Γεωμετρική εποχή: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η περίοδος, λοιπόν, από τον [[12ος αιώνας π.Χ.|ΙΒ’ΙΒ΄]] ως τον [[8ος αιώνας π.Χ.|Η’Η΄ αιώνα]] είναι μία περίοδος μεταβατική, κατά την οποία συνέβησαν εξελίξεις, συντελουμένων των οποίων βρίσκουμε μία διαμορφωμένη κατάσταση στην έναρξη της αρχαϊκής εποχής. Η περίοδος αυτή πέρα από ‘σκοτεινοί«σκοτεινοί αιώνες’αιώνες», είναι γνωστή και με άλλες ονομασίες, όπως [[ομηρική εποχή]], γεωμετρική εποχή, λόγω των αλλαγών που σημειώνονται περί το [[11ος αιώνας π.Χ.|1050 π.Χ.]] στην τεχνοτροπία της [[κεραμεική]]ς, ή εποχή του [[σίδηρος|σιδήρου]], καθώς από το [[12ος αιώνας π.Χ.|1100 π.Χ.]] και εξής γενικεύεται η χρήση του υλικού αυτού για την κατασκευή όπλων ή σκευών.

Η καταστροφή των [[μυκηναϊκός πολιτισμός|μυκηναϊκών]] ανακτόρων το [[13ος αιώνας π.Χ.|1200 π.Χ.]], δεν σήμανε το απότομο τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού, αλλά την απαρχή μίας προϊούσας παρακμής που διήρκεσε ολόκληρο το [[12ος αιώνας π.Χ.|ΙΒ’ΙΒ΄ αιώνα]]. Η έναρξη της πρώτης [[μεταμυκηναϊκή περίοδος|μεταμυκηναϊκής περιόδου]] της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, γνωστής ως ‘σκοτεινοί«σκοτεινοί αιώνες’αιώνες», σηματοδοτείται από την ευρεία χρήση του [[σίδηρος|σιδήρου]] και την αλλαγή στην τεχνοτροπία της [[κεραμεική]]ς, γεγονότα που τοποθετούνται γύρω στο [[1100 π.Χ.|1100]]-[[1050 π.Χ.]], οπότε τελειώνει και η υπομυκηναϊκή φάση. Για την περίοδο αυτή, από το [[13ος αιώνας π.Χ.|1200 π.Χ.]] και εξής, δεν υπάρχουν γραπτές πηγές. Από ιστορικής άποψης, λοιπόν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός της επανεμφάνισης γραπτών πηγών.

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται σκοτεινή από ιστορική άποψη, καθώς δεν υπάρχουν άμεσες πηγές γι’ αυτήν. Διαθέτουμε, ωστόσο, μία μη ιστορική πηγή, τα [[Ομηρικά Έπη]]. Είναι γενικώς αποδεκτό α) ότι η σύνθεση των επών σε ένα όλο, διαδικασία που συντελέστηκε πάνω στη βάση μίας μακρόχρονης προφορικής παράδοσης, έγινε τον Η’Η΄ αιώνα και β) ότι η [[Ιλιάδα]] συντέθηκε πριν από την [[Οδύσσεια]]. Οι διάφορες χρονολογήσεις της δημιουργίας των επών ποικίλλουν. Σύμφωνα με τις πιθανότερες, η Ιλιάδα συντέθηκε στα μέσα του Η’Η΄ αιώνα και η Οδύσσεια το β’β΄ μισό του Η’Η΄ αιώνα. Η τοποθέτηση της Οδύσσειας σε χρονικό σημείο επόμενο της δημιουργίας της Ιλιάδας, στηρίζεται στην υπόθεση ότι στην Οδύσσεια έχουν ενσωματωθεί εμπειρίες της προαποικιακής δραστηριότητας που προηγήθηκε του β’β΄ ελληνικού αποικισμού. Ο μεγάλος προβληματισμός αφορά την Ιλιάδα. Πρέπει να λάβουμε, πάντως, υπόψη, πως το ότι η δράση της Ιλιάδας διαρκεί 51 μέρες του ενάτου έτους του [[τρωικός πόλεμος|τρωικού πολέμου]] προϋποθέτει τα γενικότερα ιστορικά συμφραζόμενα του πολέμου.

