Αυτοκρατορία (1583–1783) ==

Το 1578, η βασίλισσα Ελισάβετ Α' χορήγησε αποκλειστικά δικαιώματα στον [[Χάμφρεϊ Γκίλμπερτ]] για ανακαλύψεις και υπερπόντιες εξερευνήσεις.<ref name="#refHDBE|Olson, p. 466">[[#refHDBE|Olson]], σ.466.</ref> Την ίδια χρονιά ο Γκίλμπερτ έπλευσε στις [[Δυτικές Ινδίες]] με στόχο την συμμετοχή σε πειρατεία και την ίδρυση αποικίας στη Βόρεια Αμερική, αλλά η εκστρατεία ματαιώθηκε πριν διασχίσει τον Ατλαντικό.<ref name="#refHDBE|Olson, p. 466"/><ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.63.</ref> Το 1583 ξεκίνησε μια δεύτερη προσπάθεια, αυτή τη φορά στο νησί της [[Νέα Γη|Νέας Γης]], του οποίου το λιμάνι διεκδίκησε επίσημα για την Αγγλία, αλλά δεν εγκαταστάθηκαν άποικοι. Ο Γκίλμπερτ δεν επέζησε από το ταξίδι και τον διαδέχθηκε ο ετεροθαλής αδερφός του [[Ουόλτερ Ράλεϊ]], στον οποίο χορηγήθηκαν δικά του αποκλειστικά δικαιώματα το 1584 από την Ελισάβετ. Αργότερα τον ίδιο χρόνο, ο Ράλεϊ ίδρυσε την [[αποικία του Ροανόκε]] στην ακτή της σημερινής [[Βόρεια Καρολίνα|Βόρειας Καρολίνας]], αλλά η έλλειψη εφοδίων οδήγησε στην αποτυχία της αποικίας.<ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.63–64.</ref>

 

 

=== Αμερική, Αφρική και το δουλεμπόριο ===

Στην Καραϊβική αρχικά υπήρχαν οι πιο σημαντικές και κερδοφόρες αποικίες,<ref>[[#refJames2001|James]], σ.17.</ref> αλλά όχι πριν αποτύχουν αρκετές προσπάθειες αποικισμού. Μια προσπάθεια να ιδρυθεί αποικία στη [[Βρετανική Γουιάνα]] το 1604 διήρκεσε μόνο δυο χρόνια και απέτυχε στον κύριο στόχο της να βρει κοιτάσματα χρυσού.<ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.71.</ref> Αποικίες στην [[Αγία Λουκία]] το 1605 και στη [[Γρενάδα]] το 1609 εγκαταλείφθηκαν γρήγορα, αλλά ιδρύθηκαν με επιτυχία οικισμοί στον [[Άγιος Χριστόφορος (νησί)|Άγιο Χριστόφορο]] το 1624, στα [[Μπαρμπάντος]] το 1627 και στο [[Νέβις]] το 1628.<ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.221.</ref> Οι αποικίες σύντομα υιοθέτησαν το σύστημα των φυτειών ζάχαρης που χρησιμοποιούνταν επιτυχημένα από τους Πορτογάλους στη Βραζιλία. Το σύστημα αυτό βασιζόταν στη [[δουλεία]] και -αρχικά- στα ολλανδικά πλοία, που πουλούσαν σκλάβους κι αγόραζαν ζάχαρη. Για να διασφαλιστεί ότι το όλο και πιο κερδοφόρο αυτό εμπόριο θα παρέμενε σε αγγλικά χέρια, το Κοινοβούλιο αποφάσισε ότι μόνο αγγλικά πλοία θα εμπορεύονταν στις αγγλικές αποικίες. Αυτό οδήγησε σε εχθροπραξίες με τις [[Ολλανδία#Ολλανδική Δημοκρατία (1581–1795)|Ενωμένες Ολλανδικές Επαρχίες]], που τελικά ενίσχυσαν τη θέση της Αγγλίας στην Αμερική σε βάρος των Ολλανδών. Το 1655 η Αγγλία προσάρτησε τη [[Τζαμάικα]] από τους Ισπανούς και το 1666 κατάφερε να εποικήσει τις [[Μπαχάμες]].

 

 

Ο πρώτος μόνιμος οικισμός της Αγγλίας στην Αμερική ιδρύθηκε το 1607 στο [[Τζέιμσταουν]] από τον [[Τζον Σμιθ]] και διευθυνόταν από την Εταιρεία της Βιρτζίνια, ένα παρακλάδι της οποίας ίδρυσε μια αποικία στις [[Βερμούδες]], που είχαν ανακαλυφθεί το 1609. Το 1624 η Εταιρία πέρασε κάτω από τον άμεσο έλεγχο του στέμματος και ιδρύθηκε έτσι η [[αποικία της Βιρτζίνια]].<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.600.</ref> Το 1610 ιδρύθηκε η [[Εταιρία Νέας Γης]] με στόχο τη δημιουργία ενός μόνιμου οικισμού στη [[Νέα Γη]], αλλά απέτυχε. Το 1620 ιδρύθηκε το [[Πλίμουθ, Μασαχουσέτη|Πλίμουθ]] ως καταφύγιο [[πουριτανισμός|πουριτανών]] θρησκευτικών αυτονομιστών.<ref name="Olson, p. 897">[[#refHDBE|Olson]], σ.897.</ref> Η φυγή από θρησκευτικές διώξεις ήταν κίνητρο πολλών Άγγλων που είχαν διάθεση να διακινδυνεύσουν το επικίνδυνο υπερατλαντικό ταξίδι: το [[Μέριλαντ]] ιδρύθηκε ως καταφύγιο για [[Καθολική Εκκλησία|Καθολικούς]] το 1634, το [[Ρόουντ Άιλαντ]] ως αποικία ανεκτική προς όλες τις θρησκείες το 1636 και το [[Κονέκτικατ]] για τους Κονγκρεγκασιοναλιστές. Το 1663 ιδρύθηκε η [[επαρχία της Καρολίνας]]. Με την παράδοση του [[Οχυρό Άμστερνταμ|Οχυρού Άμστερνταμ]] (Fort Amsterdam) το 1664 η Αγγλία απέκτησε τον έλεγχο της ολλανδικής αποικίας των Νέων Κάτω Χωρών μετονομάζοντάς την σε [[Νέα Υόρκη]]. Αυτό επισημοποιήθηκε στις διαπραγματεύσεις μετά τον δεύτερο αγγλοολλανδικό πόλεμο σε αντάλλαγμα για το [[Σουρινάμ]]. Το 1681 ιδρύθηκε η αποικία της [[Πενσιλβάνια]] από τον [[Γουίλιαμ Πεν]]. Οι αμερικανικές αποικίες ήταν λιγότερο επιτυχείς οικονομικά από εκείνες της Καραϊβικής, αλλά είχαν μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης και προσήλκυαν πολύ περισσότερους Άγγλους αποίκους που προτιμούσαν τo εύκρατο κλίμα τους.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.72–73.</ref>

