Βικιπαίδεια

Αρχαία Ιστορία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Αντικατάσταση άβολου συστήματος ΠΚΕ
Αναίρεση έκδοσης 6750131 από τον 2A02:587:3A13:7200:C51D:D619:C8A4:67D (Συζήτηση)
Γραμμή 1:
Με τον όρο '''Αρχαία Ιστορία''' εννοείται σύνολο των γεγονότων του [[παρελθόν]]τος<ref name="wordnet">[http://wordnet.princeton.edu/perl/webwn WordNet Search - 3.0], "History"</ref> από την έναρξη της καταγεγραμμένης ανθρώπινης [[ιστορία]]ς έως τις αρχές του [[μεσαίωνα|μεσαίωνα]] ή την [[ύστερη αρχαιότητα]]. Η διάρκεια της καταγεγραμμένης ιστορίας είναι περίπου 5.000 χρόνων, που αρχίζει με το κείμενα [[Σφηνοειδής γραφή|σφηνοειδούς γραφής]] των [[Σουμέριοι|Σουμερίων]] την αρχαιότερη μορφή συνεκτικής γραφής κατά τον 30ο αι. [[π.Χ.ΠΚΕ]]<ref>βλ Jemdet Nasr period, Kish tablet. βλ. επίσης ''The Origin and Development of the Cuneiform System of Writing'', Samuel Noah Kramer, ''Thirty Nine Firsts In Recorded History'', σσ. 381-383</ref>.
 
Ο όρος [[κλασική αρχαιότητα]] χρησιμοποιείται συχνά στο [[εννοιολογικό πλαίσιο|πλαίσιο]] της ιστορίας του Παλαιού Κόσμου με αρχή της καταγεγραμμένης ελληνικής ιστορίας το 776 π.Χ.ΠΚΕ ([[Ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαιότητα|πρώτη Ολυμπιάδα]]). Η ημερομηνία συμπίπτει προσεγγιστικά με την παραδοσιακή ημερομηνία της ίδρυσης της [[αρχαία Ρώμη|Ρώμης]] το 753 π.Χ.ΠΚΕ, την αρχή της ιστορίας της αρχαίας Ρώμης, και την αρχή της [[Αρχαϊκή περίοδος|αρχαϊκής περιόδου]] στην [[αρχαία Ελλάδα]]. Δεδομένου ότι η ημερομηνία λήξης της αρχαίας ιστορίας αμφισβητείται, οι δυτικοί μελετητές χρησιμοποιούν την πτώση της [[Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας]] το 476 (η πλέον χρησιμοποιούμενη)<ref>Clare, I. S. (1906). Library of universal history: containing a record of the human race from the earliest historical period to the present time; embracing a general survey of the progress of mankind in national and social life, civil government, religion, literature, science and art. New York: Union Book. Page 1519 (cf., Ancient history, as we have already seen, ended with the fall of the Western Roman Empire; [...])</ref><ref>United Center for Research and Training in History. (1973). Bulgarian historical review. Sofia: Pub. House of the Bulgarian Academy of Sciences]. Page 43. (cf. ... in the history of Europe, which marks both the end of ancient history and the beginning of the Middle Ages, is the fall of the Western Roman Empire.)</ref> το κλείσιμο της [[Ακαδημία Πλάτωνος (Αθήνα)|πλατωνική ακαδημία]] στο 529[<ref>{{cite book |title=A History of Greek Literature |last=Hadas |first=Moses |year=1950 |publisher= Columbia University Press |isbn=0-231-01767-7 |page=273 |url= https://books.google.com/books?id=dOht3609JOMC&pg=PA273&dq=%22end+of+antiquity%22+%2B+%22529%22}}</ref>, τον θάνατο του αυτοκράτορα [[Ιουστινιανός Α΄|Ιουστινιανού]] το 565<ref>Robinson, C. A. (1951). ''Ancient history from prehistoric times to the death of Justinian''. New York: Macmillan.</ref>, την έλευση του [[Ισλάμ]]<ref>Breasted, J. H. (1916). ''[https://books.google.com/books?id=vwZqAAAAIAAJ Ancient times, a history of the early world: an introduction to the study of ancient history and the career of early man]''. Boston: Ginn and Company.</ref> , ή την άνοδο του [[Καρλομάγνος|Καρλομάγνου]]<ref>Myers, P. V. N. (1916). ''[https://books.google.com/books?id=gSQOAAAAYAAJ Ancient History]''. New York [etc.]: Ginn and company.</ref> ως το τέλος της αρχαίας και της κλασικής ευρωπαϊκής ιστορίας.
 
