Νόαμ Τσόμσκι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{πηγές|27|12|2012}}{{πληροφορίες επιστήμονα}}Ο '''Νόαμ Τσόμσκι''' ([[αγγλικά|αγγ]]: Avram Noam Chomsky, γενν. [[7 Δεκεμβρίου]] [[1928]]) είναι [[ΗΠΑ|Αμερικανός]] καθηγητής στο Τμήμα [[Γλωσσολογία|Γλωσσολογίας]] και [[Φιλοσοφία|Φιλοσοφίας]] του [[Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης|Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης]] (MIT)<ref>''[[The Cambridge Dictionary of Philosophy]]'' (1999), "Chomsky, Noam»," [[Cambridge University Press]], pgσελ. 138. "«Chomsky, Noam (born 1928), preeminent American linguist, philosopher, and political activist... Many of Chomsky's most significant contributions to philosophy, such as his influential rejection of behaviorism... stem from his elaborations and defenses of the above consequences..."»</ref>. Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ έχει δώσει και εκτενείς διαλέξεις επάνω σε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων τα οποία περιλαμβάνουν τη [[γλωσσολογία]], τη [[φιλοσοφία]] και την ιστορία της διανόησης. Επίσης, ο Τσόμσκι έχει πλούσιο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού από τη [[Δεκαετία 1960|δεκαετία του '60]] κι έπειτα, με πληθώρα βιβλίων τα οποία επικρίνουν κυρίως την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ με δήλωσή του τοποθέτησε ιδεολογικά τον εαυτό του στον [[αναρχισμός|αναρχικό]] χώρο, αν και κατά καιρούς έχουν σχολιαστεί οι [[φιλελευθερισμός|φιλελεύθερες]] καταβολές της πολιτικής του σκέψης<ref>[http://e-rooster.gr/05/2007/459 e-rooster.gr» Βιβλιοκριτικές Φιλελευθερισμός » Ένας φιλελεύθερος αντικαπιταλιστής<!-- Αυτόματα δημιουργημένος τίτλος -->]</ref>. Σπούδασε στο [[Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια]], απ' όπου αποφοίτησε με πτυχίο φιλοσοφίας το 1949 και με μεταπτυχιακό στη γλωσσολογία το 1951. Η συνεργασία του εκεί με τον διάσημο γλωσσολόγο [[Zellig Harris]] έθεσε τις βάσεις για τις μετέπειτα θεωρίες του στη γλωσσολογία και την πολιτική του σκέψη.<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=GhwvCoZBFoYC&pg=PA47&lpg=PA47&dq=chomsky+%22zellig+harris%22|title=Noam Chomsky: A Life of Dissent – Google Book Search|publisher=books.google.co.uk|accessdate=2008-12-21|last=|first=|isbn=9781550222814|author1=Barsky, Robert Franklin|year=1997}}</ref>

Ο Chomsky αναφέρει ότι τα παιδιά δεν γεννιούνται ”tabula«tabula rasa”rasa» (κενό χαρτί) αλλά είναι γενετικά προδιατεθειμένα, ώστε να μπορούν να δομήσουν την απόκτηση γνώσης. Σύμφωνα με αυτόν υπάρχει ένας έμφυτος μηχανισμός κατάκτησης της γλώσσας που  βοηθά τα παιδιά στο να κατακτήσουν και να αποκτήσουν την γλώσσα τους.

