Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ξεσκαρτάρισμα λήμματος από άσχετα θέματα και pov προσθήκες.
Αναίρεση έκδοσης 6920735 από τον Μαδαρός (Συζήτηση)
Ετικέτα: Αναίρεση
Γραμμή 1:
{{Κουτί πληροφοριών πολεμικής παράταξης|Όνομα=Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|Πόλεμος=Συμμετείχε στον αγώνα της Κύπρου για ανεξαρτησία και στην [[Κυπριακή διακοινοτική βία]]|Έμβλημα=EOKA.jpg <!-- [[Αρχείο:|border|150px]] -->|Λεζάντα εμβλήματος=Το φερόμενο ως έμβλημα της ΕΟΚΑ{{εκκρεμεί παραπομπή}}|Ημερομηνίες=1955–1959|Ομάδες=|Ιδεολογία=[[Ένωσις]] <br />[[Εθνικισμός]]<br /> [[Αντικομμουνισμός]]|Ηγέτες=[[Γεώργιος Γρίβας]]|Φυλές=|Αρχηγείο=|Περιοχή=[[Κύπρος]]|Δύναμη=1.250 Άνδρες|Υπαγωγή=|Προέλευση=|Εξέλιξη=|Σύμμαχοι=[[Ελλάδα]]|Αντίπαλοι=[[Βρετανική Αυτοκρατορία]] <br />[[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης|TMT (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης)]]<br />|Συμπλοκές=|Ονομασία συμβόλου2=|Αναγνωριστικό σύμβολο2=|Ονομασία συμβόλου3=|Αναγνωριστικό σύμβολο3=|Ονομασία συμβόλου4=|Αναγνωριστικό σύμβολο4=}}Η '''Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών''' ('''ΕΟΚΑ''') ήταν [[Ελληνοκύπριοι|ελληνοκυπριακή]], εθνικιστική και αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά την χρονική περίοδο [[1955]]-[[1959]] στην [[Κύπρος|Κύπρο]], με διακηρυγμένο σκοπό την αυτοδιάθεση της Κύπρου, απαλλαγή από την [[Βρετανική Αυτοκρατορία|Βρετανική Αποικιοκρατία]] και τελικά την [[Ένωσις|Ένωση]] της Κύπρου με την [[Ελλάδα]].<ref>{{harvnb|Karyos|2009|p=3-7}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.globalsecurity.org/military/world/para/eoka.htm|title=EOKA - National Organization of Cypriot Fighters|last=Pike|first=John|website=www.globalsecurity.org|accessdate=2018-02-20}}</ref>
{{Κουτί πληροφοριών πολεμικής παράταξης
|Όνομα = Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών
|Πόλεμος = Συμμετείχε στον αγώνα της Κύπρου για ανεξαρτησία και στην [[Κυπριακή διακοινοτική βία]]
|Έμβλημα = EOKA.jpg <!-- [[Αρχείο:|border|150px]] -->
|Λεζάντα εμβλήματος = Το φερόμενο ως έμβλημα της ΕΟΚΑ{{εκκρεμεί παραπομπή}}
|Ημερομηνίες = 1955–1959
|Ομάδες =
|Ιδεολογία = [[Αντιιμπεριαλισμός]] <br />[[Ένωσις]] <br />[[Εθνικισμός]]<br /> [[Αντικομμουνισμός]]
|Ηγέτες = [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιος Γρίβας(Διγενής)]]
|Φυλές =
|Αρχηγείο =
|Περιοχή = [[Κύπρος]]
|Δύναμη = 1.250
|Υπαγωγή =
|Προέλευση =
|Εξέλιξη =
|Σύμμαχοι = [[Ελλάδα]]
|Αντίπαλοι = [[Βρετανική Αυτοκρατορία]] <br />[[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης]]
|Συμπλοκές =
|Ονομασία συμβόλου2 =
|Αναγνωριστικό σύμβολο2 =
|Ονομασία συμβόλου3 =
|Αναγνωριστικό σύμβολο3 =
|Ονομασία συμβόλου4 =
|Αναγνωριστικό σύμβολο4 =
}}
 
Το νησί της Κύπρου στα μέσα του 20ου αιώνα ήταν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με τους Ελληνοκύπριους να αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού (77% του συνόλου) και τους Τουρκοκύπριους το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου (18% του συνόλου). Ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους αναπτυσσόταν έντονα ο εθνικός πόθος της Ένωσης με την «μητέρα πατρίδα», την Ελλάδα, η οποία ήταν μέρος της [[Μεγάλη Ιδέα|Μεγάλης Ιδέας]] του Έθνους{{sfn|Ker-Lindsay|2011|p=14-15|ps=: «They hoped that the transfer of administration would pave the way for the island to be united with Greece—an aspiration known as “enosis.” At the time, these calls for enosis were not just limited to Cyprus. Instead, Cyprus was part of a wider political movement [...] This overarching political ambition was known as the Megali Idea (Great Idea)»"}}, δηλαδή οι περιοχές με ελληνικό πληθυσμό να προσαρτηθούν στο Ελληνικό κράτος. Οι [[Τουρκοκύπριοι]] ανάπτυξαν τον δικό τους εθνικισμό, με αίτημα για αυτοδιάθεση του λαού τους, προτάσσοντας την διχοτόμηση του νησιού.{{sfn|Mirbagheri|2009|p=xiv|ps=: «Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.»"}} Το 1950, η [[Εκκλησία της Κύπρου]] διοργάνωσε [[Ενωτικό Δημοψήφισμα|δημοψήφισμα]] μεταξύ ελληνοκυπρίων, όπου ανέδειξε την θέληση του λαού για Ένωση με την Ελλάδα. Η θέληση των ελληνοκυπρίων δεν εισακούστηκε, για αυτό ο [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ]]', αποφάσισε, μετά από προτροπές από προσωπικότητες της εποχής, τον ένοπλο αγώνα με επικεφαλής τον απόστρατο στρατηγό [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]].<ref name=":7" />
Η '''Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών''' ('''ΕΟΚΑ''') ήταν οργάνωση των [[Ελληνοκύπριος|Ελλήνων]] της Κύπρου που έδρασε κατά την χρονική περίοδο [[1955]]-[[1959]] για την ελευθερία της [[Κύπρος|Κύπρου]] από την [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανική]] κυριαρχία, [[εθνική αυτοδιάθεση]] και την [[Ένωσις|ένωσή]] της με την [[Ελλάδα]].
 
Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκίνησε την 1η Απριλίου 1955. Ο αγγλικός στρατός δυσκολευόταν να πατάξει το αντάρτικο στις πόλεις και στα βουνά της Κύπρου. Μετά από πολλές διπλωματικές προσπάθειες, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βρετανία και εκπρόσωποι των κοινοτήτων της Κύπρου, κατέληξαν στις [[Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου]] και την ίδρυση της [[Κύπρος|Κυπριακής Δημοκρατίας]].
==Οι απαρχές==
Ο [[Γεώργιος Γρίβας]], πρώην αρχηγός της αντικομμουνιστικής [[Οργάνωση Χ|Οργάνωσης Χ]]<ref>Χάγκεν Φλάισερ, «Οι μικρότερες οργανώσεις», Ιστορία του Ελλληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ, 2000, σελ.20</ref> στη δεκαετία του [[1940]], είχε συλλάβει από νωρίς την ιδέα της ένοπλης δράσης. Στις αρχές της δεκαετίας του [[1950]], παρουσίασε τις απόψεις του στον [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄]], ο οποίος αρχικά ήταν αρνητικός. Το [[1952]] πραγματοποιήθηκε σειρά συναντήσεων, στις οποίες συμμετείχαν εκτός του [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακάριου Γ΄]] και του ίδιου του [[Γεώργιος Γρίβας|Γρίβα]], ο κυπριακής καταγωγής δημοσιογράφος [[Αχιλλέας Κύρου]] και οι δικηγόροι Σάββας και Σωκράτης Λοϊζίδης, καθώς και Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι πνευματικοί άνθρωποι και στρατιωτικοί. Σύνδεσμος με την [[Κύπρος|Κύπρο]] ήταν ο Ανδρέας Αζίνας.
 
