Παναγία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΦΝΗΡΣ |
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
{{άλλεςχρήσεις4|τη μητέρα του Ιησού Χριστού}}
{{Πληροφορίες προσώπου
|όνομα = Μαριάμ
Γραμμή 4 ⟶ 6 :
|λεζάντα = Ψηφιδωτό της Παναγίας με τον Ιησού Χριστό, το οποίο φέρει την επιγραφή "Μήτηρ Θεού", στον Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννη, [[Αγία Παρασκευή Αττικής|Αγία Παρασκευή]], [[Αθήνα]].}}
Η '''Παναγία''', η οποία συχνά αναφέρεται με το πραγματικό της όνομα '''Μαρία''' ([[Αραμαϊκή γλώσσα|Αραμαϊκά
Οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας από την Καινή Διαθήκη ξεκινούν με τον [[Ευαγγελισμός της Θεοτόκου|Ευαγγελισμό της Θεοτόκου]], δηλαδή την εμφάνιση στη Μαρία του [[Αρχάγγελος Γαβριήλ|Αρχαγγέλου Γαβριήλ]] και την μεταφορά της χαρμόσυνης είδησης ότι είναι η εκλεκτή για να φέρει στον κόσμο τον Υιό του [[Θεός|Θεού]], τον Ιησού Χριστό. Οι αναφορές συνεχίζονται καθ' όλη τη διάρκεια της περιγραφής της ζωής του Χριστού, από την Γέννηση μέχρι τη
Στα "απόκρυφα" κείμενα αναφέρονται τα Εισόδια, η [[Κοίμηση της Θεοτόκου|Κοίμηση]] αλλά και η Ανάληψή της.
== Προσωνύμια - επικλήσεις ==
== Μονές και Ναοί ==▼
[[Αρχείο:Παναγία Ξηροκρήνης.jpg|thumb|right|Η Παναγία η Κυρία της [[Ξηροκρήνη (Θεσσαλονίκη)|Ξηροκρήνης]] στον Ναό των Αγίων Πάντων Θεσσαλονίκης.]]
Στον Ελληνικό λαό η επίκληση της Παναγίας είναι η περισσότερο καθιερωμένη για τη Θεοτόκο Μαρία ή Αγία Μαρία, για τους Δυτικούς, που τις περισσότερες φορές ακολουθείται από προσωνύμιο π.χ. η Κεχαριτωμένη, η Βασίλισσα του κόσμου, η Παντάνασσα, κ.ά. Τα προσωνύμια αυτά προέρχονται από διάφορους λόγους και αιτίες π.χ. τρόπου αγιογραφίας, ή παράστασης, (Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Θρηνούσα κ.λπ.), ή υπό τη θεολογική ιδιότητα (Ελεούσα, Κυρά, Μεγαλόχαρη, κ.λπ), ή από την παλαιότητα του εικονίσματός της (Μαυριώτισσα, Γερόντισσα, κ.λπ.), ή από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της (Θεοσκέπαστης, Σπηλαιώτισσας, Πλατανιώτισσας, Πορταΐτισσας, Μυρτιδιώτισσας, Φανερωμένης, Φιδού κ.ά.), καθώς επίσης και από τον τόπο προέλευσης της εικόνας (π.χ. Αθηνιώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα (Νάξου), Βατοπεδινή, Πολίτισσα, Ψαριανή, Κυρία της [[Ξηροκρήνη (Θεσσαλονίκη)|Ξηροκρήνης]] κ.ά.), ή ακόμη και από ιδιάζοντα γνωρίσματά της (π.χ. Λογγοβάρδα, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα κ.λπ.). Επίσης προσωνύμια απαντώνται και από τον κτήτορα του αφιερωμένου ναού (π.χ. Καλλιγού, Λυκοδήμου κ.λπ.). Τέλος απαντώνται προσωνύμια που δίνονται ανάλογα της εποχής και των εργασιών που συμπίπτει η εορτή της π.χ. Φλεβαριανή, Μεσοσπορίτισσα, Ακαθή (=εκ του Ακάθιστου ύμνου) κ.λπ. Πολλές δε Μονές, χωριά, χερσόνησοι και νησίδες των χριστιανικών χωρών φέρουν το αυτό όνομα.