Όσον αφορά στην ιστορία των σημαντικών [[πολιτισμός (αρχαιολογία)|πολιτισμών]] της [[Ινδία]]ς και της [[Κίνα]]ς, η ινδική αρχαία ιστορία περιλαμβάνει την πρώιμη περίοδο των μέσων βασιλείων<ref>Elphinstone, M. (1889). ''[https://books.google.com/books?id=rCtXAAAAMAAJ The History of India]''. London: Murray.</ref><ref>Smith, V.A. (1904). ''[https://books.google.com/books?id=h8yIyPV52LgC The Early History of India from 600 B.C. to the Muhammadan Conquest, including the Invasion of Alexander the Great]''. Oxford: Clarendon Press.</ref><ref>Hoernle, A. F. R., & Stark, H.A. (1906). ''[https://books.google.com/books?id=e-dGAAAAIAAJ A History of India]''. Cuttack: Orissa mission Press.</ref> και η αρχαία κινεζική ιστορία, έως τη [[δυναστεία Τσιν]].
Γραμμή 30:
Οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν την [[ανασκαφή (αρχαιολογία)|ανασκαφή]] και τη μελέτη των [[τέχνεργο (αρχαιολογία)|τεχνέργων]] σε μια προσπάθεια να ερμηνεύσουν και να ανακατασκευάσουν το παρελθόν της ανθρώπινης συμπεριφοράς<ref>Petrie, W. M. F. (1972). [https://books.google.com/books?id=t8ESAAAAYAAJ Methods & aims in archaeology]. New York: B. Blom</ref><ref>Gamble, C. (2000). Archaeology the basics. London: Routledge.</ref><ref>Wheeler, J. R. (1908). Archaeology [a lecture delivered at Columbia University in the series on science, philosophy and art, January 8, 1908]. New York: Columbia University Press.</ref><ref>Barton, G. A. (1900). [https://books.google.com/books?id=tNQ2AAAAMAAJ Archaeology and the Bible]. Green fund book, no. 17. Philadelphia: American Sunday-School Union 1816 Chestnut Street.</ref>. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα ερείπια των αρχαίων πόλεων είναι στην πραγματικότητα αναζήτηση για ενδείξεων και [[αρχαιολογική μαρτυρία|μαρτυριών]] για το πώς προς το πώς έζησαν οι άνθρωποι μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Ορισμένες σημαντικές ανακαλύψεις της αρχαιολογίας για τη μελέτη της ανθρώπινης ιστορίας είναι:
 