Στο τέλος του 16ου αιώνα η Αγγλία και η Ολλανδία άρχισαν να αμφισβητούν το πορτογαλικό μονοπώλιο εμπορίου με την Ασία, ιδρύοντας ιδιωτικές μετοχικές εταιρείες για να χρηματοδοτήσουν τα ταξίδια. Ιδρύθηκαν έτσι η Αγγλική, αργότερα [[Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών|Βρετανική]], και η [[Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών]], το 1600 και το 1602. Ο κύριος στόχος αυτών των εταιρειών ήταν να εκμεταλλευτούν το επικερδές εμπόριο μπαχαρικών και επικέντρωσαν τις προσπάθειές τους στην πηγή, το αρχιπέλαγος της Ινδονησίας, και σε ένα σημαντικό κέντρο του εμπορικού δικτύου, την Ινδία. Η μικρή απόσταση του Λονδίνου από το Άμστερνταμ και η έντονη αντιπαλότητα μεταξύ της Αγγλίας και της Ολλανδίας οδήγησαν αναπόφευκτα σε σύγκρουση τις δύο εταιρείες, με τους Ολλανδούς να κερδίζουν το πάνω χέρι στα νησιά Μολούκες (πρώην Πορτογαλικό προπύργιο) μετά την αποχώρηση των Άγγλων το 1622, και τους Άγγλους να απολαμβάνουν μεγαλύτερη επιτυχία στην Ινδία, στο [[Σουράτ]] με την ίδρυση εμπορικού σταθμού το 1613.

 

 

Αν και τελικά η Αγγλία θα ξεπερνούσε την Ολλανδία ως αποικιοκρατική δύναμη, βραχυπρόθεσμα το πιο προηγμένο οικονομικό σύστημα της Ολλανδίας<ref name="ferguson19">[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.19.</ref> και οι τρεις αγγλοολλανδικοί πόλεμοι του 17ου αιώνα έκαναν την Ολλανδία ισχυρότερη στην Ασία. Οι εχθροπραξίες έληξαν μετά την [[Ένδοξη Επανάσταση]] του 1688 με την άνοδο του Ολλανδού [[Γουλιέλμος Γ' της Αγγλίας|Γουλιέλμου]] στο θρόνο της Αγγλίας, που έφερε ειρήνη ανάμεσα στις δύο χώρες. Μια συμφωνία των δύο κρατών άφησε το εμπόριο μπαχαρικών του αρχιπελάγους της Ινδονησίας στην Ολλανδία και την κλωστοϋφαντουργία της Ινδίας στην Αγγλία, αλλά η κλωστοϋφαντουργία σύντομα ξεπέρασε τα μπαχαρικά σε κερδοφορία και μέχρι το 1720 η Αγγλική Εταιρεία είχε ξεπεράσει την Ολλανδική σε επίπεδο πωλήσεων.<ref name="ferguson19"/> Η Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών έστρεψε το ενδιαφέρον της από το Σουράτ, κομβικό σημείο του εμπορικού δικτύου μπαχαρικών, στο οχυρό του Αγίου Γεωργίου (που αργότερα έγινε η πόλη [[Τσεννάι|Μαντράς]]), τη [[Βομβάη]], που δόθηκε από τους Πορτογάλους στον [[Κάρολος Β' της Αγγλίας|Κάρολο Β' της Αγγλίας]] το 1661 ως προίκα για την [[Αικατερίνη της Μπραγκάνζα]], και το Σουτανούτι, που αργότερα θα ενωνόταν με άλλα δυο χωριά για να σχηματίσει την [[Καλκούτα]].

Ο θάνατος του [[Κάρολος Β' της Ισπανίας|Καρόλου Β' της Ισπανίας]] το 1700 και η κληροδότηση της Ισπανίας και της αποικιακής αυτοκρατορίας της στο [[Φίλιππος Ε' της Ισπανίας|Φίλιππο του Ανζού]], εγγονό του βασιλιά της Γαλλίας, έθεσε το ενδεχόμενο ενοποίησης της Γαλλίας, της Ισπανίας και των αποικιών τους, μια απαράδεκτη κατάσταση για την Αγγλία και τις άλλες δυνάμεις της Ευρώπης.<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.1045.</ref> Το 1701 η Αγγλία, η Πορτογαλία και η Ολλανδία συμμάχησαν με την [[Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία]] ενάντια στην Ισπανία και τη Γαλλία στον [[Πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής|Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής]] που κράτησε μέχρι το 1714. Με τη σύναψη της Συνθήκης της Ουτρέχτης, ο Φίλιππος παραιτήθηκε του δικαιώματός του και των απογόνων του στο γαλλικό θρόνο και η Ισπανία έχασε την αυτοκρατορία της στην Ευρώπη.<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.1122.</ref> Η Βρετανική Αυτοκρατορία είχε εδαφικά κέρδη: από τη Γαλλία κέρδισε τη [[Νέα Γη]] και την [[Ακαδία]] και από την Ισπανία το [[Γιβραλτάρ]] και τη [[Μινόρκα]]. Το Γιβραλτάρ που εξακολουθεί να είναι βρετανικό έδαφος μέχρι σήμερα, έγινε σημαντική ναυτική βάση και επέτρεψε στους Βρετανούς να ελέγχουν το σημείο εξόδου και εισόδου του Ατλαντικού για τη Μεσόγειο. Η Μινόρκα επιστράφηκε στην Ισπανία με τη [[Συνθήκη της Αμιένης]] το 1802. Η Ισπανία παραχώρησε ακόμα στη Βρετανία τα δικαιώματα για το κερδοφόρο ''ασιέντο'' (την άδεια να πουλάει σκλάβους στην Ισπανική Αμερική).<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.1121–22.</ref>

 

 

Ο [[Επταετής Πόλεμος]], που άρχισε το 1756, ήταν ο πρώτος πόλεμος που εξελίχθηκε σε παγκόσμιο κλίμακα, με μέτωπα στην Ευρώπη, την Ινδία, τη Βόρεια Αμερική, την [[Καραϊβική]], τις [[Φιλιππίνες]] και την παράκτια Αφρική. Η [[Συνθήκη του Παρισιού (1763)]] είχε σημαντικές συνέπειες για το μέλλον της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Στη Βόρεια Αμερική, το μέλλον της Γαλλίας ως αποικιακής δύναμης εκεί έληξε με την αναγνώριση των βρετανικών αξιώσεων στη γη του Ρούπερτ,<ref name="buckner25"/> την παραχώρηση της Νέας Γαλλίας στη Βρετανία (αφήνοντας ένα σημαντικό αριθμό [[Κεμπέκ (επαρχία)|Γαλλόφωνων]] κάτω από βρετανικό έλεγχο) και της [[Λουιζιάνα]] στην Ισπανία. Η Ισπανία παραχώρησε τη [[Φλόριντα]] στη Βρετανία. Στην Ινδία, ο [[Καρνατικός Πόλεμος]] άφησε τη Γαλλία να εξακολουθεί να ελέγχει τους θύλακές της, αλλά με στρατιωτικούς περιορισμούς και με την υποχρέωση να στηρίζει τα βρετανικά προτεκτοράτα, αφήνοντας ουσιαστικά το μέλλον της Ινδίας στη Βρετανία. Επομένως η βρετανική νίκη επί της Γαλλίας στον Επταετή Πόλεμο τη μετέτρεψε στην κυρίαρχη παγκόσμια αποικιακή δύναμη.<ref name="refpagden1">[[#refPagden2003|Pagden]], σ.91.</ref>