Οι Βρετανοί κατήγγειλαν την ΕΟΚΑ στον ΟΗΕ ως «τρομοκρατική οργάνωση».<ref>[https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N56/305/33/PDF/N5630533.pdf?OpenElement Έγγραφο A/3204/Add.l, 12 November 1956, "from the Permanent Representative of the
Ο [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος Γ΄]] είχε αρχικά δισταγμούς. Τελικά συναίνεσε το [[1954]], με τον όρο ότι οι επιθέσεις θα γίνονταν κατά των βρετανικών εγκαταστάσεων χωρίς ανθρώπινα θύματα.
Uhited Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the United
Nations, addressed to the Secretary-General"]</ref> Τον ίδιο χαρακτηρισμό χρησιμοποίησε για την ΕΟΚΑ και η Τουρκία στον ΟΗΕ,<ref>[https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NL3/032/87/PDF/NL303287.pdf?OpenElement ΟΗΕ, Γενική Συνέλευση, 13η σύνοδος, θέμα 68, υπόθεση της Κύπρου (A/3874 and Add.1, A/C.1/811,
A/C.1/L.221-223), 25-11-1958, παράγραφοι 14, 15]</ref> αναφέροντας ότι στην τρομοκρατική δράση είχε συμμετοχή και η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και παρείχε υποστήριξη η Ελλάδα.<ref>[https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N86/073/32/PDF/N8607332.pdf?OpenElement ΟΗΕ, Γεν. Συνέλευση, 40ή σύνοδος, 1986, έγγραφο S/17918, 14 March 1986, σ. 3]</ref>
 
O αγώνας της ΕΟΚΑ όξυνε τις σχέσεις τόσο ανάμεσα στους ελληνοκύπριους (εθνικόφρονες και αριστερούς) όσο και μεταξύ των κοινοτήτων της Κύπρου (ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους).<ref>{{harvnb|Νικολάου|2005|p=25}}</ref>
Ο [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιος Γρίβας(Διγενής)]], πήρε το πολεμικό όνομα '''Διγενής''' με άμεση αναφορά στον θρυλικό Βυζαντινό Διγενή Ακρίτα ο οποίος απωθούσε τους εισβολείς από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Έχοντας προετοιμάσει το έδαφος με παλιότερες επισκέψεις του στο νησί, αφού μετακινήθηκε αρχικά στη [[Ρόδος|Ρόδο]], έφτασε και στην Κύπρο. Η σύλληψη του ελληνικού καϊκιού "Άγιος Γεώργιος", που μετέφερε πολεμοφόδια στο νησί, από τους Βρετανούς τον [[Ιανουάριος|Ιανουάριο]] του [[1955]] δεν εμπόδισε τελικά τη σύσταση της οργάνωσης.<ref>Ευάνθης Χατζηβασιλείου, «Η περίοδος του εθνικοαπελευθερωτικού αώνα, 1955-1959. Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ, 2000, σελ. 441</ref>
 
== Αγγλοκρατία στην Κύπρο ==
== Η στάση της Ελλάδας ==
{{Κύριο|Ιστορία της Κύπρου|}}
Η στάση της [[Κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου 1952|Κυβέρνησης Παπάγου]] απέναντι στην ΕΟΚΑ θεωρούνταν από τους Άγγλους και τους Τούρκους φιλική και υποστηρικτική. Όμως αρχικά ο [[Αλέξανδρος Παπάγος]], ενήμερος για τις προθέσεις του [[Γεώργιος Γρίβας|Γρίβα]], προσπάθησε να τον αποθαρρύνει. Μάλιστα «φαίνεται να είχε διατάξει τη σύλληψή του όσο ήταν στη Ρόδο»,<ref>όπ.π., σελ. 442</ref> όμως η διαταγή είχε φτάσει καθυστερημένα αφού ο [[Γεώργιος Γρίβας|Γρίβας]] είχε φύγει για την Κύπρο. Μετά την απόρριψη της ελληνικής προσφυγής στον [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|ΟΗΕ]] αποδέχθηκε ο [[Αλέξανδρος Παπάγος|Παπάγος]] το ενδεχόμενο της ένοπλης δράσης. Αυτό που είναι σίγουρο όμως είναι ότι «Ελλαδίτες ιθύνοντες, ακόμα και άνθρωποι γύρω από τον Παπάγο, βοηθούσαν στο πρώτο αυτό στάδιο την ΕΟΚΑ»<ref>όπ.π</ref> Σε κάθε περίπτωση ο Γρίβας δεν λάμβανε εντολές από την ελληνική κυβέρνηση: η ΕΟΚΑ οργανώθηκε και στελεχώθηκε με την προσωπική φροντίδα του ίδιου του αρχηγού της. Οι μαχητές της ΕΟΚΑ στρατολογούνταν κατ΄ εξοχήν από οργανώσεις της Εθναρχίας και κυρίως οργανώσεις της νεολαίας. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα μέλης της ΕΟΚΑ προέρχονταν από οργανώσεις όπως η [[Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων|ΟΧΕΝ]], η ΠΕΟΝ, η ΣΕΚ και η ΠΕΚ ενώ δεν ήταν λίγοι και οι μαθητές σχολείων.<ref>Λάμπρου Γιάννης Κ., Ιστορία του Κυπριακού, Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, 1960 - 2004, Λευκωσία 2004, σελ. 39</ref>
Με το τέλος του [[Ρωσοτουρκικός Πόλεμος (1877-1878)|Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-1878]] και την ήττα της Τουρκίας, πραγματοποιήθηκε το [[Συνέδριο του Βερολίνου]] (13 Ιουνίου έως 13 Ιουλίου 1878). Η Αγγλία και η Τουρκία προχώρησαν σε συμμαχία κατά την διάρκεια του Συνεδρίου, η οποία μεταξύ άλλων, προνοούσε την παραχώρηση της Κύπρου στους Άγγλους. Η συμφωνία αυτή επισημοποιήθηκε με την [[Συνθήκη Κωνσταντινούπολης (1878)|Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης]] το 1878. Η κυριαρχία πάντως,παρέμενε ''[[de jure]]'' οθωμανική, μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1914, όπου η απόφαση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, οδήγησε την Αγγλία να κηρύξει την Κύπρο προτεκτοράτο.{{sfn|Ρίχτερ|2007|p=144}}
[[Αρχείο:Cypriot_demonstration_1930.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Cypriot_demonstration_1930.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Ελληνοκύπριοι διαδηλώνουν υπέρ της Ένωσις το 1930]]
Στις 16 Οκτωβρίου 1915 η Μεγάλη Βρετανία προσέφερε την Κύπρο στην Ελλάδα με αντάλλαγμα την συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Γερμανών, των Τούρκων και των Βουλγάρων. Τότε η Ελλάδα βρισκόταν στην καρδιά του [[Εθνικός Διχασμός|εθνικού διχασμού]] και η κυβέρνηση Ζαῒμη, μαζί με τον φιλογερμανό βασιλιά [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνο Α']], απέρριψε την προσφορά στις 17 Οκτωβρίου 1915. Το 1923, με την [[Συνθήκη της Λωζάνης]] η νεαρή Τούρκικη Δημοκρατία παραιτήθηκε από κάθε διεκδίκηση πρώην Οθωμανικών περιοχών.<ref>{{cite journal|url=http://www.bujournal.boun.edu.tr/docs/13330942935.pdf|title='Cypriot Muslims among Ottomans, Turks and British|last=Xypolia|first=Ilia|journal=Bogazici Journal|accessdate=15 October 2012|issue=2|year=2011|volume=25|pages=109–120}}</ref> Επίσημα, η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία της Βρετανίας το 1925.
 