*Οι [[Πυραμίδες της Γκίζας|αιγυπτιακές πυραμίδες]]: μνημειακοί τάφοι που χτίστηκαν από τους αρχαίους Αιγυπτίους που αρχίζει περίπου το 2600 [[π.Χ.ΠΚΕ]]<ref>{{cite book | last = Watkin | first = David | authorlink = | title = A History of Western Architecture | publisher = Laurence King Publishing | year = 2005|edition=4th | location = | page = 14 | url = https://books.google.com/?id=39T1zElEBrQC&pg=PA14&dq=giza+pyramids+largest+structures | doi = | isbn = 978-1-85669-459-9 }}''"The Great Pyramid ... is still one of the largest structures ever raised by man, its plan twice the size of St. Peter's in Rome"''</ref>.
*Η μελέτη των αρχαίων πόλεων των πολιτισμών [[Χαράππα]] (Πακιστάν)<ref>[[Arthur Llewellyn Basham|Basham, A. L.]][http://www.jstor.org/view/0030851x/dm991959/99p1005f/0 Review] of ''A Short History of Pakistan'' by [A. H. Dani (with an introduction by Ishtiaq Hussain Qureshi). [[Karachi]]: University of Karachi Press. 1967 ''Pacific Affairs'' 41(4) σσ. 641-643.</ref>, [[Μοχέντζο-ντάρο]] (Πακιστάν) και [[Λόθαλ]]<ref>S. R. Rao (1985). Lothal. Archaeological Survey of India, σσ. 30–31.</ref> στην Ινδία ([[Νότια Ασία]]).
*Η πόλη της [[Πομπηία]]ς: Μια αρχαία ρωμαϊκή πόλη που καλύφθηκε με λάβα από την έκρηξη του ηφαιστείου το 79<ref>{{cite book
Γραμμή 51:
Μια βασική δυσκολία της μελέτης της αρχαίας ιστορίας είναι ότι η καταγεγραμμένη ιστορία δεν μπορεί να τεκμηριώσει το σύνολο των παρελθόντων γεγονότων, καθώς μόνον ένα τμήμα των κειμένων σώθηκε ως τις μέρες μας<ref name="GardnerP">Gardner, P. (1892). New chapters in Greek history, historical results of recent excavations in Greece and Asia Minor. New York: G.P. Putnam's Sons. Page 1+.</ref>. Επιπλέον, η αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνονται από αυτά τα σωζόμενα κείμενα πρέπει υποστεί τη βάσανο της κριτικής επαλήθευσης<ref name="GardnerP" /><ref>Smith, M. S. (2002). T''he early history of God: Yahweh and the other deities in ancient Israel''. The Biblical resource series. Grand Rapids, Mich: William B. Eerdmans Pub. σσ. xxii - xxiii</ref> . Λίγοι άνθρωποι, επίσης, ήταν σε θέση να γράψουν ιστορία, καθώς η αναγκαία [[παιδεία]] δεν ήταν δεδομένη σε κάθε πολιτισμό, ακόμα και μετά το τέλος της αρχαίας ιστορίας<ref>Nadin, M. (1997). ''The civilization of illiteracy''. Dresden: Dresden University Press.</ref>.
 
Η αρχαιότερη γνωστή συστηματική ιστορική σκέψη εμφανίστηκε στην [[αρχαία Ελλάδα]], εκκινώντας με τον Ηρόδοτο της Αλικαρνασσού (484-425 π.Χ.ΠΚΕ περ). Ο Θουκυδίδης με τη σειρά του εξάλειψε σε μεγάλο βαθμό την θεϊκή παρέμβαση στην αφήγηση του [[πελοποννησιακός πόλεμος|πελοποννησιακού πολέμου]] μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης<ref name="Cochrane, Charles Norris 1929. p. 179">Cochrane, Charles Norris. ''Thucydides and the Science of History'', Oxford University Press, 1929. σ. 179.</ref>, θεσπίζοντας παράλληλα ορθολογιστικά στοιχεία, που αποτέλεσαν προηγούμενο για τα μεταγενέστερα ιστορικά συγγράμματα. Ήταν επίσης ο πρώτος που διέκρινε μεταξύ αιτίας και άμεσης πηγής ενός γεγονότος<ref name="Cochrane, Charles Norris 1929. p. 179" />.
 
