Ναύπακτος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το [[454 π.Χ.]] οι [[Αρχαία Αθήνα|Αθηναίοι]] αφαίρεσαν την Ναύπακτο από την κυριαρχία των Λοκρών. Στην πόλη εγκαταστάθηκαν οικογένειες [[αρχαία Μεσσήνη|Μεσσηνίων]], που είχαν εκδιωχθεί από τους [[Αρχαία Σπάρτη|Σπαρτιάτες]] <ref>[[Θουκυδίδης]], [[s:Θουκυδίδης/Α#103|''Ιστορία'', 1.103]]</ref>.

Το [[426 π.Χ.]], με προτροπή των Μεσσηνίων της πόλης, εξεστράτευσε κατά των [[Αιτωλοί|Αιτωλών]] ο Αθηναίος στρατηγός [[Δημοσθένης (στρατηγός)|Δημοσθένης]] <ref>Θουκυδίδης [[s:Θουκυδίδης/Γ|3,94]]</ref>. Οι Αιτωλοί τον αντιμετώπισαν στο Αιγίτιο και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει. Ο Σπαρτιάτης στρατηγός [[Ευρύλοχος]], με την βοήθεια των Εσπέριων Λοκρών, με επικεφαλής την [[Άμφισσα]], προέλασε στην Ναύπακτο <ref>Θουκυδιδής [[s:Θουκυδίδης/Γ|3,100]]</ref>.

Το [[369 π.Χ.]] μετά την [[Ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς|ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς]] (405 π.Χ.), οι Μεσσήνιοι εγκαταλείπουν την πόλη και αναχωρούν για τη [[Σικελία]] <ref>[[Παυσανίας]] [[s:Μεσσηνιακά|''Μεσσηνιακά'', XXVII]] και [[s:Φωκικά, Λοκρών Οζόλων|''Φωκικά, Λοκρών Οζόλων'', ΧΧΧVΙΙΙ]]</ref>. Η Ναύπακτος περνά ξανά στον έλεγχο των Λοκρών. Οι [[Αχαιοί]] κυριεύουν την πόλη, αλλά τελικά τους διώχνει ο [[Θήβα|Θηβαίος]] στρατηγός [[Επαμεινώνδας]], το 361 π.Χ.

Το [[350 π.Χ.]] ο [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππος Β΄]] της Μακεδονίας παραχωρεί την πόλη στους Αιτωλούς. Από το [[338 π.Χ.]] η πόλη γίνεται κέντρο της [[Αιτωλική Συμπολιτεία|Αιτωλικής Συμπολιτείας]] και στην πόλη συνέρχονταν τα συμβούλια της Συμπολιτείας. Η δε Ναυπακτία ονομάσθηκε ''Αιτωλία Επίκτητος''. Μετά και τους πολέμους με τους Αχαιούς και την καταστροφή της πόλης του [[Θέρμο]]υ, η Ναύπακτος γίνεται κατ' ουσία πρωτεύουσα της Αιτωλίας <ref>Πολύβιος ''Ιστορίες'' - Βιβλίο 5ο: 103.1, 105.1 107.5-7 (Στο διαδίκτυο από το Perseus Project: [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Plb.+toc (Αγγλικά & Ελληνικά)])</ref>. Το 191 π.Χ. οι Ρωμαίοι, αφού πολιόρκησαν την πόλη, έλυσαν την πολιορκία υπογράφοντας ανακωχή με τους Αιτωλούς.

Αποικία της Ναυπάκτου ήταν η νήσος [[Κέα]], που έλαβε το όνομά της από έναν ήρωα της πόλης. Από την Ναύπακτο, καταγόταν ο ποιητής [[Καρκίνος (ποιητής)|Καρκίνος]], που όπως υποστήριζε ο [[Χάρων (ιστορικός)|Χάρων]] έγραψε το ποίημα [[Ναυπάκτια έπη]], κάτι που όμως ο [[Παυσανίας]] αμφισβητούσε<ref>[[s:Φωκικά, Λοκρών Οζόλων|''Φωκικά, Λοκρών Οζόλων'', ΧΧΧVΙΙΙ]]</ref>, καθώς και οι αγαλματοποιοί [[Μέναιχμος (γλύπτης)|Μέναιχμος]] και [[Σοΐδας]] <ref>Παυσανίας [[s:Αχαϊκά|''Αχαϊκά'' ΧVII,10]]: Αναφορά στο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Λαφρίας [[Άρτεμις|Αρτέμιδος]] της [[Καλυδώνα]]ς</ref>. Στην πόλη υπήρχαν πολλοί ναοί, όπως του [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδώνα]], της [[Άρτεμις|Αρτέμιδος]], της [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτης]] και του [[Ασκληπιός|Ασκληπιού]].'''