Το ζήτημα είναι αν η Ιλιάδα αποδίδει ένα ιστορικό γεγονός, εάν ο τρωικός πόλεμος ήταν ένα ιστορικό γεγονός. Για παράδειγμα, ο [[Νεών κατάλογος|Νηών κατάλογος]] της Β περιγράφει την πολιτική γεωγραφία της μυκηναϊκής εποχής ή εκείνη του Η’Η΄ αιώνα; Το ερώτημα αυτό μεταφράζεται στο εξής: η Ιλιάδα συντέθηκε κατά την μυκηναϊκή εποχή ή την περίοδο μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτορικών κέντρων, οπότε περιγράφει την κατάσταση των μεταμυκηναϊκών πραγμάτων, διατηρώντας κάποιες αναμνήσεις των γεγονότων της προηγούμενης εποχής; Υπάρχουν υποστηρικτές και των δύο απόψεων. Επίσης, δεν έχει απαντηθεί το ερώτημα αν οι καταστροφές της [[Τροία]]ς VI (1350 π.Χ.) ή της Τροίας VIIα (1180 π.Χ.) σχετίζονται με κάποια επίθεση των Μυκηναίων. Για να διερευνήσουμε το ζήτημα της ιστορικότητας της Ιλιάδας, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις πληροφορίες που διαθέτουμε από την αρχαία ελληνική παράδοση. Η άλωση της Τροίας χρονολογείται σύμφωνα με τον [[Απολλόδωρος ο Αθηναίος|Απολλόδωρο]], τον ιστορικό του Β’Β΄ μ.Χ. αιώνα, ο οποίος στα ‘Χρονικά’«Χρονικά» του περιλαμβάνει όλα τα γεγονότα από την άλωση της Τροίας μέχρι το 119 μΧ, το 1184/3 π.Χ. και σύμφωνα με το [[Πάριο χρονικό]] το 1209/8 π.Χ. [Το Πάριο χρονικό είναι ένας χρονολογικός πίνακας προσώπων και γεγονότων, από τη βασιλεία του μυθικού [[Κέκροπας|Κέκροπα]] (1581 π.Χ.) έως το έτος 264/3 π.Χ., όταν επώνυμος άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο [[Διόγνητος]]]. Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρονταν στον Τρωικό πόλεμο ως αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός, όπως κάνει π.χ. στην Αρχαιολογία του ο [[Θουκυδίδης]]. Η Οδύσσεια, περιγράφοντας καταστάσεις μεταγενέστερες της Ιλιάδας, αποδίδει καλύτερα το μεταμυκηναϊκό χρονικό διάστημα.

Την εποχή αυτή και, συγκεκριμένα, μετά το 1150 π.Χ. παρατηρούνται για δεύτερη και τελευταία φορά εσωτερικές μετακινήσεις, πολλές πληροφορίες για τις οποίες αντλούμε από την παράδοση, ιδιαίτερα τον Θουκυδίδη, αλλά και τη μυθολογία. Τα φύλα που μετακινήθηκαν την περίοδο για την οποία μιλάμε, κατά κανόνα ακολούθησαν σε αδρές γραμμές την κατεύθυνση από βορρά προς νότο. Εξαίρεση αποτελεί το φύλο των Μακεδόνων, οι οποίοι δεν κατήλθαν προς τα νοτιότερα τμήματα της Ελλάδας, αλλά από τη βορειοδυτική Μακεδονία μετακινήθηκαν στο χώρο που την ιστορική περίοδο μας είναι γνωστός ως Μακεδονίς, μετακίνηση που ολοκληρώθηκε τα μέσα του Ζ’Ζ΄ αιώνα, εάν είναι σωστή η χρονολόγηση των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων, και αποτελεί την απόληξή τους. Οι μετακινήσεις αυτές γίνονταν κατά μικρές ομάδες σε μεγάλο διάστημα και όταν έλαβαν τέλος φάνηκε το αθροιστικό τους αποτέλεσμα. Την περίοδο αυτή εγκαταστάθηκαν οι [[Θεσσαλοί]] στην περιοχή στην οποία θα έδιναν αργότερα το όνομά τους, ενώ οι [[Βοιωτοί]] από την περιοχή της Άρνης μετακινήθηκαν στην περιοχή που έγινε αργότερα γνωστή ως Βοιωτία. Άλλα φύλα που μετατοπίστηκαν ήταν οι [[Αινιάνες]], οι [[Ακαρνάνες]], οι [[Λοκροί]], οι [[Φωκείς]]. Κάποιες πληθυσμιακές ομάδες δεν άλλαξαν τόπο διαμονής τους. Σε αυτούς συγκαταλέγονται οι [[Αθηναίοι]], οι οποίο υπερηφανεύονταν για την αυτοχθονία τους, οι [[Αρκάδες]] και οι [[Ίωνες]]. Άλλα ελληνικά φύλα κατευθύνθηκαν προς την [[Κύπρος|Κύπρο]], όπου ήδη υπήρχε ελληνική παρουσία από τη μυκηναϊκή εποχή, το τέλος του ΙΓ΄ και τις αρχές του ΙΒ΄ αιώνα. Για την εξέταση των μετακινήσεων των ελληνικών φύλων μεταχειριζόμαστε την αντιστοίχιση των διαλέκτων με περιοχές και την παράδοση, συμπεριλαμβανομένης της μυθολογίας.