Η [[ρωμαϊκή αυτοκρατορία]] υπήρξε ένας από τους πλέον εγγράμματους πολιτισμούς του αρχαίου κόσμου<ref>Harris, W. V. (1989). Ancient literacy. Cambridge, Mass: Harvard University Press. (cf. ... extent of literacy in the Roman Empire has been investigated, previous writers have generally concluded that a high degree of literacy ...)</ref>, αλλά πολλά έργα από τους πλέον πολυδιαβασμένους ιστορικούς της χάθηκαν. Για παράδειγμα, ο Λίβιος, Ρωμαίος ιστορικός που έζησε τον 1ο αιώνα, έγραψε ιστορία της Ρώμης με τίτλο ''[[Ab urbe condita]]'' (από την ίδρυση της πόλης) σε 144 τόμους. Σήμερα υπάρχουν μόνο 35 τόμοι και σύντομες περιλήψεις από τα περισσότερα από τα υπόλοιπα. Στην πραγματικότητα πολύ λίγα έργα σημαντικών Ρωμαίων επιβίωσαν.
Γραμμή 61:
Η προϊστορία είναι η περίοδος πριν από την γραπτή ιστορία. Η πρώιμη ανθρώπινη μετανάστευση<ref>H. Liu, F. Prugnolle, A. Manica, F. Balloux,A Geographically Explicit Genetic Model of Worldwide Human-Settlement History. ''The American Journal of Human Genetics'', Volume 79, Issue 2, σσ. 230 - 237</ref> στην Κατώτερη [[Παλαιολιθική εποχή|Παλαιολιθική]] 1.800.000 χρόνια π.π. είχε ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του ''[[Homo erectus]]'' σε όλη την [[Ευρασία]]. Η ελεγχόμενη χρήση της [[φωτιά]]ς συνέβη 800.000 χρόνια π.π. στη Μέση Παλαιολιθική. Πριν από 250.000 χρόνια ο ''[[Homo sapiens]]'' (σύγχρονος άνθρωπος) εμφανίστηκαν στην [[Αφρική]]. Πριν από 60-70.000 χρόνια ο ''Homo sapiens'' μετανάστευσε από την [[Αφρική]] προς τη Νότια και τη Νοτιοανατολική [[Ασία]] και έφτασε στην [[Αυστραλία]]. Πριν από 50.000 χρόνια οι σύγχρονοι άνθρωποι εξαπλώθηκαν από την Ασία προς την [[Εγγύς Ανατολή]]. 40.000 χρόνια πριν οι σύγχρονοι άνθρωποι έφθασαν στην Ευρώπη και μετανάστευσαν στην Αμερική περίπου 15.000 χρόνια πριν στην Ανώτερη Παλαιολιθική,
 
Η 10η χιλιετία π.Χ.ΠΚΕ είναι η πρώτη συγκεκριμένη ημερομηνία για την επινόηση της [[γεωργία]]ς και την αρχή της αρχαίας εποχής. Το [[Γκιομπεκλί Τεπέ]] ανεγέρθηκε από κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες στην 10η χιλιετία π.Χ.ΠΚΕ (περ. 11.500 χρόνια πριν). Μαζί με το [[Νεβάλι Κόρι]] παρέχει την [[αρχαιολογική μαρτυρία]] για την κατανόηση της [[νεολιθική]]ς στην Ευρασία. Κατά την 7η χιλιετία π.Χ.ΠΚΕ ξεκίνησε ο πολιτισμός [[Γιαχού]] στην Κίνα. Από την 5η χιλιετία π.Χ.ΠΚΕ, οι πολιτισμοί της ύστερης νεολιθικής εποχής επινόησαν τον [[τροχός|τροχό]] και την [[πρωτογραφή]]. Στην 4η χιλιετία π.Χ.ΠΚΕ αναπτύσσεται ο [[πολιτισμός Κουκουτένι]] στην περιοχή που καλύπτει η σημερινή [[Ουκρανία]]-[[Μολδαβία]]-[[Ρουμανία]]. Το 3400 π.Χ.ΠΚΕ, η πρωτοεγγράμματη [[σφηνοειδής γραφή]] εξαπλώνεται στη [[Μέση Ανατολή]]<ref>{{Harvnb|Diamond|1999|p=218}}</ref>. [33] Τον 30ό αιώνα π.Χ.ΠΚΕ, κατά την [[Εποχή του Ορείχαλκου|πρώιμη εποχή του ορείχαλκου]] σημειώνεται η έναρξη της περιόδου των εγγράμματων πολιτισμών στη [[Μεσοποταμία]] και την [[αρχαία Αίγυπτος|αρχαία Αίγυπτο]]. Γύρω από το 27ο αιώνα π.Χ.ΠΚΕ ιδρύεται το παλαιό βασίλειο της Αιγύπτου και η πρώτη Δυναστεία της [[Ουρούκ]].
 