== Αγιογραφία ==
Στην χριστιανική εκκλησιαστική τέχνη και ειδικότερα στην [[αγιογραφία]] έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερος κύκλος αγιογράφησης εικόνων της Παναγίας από τις οποίες οι πλέον καθιερωμένοι τύποι είναι:
η Θεοτόκος ως αυτοτελής παράσταση ή μαζί με το Θείο βρέφος: η [[Δεομένη]] η [[Πλατυτέρα]], η [[Γαλακτοτροφούσα]], [[Οδηγήτρια]], [[Νικοποιός]],[[Ελεούσα ή Γλυκοφιλούσα]], [[Αγιοσορίτισσα]], [[Παναγία η Σκέπη]], [[Βλαχερνίτισσα]], [[ Βασίλισσα-η Υψηλοτέρα]], [[Παναγία του Πάθους (Αμόλυντος)]], [[Παναγία με το παίζον παιδίον]], [[Παναγία η ''Αγία Παρασκευή'']].<ref>Κωνσταντίνος Καλοκύρης, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν ανατολής και δύσεως, εκδ.Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη, 1972, σελ.53-85</ref>
Συναποκεινόζεται με την Αγία Οικογένεια,<ref>Κωνσταντίνος Καλοκύρης, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν ανατολής και δύσεως, εκδ.Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη, 1972, σελ85-87</ref>ενώ θέματα του βίου της εικονογραφούνται, όπως ο Ασπασμός του Ιωαακείμ και της Άννης, η [[Γέννηση της Θεοτόκου]], [[Η Αγία Άννα θηλάζουσα την Θεοτόκο]], [[Βρεφοκρατούσα Αγία Άννα]], [[Η Κολακεία της Θεοτόκου]], [[ Επταβηματίζουσα]], [[Η Ευλογία της Θεοτόκου υπό των ιερέων]], [[ Εισόδια της Θεοτόκου]], [[Η παραλαβή της πορφύρας υπό της Θεοτόκου]], [[Η εξανθήσασα ράβδος του Ιωσήφ]], [[Η παραλαβή της Θεοτόκου από τον Ιωσήφ εις τα ίδια]], [[ Ευαγγελισμός της Θεοτόκου παρά το φρέαρ]], Ο [[Ευαγγελισμός της Θεοτόκου]], [[Ο ασπασμός της Θεοτόκου και της Ελισάβετ]], ''οι υποψίες και η θλίψη επί τη εγκύω'' ή το [[Όνειρο του Ιωσήφ]], [[Το ύδωρ της ελέγξεως]], η Θεοτόκος στο ταξίδι προς τη Βηθλεέμ, η Θεοτόκος στην απογραφή του Κυρήνιου, η [[Κοίμηση της Θεοτόκου]], <ref>Κωνσταντίνος Καλοκύρης, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν ανατολής και δύσεως, εκδ.Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη, 1972, σελ.87-140</ref>
== Λαογραφία ==
Η Παναγία είναι το περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο που τιμά ο ελληνικός λαός όπως αποδεικνύεται τόσο στις εκφράσεις επίκλησης όπως «''Παναγία μου, Παναγία μου''» ή «''Παναγιά μου πρόφθασε..''» κ.λπ. όσο και από τη πλούσια υμνολογία καθώς και από το πλήθος των ναών που είναι αφιερωμένοι σ΄ εκείνη, όπου σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση παρακαλεί συνέχεια τον Ιησού για τη σωτηρία του κόσμου. Ιδιαίτερα σ΄ ελληνικά νησιά όπου βρίσκονται εικόνες της αποτελούν σήμερα πανελλήνια [[προσκύνημα|προσκυνήματα]] όπως η [[Παναγία της Τήνου]], η [[Παναγία η Εκατονταπυλιανή]] στη [[Πάρος|Πάρο]], η [[Παναγία η Αργοκοιλιώτισσα]] και [[Παναγία η Δροσιανή]] στη [[Νάξος|Νάξο]], [[Παναγία Ψαριανή]] στα [[Ψαρά]] κ.ά.
== Εκφράσεις ==
Μια λαϊκή δημώδης έκφραση του ελληνικού λαού για την Παναγία είναι: «''Παναγία αν ακούσεις, μη ρωτάς αν είναι Αγία''».