===== Ο πόθος των Ελληνοκυπρίων για Ένωση =====
==Η στάση των Βρετανών==
Οι Ελληνοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά την μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αγγλοκρατία. Πίστευαν πως θα οδηγούσε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η Ένωσις ήτανε ενταγμένη στην [[Μεγάλη Ιδέα]], μια ευρύτερη φιλοδοξία ώστε το Ελληνικό κράτος να προσαρτήσει περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου κατοικούσαν Έλληνες, όπως την Κύπρο, την Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Την ιδέα αυτή την προωθούσε η Κυπριακή Ορθόδοξη εκκλησία πού είχε πολλά μέλη της εκπαιδευμένα στην Ελλάδα.{{sfn|Lange|2011|p=88}} Οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν πως το νησί ήταν ιστορικά ελληνικό και πίστευαν πως η Ένωση με την Ελλάδα ήταν φυσικό δικαίωμα.{{sfn|Diez|2002|p=83}}
Οι Βρετανοί χαρακτήρισαν την ΕΟΚΑ ως οργάνωση ''τρομοκρατική'' και φάνηκαν αποφασισμένοι να την καταστρέψουν. Επίσης ισχυρίζονταν ότι ο [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος]] ήταν ο πραγματικός ηγέτης της οργάνωσης, κάτι που δεν ήταν ακριβές. Έτσι άρχισαν να συνεργάζονται με τους Τούρκους στο ίδιο το νησί.
[[Αρχείο:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|μικρογραφία|Η ΕΟΚΑ εναντίον άγγλων στρατιωτών, 1956]]
Ανησυχίες εξέφρασε και η Τουρκική κυβέρνηση. Η αποικιακή διοίκηση συγκρότησε νέα σώματα επικουρικής αστυνομίας από [[Τουρκοκύπριος|τουρκοκύπριους]], οι οποίοι «αποδείχθηκαν ιδιαίτερα πρόθυμοι στις κατασταλτικές επιχειρήσεις σε βάρος της ΕΟΚΑ και του ελληνοκυπριακού πληθυσμού»<ref>Ευάνθης Χατζηβασιλείου,όπ.π. σελ 442</ref>
 
===== Οι ανησυχίες των Τουρκοκυπρίων =====
Ο αριθμός των Βρεταννικών δυνάμεων που αντιμετώπιζαν την ΕΟΚΑ κυμαινόταν από 12000 άνδρες το φθινόπωρο του [[1955]] έως πάνω από 34000 ένα χρόνο αργότερα.<ref>Επειδή ήταν συγκεντρωμένες στο νησί επιπλέον δυνάμεις οι οποίες είχαν συμμετάσχει στην αγγλογαλλική εισβολή στην Αίγυπτο</ref> Αργότερα, το [[1957]], και όταν η ΕΟΚΑ είχε κηρύξει ανακωχή, ο αριθμός μειώθηκε αισθητά. Στα τέλη του [[1958]] εποχή νέας κορύφωσης της σύγκρουσης, υπήρχαν περί τους 30000 στρατιώτες. Οι αριθμοί δείχνουν ότι πάρα και την ύπαρξη της επικουρικής αστυνομίας και άλλων μέσων , οι Βρεταννοί αδυνατούσαν να εξαρθρώσουν την ΕΟΚΑ.<ref>όπ.π., σελ.443</ref>
Αρχικά, οι τουρκοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά και αυτοί την μετάβαση στην Αγγλοκρατία.<ref>{{harvnb|Papadakis|Peristianis|Welz|2006|page=2}}</ref> Αργότερα, βλέποντας την επιδίωξη της πολιτικής της Ένωσης, και υπό τον φόβο να επαναληφθεί η ίδια ιστορία όπως με την Ένωση Κρήτης-Ελλάδας που οδήγησε στην φυγή των Τουρκοκρητικών, υπήρξαν αρκετά ανήσυχοι.<ref>{{harvnb|Isachenko|2012|p=37}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=PHQAAwAAQBAJ&pg=PA135&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan|date=2009|publisher=I.B.Tauris|isbn=9780857711939|pages=135–6|last1=Pericleous|first1=Chrysostomos}}</ref> και επεδίωξαν μια διχαστική πολιτική.<ref name=":21">{{cite book|title=Historical Dictionary of Cyprus|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810862982|page=xiv|last1=Mirbagheri|first1=Farid|quote=Greek Cypriots engaged in a military campaign for enosis, union with Greece. Turkish Cypriots, in response, expressed their desire for taksim, partition of the island.}}</ref> Οι τουρκοκύπριοι έβλεπαν πως είναι ξεχωριστή εθνοτική ομάδα και είχαν δικαίωμα στην αυτονομία τους από τους Ελληνοκύπριους.<ref>{{harvnb|Diez|2002|p=83}}</ref>
 
Εν τω μεταξύ, στην Τουρκία ο [[Αντνάν Μεντερές|Μεντέρες]] θεωρούσε την Κύπρο «επέκταση της Ανατολίας» και αρνείτο τον διχασμό και διαμοιρασμό του νησιού. Υποστήριζε την προσάρτηση όλης της Κύπρου στην Τουρκία. Το κυβερνών κόμμα διακήρυξε πως η Κύπρος είναι τουρκική και αναπόσπαστο κομμάτι της μητέρας πατρίδας. Με την συνειδητοποίηση όμως πως μόνο το 20% του πληθυσμού του νησιού είναι τουρκοκύπριοι, η επίσημη πολιτική άλλαξε υπέρ του διαχωρισμού. Το σύνθημα «η Κύπρος είναι τουρκική» μετατράπηκε σε «Διαίρεση ή Θάνατος».<ref>{{harvnb|Behlul|2012|p=199}}:«In line with the nationalist rhetoric that "Cyprus is Turkish", Menderes predicated his declaration upon the geographic proximity between Cyprus and Anatolia, thereby defining "Cyprus as an extension of Anatolia". It was striking that Menderes rejected partitioning the island into two ethnic states, a position that would define Turkey's foreign policy regarding Cyprus after 1957»</ref><ref>{{harvnb|Bellingeri|Kappler|2005|p=27-29}}:The educational and political mobilisation between 1948–1958, aiming at raising Turkish national consciousness, resulted in the involving Turkey as motherland in the Cyprus Question. From then on, Turkey, would work hand in hand with the Turkish Cypriot leadership and the British government to oppose the Greek Cypriot demand for Enosis and realise the partition of Cyprus, which meanwhile became the national policy.</ref>
Από τις πρώτες αντιδράσεις των Άγγλων ήταν η θέσπιση του νόμου της 15ης [[Ιούλιος|Ιουλίου]] [[1955]] για προσωποκράτηση χωρίς δίκη και η δημιουργία κρατητηρίων. Σύμφωνα με τον έκτακτο αυτό νόμο, η αστυνομία μπορούσε να συλλάβει οποιονδήποτε και να τον κρατήσει χωρίς δίκη με διάταγμα που εκδιδόταν με εντολή του Κυβερνήτη και υπογραφή του Διοικητικού Γραμματέα. Πρώτο κρατητήριο ήταν οι Κεντρικές Φυλακές [[Λευκωσία]]ς και στη συνέχεια το μεσαιωνικό κάστρο της [[Κερύνεια]]ς. Μετά από απόδραση 16 αγωνιστών της ΕΟΚΑ από το κάστρο (3 [[Σεπτέμβρης|Σεπτεμβρίου]] του [[1955]]<ref>Γιάννη Σπανού, Γιώργου Μαυροκορδάτου, Νίκου Ορφανίδη, Ο απελευθερωτικός μας αγώνας 55΄-59΄, εκδ.Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού-Διεύθυνση Μέσης Εκπαιδεύσης, Λευκωσια, 2003, σελ.37-38</ref>) ιδρύθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης στην [[Κοκκινοτριμιθιά]], κι αργότερα στην [[Πύλα]], στο [[Πολέμι]], την [[Αγύρτα]], το [[Μάμμαρι]], το [[Πυρόι]]<ref>όπ.π., σελ.32</ref>
 
