Εκπαίδευση των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

Στην περιοχή Διδυμοτείχου, στα τέλη του 19ου αι., τα ελληνικά σχολεία, εκτός από τους περιορισμούς των Τουρκικών αρχών υπέστησαν και την επιθετικότητα των Βουλγάρων.<ref>Ευθυμίου Π. Γρηγόριος, Η παιδεία εν Διδυμοτείχω κατά την τουρκοκρατίαν. Μέρος Β΄. Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, 1956, τομ. 21. σ. 33: «.<small>.. ''εις στο χωρίον τούτο [Μεγάλο Δερβένι / Δέρειο] εγκατασταθείσαι από μακρού βουλγαρικαί οικογένειαι τέως μεν έζων εν συμπνοία μετά των ελληνικών τοιούτων, από της ημέρας όμως του Βουλγαρικού σχίσματος και τς καταλήψεως της περιοχής υπό ρωσικών στρατευμάτων, οι Βούλγαροι αποθρασυνθέντες επειρώντο πάση τέχνη και μηχανή και δυνάμει να εκβουλγαρίσωσι και το χωρίον τούτο καταλαβόντες βία την Ορθόδοξον ελληνικήν εκκλησίαν αυτού και υποχρεούντες τους κατοίκους ν' αποστέλλωσι τα τέκνα των εις βουλγαρικόν σχολείον''.»</small></ref> Η αμέλεια και ιδιοτέλεια των κοινοτικών αρχών σε κάποιες περιπτώσεις ανέστειλε την ίδρυση και λειτουργία σχολείων. Αναφέρεται η περίπτωση του εμπόρου Αλέξανδρου Κουμπάρη ο οποίος το 1861 άφησε γενναίο κληροδότημα για τα σχολεία της ιδιαίτερης πατρίδας του της Μεσημβρίας, ωστόσο οι κοινοτικές αρχές δεν το αξιοποίησαν.<ref>Κυριακή Μαμώνη, «Η ζωή και η δράση των υπόδουλων Ελλήνων 1833-1881: Θράκη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΓ' (1977), σελ. 377</ref> Οι δυσκολίες στη μητρική γλώσσα και η ελληνική διγλωσσία των μαθητών σε περιοχές όπως η [[Καππαδοκία]] οι πειραματισμοί στο σύστημα διδασκαλίας -το αλληλοδιδακτικό δοκιμάστηκε σε κάποιες περιοχές χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα, οι έριδες και τα κόμματα στους κόλπους των κοινοτήτων και η δυσκολία των ξένων δασκάλων να προσαρμοσθούν στα ήθη, στη γλώσσα και στο χαρακτήρα των Ελλήνων του εσωτερικού της Μ. Ασίας.<ref>Ιφιγένεια Αναστασιάδου, «Η ζωή και η δράση των υπόδουλων Ελλήνων 1833-1881:Καππαδοκία»Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΓ' (1977), σελ 433</ref> Οι φυσικές καταστροφές συχνά κατέστρεφαν το σχολικό δίκτυο: έτσι με το μεγάλο σεισμό του 1912 κατέρρευσαν πολλά σχολεία σε χωριά της Καλλιπόλεως και στα Γανόχωρα, και διδασκαλία γινόταν στο ύπαιθρο.<ref>Κυριακή Μαμώνη, «Η ζωή και η δράση των υπόδουλων Ελλήνων 1881-1913: Θράκη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΔ' (1977), σελ. 367</ref><br />

 

===Λογοκρισία βιβλίων και εντύπων===