== Εορτολόγιο ==
Όλες οι εορτές προς τιμή της Παναγίας χαρακτηρίζονται «[[Θεομητορικές εορτές]]». Κυριότερη θέση κατέχει η [[Κοίμηση της Θεοτόκου]] στις [[15 Αυγούστου]] που κατέχει ιδιαίτερη θέση στο λαϊκό [[καλαντάρι]] με [[νηστεία]] και τις «[[παράκληση|παρακλήσεις]]» που προηγούνται, όπου σε πολλά νησιά στολίζουν και τον [[επιτάφιος|επιτάφιό]] της. Σημαντική ακόμη εορτή είναι και τα [[Εισόδια της Θεοτόκου]] στις [[21 Νοεμβρίου]] που λέγεται και «''ημέρα της Παναγίας της Αρχισπορίτισσας''» ή «''Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας''» ή και της «''Ξεσπορίτισσας''"» ταυτιζόμενη με τις γεωργικές εργασίες, ή ακόμα και «''Πολυσπορίτισσας''» επειδή την ημέρα αυτή συνηθίζεται στα νησιά να βράζουν πολυσπόρια, τη λεγόμενη «[[μαεργιά]]». Επίσης ο [[Ευαγγελισμός της Θεοτόκου]] στις [[25 Μαρτίου]], που συνδυάστηκε με τον Ευαγγελισμό της ελληνικής εθνικής παλιγγενεσίας και που καθιερώθηκε πρώτη εθνική εορτή από τον Βασιλέα Όθωνα. Ακόμη, στις 8 Σεπτεμβρίου εορτάζεται το Γενέθλιον της Θεοτόκου. Τέλος ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι λεγόμενοι «''[[χαιρετισμοί]]''» προς την Παναγία που προηγούνται της εορτής του «Θείου Πάθους».
Σημειώνεται επίσης και μια ιδιαίτερη τελετουργία που συνηθίζεται στις Ιερές Μονές, η [[Ύψωση της Παναγίας]].
== Υμνολογία ==
Γενικά οι ύμνοι που αναφέρονται στη Θεοτόκο ονομάζονται [[Θεοτόκιο|Θεοτόκια]] που ψάλλονται είτε μεμονωμένα είτε σε ιδιαίτερες ακολουθίες στις [[Θεομητορικές εορτές]]. Κυρίαρχη θέση απ΄ όλους τους ύμνους που γράφτηκαν για να τιμήσουν τη Θεοτόκο είναι ο [[Ακάθιστος Ύμνος]] που ψάλλεται στους ναούς την περίοδο της [[Σαρακοστή]]ς, ο οποίος και αναφέρεται στην ενσάρκωση του Ιησού Χριστού, τονίζοντας την απαρχή της σωτηρίας των ανθρώπων από του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.<br />
Άλλοι επίσης σημαντικοί ύμνοι είναι οι περιλαμβανόμενοι στον Μικρό και Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα, τα τροπάρια των οποίων τονίζουν ιδιαίτερα τον χαρακτήρα της μεσίτριας μεταξύ Θεού και ανθρώπων και ταυτόχρονα την ευλάβεια των Χριστιανών, που ψάλλονται στις 14 πρώτες ημέρες του Αυγούστου, που προηγούνται της εορτής της Κοίμηση της Θεοτόκου.<br />
Μεγάλος επίσης αριθμός είναι οι διάφορες δεήσεις και ευχαριστίες που ψάλλονται στις ιερές ακολουθίες επίσης με χαρακτήρα μεσιτείας επικαλούμενες σε περιπτώσεις θεραπείας, δοκιμασίας, παρηγοριάς, καθώς και για ενίσχυση της πίστης αλλά και ειρήνη στην Εκκλησία γενικότερα, το περιεχόμενο των οποίων θα μπορούσε να συνοψιστεί στη φράση - προσευχή προς τη Θεοτόκο:
:<center>"''Την πάσαν ελπίδα μου εις Σε ανατίθημι, Μήτερ του Θεού, φύλαξόν με υπό την σκέπην Σου''".</center>
Σημαντικότερες Ιερές Μονές και Ιεροί Ναοί αφιερωμένοι στην Παναγία, εκ των πολλών εκατοντάδων Μονών και χιλιάδων Ναών που αριθμούνται τόσο στην Ελληνική επικράτεια όσο και στην άλλοτε Ελληνική ανατολή πλην εκείνων στην όλη ορθόδοξη Ανατολή και στη χριστιανική Δύση καθώς και Ιερών εικόνων της Παναγίας.▼
▲Σημαντικότερες Ιερές Μονές και Ιεροί Ναοί αφιερωμένοι στην Παναγία, εκ των πολλών εκατοντάδων Μονών και χιλιάδων Ναών που αριθμούνται τόσο στην Ελληνική επικράτεια όσο και στην άλλοτε Ελληνική ανατολή πλην εκείνων στην όλη ορθόδοξη Ανατολή και στη χριστιανική Δύση καθώς και Ιερών εικόνων της Παναγίας
:A) '''Ιερές Μονές''' Παναγίας (εντός Ελλάδος) - Α= ανδρικές (ανδρώες), Γ= γυναικείες
* Αγκαράθου [[Κρήτη]]ς Α
* Ακρωτηριανής [[Σητεία]]ς Α
Γραμμή 86 ⟶ 118 :
* Χάρου [[Λειψοί|Λειψών]]
* Χρυσοσκαλίτισσας [[Κίσαμος|Κισάμου]] Γ
}}
}}{{columns-list|3|▼
* κ.ά. (υπό συμπλήρωση).