Ο Τσόμσκι δημοσιεύει το [[1957]] τις ''Συντακτικές Δομές'' (''Syntactic Structures'')<ref>{{cite journal |authorurl=Kordić, Snježana |authorlink=Snježana Kordić http://bib.irb.hr/datoteka/446914.Transformacijsko-generativni_pristup.PDF|title=Transformacijsko-generativni pristup jeziku u ''Sintaktičkim strukturama'' i ''Aspektima teorije sintakse'' Noama Chomskog|author=Kordić, Snježana|first=|authorlink=Snježana Kordić|date=|journal=SOL: lingvistički časopis|accessdate=9 Σεπτεμβρίου 2012|issue=12–13|doi=|year=1991|volume=6|pages=103–112|language=Serbo-Croatian|trans_title=Transformational-generative approach to language in ''Syntactic structures'' and ''Aspects of the theory of syntax'' of Noam Chomsky |url=http://bib.irb.hr/datoteka/446914.Transformacijsko-generativni_pristup.PDF |language=Serbo-Croatian |journal=SOL: lingvistički časopis |volume=6 |issue=12–13 |pages=103–112 |year=1991 |issn=0352-8715 |archivedate=September 2, 2012| archiveurl=http://www.webcitation.org/6ANNlKB4s |accessdatearchivedate=September2 9,Σεπτεμβρίου 2012}}</ref>, βιβλίο που αποτελεί σύνοψη της διδακτορικής του διατριβής (1955), η οποία είχε τίτλο ''Η Λογική Δομή της Γλωσσολογικής Θεωρίας'' (και η οποία δημοσιεύτηκε τελικά το 1975). Στις ''Συντακτικές Δομές'' ο Τσόμσκι εισάγει την έννοια της "«μετασχηματιστικής γραμματικής"». Ορίζει ως στόχο της γραμματικής την πρόβλεψη όλων των γραμματικών (δηλαδή ορθά σχηματισμένων) προτάσεων μιας [[γλώσσα|γλώσσας]] και μόνον αυτών. Θεωρεί έτσι καταρχήν ότι η παραγωγή προτάσεων δεν περιγράφεται ικανοποιητικά στο πλαίσιο γραμμικών αναπαραστάσεων (όπως το πρότυπο πεπερασμένων καταστάσεων/πρότυπο του Markov), με το επιχείρημα ότι στις φυσικές γλώσσες είναι δυνατή η απεριόριστη παρεμβολή άλλων δομών μεταξύ δύο αλληλεξαρτώμενων συστατικών, ενώ ένα γραμμικό πρότυπο εξηγεί την αλληλεξάρτηση μόνο συνεχόμενων συστατικών. Έτσι, επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης ότι η πρόταση έχει ιεραρχική δομή, η οποία μπορεί να αναπαρασταθεί στο πλαίσιο των γραμματικών φραστικής δομής. Οι κανόνες φραστικής δομής προσφέρουν το πλεονέκτημα της "«αναδρομής"» (''recursion''), δηλ. της ιδιότητας των κανόνων να μπορούν να εφαρμόζονται απεριόριστα (στο πλαίσιο κυρίως της ''Βασικής Θεωρίας'' του [[1965]]). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναδρομής του όρου ''πρόταση'' μπορεί να θεωρηθεί το εξής: ''[Η Μαρία ισχυρίστηκε [ότι άκουσε [τον Γιάννη να λέει [ότι η Κατερίνα δεν θέλει [να πάει εκδρομή μαζί μας]]]]]''. Η παραπάνω πρόταση παράγεται χονδρικά από τους ακόλουθους κανόνες:

α) δεν μπορεί να αποδώσει τη δομή προτάσεων με "«ασυνεχή συστατικά"», π.χ. (i) "«Έφυγε η Μαρία από το σπίτι"».

Εφαρμόζοντας τους κανόνες επαναγραφής, η δυνατή παραγόμενη δομή είναι η (ii) "«η Μαρία έφυγε από το σπίτι"» και οι κανόνες δείχνουν αυτό που διαισθητικά αντιλαμβανόμαστε, ότι η φράση "«έφυγε από το σπίτι"» αποτελεί ενιαίο συστατικό. Ωστόσο, και η πρόταση (i) δεν είναι αντιγραμματική, θεωρείται δηλαδή ορθά σχηματισμένη από έναν φυσικό ομιλητή. Είναι όμως γεγονός ότι δεν μπορεί να προβλεφθεί από τους ανωτέρω κανόνες.