===== Διασκεπτική Συνέλευση =====
==Η στάση των Τουρκοκυπρίων==
Η αποικιακή κυβέρνηση νοιώθοντας την πίεση για Ένωση, με δήλωση του Βρετανού υπουργού Αποικιών Κριτζ Τζόουνς στη [[Βουλή των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου|Βουλή των Κοινοτήτων]] στις 23 Οκτωβρίου 1946, αποφάσισε να αναθέσει την εκπόνηση του Συντάγματος σε μια Συνέλευση (γνωστή ως '''Διασκεπτική Συνέλευση''') στην οποία θα συμμετείχαν εκπρόσωποι του πληθυσμού του νησιού.<ref name=":12">{{Cite web|url=http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro|title=Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο|last=Χριστοδουλίδης|first=Νίκος|date=29/1/2012|website=|publisher=|accessdate=17/5/2017}}</ref> Η πρόταση δίχασε τους Έλληνες της Κύπρου, αφού από τη μια η δεξιά παράταξη, με σύνθημα «''Ένωσις και μόνον Ένωσις''», προσέγγισε αρνητικά τις προθέσεις του Λονδίνου με τους εκπροσώπους της να αρνούνται να συμμετάσχουν στις εργασίες της Συνέλευσης, ενώ από την άλλη, η Αριστερά, με σύνθημα «''Αυτοκυβέρνηση - Ένωση''» αποδέχθηκε την πρόταση των Βρετανών με τους εκπροσώπους της να συμμετέχουν στη Διασκεπτική Συνέλευση. Τελικά συμμετείχαν 18 από τα 32 άτομα που προσκλήθηκαν: δέκα Ελληνοκύπριοι, επτά Τουρκοκύπριοι (όλοι όσοι προσκλήθηκαν) και ένας Μαρωνίτης, ωστόσο εξαιτίας της απροθυμίας των Βρετανών για παραχώρηση αυτοδιάθεσης, η Διασκεπτική Συνέλευση ναυάγησε το 1948.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2001|p=727-743}}</ref>
Η συγκρότηση εκ μέρους αποικιακής διοίκησης αστυνομικού σώματος από [[Τουρκοκύπριος|Τουρκοκυπρίους]] έδινε άλλη διάσταση στην σύγκρουσή της με την ΕΟΚΑ: θα προκαλούσε συγκρούσεις ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Συγκροτήθηκε πολύ σύντομα αντίστοιχη τουρκοκυπριακή οργάνωση με την ονομασία ''Βολκάν'', η οποία το [[1957]] θα μετονομαστεί σε Τ.Μ.Τ (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης-Türk Müdafaa Teskilâti). Αξιωματικοί του Τουρκικού στρατού θα την οργανώσουν και θα την καθοδηγήσουν. Η σχέση της με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ήταν άμεση «σε αντίθεση με την ΕΟΚΑ, η οποία οργανώθηκε από απόστρατο αξιωματικό του ελληνικού στρατού και δεν αποτέλεσε ποτέ όργανο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων»<ref>Ευάνθης Χατζηβασιλείου, όπ.π.,σελ.442</ref>
 
Ωστόσο, η Διασκεπτική αποσαφήνισε τους διαφορετικούς πολιτικούς στόχους των ομάδων: Από τη μια πλευρά, ήταν οι αριστεροί Έλληνες της Κύπρου που οι επιδιώξεις τους επικεντρώνονταν στην εφαρμογή πλήρους Συντάγματος αυτοκυβέρνησης που, όπως υποστήριζαν, θα έθετε τις βάσεις για διεκδίκηση στο μέλλον του αιτήματος της αυτοδιάθεσης. Από την άλλη πλευρά οι Τούρκοκύπριοι, επιθυμούσαν τη μη ουσιώδη τροποποίηση της συνταγματικής κατάστασης στο νησί. Επιπλέον, η ελληνική Δεξιά της Κύπρου που είχε απορρίψει την αυτοκυβέρνηση, εμμένοντας στην καταβολή κάθε προσπάθειας για εκπλήρωση του στόχου της Ένωσης.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2001|p=727-743}}</ref>
Δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις εξασφάλισης πολεμικού υλικού από Τουρκοκυπρίους, όπως από τον [[Σταύρος Στυλιανίδης|Σταύρο Στυλιανίδη]] από τη [[Γυαλούσα]].<ref>Γιάννη Σπανού, Γιώργου Μαυροκορδάτου, Νίκου Ορφανίδη, όπ.π, σελ.38</ref>
 
===== Ενωτικό Δημοψήφισμα =====
==Προπαρασκευή==
Τον Ιανουάριο του 1950 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου οργάνωσε το Ενωτικό Δημοψήφισμα, όπου δικαίωμα ψήφου είχαν οι Ελληνοκύπριοι μόνο. Παρόλο που υπήρχαν κατά τόπους οργανωτικά προβλήματα, το αποτέλεσμα έδειξε την ισχυρή θέληση των Ελληνοκυπρίων για Ένωση<ref>{{harvnb|Grob-Fitzgibbon|2011|p=284}}</ref><ref>{{harvnb|Tatum|2002|p=43}}</ref><ref>{{harvnb|Kourvetaris|1999|p=347}}</ref><ref>{{harvnb|Hoffmeister|2006|p9}}</ref>
Η αρχική προπαρασκευή σύμφωνα με τον Γρίβα διήλθε από δύο φάσεις, εκ της πρώτης περιελάμβανε δύο προσωπικές του αναγνωρίσεις στην Κύπρο ώστε να καταρτιστεί και να εξεταστεί το Γενικό σχέδιο, οργάνωθηκαν οι πρώτοι πυρήνες αντίστασης και έγινε η παραλαβή πολεμικού εξοπλισμού εξ Ελλάδος. Η πρώτη φάση διήρκεσε από τον Ιούνιο 1951 και τελείωσε τον Νοέμβριο 1954. Η δεύτερη φάση περιελάμβανε την εκπαίδευση των πυρήνων και την επιλογή και κατάρτιση των επιχειρησιακών σχεδίων για την προσβολή των πρώτων στόχων. Αυτή η φάση διήρκεσε από τον Νοέμβριο 1954 εώς και την 1η Απριλίου 1955 με την έναρξη του αγώνος. Οι Βρετανοί αξιωματούχοι παραδέχτηκαν ότι δεν γνώριζαν τίποτε περί της δράσης της ΕΟΚΑ.<ref>Αγών Εοκα και ανταρτοπόλεμος, Γεώργιος Γρίβας - Διγενής, Εκδόσεις Πελασγός, 2013</ref>
 
Οι Τουρκοκύπριοι προέβαλαν έντονη αντίδραση στο δημοψήφισμα και το ενδεχόμενο της Ένωσις με ογκώδεις διαδηλώσεις. Μεγαλύτερη ήταν στις 12 Δεκεμβρίου, στην Λευκωσία με 15 χιλιάδες τουρκοκύπριους να καταδικάζουν την Ένωση. Ηγέτης τους αναδείχτηκε ο ιατρός [[Φαζίλ Κιουτσιουκ]] ενώ οι εφημερίδες της Τουρκίας απαιτούσαν από την τούρκικη κυβέρνηση να προστατέψει τους Τουρκοκύπριους. Η τουρκοκυπριακή εφημερίδα ''Χαλκίν Σεσί'' ζητούσε από τον άγγλο κυβερνήτη της Κύπρου να ακυρώσει το δημοψήφισμα.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=35-43}}</ref>
==Γενικό Σχέδιο και Αντικειμενικός Σκοπός==
 