== Άνοδος της Δεύτερης Βρετανικής Αυτοκρατορίας (1783–1815) ==

=== Κυριαρχία της Εταιρείας στην Ινδία ===

 

Τον πρώτο αιώνα λειτουργίας της η Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών επικεντρώθηκε στο εμπόριο με την ινδική χερσόνησο, αφού δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει την ισχυρή [[Μογγολική Αυτοκρατορία της Ινδίας]],<ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.93.</ref> η οποία της είχε παραχωρήσει εμπορικά δικαιώματα το 1617. Αυτό άλλαξε το 18ο αιώνα, καθώς μειώθηκε η εξουσία των Μογγόλων και η Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών αντιμετώπισε τη γαλλική ομόλογή της, τη [[Γαλλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών]], στους [[Καρνατικοί Πόλεμοι|Καρνατικούς Πολέμους]] στα μέσα του αιώνα. Το 1757 οι Βρετανοί υπό τον [[Ρόμπερτ Κλάιβ]] νίκησαν τους Γάλλους και τους Ινδούς συμμάχους τους στη μάχη του Πλασαί, και η Εταιρεία απέκτησε τον έλεγχο της [[Βεγγάλη]]ς και έγινε η κυρίαρχη στρατιωτική και πολιτική δύναμη της Ινδίας.<ref name="Olson, p. 897"/> Τις επόμενες δεκαετίες επεξέτεινε την κυριαρχία της, διοικώντας τα εδάφη της είτε άμεσα είτε μέσω των ενεργουμένων της ντόπιων ηγετών με την απειλή του Βρετανικού Ινδικού Στρατού, η πλειονότητα του οποίου αποτελούνταν από Ινδούς.<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.995.</ref> Η κατάκτηση της Ινδίας από την Εταιρεία ολοκληρώθηκε μέχρι το 1857. Η ινδική εξέγερση εκείνον το χρόνο οδήγησε στη διάλυση της Εταιρείας και η Ινδία πέρασε κάτω από τον άμεσο έλεγχο της Βρετανίας.

Στις δεκαετίες του 1760 και 1770 οι σχέσεις μεταξύ των αποικιών και της Βρετανίας γινόταν όλο και πιο τεταμένες, κυρίως εξαιτίας της δυσαρέσκειας για τις προσπάθειες του Βρετανικού Κοινοβουλίου να διοικεί και να φορολογεί τους Αμερικανούς αποίκους χωρίς τη συγκατάθεσή τους.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.73.</ref> Η δυσαρέσκεια αυτή εκφραζόταν με το σύνθημα «Όχι φορολόγηση χωρίς εκπροσώπηση». Η διαφωνία σχετικά με τα δικαιώματα των αποίκων ως Άγγλων οδήγησε στην Αμερικανική Επανάσταση το 1775. Τον επόμενο χρόνο, οι άποικοι [[Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ|διακήρυξαν την ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών]]. Με τη βοήθεια της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας οι Ηνωμένες Πολιτείες κέρδισαν τον πόλεμο και αναγνωρίστηκε η ανεξαρτησία τους με την Συνθήκη των Παρισίων το 1783.

 

Η απώλεια ενός τόσο μεγάλου μέρους της Βρετανικής Αμερικής, που εκείνη την εποχή ήταν η πολυπληθέστερη υπερπόντια κτήση, θεωρείται από τους ιστορικούς ως το γεγονός που καθορίζει τη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη αυτοκρατορία,<ref>[[#refOHBEv1|Canny]], σ.92.</ref> στην οποία η προσοχή της Βρετανίας μετατοπίστηκε από την Αμερική στην Ασία, τον Ειρηνικό και αργότερα στην Αφρική. Ο [[Άνταμ Σμιθ]] στο έργο του ''[[Ο Πλούτος των Εθνών]]'' που εκδόθηκε το 1776, υποστήριξε ότι οι αποικίες ήταν περιττές και ότι το ελεύθερο εμπόριο θα έπρεπε να αντικαταστήσει τις παλιές [[Μερκαντιλισμός|μερκαντιλιστικές]] πολιτικές που χαρακτήριζαν την πρώτη περίοδο αποικιακής εξάπλωσης και χρονολογούνταν από τον προστατευτισμό της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.<ref name="refpagden1"/><ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.1026.</ref> Η ανάπτυξη του εμπορίου ανάμεσα στις ανεξάρτητες Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία μετά το 1783 φάνηκε να επιβεβαιώνει την άποψη του Σμιθ ότι ο πολιτικός έλεγχος δεν ήταν απαραίτητος για την οικονομική επιτυχία.<ref>[[#refJames2001|James]], σ.119.</ref><ref>[[#refOHBEv2|Marshall]], σ.585.</ref> Οι εντάσεις ανάμεσα στις δύο χώρες κλιμακώθηκαν κατά τη διάρκεια των [[Ναπολεόντειοι Πόλεμοι|Ναπολεόντειων Πολέμων]], επειδή η Βρετανία προσπάθησε να εμποδίσει το αμερικανικό εμπόριο με τη Γαλλία και συνέλαβε αμερικανικά πλοία για να ναυτολογήσει στο Βασιλικό Ναυτικό άνδρες που είχαν γεννηθεί στη Βρετανία. Οι ΗΠΑ κήρυξαν τον [[πόλεμος του 1812|πόλεμο του 1812]] και εισέβαλαν στον Καναδά αλλά με τη [[Συνθήκη της Γάνδης]] το 1815 επανήλθαν στα προπολεμικά σύνορά τους.<ref>[[#refLatimer|Latimer]], σ.8, 30–34, 389–92.</ref>

 

 

=== Εξερεύνηση του Ειρηνικού ===

 

 

=== Πόλεμος με τη Ναπολεόντεια Γαλλία ===

{{Κύριο|Ναπολεόντειοι Πόλεμοι}}

 

 

[[Αρχείο:BritishEmpire1815.png|thumb|Η Βρετανική Αυτοκρατορία μετά την ήττα του [[Ναπολέων|Ναπολέοντα]] το [[1815]].<ref>[[#refDalziel2006|Dalziel]], σ.64–65.</ref>]]

 

== Αυτοκρατορικός αιώνας της Βρετανίας (1815–1914) ==

 