:Α1) Ι. '''Μονές Παναγίας''' ('''εκτός''' Ελλάδος)
* Αχραφίγια [[Βηρυτός|Βηρυτού]]
* Ζαχράτ αλ Αχσάν Βηρυτού
Γραμμή 109 ⟶ 145 :
* Χρυσορροϊάτισσας Κύπρου Α
}}
* κ.ά. (υπό συμπλήρωση).
Οι παραπάνω Ιερές Μονές εορτάζουν συνηθέστερα την [[15 Αυγούστου]] ή [[8 Σεπτεμβρίου]], ενίοτε όμως και [[25 Μαρτίου]]. Επίσης υπάρχει και η ελληνόρυθμη Μονή της Παναγίας στη Κρυπτοφέρη (Γκρότα Φεράτα) πλησίον της [[Ρώμη]]ς.<br />
(δες επίσης [[Ελληνικά μοναστήρια]] για πλήρη κατάλογο μονών)
:B) '''Σημαντικότεροι Ιεροί Ναοί'''
{{columns-list|2|
* [[Αχειροποίητος (Θεσσαλονίκη)|Αχειροποίητου Θεσσαλονίκης]]
Γραμμή 137 ⟶ 177 :
* κ.ά. (υπό συμπλήρωση).
}}
Επίσης και οι ναοί των άλλοτε Μονών "Μεγάλη Παναγιά" της Καισαριανής, Δαφνίου, της Παναγίας της "Αθηνιώτισσας" που είχε μετατραπεί ο [[Παρθενώνας]] και η βυθισμένη πια [[Παναγία της Επισκοπής]].
Τέλος από τους αφιερωμένους στη Παναγία Ιερούς Ναούς της Δύσης σημαντικότερος είναι η [[Παναγία των Παρισίων]] και της Ανατολής, εκτός του Καθεδρικού της Ναζαρέτ, η [[Παναγία του Καζάν]] ([[Αγία Πετρούπολη]]).
==Πηγές==
*[[Κωνσταντίνος Καλοκύρης]], Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν ανατολής και δύσεως, εκδ.Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη, 1972
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{βικιλεξικό|Παναγία|Παναγία}}
{{βικιφθέγματα}}
{{commonscat}}
* [http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/10470#page/1/mode/2up ΣΑΒΒΙΔΟΥ-ΓΙΟΥΛΤΣΗ, ΕΥΤΥΧΙΑ, Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΛΕΙΩΣΕΩΣ,Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Σχολή Θεολογική, Τμήμα Θεολογίας,1999]
* [http://www.imd.gr/html/gr/section02/orthodoxy/speeches/01/01.htm Η Θεοτόκος στην Ορθόδοξη Εκκλησία] - του τότε Μητροπολίτου Δημητριάδος και νυν Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου.
* [http://www.i-m-patron.gr/agiosnektarios/keimeno5.htm Μελέτη περί της Μητρός του Κυρίου της Υπεραγίας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας] - του Αγίου Νεκταρίου.
* [http://el.orthodoxwiki.org/%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%84%CF%8C%CE%BA%CE%BF%CF%82 Άρθρο «Θεοτόκος»] (στο [http://el.orthodoxwiki.org/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%83%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B1 www.orthodoxwiki.gr], εγκυκλοπαίδεια για τον Ορθόδοξο χριστιανισμό).
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= ''Χαίρε Μαρία''|αριθμός = 69200}}
* Alexander Schmemann, The Celebration of Faith: The Virgin Mary,St Vladimir's Seminary Press, 1995 [http://books.google.gr/books?id=Sls53hUSodgC&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false]
* π. Ιωάννης Μέγεντορφ «Η Παναγία στη βυζαντινή σκέψη» [http://www.pemptousia.gr/2012/01/%ce%b7-%cf%80%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b3%ce%af%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%b7-%ce%b2%cf%85%ce%b6%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%bd%ce%ae-%cf%83%ce%ba%ce%ad%cf%88%ce%b7/]
{{Authority control}}
[[Κατηγορία:Παναγία|*]]
| |||