== Προεργασίες για έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ ==
[[Αρχείο:Flag_of_EOKA.tif|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Flag_of_EOKA.tif|μικρογραφία|Η σημαία της ΕΟΚΑ]]
 
=== Ίδρυση ===
Το γενικό σχέδιο συντάχθηκε στην Ελλάδα και χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την μελέτη και διεξαγωγή του αγώνος.
Μετά το ναυάγιο της διασκεπτικής και της αδυναμίας του δημοψηφίσματος του 1950 να προσφέρει κάποιο αποτέλεσμα, φούντωσαν οι σκέψεις στην Αθήνα για ένοπλη πάλη του Κυπριακού λαού κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας. Κυρίαρχα πρόσωπα σε αυτές τις διαβουλεύσεις ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ', ο Αχιλλέας Κύρος (κύπριος εθνικιστής και διευθυντής της αθηναϊκής εφημερίδας Εστίας), ο Γεώργιος Κοσμάς (αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού-ΓΕΣ) και άλλοι.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.rizospastis.gr/story.do?id=3761557|title=Η ΕΟΚΑ και η ένοπλη δράση|last=|first=|date=14/2/1999|website=Ριζοσπάστης|publisher=Ριζοσπάστης|accessdate=}}</ref>
 
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1950, σε ηλικία 37 ετών, ο μητροπολιτης Κιτίου Μακάριος εκλέχθηκε αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος ήταν πέραν από θρησκευτικός ηγέτης και de facto εθνάρχης των Ελληνοκυπρίων.{{sfn|Ρίχτερ|2007|p=537}}
''Δια πράξεων ηρωισμού και αυτοθυσίας να κινήσωμεν το ενδιαφέρον της Διεθνούς κοινής γνώμης, ιδία δε των Συμμάχων, επί του Κυπριακού ζητήματος, το οποίον θα ήτο δυνατόν, ούτω, να τοις παράσχη πράγματα, εάν δεν δοθεί λύσις, ικανοποιούσα ημάς.
Δια συνεχούς σοβαράς παρενοχλήσεως των Άγγλων εν Κύπρω να διαδηλώσωμεν την σταθεράν απόφασιν και θέλησιν μας ότι δεν θα υποχωρήσωμεν προ ουδεμίας θυσίας, αλλά, τουναντίον, θα προχωρήσωμεν μέχρις επιτεύξεως του σκοπού μας.
Ο Αγών θα συνεχισθεί μέχρις ού η Διεθνής διπλωματία - ΟΗΕ - και οι Άγλλοι, ειδικώς, εξαναγκασθούν να εξετάσουν το Κυπριακόν ζήτημα και δώσουν ΑΜΈΣΩΣ λύσιν σύμφωνον με τους πόθους του Κυπριακού λαού και ολοκλήρου του Ελληνικού Έθνους. ''
 
Ο Μακάριος ήτανε ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας της Ένωσης και για αυτόν τον σκοπό ακολούθησε δυο παράλληλες πολιτικές: αφενός προσπάθησε να διεθνοποιήσει το Κυπριακό Ζήτημα, ιδίως μέσω του νεοσύστατου ΟΗΕ και αφετέρου επιχείρησε να πιέσει την Βρετανική Αυτοκρατορία μέσω μιας ένοπλης εξέγερσης στην Κύπρο.<ref name=":0">{{Cite journal|url=https://bjmh.org.uk/index.php/bjmh/article/viewFile/33/25Insurgency|title=British Intelligence and the Origins of the EOKA Insurgency|last=FRENCH|first=DAVID|date=2015|journal=|accessdate=14/6/2016|doi=}}</ref>
==Πολεμικές επιχειρήσεις και διπλωματικές εξελίξεις==
 
=== Η Μυστική Επιτροπή των Αθηνών ===
Η δράση της ΕΟΚΑ, ξεκίνησε τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου 1955, με μια σειρά από εκρήξεις βομβών (στον προπαγανδιστικό των Βρετανικών θέσεων ραδιοφωνικό σταθμό στη Λευκωσία, σε βρετανικό στρατιωτικό καταυλισμό στην Αμμόχωστο, στον κεντρικό αστυνομικό σταθμό της Λεμεσού κλπ). Παράλληλα, ρίχτηκαν χιλιάδες προκηρύξεις με το πρώτο επαναστατικό μήνυμα της ΕΟΚΑ. Οι Βρετανοί, αιφνιδιάστηκαν, όπως και η Αστυνομία.
Στην Αθήνα σχηματίστηκε μια δωδεκαμελής Επιτροπή από πρόσωπα της Κύπρου και της Ελλάδας, η οποία αποφάσισε να διεκδικήσει δυναμικά την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αρχικά συναντηθήκαν στις 2 Ιουλίου στην οδό Μαυρομιχάλοι, στο διαμέρισμα του Λοϊζίδη, οι Σάβας και Σωκράτης Λοϊζίδης, ο Γεώργιος Στράτος, ο στρατηγός Ν. Παπαδόπουλος, ο πρωην Χίτης Ηλ. Αλεξόπουλος, ο Γεώργιος Γρίβας και άλλοι. Ο Μακάριος προέδρευσε, ο Γρίβας παρουσίασε τα σχέδια του για αντάρτικες επιθέσεις στην Κύπρο, αλλά ο Μακάριος τα απέρριψε.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=111}} Τα μέλη της Επιτροπής επισφράγισαν την πίστη τους στον σκοπό του Αγώνα με όρκο στην Καινή Διαθήκη στις 7 Μαρτίου 1953.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=31-32}}
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"
|''«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν ό,τι γνωρίζω και θέλω ακού­σει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς''»<ref>{{harvnb|Γρίβας Διγενής|1971|p=1}}</ref>
|'''Τα 12 μέλη της «Επιτροπής Προπαρασκευής του Αγώνος της Ενώσεως της Κύπρου μετά της Μητρός Πατρίδος» (ή Μυστική Επιτροπή) ορκίστηκαν στην Αθήνα στις 7 Μαρτίου 1953.'''<ref>{{Cite web|url=http://enimerosi.moec.gov.cy/archeia/1/ypp3002a|title=ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑ∆Η
στην τελετή παράδοσης στο Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-59
του Ευαγγελίου και του Πρωτοκόλλου Ορκωμοσίας
της «Επιτροπής Προπαρασκευής Αγώνος Ενώσεως της Κύπρου
μετά της μητρός Ελλάδος»|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
|}
Πρόεδρος της Επιτροπής αυτής ορίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος ενεργούσε ως πολιτικός αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίο και χρηματοδοτούσε. Η Επιτροπή διόρισε ένα από τα μέλη της, τον [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]], στρατιωτικό αρχηγό του Αγώνα.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=31-32}}</ref> Ο Γρίβας επισκέφθηκε το νησί τον Ιούλιο του 1951 (όπου έκανε αναγνώριση εδάφους του Τροόδους και του Πενταδάκτυλου, ενώ ήρθε σε επαφή με εθνικιστικές οργανώσεις νέων{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=112}}) και πέντε μήνες το 1952, με τουριστική βίζα. Το 1954 όμως δεν του ξαναχορηγήθηκε βίζα και έτσι επέστρεψε στην Κύπρο μυστικά.<ref name=":0" /><ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=31-32}}</ref>
 
=== Πολεμοφόδια στην Κύπρο ===
Η κυπριακή Αστυνομία, το 1955, είχε συνολική δύναμη 3.838 άνδρες. Το 62% (!) της δύναμής της ήταν Τουρκοκύπριοι! Το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 69% το 1956. Μόλις 16% των Κυπρίων αστυνομικών ήταν ελληνικής καταγωγής και το υπόλοιπο 15% ήταν Βρετανοί οι οποίοι στελέχωναν τις ανώτατες διοικητικές θέσεις του Σώματος.
Ο οπλισμός ξεκίνησε να καταφθάνει από την Ελλάδα, μυστικά, το 1954, δια θαλάσσης. Το πρώτο πλοιάριο, το ''Σειρήν'' ήλθε στις 5 Μαρτίου 1954, στην τοποθεσία Βρέξη στην ακτή της Χλώρακας, στην [[Πάφος|Πάφο]].[[Αρχείο:Georgios Grivas 1967.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Georgios%20Grivas%201967.jpg|μικρογραφία|O Γεώργιος Γρίβας, υπέγραφε τις προκυρήξεις της ΕΟΚΑ με το ψευδώνυμο "Διγενής".]]
Δεύτερο πλοιάριο, με πολεμοφόδια και τον Γρίβα, έφτασε στην Κύπρο τον Νοέμβριο του 1954. Πάλι το πλοιάριο ήρθε στην ακτή της Χλώρακας, στην τοποθεσία Αλύκη αυτή την φορά. Παρελήφθη από μια ολιγομελή ομάδα στην Χλώρακα.
 