Κατά το διάστημα 1815–1914, μια περίοδο που αναφέρεται από κάποιους ιστορικούς ως «ο αυτοκρατορικός αιώνας της Βρετανίας»,<ref>[[#refHyam2002|Hyam]], σ.1.</ref><ref>[[#refSmith1998|Smith]], σ.71.</ref> 26.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 400 εκατομμύρια κάτοικοι προστέθηκαν στη βρετανική αυτοκρατορία.<ref>[[#refParsons|Parsons]], σ.3.</ref> Η νίκη επί του Ναπολέοντα άφησε τη Βρετανία χωρίς σοβαρό διεθνή ανταγωνιστή, εκτός από τη Ρωσία στην Κεντρική Ασία.<ref name="#refOHBEv3|Porter, p. 401">[[#refOHBEv3|Porter]], σ.401.</ref> Αδιαμφισβήτητα κυρίαρχη στη θάλασσα, η Βρετανία ανέλαβε το ρόλο διεθνή αστυνόμου, μια κατάσταση αργότερα γνωστή ως Pax Britannica,<ref>[[#refOHBEv3|Porter]], σ.332.</ref> και μια εξωτερική πολιτική «εξαίσιας απομόνωσης».<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.285.</ref> Εκτός από τον επίσημο έλεγχο που ασκούσε στις αποικίες της, η δεσπόζουσα θέση της Βρετανίας στο παγκόσμιο εμπόριο είχε ως αποτέλεσμα τον ουσιαστικό έλεγχο των οικονομιών πολλών χωρών, όπως της Κίνας, της Αργεντινής και του Σιάμ, που έχει χαρακτηριστεί από ορισμένους ιστορικούς ως «ανεπίσημη αυτοκρατορία».<ref>[[#refOHBEv3|Porter]], σ.8.</ref><ref>[[#refMarshall|Marshall]], σ.156–57.</ref>

 

=== Η Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών ===

 

Το κύριο μέλημα της βρετανικής πολιτικής στην Ασία το 19ο αιώνα ήταν η προστασία και επέκταση της κυριαρχίας της στην Ινδία, που θεωρούνταν η πιο σημαντική αποικία και κλειδί για την υπόλοιπη Ασία.<ref name="refhdbe478"/> Η [[Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών|Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών]] οδήγησε την επέκταση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην Ασία. Ο στρατός της Εταιρείας ένωσε τις δυνάμεις του με το βασιλικό ναυτικό για πρώτη φορά στον Επταετή Πόλεμο, και συνέχισαν να συνεργάζονται σε χώρους εκτός της Ινδίας: στην έξωση του Ναπολέοντα από την Αίγυπτο το 1799, στην κατάληψη της Ιάβας από την Ολλανδία το 1811, στην απόκτηση της Σιγκαπούρης το 1819 και της Μαλάκα το 1824 και στη νίκη επί της Βιρμανίας το 1826.<ref name="#refOHBEv3|Porter, p. 401"/>

 

=== Από το Ακρωτήριο στο Κάιρο ===

 

Η [[Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών]] είχε ιδρύσει την [[Αποικία του Ακρωτηρίου]] στο νότιο άκρο της Αφρικής το 1652 ως σταθμό για τα πλοία της που ταξίδευαν από και προς τις αποικίες της στις Ανατολικές Ινδίες. Η Βρετανία απέκτησε επίσημα την αποικία με το μεγάλο πληθυσμό [[Μπόερς]] το 1806, κατέχοντάς την από το 1795 για να μην πέσει στα χέρια των Γάλλων μετά την εισβολή της Γαλλίας στην Ολλανδία.<ref>[[#refSmith1998|Smith]], σ.85.</ref> Η βρετανική μετανάστευση άρχισε να αυξάνεται μετά το 1820 και ανάγκασε χιλιάδες Μπόερς να κινηθούν προς τα βόρεια για να ιδρύσουν τις δικές τους, κυρίως βραχύβιες, ανεξάρτητες δημοκρατίες στις δεκαετίες του 1830 και 1840. Αυτοί οι Μπόερς συγκρούστηκαν επανειλημμένα με τους Βρετανούς, οι οποίοι είχαν το δικό τους πρόγραμμα για την αποικιοκρατική επέκταση στη Νότιο Αφρική και με αρκετές αφρικανικές εθνότητες, όπως τους [[Σότο]] και τους [[Ζουλού]]. Τελικά οι Μπόερς ίδρυσαν δυο κράτη που κράτησαν περισσότερο, τη Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής ή [[Τράνσβααλ]] (1852–77, 1881–1902) και το [[Ελεύθερο Κράτος της Οράγγης]] (1854–1902). Το 1902 η Βρετανία ολοκλήρωσε τη στρατιωτική κατοχή των δύο δημοκρατιών μέσω της σύναψης μιας συνθήκης με τις δύο δημοκρατίες των Μπόερς, μετά το [[Πόλεμοι των Μπόερς|δεύτερο πόλεμο των Μπόερς]] το 1899–1902.

Το 1869 άνοιξε από το [[Ναπολέων Γ΄|Ναπολέοντα Γ΄]] η [[Διώρυγα του Σουέζ]], η οποία ενώνει τη Μεσόγειο με τον Ινδικό Ωκεανό. Οι Βρετανοί αρχικά αντιτέθηκαν στη διώρυγα<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.1070.</ref>, αλλά μόλις άνοιξε, η στρατηγική της αξία γρήγορα αναγνωρίστηκε. Το 1875, η [[Συντηρητικό Κόμμα (Μεγάλη Βρετανία)|συντηρητική]] κυβέρνηση του [[Μπέντζαμιν Ντισραέλι]] αγόρασε το 44% των μετοχών της διώρυγας από το χρεωμένο Αιγύπτιο ηγεμόνα Ισμαήλ Πασά για 4 εκατομμύρια λίρες. Αν και αυτό δεν έδωσε ολοκληρωτικό έλεγχο της διώρυγας, έδωσε στους Βρετανούς μέσο πίεσης. Ο κοινός αγγλογαλλικός οικονομικός έλεγχος της Αιγύπτου έληξε με την ολοκληρωτική βρετανική κατοχή το 1882.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.230–33.</ref> Οι Γάλλοι ήταν ακόμα πλειοψηφικοί μέτοχοι και προσπάθησαν να αποδυναμώσουν τη βρετανική θέση,<ref>[[#refJames2001|James]], σ.274.</ref> αλλά επετεύχθη συμβιβασμός στο συνέδριο της Κωνσταντινούπολης το 1888. Αυτό τέθηκε σε ισχύ το 1904 και έκανε τη διώρυγα ουδέτερο έδαφος, αλλά [[de facto]] έλεγχο ασκούσαν οι Βρετανοί, που κατείχαν την περιοχή μέχρι το 1954.

 

 

Τα βρετανικά κέρδη στη Νότια και Ανατολική Αφρική παρακίνησαν τον [[Σέσιλ Ρόουντς]], πρωτοπόρο της βρετανικής επέκτασης στην Αφρική, να ζητήσει μια σιδηροδρομική σύνδεση από το Ακρωτήριο στο Κάιρο, που θα συνέδεε τη στρατηγικής σημασίας Διώρυγα του Σουέζ με τον πλούσιο σε μέταλλα Νότο.<ref>[[#refHDBE|Olson]], σ.248.</ref> Το 1888 ο Ρόουντς με την ιδιωτική του Εταιρεία Βρετανικής Νοτίου Αφρικής κατέλαβε και προσάρτησε εδάφη που αργότερα πήραν το όνομά του ως [[Ροδεσία]].

=== Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ===

{{δείτε|Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος}}

Οι φόβοι της Βρετανίας για πόλεμο με τη Γερμανία έγιναν πραγματικότητα το 1914 με την έκρηξη του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου]]. Η βρετανική κήρυξη πολέμου στη Γερμανία και τους συμμάχους της συμπεριελάμβανε τις αποικίες και τις κτήσεις που προσέφεραν πολύτιμη στρατιωτική, οικονομική και υλική υποστήριξη. Πάνω από 2,5 εκατομμύρια άντρες υπηρέτησαν στις στρατιές των κτήσεων καθώς και πολλές χιλιάδες εθελοντές από τις αποικίες του στέμματος.<ref>[[#refMarshall|Marshall]], σ.&nbsp;78–79.</ref> Οι περισσότερες υπερπόντιες αποικίες της Γερμανίας στην Αφρική γρήγορα καταλήφθηκαν και στον Ειρηνικό η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία κατέλαβαν τη [[Γερμανική Νέα Γουινέα]] και τη [[Σαμόα]] αντίστοιχα. Η συνεισφορά της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας το 1915 στη [[μάχη της Καλλίπολης]] ενάντια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε σημαντικό αντίκτυπο στην εθνική τους συνείδηση και αποτέλεσε ορόσημο για τη μετάβαση της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας από αποικίες σε ανεξάρτητα έθνη. Οι δυο χώρες εξακολουθούν να τιμούν αυτό το γεγονός στις 25 Απριλίου. Παρόμοια βλέπουν οι Καναδοί τη [[μάχη του Βιμύ]].<ref>[[#refLloyd1996|Lloyd]], σ.&nbsp;277.</ref> Η σημαντική συμβολή των κτήσεων στην πολεμική προσπάθεια αναγνωρίστηκε το 1917 από τον πρωθυπουργό [[Ντέιβιντ Λόιντ Τζωρτζ]], όταν κάλεσε τους πρωθυπουργούς των κτήσεων να συμμετάσχουν σε μια αυτοκρατορική πολεμική κυβέρνηση, για να συντονίσει την αυτοκρατορική πολιτική.<ref>[[#refLloyd1996|Lloyd]], p.&nbsp;278.</ref>

 

=== Μεσοπόλεμος ===

{{δείτε|Μεσοπόλεμος }}

Η αλλαγή της παγκόσμιας τάξης που έφερε ο πόλεμος και κυρίως η ανάπτυξη των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ιαπωνίας ως ναυτικών δυνάμεων, καθώς και η άνοδος κινημάτων ανεξαρτησίας στην Ινδία και την Ιρλανδία, οδήγησε σε μια σημαντική επανεκτίμηση της βρετανικής ιμπεριαλιστικής πολιτικής.<ref>[[#refGoldstein|Goldstein]], σ.&nbsp;4.</ref> Αναγκασμένη να επιλέξει ανάμεσα στη συμμαχία με τις ΗΠΑ ή την Ιαπωνία, η Βρετανία αποφάσισε να μην ανανεώσει τη συμμαχία της με την Ιαπωνία και υπέγραψε το 1922 τη ναυτική συνθήκη της Ουάσινγκτον, με την οποία η Βρετανία δέχθηκε ναυτική ισοτιμία με τις ΗΠΑ.<ref name="reflouis302">[[#refLouis2006|Louis]], σ.&nbsp;302.</ref> Αυτή η απόφαση ήταν αντικείμενο μεγάλης διαμάχης στη Βρετανία τη δεκαετία του 30<ref>[[#refLouis2006|Louis]], p.&nbsp;294.</ref> καθώς μιλιταριστικές κυβερνήσεις κυριάρχησαν στην Ιαπωνία και τη Γερμανία, εν μέρει λόγω της [[Παγκόσμια οικονομική ύφεση 1929|παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929]], και υπήρχε ο φόβος ότι η αυτοκρατορία δε θα άντεχε την ταυτόχρονη επίθεση και των δύο κρατών.<ref>[[#refLouis2006|Louis]], σ.&nbsp;303.</ref> Αν και το θέμα της ασφάλειας της αυτοκρατορίας ήταν ένα σοβαρό μέλημα της Βρετανίας, την ίδια στιγμή η αυτοκρατορία ήταν ζωτικής σημασίας για τη βρετανική οικονομία: κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, οι εξαγωγές προς τις αποικίες και τις κτήσεις αυξήθηκαν από το 32 στο 39 τοις εκατό του συνόλου των εξαγωγών στο εξωτερικό, και οι εισαγωγές αυξήθηκαν από το 24 στο 37 τοις εκατό.<ref>[[#refHDBE|Olson]], p.&nbsp;181.</ref>

 

Το 1919 η απογοήτευση που προκλήθηκε από την καθυστέρηση της ιρλανδικής αυτονομίας οδήγησε μέλη του [[Σιν Φέιν]], ενός κόμματος υπέρ της ανεξαρτησίας που είχε κερδίσει την πλειοψηφία των ιρλανδικών εδρών στο Κοινοβούλιο στις βρετανικές εκλογές του 1918, να δημιουργήσουν μια ιρλανδική συνέλευση, στην οποία κηρύχθηκε η ιρλανδική ανεξαρτησία. Παράλληλα, ο [[Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός]] (IRA) ξεκίνησε ανταρτοπόλεμο εναντίον της βρετανικής διοίκησης.<ref>[[#refOHBEv4|Brown]], σ.&nbsp;143.</ref> Ο [[Ιρλανδικός Πόλεμος Ανεξαρτησίας|ιρλανδικός πόλεμος ανεξαρτησίας]] έληξε το 1921 με την υπογραφή της αγγλοϊρλανδικής συνθήκης, τη δημιουργία του ελεύθερου κράτους της Ιρλανδίας, μιας κτήσης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας με εσωτερική ανεξαρτησία, αλλά συνταγματικά συνδεδεμένη με το βρετανικό στέμμα.<ref>[[#refHDBEv1|Olson]], σ.&nbsp;58.</ref> Η Βόρεια Ιρλανδία που αποτελούνταν από 6 από τις 32 κομητείες της Ιρλανδίας, η οποία είχε συσταθεί ως αποκεντρωμένη περιφέρεια το 1920, άσκησε αμέσως το δικαίωμά της, σύμφωνα με τη συνθήκη, να διατηρήσει το υπάρχον καθεστώς της εντός του Ηνωμένου Βασιλείου.<ref>[[#refMagee|Magee]], σ.&nbsp;108.</ref>

 

