Κρούσοβο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ως τα μέσα του 18^ου αιώνα δεν ήταν παρά ένα χωριό που αργότερα έγινε κωμόπολη γιατί ο πληθυσμός αυξήθηκε πολύ από τους καινούργιους κατοίκους του Κρουσόβου που εγκαταστάθηκαν σ΄αυτό από τη νότια Μακεδονία για ν΄αποφύγουν τους διωγμούς των [[Κονιάροι|Κονιάρων]] Τούρκων κι από την Ήπειρο και την Αλβανία για ν΄αποφύγουν τους μουσουλμάνους Αλβανούς. Έτσι στις παραμονές της εξέγερσης του [[Εξέγερση του Ίλιντεν| Ίλιντεν]] ο πληθυσμός του έφτανε τις 18.000<ref>Δ.Ι. Πόποβιτς, Περί των Τσιντάρων, έκδ. 2η, Βελιγράδι, 1937</ref> κι απ΄αυτές τη μεγάλη πλειοψηφία την αποτελούσαν βλαχόφωνοι ελληνικής συνείδησης (σήμερα οι Βλάχοι αποτελούν περίπου το 19-20%). Υπήρχαν και αρκετοί [[Σλαβόφωνοι της ελληνικής Μακεδονίας|σλαβόφωνοι πατριαρχικοί]], ενώ οι [[Βουλγαρική Εξαρχία|εξαρχικοί]] βουλγαρόφρονες ήταν πολύ λίγοι. Τούρκοι δεν κατοικούσαν στο Κρούσοβο εκτός από τους εκπροσώπους των αρχών και τις οικογένειες τους. Οι Κρουσοβίτες μετανάστευαν, στα βαλκανικά κράτη, την κεντρική Ευρώπη και, οι περισσότεροι, στην Αίγυπτο. Η πόλη αυτή ήταν έδρα του επισκόπου Πρεσπών και [[Αχρίδα|Αχριδών]], είχε λαμπρό καθεδρικό ναό, του Αγίου Νικολάου που κάηκε από τους Τούρκους τον Αύγουστο του 1903, κοινοτικό νοσοκομείο εξαρτώμενο από τον Ναό, ημιγυμνάσιο αγοριών, παρθεναγωγείο και αρκετά σχολεία κατώτερης παιδείας με εκατοντάδες μαθητών.<ref>Νικόλαος Μπάλλας, Ιστορία του Κρουσόβου, σ. 20, Θεσσαλονίκη 1962</ref>

[[File:Ethnic Greeks of Krusevo.JPG|thumb|right|210px|Ο Κρουσοβίτες Κυριάκος Λιάκος και Φωκίων Μπούκλης με τις συζύγους τους στα τέλη του 19ου αι.]]

Το Κρούσοβο αποφάσισαν να καταλάβουν οι επαναστάτες του [[Εξέγερση του Ίλιντεν| Ίλιντεν]] καθώς την επιτυχία του σκοπού τους εξασφάλιζε και το εξαιρετικά ολιγάριθμο της τοπικής τουρκικής φρουράς. Η εισβολή ενεργήθηκε τη νύχτα της Κυριακής 20ης Ιουλίου (π.ημ.) του 1903 με το σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος». Η πρώτη δουλειά των επαναστατών μετά την κατάληψη του Κρουσόβου ήταν να το απομονώσουν, καταστρέφοντας τις τηλεγραφικές γραμμές. Συνολικά στην περιοχή του Διοικητηρίου κάηκαν πάνω από 40 κτίρια. Στις 23 Ιουλίου κάλεσαν σε σύσκεψη τους προκρίτους των εθνικών κοινοτήτων της πόλης και σχημάτισαν μιαν ανωτάτη επιτροπή από οκτώ μέλη που θα έπαιζε τον ρόλο προσωρινής κυβέρνησης. Ο σχηματισμός πολιτοφυλακής και ο εφοδιασμός των κομιτατζήζων με τρόφιμα και ρούχα στάθηκαν τα πρώτα καθήκοντα της επιτροπής αυτής.

 

Η τουρκική αντίδραση κατά της εξέγερσης άρχισε στη [[Δυτική Μακεδονία]], όπου η κατάσταση ήταν αρκετά σοβαρή και στράφηκε πρώτα εναντίον του Κρουσόβου, το οποίο, καθώς γειτόνευε με το Μοναστήρι, ήταν ανάγκη να το ξαναπάρουν οι Τούρκοι δίχως καθυστέρηση. Η επιχείρηση αυτή ανατέθηκε στον στρατηγό Μπαχτιάρ πασά, που τον χαρακτηρίζουν άνθρωπο βίαιο και τραχύ.<ref>Νικόλαος Μπάλλας, Ιστορία του Κρουσόβου, Θεσσαλονίκη, 1962, σ. 48</ref>

Ο απολογισμός των καταστροφών των Ελλήνων στο Κρούσεβο ήταν 363 κτίρια, σπίτια, καταστήματα κλπ.. που κάηκαν, αφού προηγουμένως λεηλατήθηκαν, ενώ υπερδιπλάσιος στάθηκε ο αριθμός εκείνων που μονάχα λεηλατήθηκαν. Οι σκοτωμένοι πάλι, άντρες και γυναίκες πέρασαν τις τέσσερις δεκάδες.<ref>[[Γεώργιος Μόδης]], Σχέδια και ορέξεις γειτόνων, 1947 σ. 55</ref>

 

==Αξιόλογοι Κρουσοβίτες==