Το όνομαΟι Μέλαμπες κατά την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών είναι τοπωνύμιο αρχαίο ελληνικό, με ιδιαίτερο αρχαϊκό χαρακτήρα, πλησίοντυπικά και φθογγικά αλώβητο (βλ. "Κρητικά Χρονικά", τόμ.Ι, σ.400).<ref>{{Cite book|title=Πόλεις και Χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων|first=Στέργιος|last=Σπανάκης|isbn=|year=1991|location=Ηράκλειο|page=Τόμος Β', σ.521}}</ref> Πλησίον του χωριού στη θέση Κούροι βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας πόλης Κώριο, όπου και τα ερείπια αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Ηλέκτρα, από την οποία πήρε το όνομα και ο ποταμός Ηλέκτρας. Πρώτη ιστορική αναφορά των Μελάμπων γίνεται επί Ενετοκρατίας το 1577 από τον Φ. Μπαρότσι. Το 1583 αναφέρεται σε σχετική απογραφή ν΄ αριθμεί 338 κατοίκους. Επί τουρκοκρατίας οι κάτοικοι συμμετείχαν ενεργά σ΄ όλους τους αγώνες από την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] την [[Κρητική Επανάσταση του 1866]] μέχρι την τελευταία [[Κρητική Επανάσταση (1895-1898)]]. Στον [[Α' Βαλκανικός Πόλεμος|Α’ Βαλκανικό Πόλεμο]] κάτοικοι των Μελάμπων μαζί με άλλους κοντοχωριανούς συγκρότησαν εθελοντικό σώμα που έσπευσε στον αγώνα της Ηπείρου.
Από τις Μέλαμπες καταγόταν οι αγωνιστές της Επανάστασης του 1821 και νεομάρτυρες Γεώργιος, Μανουήλ, Αγγελής και Νικόλαος Ρετζέπης που εκτελέστηκαναποκεφαλίστηκαν από τουςτον ΟθωμανούςΟθωμανό διοικητή του Ρεθύμνου Μεχμέτ πασά, στον πλάτανο της Μεγάλης Πόρτας στις [[28 Οκτωβρίου]] του [[1824]]<ref>''[[Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια]]'', Αθήναι 1964, τόμος 4ος, σ. 452.</ref>.