Ένας παρόμοιος αγώνας ξεκίνησε στην Ινδία, όταν ο Νόμος για την Κυβέρνηση της Ινδίας του 1919 απέτυχε να ικανοποιήσει το αίτημα για ανεξαρτησία.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.&nbsp;330.</ref> Οι ανησυχίες σχετικά με κομμουνιστικά και ξένα σχέδια μετά τη Συνωμοσία του Γκαντάρ διασφάλισαν ότι οι εν καιρώ πολέμου περιορισμοί ανανεώθηκαν με το Νόμο του Ρόουλατ, δημιουργώντας ένταση<ref name="refjames416">[[#refJames2001|James]], σ.&nbsp;416.</ref> ιδίως στο Πεντζάμπ, όπου τα κατασταλτικά μέτρα κορυφώθηκαν με τη Σφαγή του Αμριτσάρ. Η κοινή γνώμη στη Βρεταννία διχάστηκε : υπήρχαν αυτοί που είδαν το γεγονός ως σωτήρια για την Ινδία από την αναρχία και αυτοί που το αντιμετωπίσαν με αποστροφή.<ref name="refjames416"/> Το επακόλουθο κίνημα μη-συνεργασίας ματαιώθηκε το Μάρτιο του 1922, μετά το περιστατικό του [[Τσόρι Σάουρα]], και η δυσαρέσκεια συνέχισε να σιγοβράζει για τα επόμενα 25 χρόνια.<ref>{{cite journal|last=Low|first=D.A.|title=The Government of India and the First Non-Cooperation Movement-—1920–1922|journal=The Journal of Asian Studies|date=February 1966|volume=25|issue=2|pages=241–259|doi=10.2307/2051326 }}</ref> Το 1922, στην Αίγυπτο, η οποία είχε κηρυχθεί βρετανικό [[προτεκτοράτο]] στο ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, είχε χορηγηθεί επίσημη ανεξαρτησία, αν και συνέχισε να αποτελεί βρετανικό [[εξαρτημένο κράτο]] μέχρι το 1954. Βρετανικά στρατεύματα συνέχισαν να σταθμεύουν στην Αίγυπτο μέχρι την υπογραφή της [[Αγγλοαιγυπτιακής Συνθήκη 1936|Αγγλοαιγυπτιακής Συνθήκης]] το 1936,<ref>[[#refrefSmith1998|Smith]], σ. 104.</ref> σύμφωνα με την οποία συμφωνήθηκε ότι τα στρατεύματα θα αποσύρονταν, αλλά θα συνεχίζαν να κατέχουν και να υπερασπίζουν τη ζώνη της Διώρυγας του Σουέζ. Σε αντάλλαγμα, η Αίγυπτος είχε βοηθηθεί να ενταχθεί στην [[Κοινωνία των Εθνών]].<ref>[[#refOHBEv4|Brown]], p.&nbsp;292.</ref> Το Ιράκ, μια βρετανική εντολή από το 1920, κατάφερε επίσης να γίνει μέλος της Κοινωνίας από μόνο του, μετά την επίτευξη της ανεξαρτησίας του από τη Βρετανία το 1932.<ref>[[#refrefSmith1998|Smith]], σ. 101.</ref>

 

 

=== Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ===

 

Η κήρυξη πολέμου της Βρετανίας εναντίον της [[ναζιστική Γερμανία|ναζιστικής Γερμανίας]] το Σεπτέμβριο του 1939 περιλάμβανε τις αποικίες του Στέμματος και την Ινδία, αλλά δεν υποχρέωνε αυτόματα τις Κτήσεις. Αυστραλία, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία και Νότιος Αφρική σύντομα κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία, αλλά το Ιρλανδικό Ελεύθερο Κράτος επέλεξε να παραμείνει νόμιμα ουδέτερο σε όλο τον πόλεμο.<ref>[[#refLloyd1996|Lloyd]], σσ.&nbsp;313–14.</ref> Μετά τη γερμανική κατοχή της Γαλλίας το 1940, η Βρετανία και η Αυτοκρατορία βρισκόταν σχεδόν μόνες εναντίον της Γερμανίας, μέχρι την είσοδο της [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετικής Ένωσης]] στον πόλεμο το 1941. O Βρετανός πρωθυπουργός [[Ουίνστον Τσώρτσιλ]] πίεσε με επιτυχία τον Πρόεδρο [[Φραγκλίνος Ρούζβελτ|Φραγκλίνο Ρούζβελτ]] για στρατιωτική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ο Ρούσβελτ δεν ήταν ακόμα έτοιμος να ζητήσει από το Κογκρέσο να κηρύξει τον πόλεμο.<ref>[[#refGilbert2005|Gilbert]], σ.&nbsp;234.</ref> Τον Αύγουστο του 1941, ο Τσώρτσιλ και ο Ρούσβελτ συναντήθηκαν και υπέγραψαν τον [[Χάρτη του Ατλαντικού]], ο οποίος περιελάμβανε τη διακήρυξη ότι «τα δικαιώματα όλων των λαών να επιλέγουν τη μορφή της διακυβέρνησης υπό την οποία ζουν πρέπει να γίνονται σεβαστά». Η διατύπωση ήταν διφορούμενη ως προς το αν αναφερόταν στις ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες εισέβαλε η Γερμανία ή στους λαούς που αποικίστηκαν από τα ευρωπαϊκά έθνη, και αργότερα ερμηνεύτηκε με διαφορετικό τρόπο από τους Βρετανούς, τους Αμερικανούς και τα εθνικιστικά κινήματα.<ref name="reflloyd316">[[#refLloyd1996|Lloyd]], σ.&nbsp;316.</ref><ref>[[#refJames|James]], σ.&nbsp;513.</ref>

 

== Αποαποικιοποίηση και παρακμή (1945–1997) ==

 

Την ίδια στιγμή, αντιαποικιοκρατικά κινήματα ήταν σε άνοδο στις αποικίες των ευρωπαϊκών εθνών. Η κατάσταση έγινε περισσότερο περίπλοκη από την επιτεινόμενη [[Ψυχρός Πόλεμος|ψυχροπολεμική]] αντιπαλότητα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. Κατ' αρχήν, και τα δύο έθνη εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία. Στην πράξη, ωστόσο, ο αμερικανικός [[αντικομμουνισμός]] υπερίσχυσε του [[αντιιμπεριαλισμός|αντιιμπεριαλισμού]] και ως εκ τούτου οι ΗΠΑ υποστήριξαν τη συνέχιση της ύπαρξης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, για να διατηρείται υπό έλεγχον η κομμουνιστική επέκταση.<ref>[[#refLevine|Levine]], σ.&nbsp;193.</ref>

 

=== Αρχική απαγκίστρωση ===

 

Η [[Βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης]], όπου η αραβική πλειοψηφία ζούσε μαζί με την εβραϊκή μειονότητα, ήταν για τους Βρετανούς ένα παρόμοιο πρόβλημα με αυτό της Ινδίας.<ref>[[#refLloyd1996|Lloyd]], σ.&nbsp;327.</ref> Το θέμα περιπλεκόταν από τον μεγάλο αριθμό Εβραίων προσφύγων που επιθυμούσαν να γίνουν δεκτοί στην Παλαιστίνη μετά τη [[ναζισμός|ναζιστική]] καταπίεση και γενοκτονία στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντί να ασχοληθεί με το θέμα, η Βρετανία ανακοίνωσε το 1947 ότι θα αποσυρόταν το επόμενο έτος και θα άφηνε το θέμα να επιλυθεί από τα [[Ηνωμένα Έθνη]],<ref>[[#refLloyd1996|Lloyd]], σ.&nbsp;328.</ref> πράγμα που έπραξε ψηφίζοντας για τη [[διχοτόμηση της Παλαιστίνης]] σε ένα εβραϊκό και αραβικό κράτος.