==Ο Α'Α΄ ελληνικός αποικισμός==

Σημαντικό στοιχείο της εποχής που εξετάζουμε είναι η χρήση της [[αλφάβητο|αλφαβητικής γραφής]], η οποία λάμβανε χώρα ήδη από το πρώτο μισό του Η’Η΄ αιώνα, χωρίς να ξέρουμε με ακρίβεια το χρόνο εισαγωγής της, ο οποίος σύμφωνα με διάφορες θεωρίες κυμαίνεται από τον ΙΑ'ΙΑ΄ ως τον Θ’Θ΄ αιώνα. Οριστική απάντηση στο ζήτημα αυτό μπορεί να δοθεί μόνο μετά την ανακάλυψη κάποιου νέου στοιχείου.

Σύμφωνα με μία άποψη, οι Έλληνες παρέλαβαν την αλφαβητική γραφή από τους [[Φοίνικες]]. Πρώτη μαρτυρία του γεγονότος αυτού απαντάται στον [[Ηρόδοτος|Ηρόδοτο]], ο οποίος αναφέρεται στα φοινικήια γράμματα. Η πληροφορία αυτή επαναλαμβάνεται από το Διόδωρο το Σικελιώτη στη ‘Βιβλιοθήκη’«Βιβλιοθήκη» του. Στο ηροδότειο έργο (5,57-58), παρατηρούμε ότι α) ο Ηρόδοτος σχετικοποιεί την πληροφορία που μας μεταφέρει και β) αναφέρεται σε μεταβολή των φθόγγων. Όπως είναι γνωστό, οι Έλληνες προσάρμοσαν το φοινικικό αλφάβητο στις ανάγκες της γλώσσας τους, προσθέτοντας τα διπλά σύμφωνα (Φ, Χ, Ξ, Ψ) και τα φωνήεντα, τα οποία ήταν εφεύρεση των Ελλήνων.<ref>[http://www.info-bible.org/histoire/alphabet.htm Histoire de l'alphabet] www.info-bible.org. Ανακτήθηκε την 18 Φεβρουαρίου 2013</ref>

Οι δύο παλαιότερες επιγραφές της [[ελληνικό αλφάβητο|ελληνικής αλφαβητικής γραφής]] προέρχονται: η πρώτη από μία [[Οινοχόη του Διπύλου|οινοχόη]] που βρέθηκε στο [[Δίπυλο]] και χρονολογείται περί το 750-725 π.Χ. και η δεύτερη από ενεπίγραφο αγγείο, γνωστό ως ποτήρι του [[Νέστωρ|Νέστορα]], από την αποικία των [[Πιθηκούσες|Πιθηκουσών]] χρονολογούμενο το 750-700π.Χ. Δεδομένου ότι οι [[Χαλκιδείς]] και οι [[Ερετριείς]] εγκαταστάθηκαν στις Πιθηκούσες περί το 750-725π.Χ., η επιγραφή αυτή είναι σύγχρονη με την πρώτη γενιά των αποίκων. Εφ’ όσον οι άποικοι, λοιπόν, μετέφεραν μαζί τους τη γραφή, λογικά η χρήση της γραφής θα προηγείται χρονικά στις μητροπόλεις, πιθανώς να είναι παλαιότερη του Η’Η΄ αιώνα, στα τέλη του Θ’Θ΄ αιώνα.

Ήταν μία μακρά διαδικασία που ολοκληρώθηκε το α’α΄ μισό του Ζ’Ζ΄ π.Χ. αιώνα, όταν σχεδόν σε όλο τον ελληνικό κόσμο δεν υπήρχαν βασιλείς. Υπήρχαν κάποιες εγγενείς αρμοδιότητες στο αξίωμά τους:

Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι το ιδεώδες ενός ευγενούς εκφράζεται από το ομηρικό ‘εργων«εργων πρηκτήρ και λόγων ρητήρ’ρητήρ».