===Χρονολόγιο αρχαίας ιστορίας===
Γραμμή 72:
Στον 24ο αιώνα π.Χ., ιδρύθηκε η [[ακκαδική αυτοκρατορία]] στη [[Μεσοποταμία]]<ref>{{cite web|url=http://www.angelfire.com/nt/Gilgamesh/akkadian.html|title=Akkadian Empire|work=angelfire.com}}</ref><ref>Wells, H. G. (1921). ''[https://books.google.com/books?id=rTAMAAAAIAAJ&client=firefox-a The outline of history, being a plain history of life and mankind]'' New York: Macmillan, σ. 137.</ref>.
 
Την [[Πρώτη Μεταβατική Περίοδος (αρχαία Αίγυπτος)|πρώτη ενδιάμεση περίοδο]] της Αιγύπτου του 22ου αιώνα π.Χ.ΠΚΕ, ακολούθησε το [[μέσο βασίλειο]] της Αιγύπτου μεταξύ του 21ου και του 17ου αιώνα [[π.Χ.ΠΚΕ]]. Η αναγέννηση των [[Σουμέριοι|Σουμερίων]] έγινε επίσης περί τον 21ο αιώνα π.Χ.ΠΚΕ στην [[Ουρ]]. Κατά τον 18ο αιώνα π.Χ.ΠΚΕ η ξεκίνησε [[δεύτερη ενδιάμεση περίοδος (αρχαία Αίγυπτος)|δεύτερη ενδιάμεση περίοδος]] της [[αρχαία Αίγυπτος|Αιγύπτου]].
 
Από το 1600 π.Χ.ΠΚΕ, αναπτύχθηκε η [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|μυκηναϊκή Ελλάδα]]. Η αρχή της [[δυναστεία Σανγκ|δυναστείας Σανγκ]] εμφανίστηκε στην Κίνα στην ίδια περίοδο και υπάρχει μαρτυρία ενός πλήρως ανεπτυγμένου [[γραπτή Κινεζική|κινεζικού συστήματος γραφής]]. Κατά το 1600 π.Χ.ΠΚΕ μαρτυρείται επίσης η έναρξη της κυριαρχίας των [[Χετταίοι|Χετταίων]] στην περιοχή της ανατολικής [[Μεσόγειος|Μεσογείου]]. Η περίοδος από τον 16ο έως τον 11ο αιώνα π.Χ.ΠΚΕ σχετίζεται με την ίδρυση του [[Νέο Βασίλειο (αρχαία Αίγυπτος)|Νέου Βασιλείου]] της Αιγύπτου γύρω από τον [[Νείλος|Νείλο]]. Μεταξύ του 1550 π.Χ.ΠΚΕ και 1292 π.Χ.ΠΚΕ, αναπτύχθηκε η [[περίοδος Αμάρνα]] στην Αίγυπτο.
 
====Πρώιμη εποχή του σιδήρου====
Γραμμή 80:
Η [[εποχή του σιδήρου]] είναι η τελευταία κύρια περίοδος στο σύστημα των τριών εποχών, μετά την εποχή του Χαλκού. Η ημερομηνία και το [[εννοιολογικό πλαίσιο|πλαίσιό]] της, ποικίλλουν ανάλογα με τη χώρα ή τη γεωγραφική περιοχή.
 
Κατά τη διάρκεια του 13ου έως τον 12ο αιώνα π.Χ.ΠΚΕ διαμορφώθηκε η [[20ή δυναστεία της Αιγύπτου|περίοδος των Ραμεσιδών]] στην αρχαία Αίγυπτο. Γύρω στο 1200 π.Χ.ΠΚΕ πιστεύεται ότι έλαβε χώρα ο [[Τρωικός πόλεμος]]<ref>Strauss, Barry S. (2006) The Trojan War: A New History. Simon & Schuster ISBN 0-7432-6441-X</ref>, ενώ το 1180 π.Χ.ΠΚΕ ήταν σε εξέλιξη η διάλυση της αυτοκρατορίας των Χετταίων.
 