 

 

=== Το Σουέζ και τα επακόλουθά του ===

Το 1951, το Συντηρητικό Κόμμα επέστρεψε στην εξουσία στη Βρετανία, υπό την ηγεσία του [[Ουίνστον Τσώρτσιλ]]. Ο Τσώρτσιλ και οι Συντηρητικοί πίστευαν ότι η θέση της Βρετανίας ως παγκόσμιας δύναμης στηριζόταν στη συνέχιση της ύπαρξης της Αυτοκρατορίας, καθώς η βάση στη [[διώρυγα του Σουέζ]] επέτρεπε στη Βρετανία να διατηρεί την εξέχουσα θέση της στη Μέση Ανατολή, παρά την απώλεια της Ινδίας. Ωστόσο, ο Τσώρτσιλ δεν μπορούσε να αγνοήσει τη νέα επαναστατική κυβέρνηση της Αιγύπτου υπό τον [[Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ]] που είχε πάρει την εξουσία το 1952, και το επόμενο έτος συμφωνήθηκε ότι τα βρετανικά στρατεύματα θα αποσυρθούν από τη ζώνη της Διώρυγας του Σουέζ και ότι στο [[Σουδάν]] θα χορηγηθεί αυτοδιάθεση από το 1955, και εν συνεχεία ανεξαρτησία.<ref>[[#refOHBEv4|Brown]], σσ.&nbsp;339–40.</ref> Στο Σουδάν χορηγήθηκε ανεξαρτησία την 1η Ιανουαρίου 1956.

 

Η κρίση του Σουέζ κατέδειξε διεθνώς τα περιορισμένα πλέον όρια της Βρετανίας, αποδεικνύοντας ότι πλέον δεν μπορούσε να δράσει χωρίς τουλάχιστον τη συναίνεση, αν όχι την πλήρη υποστήριξη, από τις Ηνωμένες Πολιτείες.<ref>[[#refOHBEv4|Brown]], σ.&nbsp;342.</ref><ref>[[#refSmith1998|Smith]], σ.&nbsp;105.</ref><ref>[[#refBurke2008|Burke]], σ.&nbsp;602.</ref> Τα γεγονότα στο Σουέζ τραυμάτισαν τη βρετανική [[πατριωτισμός|εθνική υπερηφάνεια]], οδηγώντας κάποιον βουλευτή να τα περιγράψει ως το «βρετανικό [[Μάχη του Βατερλό|Βατερλό]]»<ref name="#refOHBEv4|Brown, σ. 343">[[#refOHBEv4|Brown]], σ.&nbsp;343.</ref> και έναν άλλο να υποστηρίζει ότι η χώρα είχε γίνει ένας «αμερικανικός [[κράτος δορυφόρος|δορυφόρος]]».<ref>[[#refJames2001|James]], σ.&nbsp;585.</ref> Η [[Μάργκαρετ Θάτσερ]] περιέγραψε αργότερα τη νοοτροπία στην οποία πίστευε ότι είχε πέσει το βρετανικό πολιτικό κατεστημένο ως «σύνδρομο του Σουέζ», από την οποία η Βρετανία δεν ανέκαμψε μέχρι την επιτυχή ανακατάληψη των [[Νήσοι Φώκλαντ|Νήσων Φώκλαντ]] από την [[Αργεντινή]] το 1982.<ref>[[#refThatcher|Thatcher]].</ref>

 

 

=== Άνεμος αλλαγής ===

Ο Μακμίλλαν έδωσε μια ομιλία στο [[Κέιπ Τάουν]] της Νότιας Αφρικής τον Φεβρουάριο του 1960, όπου έκανε λόγο για «τον άνεμο αλλαγής που φυσάει σ' αυτή την ήπειρο».<ref>[[#refJames2001|James]], σ.&nbsp;616.</ref> Ο Μακμίλλαν θέλησε να αποφύγει το ίδιο είδος [[αποικιακού πολέμου]] που διεξήγαγε η Γαλλία στην Αλγερία, και κάτω από την πρωθυπουργία του η αποαποικιοποίηση προχώρησε με ταχείς ρυθμούς.<ref>[[#refLouis2006|Louis]], σ.&nbsp;46.</ref> Στις τρεις αποικίες στις οποίες είχε χορηγηθεί ανεξαρτησία το 1950 —[[Σουδάν]], [[Χρυσή Ακτή]] και [[Μαλαισία]]— προστέθηκαν σχεδόν δεκαπλάσιες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960.<ref>[[#refLloyd1996|Lloyd]], σσ.&nbsp;427–433.</ref>

 

 

Στις εναπομείνασες βρετανικές αποικίες στην Αφρική, εκτός από τη Νότια Ροδεσία, χορηγήθηκε ανεξαρτησία μέχρι το 1968 (''δείτε τον χάρτη''). Η βρετανική αποχώρηση από το νότιο και ανατολικό τμήμα της Αφρικής ήταν περίπλοκη λόγω του πληθυσμού λευκών εποίκων της περιοχής, ιδιαίτερα στη [[Ροδεσία]], όπου οι φυλετικές εντάσεις οδήγησαν τον πρωθυπουργό [[Ίαν Σμιθ]], σε μια μονομερή διακήρυξη ανεξαρτησίας από τη Βρετανική Αυτοκρατορία το 1965.<ref>[[#refJames2001|James]], σ.&nbsp;618.</ref> Η Ροδεσία παρέμεινε σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου μεταξύ του μαύρου και λευκού πληθυσμού της, έως τη συμφωνία του 1979, με την οποία επανήλθε προσωρινά σε αποικιακό καθεστώς μέχρι το επόμενο έτος, οπότε έγιναν εκλογές υπό βρετανική επιτήρηση και ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός του νέου ανεξάρτητου κράτους της [[Ζιμπάμπουε]].<ref>[[#refJames2001|James]], σσ.&nbsp;620–621.</ref>