Στο νησί ο Γρίβας ξεκίνησε να στρατολογεί νέους, κυρίως από δεξιές οργανώσεις όπως την [[Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων|ΟΧΕΝ]] (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων), την [[ΠΕΟΝ (Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας)]], την δεξιά συντεχνία αγροτών [[ΠΕΚ (Παναγροτική Ενωσις Κύπρου]]) και την δεξιά ΣΕΚ (Συνομο­σπονδία Εργατών Κύπρου). Στην ΕΟΚΑ απαγορευόταν η ένταξη αριστερών και Τουρκοκύπριων.<ref>{{Cite web|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1369801042000238373|title=Cyprus after history|last=Spurgeon Thompson , Stavros St. Karayanni & Myria Vassiliadou|first=|date=4/6/2010|website=International Journal of Postcolonial Studies|publisher=|accessdate=}}</ref>
Η δράση της ΕΟΚΑ προκάλεσε αίσθηση και ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους και είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί νέοι να ενταχθούν στις τάξεις της. Στις 25/5/1955, τοποθετήθηκε ωρολογιακή βόμβα κάτω από τη θέση που καθόταν ο Βρετανός κυβερνήτης Ρόμπερτ Αρμιτέιτζ στο κινηματοθέατρο "ΠΑΛΛΑΣ". Η έκρηξη της βόμβας έγινε στις 23.10 όμως ο Αρμιτέιτζ είχε φύγει 10' νωρίτερα.
 
Ένα νέο φορτίο όπλων έφθασε από την Ελλάδα στις 25 Ιανουαρίου 1955 με το καΐκι Άγιος Γεώργιος στην ακτή της Χλώρακας Ροδαφίνια. Η αγγλική αστυνομία είχε πληροφορίες για την έλευση του πλοιαρίου. Χρησιμοποιώντας το πολεμικό πλοίο ''Comet'' στη θάλασσα και με αστυνομικούς στην ξηρά συνέλαβαν το πλήρωμα και όσους τους περίμεναν στην ακτή. Οι αγγλικές αρχές σκόπιμα παραπληροφόρησαν πως η πληροφορία δόθηκε από τοπικές πηγές, ωστόσο έγγραφα δείχνουν ότι η πληροφορία ήρθε από τις μυστικές υπηρεσίες του εξωτερικού.<ref name=":0" />
Μια εξίσου τολμηρή ενέργεια ήταν η επίθεση με χειροβομβίδες εναντίον του σπιτιού του αρχηγού των χερσαίων βρετανικών δυνάμεων Μέσης Ανατολής Τσαρλς Κίτλι, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Σταδιακά, οι δυνάμεις της ΕΟΚΑ, διαχωρίστηκαν σε ομάδες ανταρτών και ομάδες δολιοφθορέων πόλεων και υπαίθρου.
 
Στο καϊκι βρέθηκε ανολοκλήρωτη μεν, υπογεγραμμένη από τον Γρίβα δε, προκήρυξη της οργάνωσης '''ΕΜΑΚ''' (Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης Κύπρου). Η ΕΜΑΚ ήταν το αρχικό όνομα της ΕΟΚΑ. Σε αυτό το κείμενο υπάρχει κάλεσμα προς τους Κομμουνιστές να μην αναμιχθούν στον Αγώνα. Αναφέρει συγκεκριμένα:<blockquote>"...Η γραμμή μας έναντι των κομμουνιστών.Το ΕΜΑΚ είναι εθνική οργάνωσις και, όπως αναφέραμε πιο πάνω, δεν θα κάμη κομματικόν αγώνα, αλλά μόνον απελευθερωτικόν. Θα σεβασθή τα πολιτικά και κομματικά αισθήματα του καθενός και επομένως δεν θα παρενοχλήση τους κομμουνιστάς. Το ΕΜΑΚ ζητεί από αυτούς και το κόμμα των, όχι μόνο να μην αντιστρατευθούν το ΕΜΑΚ, αλλά και ούτε να αναμιχθούν εις τον αγώνα του, όπως και όλος ο λαός. Δεν θα δεχθώμεν κομμουνιστάς εις το ΕΜΑΚ, κυρίως διά λόγους σκοπιμότητος, και, εάν οι κομμουνισταί ενδιαφέρονται ειλικρινά διά την ένωσιν, δεν θα θελήσουν να αναμιχθούν εις τον απελευθερωτικόν μας αγώνα..."<ref>{{Cite book|title=Κυπριακή Θύελλα|first=Σπυρίδων|last=Παπαγεωργίου|isbn=|year=1997|location=Λευκωσία|page=97}}</ref></blockquote>Ωστόσο η κατάσχεση του πλοίου δεν σταμάτησε τις ετοιμασίες της ΕΟΚΑ και στις 29 Μαρτίου 1955, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έδωσε εντολή στον Γρίβα να ξεκινήσει την ένοπλη δράση.<ref>{{harvnb|Γρίβας Διγενής|1961|p=32}}</ref>
Οι Βρετανοί άρχισαν να αυξάνουν τις δυνάμεις τους στην Κύπρο. Στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου μεταφέρθηκαν εκεί 1.500 κομάντος από τη Μάλτα και λίγο αργότερα τρία Τάγματα από τη Γηραιά Αλβιόνα, μεταξύ των οποίων το 1ο Τάγμα Σκώτων Χαϊλάντερ.
 
=== Πολιτικές εξελίξεις ===
Στις 29 Αυγούστου 1955, οι Ελληνοκύπριοι προχώρησαν σε γενική απεργία και μια σειρά από διαδηλώσεις. Στις 15 Δεκεμβρίου 1955, συλλαμβάνεται το ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Ρένος Κυριακίδης, μετά από προδοσία του δασοφύλακα Κώστα Ζαβρού. Ο Ζαβρός εκτελέστηκε από μαχητές της ΕΟΚΑ. Στο σακάκι του βρέθηκε επιταγή 400 βρετανικών λιρών! Την ίδια ημέρα, η ΕΟΚΑ θρηνεί τον πρώτο της νεκρό. Είναι ο Χαράλαμπος Μούσκος, ξάδελφος του Μακάριου. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ο Μούσκος τραυματίστηκε στη διάρκεια συμπλοκής με Βρετανούς. Ωστόσο, ο ταγματάρχης Μπράιαν Κουμπς, εκτέλεσε εν ψυχρώ τον Μούσκο, που βρισκόταν τραυματισμένος και πεσμένος στο έδαφος (!). Η εσπευσμένη μετάθεση του Κουμπς σε μονάδα στην Αγγλία δείχνει ότι επρόκειτο για μια εν ψυχρώ δολοφονία.
Στην Κύπρο, ο Μακάριος γινότανε ολοένα και πιο κυρίαρχος της πολιτικής σκηνής. Καταρχήν τοποθέτησε τον Αζίνα στην συντηριτική ΠΕΚ (Παναγροτική Ένωση Κύπρου) εκπαραθυρώνοντας τον Χατζηχάρο, ο οποίος ήταν υπέρ φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που πρότειναν οι Βρεττανοί. Στις δημοτικές εκλογές του 1953, η εκλογική δύναμη της Αριστεράς (ΑΚΕΛ) μειώθηκε, παρότι κατάφερε να κρατήσει τους δήμους της Λάρνακας, Αμμοχώστου και Λεμεσού (στην Λευκωσία πάντως επανεκλέγηκε ο Θεμιστοκλής Δέρβης. Ο Μακάριος έδωσε εντολές στις ομάδες νέων που έλεγχε να παρενοχλήσουν τις εκδηλώσεις για την ενθρόνιση της Ελισάβετ Β' στις 2 Ιουνίου 1953. Το ΑΚΕΛ ακολούθησε την εκκληση του Μακαρίου για μποϋκοταζ των εκδηλώσεων. Στην Πάφο, νεαροί της ΠΕΟΝ, περαν της υποστολής αγγλικών σημαιών, επιτέθηκαν και σε τουρκοκύπριους. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=125-134}}
 