Κατά το 1046 π.Χ.ΠΚΕ η στρατιωτική δύναμη των Τσου, με επικεφαλής τον βασιλέα Γου, ανέτρεψε τον τελευταίο βασιλιά της δυναστείας Σανγκ. Λίγο αργότερα ιδρύθηκε στην Κίνα η [[δυναστεία Τσου]].
 
Το [[Πιράκ]] είναι [[αρχαιολογική θέση]] της πρώιμης εποχής του σιδήρου στο [[Μπαλουχιστάν]] του [[Πακιστάν]], που χρονολογείται περίπου στο 1200 π.ΧΠΚΕ. Η περίοδος αυτή πιστεύεται ότι είναι η αρχή της Εποχής του Σιδήρου στην Ινδία και την υποήπειρο.
 
Το 1000 π.Χ.ΠΚΕ ξεκίνησε το βασίλειο των [[Μανναίοι|Μανναίων]] στη [[Δυτική Ασία]]. Περίπου τον 10ο έως τον 7ο αιώνα π.Χ., αναπτύχθηκε στη Μεσοποταμία η νεοασσυριακή αυτοκρατορία. Περί το 800 π.Χ.ΠΚΕ ξεκινάει η άνοδος των ελληνικών [[πόλις|πόλεων-κρατών]], ενώ το 776 π.Χ.ΠΚΕ, διεξήχθησαν οι πρώτοι καταγεγραμμένοι [[Ολυμπιακοί Αγώνες]] .
 
====Κλασική αρχαιότητα====
{{Κύριο|Κλασική αρχαιότητα}}
[[File:Etruscan civilization map.png|right|250px|thumb||Τα αρχαία βασίλεια των Ετρούσκων στον ιταλικό βορρά. 8ος αι. π.ΧΠΚΕ.]]
[[File:Griechischen und phönizischen Kolonien.jpg|right|250px|thumb|Η Μεσόγειος περίπου στον 4ο αι. π.ΧΠΚΕ. Οι φοινικικές πόλεις με κίτρινο, οι ελληνικές πόλεις με κόκκινο και οι υπόλοιπες με γκρι.]]
Η ''κλασική αρχαιότητα'' είναι ένας ευρύς όρος για μια εξίσου μακρά περίοδο πολιτιστικής ιστορίας και επικεντρώνεται γύρω από τη [[Μεσόγειος|Μεσόγειο]]. Αρχίζει με την πρωιμότερη καταγραμμένη ελληνική [[επική ποίηση]] του [[Όμηρος|Ομήρου]] (9ος αιώνας π.Χ.ΠΚΕ), και συνεχίζει με την άνοδο του [[χριστιανισμός|χριστιανισμού]] και την πτώση της [[δυτική ρωμαϊκή αυτοκρατορία|δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας]] (5ος αιώνας), που καταλήγει στη διάλυση της κλασικής κουλτούρας με το κλείσιμο της [[ύστερη αρχαιότητα|ύστερης αρχαιότητας]].
 
Μια τέτοια ευρεία κατανομή της ιστορίας και η γεωγραφική διασπορά καλύπτει μάλλον ανόμοιους πολιτισμούς και περιόδους. Με την στενή έννοια ο όρος «κλασική αρχαιότητα» αναφέρεται συνήθως στην εξιδανικευμένη άποψη μεταγενέστερων ερευνητών, σύμφωνα με τα λόγια του [[Έντγκαρ Άλαν Πόε]], για «τη δόξα που ήταν η Ελλάδα, και τη μεγαλοπρέπεια που ήταν Ρώμη!». Τον 18ο και 19ο αιώνα ο σεβασμός για την κλασική αρχαιότητα ήταν πολύ μεγαλύτερος στην [[Ευρώπη]] και τις [[Ηνωμένες Πολιτείες]] από ό,τι σήμερα. Ο σεβασμός για τους αρχαίους στην Ελλάδα και τη Ρώμη επηρέασε [[πολιτική]], τη [[φιλοσοφία]], τη [[γλυπτική]], τη [[λογοτεχνία]], το [[θέατρο]], την [[εκπαίδευση]], ακόμη και την [[αρχιτεκτονική]] και τη [[σεξουαλικότητα]].
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Αρχαία_Ιστορία"