β) κατ' επέκταση, δεν μπορεί να αποδώσει τις δομικές σχέσεις μεταξύ διαφορετικών προτάσεων, τις οποίες ωστόσο ο φυσικός ομιλητής διαισθητικά αντιλαμβάνεται, π.χ. μεταξύ των προτάσεων (iii) "«Oι Ρωμαίοι κατέστρεψαν την Καρχηδόνα"» και (iv) "«η Καρχηδόνα καταστράφηκε από τους Ρωμαίους"» ή (v) "«Κατέστρεψαν οι [[Ρωμαϊκή αυτοκρατορία|Ρωμαίοι]] την [[Καρχηδόνα]];"».

Για τους παραπάνω λόγους, ο Τσόμσκι κρίνει αναγκαία τη συμπλήρωση της [[γραμματική|γραμματικής]] της φραστικής δομής με "«μετασχηματιστικούς κανόνες"», οι οποίοι θα εξηγούν τον μετασχηματισμό της μιας δομής σε μια άλλη, π.χ. της (i) στην (ii) ή της (iii) στην (iv) ή στην (v). Για παράδειγμα, η (iv) παράγεται από την (iii) με τον ακόλουθο μετασχηματιστικό κανόνα της παθητικοποίησης:

Οι δομικά συγγενείς προτάσεις θεωρείται ότι ανάγονται στην ίδια ''Βαθεία Δομή''. Με την λειτουργία των κατάλληλων μετασχηματιστικών κανόνων, η Βαθεία Δομή μπορεί να δώσει στην ''Επιφανειακή Δομή'' διαφορετικές προτάσεις. Η διάκριση Βαθείας και Επιφανειακής Δομής ανάγεται κυρίως στο έργο του Τσόμσκι ''Απόψεις της Συντακτικής Θεωρίας'' (Aspects of the Theory of Syntax) του [[1965]], όπου γίνεται επίσης η προσάρτηση στη γραμματική και του σημασιολογικού τομέα, τον οποίο είχαν παραμερίσει οι δομιστικών καταβολών "«Συντακτικές Δομές"». Η σημασιολογική ερμηνεία (δηλ. η παραγωγή του νοήματος) της πρότασης, σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, γίνεται ήδη στη Βαθεία Δομή. Έτσι, το πρότυπο της μετασχηματιστικής γραμματικής, σε αυτό το πολύ πρώιμο στάδιο της γενετικής θεωρίας, τη λεγόμενη ''Βασική Θεωρία'' (''Standard Theory''), σχηματικά έχει ως εξής:

Από τις διαλέξεις του Τσόμσκι στην Πίζα της [[Ιταλία|Ιταλίας]] το [[1979]], τέθηκαν οι βάσεις για μια νέα προσέγγιση, βασισμένη σε ένα πλαίσιο "«Αρχών και Παραμέτρων"». Η νέα προσέγγιση, τα θεωρητικά θεμέλια της οποίας περιγράφονται στο έργο ''Lectures on Government and Binding'' του [[1981]], αναβαθμίζει τον ρόλο της Καθολικής Γραμματικής<ref>{{cite web|author=Noam Chomsky |url=http://www.chomsky.info/books/architecture01.htm |title=The 'Chomskyan Era' (Excerpted from The Architecture of Language) |last=|first=|date=|website=|publisher=Chomsky.info |datearchiveurl=|archivedate= |accessdate=August 16, Αυγούστου 2011|author=Noam Chomsky}}</ref> . Σε όλες τις γλώσσες υπόκειται ένα σύνολο καθολικών, έμφυτων, αφηρημένων ''Αρχών'' (γενικοί περιορισμοί και γενικευμένα δομικά σχήματα). Ταυτοχρόνως, η παρατηρούμενη τυπολογική ποικιλία των γλωσσών οφείλεται σε μια σειρά από ''Παραμέτρους'', δηλαδή καθολικά διαζευκτικά σύνολα τυπολογικών χαρακτηριστικών, από την παρουσία ή απουσία των οποίων καθορίζονται οι διάφορες ομάδες γλωσσών. Οι Παράμετροι συχνά παρομοιάζονται με διακόπτες, οι οποίοι ενεργοποιούμενοι σε διαφορετική θέση κάθε φορά, δίνουν διαφορετικές γλώσσες:

:«''"Μπορούμε να θεωρήσουμε την αρχική κατάσταση της γλωσσικής ικανότητας"''» (σσ. την Καθολική Γραμματική) «''"ως ένα μόνιμο δίκτυο που συνδέεται με ένα πίνακα διακοπτών. Το δίκτυο αποτελείται από τις αρχές της γλώσσας, ενώ οι διακόπτες είναι οι επιλογές που καθορίζονται από την εμπειρία. Όταν οι διακόπτες είναι τοποθετημένοι σε μια συγκεκριμένη θέση, έχουμε τα μπαντού. Όταν είναι τοποθετημένοι σε μια άλλη θέση έχουμε τα ιαπωνικά. Η κάθε συγκεκριμένη ανθρώπινη γλώσσα αναγνωρίζεται ως μια συγκεκριμένη θέση των διακοπτών."''» (Τσόμσκι [[1997]] και [[2003]])

Η νέα αυτή φάση της γενετικής θεωρίας συνοδεύεται από αλλαγές και στον "«φραστικό δείκτη"», δηλαδή στην φορμαλιστική απόδοση της δομής των προτάσεων. Η κυριότερη καινοτομία είναι η "«Σύνταξη του Χ-τονούμενου"» (που έχει την αφετηρία της στη '''Διευρυμένη Βασική Θεωρία''', αγγλ. '''Extended Standard Theory''' (EST), και κυρίως στο άρθρο του Τσόμσκι (1975) "«Remarks on Nominalization" »<ref>{{PDFlink|[http://babel.ucsc.edu/~hank/mrg.readings/Chomsky1970_Nominalization.pdf Remarks on nominalization]}}</ref>), σύμφωνα με την οποία κάθε φράση αποτελεί προβολή των ιδιοτήτων της ''κεφαλής'' της (της λέξης που αποτελεί τον πυρήνα της φράσης) και οργανώνεται σε τρία επίπεδα:

β. Χ΄ --> Υ, Χ΄ (αλλά και: Χ΄΄--> (Υ),Χ΄΄ «''"προσάρτηση σε μέγιστη προβολή"''»)

Άλλη σημαντική καινοτομία αυτού του προτύπου προς την κατεύθυνση της οικονομίας και της καθολικότητας (επικρατούσα τάση της θεωρίας κατά τη δεκαετία του '70 κ.εξ.) ήταν ο περιορισμός του αριθμού των μετασχηματιστικών κανόνων σε έναν μόνο, τον κανόνα "«move α"» (μετακίνησε το α). Έτσι, μια σειρά υποχρεωτικών και μη μετασχηματισμών, όπως η παθητικοποίηση, η ερώτηση κ.ά., ερμηνεύονται ως μετακινήσεις ενός στοιχείου (κεφαλής ή μέγιστης προβολής) από μια αρχική θέση σε μια άλλη, "«επιφανειακή"». Το μετακινημένο συστατικό αφήνει ένα ίχνος t στην αρχική του θέση, στην οποία και ερμηνεύεται σημασιολογικά, π.χ.

"«'''Ποιο βιβλίο''' είπε η Μαρία ότι διάβασε '''t''';"» (η φράση "«ποιο βιβλίο"» ερμηνεύεται ως συμπλήρωμα του ρήματος διάβασε).

Και ένα παράδειγμα μετακινήσεων από τα αγγλικά: "«'''Which book''' did Mary read '''t'''?"»

γ) Η wh-φράση "«which book"» ανυψώνεται από τη θέση συμπληρώματος του ρήματος σε θέση χαρακτηριστή της CP (β, γ: μετακινήσεις μέγιστης προβολής).