Στην διεθνή σκηνή, οι σχέσεις Ελλάδος Τουρκίας ήταν εξαιρετικές. Ο Μακάριος επιθυμησούσε να διεθνοποιήσει το Κυπριακό θέτωντας το στην ημερήσια διάταξη του ΟΗΕ. Ο Μαρκεζίνης διαφώνησε καθώς η προσφυγή στον ΟΗΕ έπρεπε να γίνει εαν πρώτα εξασφαλιστεί η ουδετερότητα της Τουρκίας. Ο Παπάγος όμως εκτιμούσε πως η Τουρκία δεν θα είχε τέτοιους ενδιασμούς. Πριν την προσφυγή στον ΟΗΕ, ο Παπάγος επιχείρησε να προσεγγίσει τους Άγγλους, όμως ήταν αρνητικοί. Το επιχειρημα τους ήταν, όπως το παρουσίασε ο υπουργός Εξωτερικών Ήντεν: "Η Κύπρος δεν ανηκε ποτέ εις την Ελλάδα και ο μόνος συνδετικός κρίκος των δυο χωρών ήταν η γλώσσα και η ιεραρχία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σε τελική ανάλυση, σημαντικός ελληνικός πληθυσμός υπήρχε και στην Αλεξάνδρεια και στην Νέα Υόκρη, όμως κανείς δεν αξιώνει ένωση και για αυτές"{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=125-134}}
Εν τω μεταξύ, η Βρετανία θέλοντας να "βάλει" στο Κυπριακό και την Τουρκία, με την οποία είχε κοινά συμφέροντα στο νησί, προσκάλεσε Ελλάδα και Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη για την Κύπρο στο Λονδίνο (29/8-7/9/1955).
 
==== Η στάση της Τουρκίας ====
Διαπράττοντας τεράστιο λάθος, η κυβέρνηση Παπάγου, δέχτηκε τη συμμετοχή της Τουρκίας, η οποία πλέον αναγνωρίστηκε ως συμβαλλόμενο μέρος και με δικαιώματα στην Κύπρο. Ενώ η διάσκεψη βρισκόταν σε εξέλιξη, ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη τα "Σεπτεμβριανά", που σήμαναν ουσιαστικά τον ξεριζωμό του ελληνισμού της Πόλης.
Το 1953, οι επίσημες Ελληνοτουρκικές σχέσεις ήτανε σε άριστο επίπεδο, εν πολλοίς εξ αιτίας του κοινού φόβου για την Σοβιετική απειλή. Τόσο ο Παπάγος όσο και ο Μεντερές προσυπόγραψαν το Βαλκανικό Σύμφωνο στις 28 Φερβουαρίου 1953, τονίζοντας τα ωφέλη της Ελληνοτουρκικής φιλίας. Ωστόσο η προσέγγιση της ηγεσίας των δυο χωρών, δεν άγγιζε τα λαικά στρώματα. Οι τουρκοκύπριοι φοιτητές στην Σμύρνη οργάνωναν εκδηλώσεις για την Κύπρο, τις οποίες οι αρχές απαγόρευαν από φόβο μην ακουστούν ανθελληνικά συνθήματα. Οι τούρκικες εφημερίδες, όπως οι Γενι Σαμπάχ και η Χουρριέτ δημοσίευαν όλο και πιο συχνά άρθρα σχετικά με τους κινδύνους των τούρκων της κύπρου και πρότασσαν σε περίπτωση που αλλάξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Κύπρου- αυτή έπρεπε να επιστραφεί στον προηγούμενο ιδιοκτήτη της. Παράλληλα, οι τουρκοκύπριοι, βλέποντας τις κινητοποιήσεις των ελληνοκυπριων για ένωση να εντείνονται, στρεφόντουσαν όλο και περισσότερο προς την μητέρα-πατρίδα. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=141-145}}
 
==== Διεθνής Κατάσταση και προσφυγή στον ΟΗΕ ====
Οι Βρετανοί συνέχισαν να μεταφέρουν στρατιώτες στην Κύπρο ενώ ο κυπριακός λαός διαδήλωνε ασταμάτητα εναντίον τους. Στις 27/9/1955, σκοτώθηκε εν ψυχρώ ο 16χρονος μαθητής Ανδρέας Γεωργίου. Παράλληλα, εκατοντάδες πολίτες φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης με βάση το νόμο περί προσωποκράτησης.
Το 1954, οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας ήταν αρκετά καλές. Οι Βρετανοί είχαν εξασφαλίσει σταθερότητα στην νοτιοανατολική άκρη του ΝΑΤΟ, αφού υπογράψε σύμφωνο μαζί με το Βελιγράδι, την Άγκυρα και την Αθήνα. Στην Ιορδανία, της οποίας παραχώρησε ανεξαρτησία διατήρησε στρατιωτικές βασεις, ενώ το Ιρακ ήταν φιλικό προς την Αγγλία. Μόνο ο Νασσερ της Αιγύπτου είχε αποφασίσει να ακυρώσει το αγγλο-αιγυπτιακό σύμφωνο του 1936, αφαιρόντας ουσιαστικά από την Βρετανία τον έλεγχο του Σουέζ. Οι Άγγλοι έπρεπε να βρουν νέα τοποθεσία για το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τελικά κατάληξαν στην Κύπρο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=147-149}}
Στην Ελλάδα, ο Παπάγος αποφάσισε υπό την πίεση της κοινής γνώμης να διεθνοποιησει το Κυπριακό, προσφεύγοντας στον ΟΗΕ στις 16 Αυγούστου 1954. Παρόλο που στην αγγλία είχε ξεκινήσει να διαμορφώνεται ένα κλίμα ένοχης συνείδησης από την μεταχείρηση της Βρετανίας στην Κυπρο, οι Άγγλοι έδωσαν μάχη για να μην ενταχθεί το θέμα στην ημερίσια διάταξη και τελικά βρήσκοντας απρόθυμους συμμάχους τις ΗΠΑ, την στάση της Τουρκίας η οποία παρομοίασε την πιθανή Ένωση με το Ανσλουτς της Αυστρίας από την ναζιστική Γερμανία και άλλες χώρες, τελικά το Κυπριακό δεν συζητήθηκε. Ξέσπασαν αντιβρεττανικές διαδηλώσεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=181}}
 