Η Βρετανία διατηρεί την κυριαρχία σε πάνω από 14 περιοχές έξω από τις Βρετανικές Νήσους, οι οποίες μετονομάστηκαν σε [[Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη]] το 2002.<ref>[[#refFAC|House of Commons Foreign Affairs Committee Overseas Territories Report]], σσ.&nbsp;145–147</ref> Μερικές είναι ακατοίκητες εκτός από παροδικό στρατιωτικό ή επιστημονικό προσωπικό, τα υπόλοιπα είναι αυτοδιοικούμενα σε διαφορετικό βαθμό και εξαρτώνται από το Ηνωμένο Βασίλειο για τις [[διπλωματία|εξωτερικές σχέσεις]] και την άμυνα. Η βρετανική κυβέρνηση έχει δηλώσει την προθυμία της να βοηθήσει κάθε Υπερπόντιο Έδαφος που επιθυμεί να προχωρήσει στην ανεξαρτησία, όπου υπάρχει αυτή η επιλογή.<ref>[[#refFAC|House of Commons Foreign Affairs Committee Overseas Territories Report, σσ.&nbsp;146,153]]</ref> Η βρετανική κυριαρχία πολλών από τα υπερπόντια εδάφη, αμφισβητείται από τους γεωγραφικούς γείτονές τους: το [[Γιβραλτάρ]] διεκδικείται από την Ισπανία, οι [[Νήσοι Φώκλαντ]] και η [[Νήσοι Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς|Νότια Γεωργία και Νότια Νησιά Σάντουιτς]] ζητούνται από την [[Αργεντινή]], και το [[Βρετανικό Έδαφος Ινδικού Ωκεανού]] διεκδικείται από τον [[Μαυρίκιος (κράτος)|Μαυρίκιο]] και τις [[Σεϋχέλλες]].<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/io.html|title=British Indian Ocean Territory|work=[[The World Factbook]]|publisher=CIA|accessdate=13 Δεκεμβρίου 2008}}</ref> Το [[Βρετανικό Έδαφος της Ανταρκτικής]] υπόκειται σε αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από την Αργεντινή και τη [[Χιλή]], ενώ πολλές χώρες δεν έχουν αναγνωρίσει οποιεσδήποτε εδαφικές διεκδικήσεις στην Ανταρκτική.<ref>[[#refFAC|House of Commons Foreign Affairs Committee Overseas Territories Report]], σ.&nbsp;136</ref>

 

 

Οι περισσότερες πρώην βρετανικές αποικίες είναι μέλη της [[Κοινοπολιτεία των Εθνών|Κοινοπολιτείας]], μιας μη πολιτικής εθελοντικής ένωσης ισότιμων μελών. Δεκαπέντε μέλη της Κοινοπολιτείας συνεχίζουν να μοιράζονται τον ίδιο Αρχηγό του Κράτους με το Ηνωμένο Βασίλειο.<ref>{{Cite web|url=http://www.thecommonwealth.org/Internal/150757/head_of_the_commonwealth/|title=Head of the Commonwealth|publisher=Commonwealth Secretariat|accessdate=9 Οκτωβρίου 2010}}{{dead link|date=June 2015}}</ref>

Δεκαετίες, και σε ορισμένες περιπτώσεις αιώνες, βρετανικής κυριαρχίας και μετανάστευσης έχουν αφήσει το σημάδι τους στα ανεξάρτητα κράτη που προέκυψαν από τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Η αυτοκρατορία εγκαθίδρυσε τη χρήση της αγγλικής γλώσσας σε περιοχές σε όλο τον κόσμο. Σήμερα είναι η κύρια γλώσσα για έως και 400 εκατομμύρια ανθρώπους και ομιλείται από περίπου ενάμισι δισεκατομμύριο ως πρώτη, δεύτερη ή ξένη γλώσσα.<ref>[[#refHogg|Hogg]], π.&nbsp;424 κεφάλαιο 9 ''English Worldwide'' του [[David Crystal]]: "approximately one in four of the worlds population are capable of communicating to a useful level in English."</ref> Η εξάπλωση της αγγλικής γλώσσας από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έχει βοηθηθεί εν μέρει από την πολιτισμική επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών, που οι ίδιες αρχικά σχηματίστηκαν από βρετανικές αποικίες. Το αγγλικό [[κοινοβουλευτικό σύστημα]] λειτούργησε ως πρότυπο για τις κυβερνήσεις πολλών πρώην αποικιών, και το [[Αγγλοσαξωνικό δίκαιο|αγγλικό κοινό δίκαιο]] για τα νομικά συστήματα.<ref>[[#refFergusonEmpire2004|Ferguson 2004]], σ.&nbsp;307.</ref> Η βρετανική [[Δικαστική Επιτροπή του Συμβούλιου της Επικρατείας]] εξακολουθεί να λειτουργεί ως ακυρωτικό δικαστήριο για πολλές πρώην αποικίες της στην Καραϊβική και τον Ειρηνικό. Βρετανοί [[Προτεσταντισμός|προτεστάντες]] [[Ιεραποστολή|ιεραπόστολοι]] που εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την υδρόγειο συχνά πριν από τους στρατιώτες και τους δημοσίους υπαλλήλους εξάπλωσαν την [[Αγγλικανική Κοινωνία]] σε όλες τις ηπείρους. Η βρετανική αποικιακή αρχιτεκτονική σε εκκλησίες, σιδηροδρομικούς σταθμούς και κυβερνητικά κτίρια, συνεχίζει να διατηρείται σε πολλές πόλεις που κάποτε ήταν μέρος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.<ref>[[#refMarshall|Marshall]], σσ.&nbsp;238–40.</ref> Ατομικά και ομαδικά αθλήματα που αναπτύχθηκαν στη Βρετανία, ιδιαίτερα το [[ποδόσφαιρο]], το [[κρίκετ]], το [[αντισφαίριση|τένις σε γκαζόν]] και το [[γκολφ]] εξήχθησαν.<ref>[[#refTorkildsen2005|Torkildsen]], σ.&nbsp;347.</ref> Η βρετανική επιλογή του συστήματος μέτρησης, το [[αυτοκρατορικό σύστημα]], συνεχίζει να χρησιμοποιείται σε ορισμένες χώρες με διάφορους τρόπους. Η οδήγηση στην αριστερή πλευρά του δρόμου έχει διατηρηθεί σε μεγάλο μέρος της πρώην αυτοκρατορίας.<ref>[[#refParsons|Parsons]], σ.&nbsp;1.</ref>

 

 

== Παραπομπές ==

* {{cite book| first=Piers| last=Brendon| authorlink=:en:Piers Brendon| title=The Decline and Fall of the British Empire| publisher=Random House| year=2007| isbn=0224062220| url=http://books.google.com/?id=PHUUAgAACAAJ| ref=refBrendon| accessdate=22-07-2009}}{{Dead link|date=June 2014}}

* {{cite book| first=Judith| last=Brown| title=The Twentieth Century, The Oxford History of the British Empire Volume IV| publisher=Oxford University Press| year=1998| isbn=0199246793| url=http://books.google.com/?id=CpSvK3An3hwC| ref=refOHBEv4| accessdate=22-07-2009}}

* {{cite book| first=Nicholas| last=Canny| title=The Origins of Empire, The Oxford History of the British Empire Volume I| publisher=Oxford University Press| year=1998| isbn=0199246769| url=http://books.google.com/?id=eQHSivGzEEMC| ref=refOHBEv1| accessdate=22-07-2009}}

* {{cite book| first=Nigel| last=Dalziel| title=The Penguin Historical Atlas of the British Empire| publisher=Penguin| year=2006| isbn=0141018445| url=http://books.google.com/?id=0YaYAQAACAAJ| ref=refDalziel2006| accessdate=22-07-2009}}{{Dead link|date=June 2014}}