Η πιο πρόσφατη εκδοχή της θεωρίας (από τη δεκαετία του '90 και εξής), ο [[μινιμαλισμός]], αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στα έργα του ''The Minimalist Program'' <ref>{{PDFlink|[http://www.let.rug.nl/zwart/docs/minprogrev.pdf The minimalist program]}}</ref>([[1995]]) και ''Minimalist Inquiries''<ref>{{PDFlink|[http://ocw.mit.edu/courses/linguistics-and-philosophy/24-952-advanced-syntax-spring-2007/lecture-notes/minimalist_hdt.pdf Minimalist Inquiries]}}</ref> ([[2000]]) και αποτελεί προέκταση της θεωρίας "«Αρχών και Παραμέτρων"» της δεκαετίας του [[1980]].

Η κύρια ώθηση πίσω από τις πεποιθήσεις της πολιτικής κοσμοθεωρίας του Τσόμσκι είναι η ιδέα πως η [[αλήθεια]] σχετικά με την πολιτική πραγματικότητα διαστρεβλώνεται συστηματικά και οργανωμένα μέσω της χειραγώγησης από τα μεγαλο-επιχειρηματικά συμφέροντα, πολιτικές ελίτ, και τα [[Μέσα μαζικής ενημέρωσης|Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης]] τα οποία ελέγχονται επίσης από αυτά τα κέντρα εξουσίας,{{sfn|Rai|1995|pp=20}}{{sfn|Rai|1995|pp=42}} και ο ίδιος ασχολείται με την αποκάλυψη αυτών των δραστηριοτήτων.{{sfn|Sperlich|2006|p=8}} Θεωρεί πως η [[κοινή λογική]] είναι αρκετή για την ανακάλυψη της αλήθειας, εάν εφαρμοστεί υπό το πρίσμα της κριτικής σκέψης και με επίγνωση του ρόλου που διαδραματίζει η ιδιοτέλεια και αυτοεξαπάτηση στον εαυτό του καθενός καθώς και έναντι στους άλλους.{{sfnm|1a1=Sperlich|1y=2006|1p=74|2a1=McGilvray|2y=2014|2pp=12&ndash;13}} Αν και έχει συμμετάσχει σε πολλές πολιτικές διαμαρτυρίες και συγκεντρώσεις, ταυτίζεται περισσότερο με τον τομέα της εκπαίδευσης και προσφέρει δωρεάν σεμινάρια και διαλέξεις με σκοπό την ενδυνάμωση και ενθάρρυνση ευρύτερης πολιτικής συνειδήσεως.{{sfn|Sperlich|2006|p=71}}

Είναι επίσης γνωστός για την διαχρονικά αιχμηρή κριτική προς την εξωτερική πολιτική των [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής]], και την διάβρωση που υφίσταται η κυβέρνηση των ΗΠΑ από τις μεγάλες εταιρείες και επιχειρηματικό κατεστημένο, κάτι που έχει παγκόσμιο αρνητικό αντίκτυπο μέσω του επηρεασμού της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ,{{sfn|Sperlich|2006|p=92}} με τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα που αναφέρει να είναι αυτά του πολέμου στο Βιετνάμ, Φιλιπίννες, Λατινική Αμερική και Μέση Ανατολή.{{sfn|McGilvray|2014|p=13}} Έχει επίσης διατυπώσει έντονη κριτική προς το [[Ισραήλ]] σχετικά με το [[Κράτος της Παλαιστίνης|Παλαιστινιακό ζήτημα]], με αποτέλεσμα να του έχει απαγορευτεί η είσοδος στη χώρα το 2010.<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2010/may/16/israel-noam-chomsky-palestinian-west-bank|title=Noam Chomsky barred by Israelis from lecturing in Palestinian West Bank|last=Pilkington|first=Ed|date=2010-05-16|website=the Guardian|access-date=2016-05-04}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2010/05/18/world/middleeast/18chomsky.html|title=Israel Roiled After Chomsky Barred From West Bank|last=Bronner|first=Ethan|date=2010-05-17|newspaper=The New York Times|issn=0362-4331|access-date=2016-05-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2010/05/201051904343834346.html|title=Israel: Chomsky ban 'big mistake'|website=www.aljazeera.com|access-date=2016-05-04}}</ref>