== Δομή και ιδεολογία της ΕΟΚΑ ==
Η δομή της ΕΟΚΑ ήτανε συγκεντρωτική. Ο Γρίβας ήταν αρχηγός του στρατιωτικού σκέλους και υπαγόταν στον Μακάριο, ο οποίος ήτανε υπεύθυνος του πολιτικού αγώνα. Ο Γρίβας χώρισε την Κύπρο σε τομείς, υπεύθυνοι ήτανε οι τομεάρχες, οι οποίοι έπαιρναν εντολές κατευθείαν από αυτόν. Τα οικονομικά έσοδα της ΕΟΚΑ προέρχονταν μόνο από την Αρχιεπισκοπή, απαγορεύονταν οι ιδιωτικές εισφορές (παρόλα αυτά βοήθησε οι οικονομικά η Μονή Κύκκου). Οπλισμό είχαν μεταφέρει λίγο από την Ελλάδα, χρησιμοποιούσαν κυνηγετικά τυφέκια τα οποία είχαν αποσπάσει από τον τοπικό πληθυσμό και υπήρχαν εργαστήρια παρασκευής βομβών και ναρκών.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=60-65}}</ref>
 
Για εμψύχωση του πληθυσμού κυκλοφόρησε η ΕΟΚΑ δυο περιοδικά, το ''Αγωγή των Νέων'' για μαθητές των δημοτικών σχολείων και το ''Εγερτήριον Σάλπισμα'' για μαθητές της μέσης εκπαίδευσης. Η ''Αγωγή'' κυκλοφόρησε από τις 16 Σεπτεμβρίου 1958 μέχρι τις 2 Μαρτίου 1959 (15 τεύχη) και το ''Σάλπισμα'' από τις 10 Οκτωβρίου 1957 μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου 1959 (32 τεύχη).<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=60-65}}</ref> Για την εμψύχωση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, υπήρχε η [[Υπηρεσία Πνευματικού Ανεφοδιασμού]] όπου κληρικοί, θεολόγοι και δραστήρια μέλη της εκκλησίας εμψύχωναν τους αγωνιστές.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=60-65}}</ref>
 
Ο Γρίβας επεδίωξε να δώσει ένα ιδεολογικό χαρακτήρα στην ΕΟΚΑ που συμβάδιζε με την δική του κοσμοαντίληψη.{{sfn|Θρασυβούλου|2016|p=298}} Οι ιδέες του βρήκαν πρόσφορο έδαφος γιατί ήταν συμβατές με τις ιδέες που καλλιεργήθηκαν στους Ελληνοκύπριους μέσω της εκπαίδευσης, της δράσης της Εκκλησίας, του τύπου και των πολιτικών ελίτ. Η απελευθέρωση ταυτίστηκε με την ένωση. Η ΕΟΚΑ χαρακτηριζόταν από έντονη θρησκευτικότητα. Η ΟΧΕΝ, ΠΕΟΝ και τα ΘΟΙ αποτέλεσαν πηγές άντλησης μαχητών. Η Εκκλησία στρατολογούσε και χρηματοδοτούσε τον αγώνα. Οι ιερείς των χωριών ευλογούσαν τα όπλα. Βασικά στοιχεία ανάμεσα στις επιστολές των μελλοθάνατων αγωνιστών είναι η επίκληση στον Θεό, Χριστό, στην πίστη και την προσευχή.{{sfn|Θρασυβούλου|2016|p=300-3}} Ο Αντικομμουνισμός, ως ένα στοιχείο της ιδεολογίας του Γρίβα και της Εκκλησίας μεταλαμπαδευτηκε στην ΕΟΚΑ. Η αντίληψη για τους αριστερούς ήταν πως ήταν εθνικοί μειοδότες και δεν είχαν δικαιώματα επί των εθνικών θεμάτων. Επίσης υπήρχε η αντίληψη πως η ιδεολογία των κομμουνιστών οδηγεί στην σκλαβιά. Ο Εθνικισμός του Γρίβα αφομοιώθηκε πλήρως από τους υφιστάμενους του. Η ΠΕΚΑ συνεχώς προσπαθούσε να τονώσει το εθνικό συναίσθημα. {{sfn|Θρασυβούλου|2016|p=316}} Στα ποιήματα των αγωνιστών η έννοια της απελευθέρωσης συνδέεται μόνο με την ενωτική προοπτική. {{sfn|Θρασυβούλου|2016|p=315}}. Η φυλετική προκατάληψη ήταν ακόμη ένα στοιχείο της ιδεολογίας της ΕΟΚΑ. Σύμφωνα με ένα φυλλάδιο της ΠΕΚΑ: ''Αυτοί που δίνουν ανεξαρτησία στους Μαύρους της Αφρικής δεν έχουν δικαίωμα να στερούν την Ελευθερία από ένα λαό που ήταν πολιτισμένος όταν αυτοί ζούσαν σχεδόν σαν κτήνη<ref>{{harvnb|Θρασυβούλου|2016|p=304}}: Ο Θρασυβούλου παραπέμπει στον Παπαδόπουλο, ''Κείμενα ενός αγώνα'', . 29, ενώ παραθέτει και άλλα παραδείγματα από την ΑΝΕ και την «Αγωγή των Νέων»</ref>
 
== Α΄Περίοδος 1η Απριλιου- Έλευση Χάρτινγκ ==
 
=== Έναρξη του Αγώνα τα μεσάνυχτα της 1ης Απριλίου. ===
 
==== Οι δράσεις και ο πρώτος νεκρός ====
 Ο ένοπλος αγώνας άρχισε 30 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απρι­λίου 1955 με εκρή­ξεις στην Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα. Στη Λευκωσία οι εκρήξεις έγιναν: α) Στον κυβερνητικό ραδιοστα­θμό, β) Στην Αρχιγραμματεία, γ) Στο Γραφείο Παιδείας, δ) Σε εγκατα­στάσεις πίσω από τους στρατώνες Γούλσλεϋ. Στη Λάρνακα προκλήθηκαν εκρήξεις: α) Στον κεντρικό αστυνομι­κό σταθμό, Β) Στο διοικητήριο, γ) Στο δικαστικό μέγαρο, δ) Στο σπί­τι του αστυνόμου Μίλιγκ, ε) Στο σπίτι του διοικητή Μουφτιζαντέ. Στη Λεμεσό η επίθεση έγινε εναντίον του κεντρικού αστυνομικού σταθμού και του αστυνομικού σταθμού της συνοικίας Αγίου Ιωάννη.Στην επαρχία της Αμμοχώστου προσβλήθηκε η αποθήκη στρατιω­τικού καταυλισμού, ενώ μια άλλη ομάδα της ίδιας επαρ­χίας αποπειράθηκε να πυρπολήσει τη βενζιναποθήκη του ηλεκτροπα­ραγωγού σταθμού της επισταθμίας Δεκέλειας.<ref>{{harvnb|Γρίβας Διγενής|1961|p=6}}:στο παράρτημα</ref> Γενικά, την μεγαλύτερη επιτυχία την είχε η ομάδα του Μάρκου Δράκου στην Λευκωσία, όπου κατάφερε να προκαλέσει ζημιά στον ραδιοφωνικό πομπό αξίας 150 χιλιάδων αμερικάνικων δολλαρίων. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=250}}</ref>
 
Κατα την διάρκεια των ενεργειών της 1ης Απριλίου, η ΕΟΚΑ έχασε το πρώτο της αγωνιστή, τον [[Μόδεστος Παντελή|Μόδεστο Παντελή]], από το Λιοπέτρι. Πέθανε από ηλεκτροπληξία στην προσπάθεια του ν' αποκόψει ηλεκτροφόρα σύρ­ματα, για να επέλθει συσκότιση και να δράσουν πιο αποτελεσματικά οι ομάδες της ΕΟΚΑ στην Αμμόχωστο.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=250}}</ref>
 
==== Η πρώτη προκήρυξη ====
Μετά τις εκρήξεις και την έναρξη του αγώνα, η πρώτη προκήρυξη του αγώνα κυκλοφόρησε στην Κύπρο.<blockquote>«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράσταοιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την βοή­θειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "Η τάν ή επί τας". Αδελφοί Κύπριοι, από τα βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Έλληνικήν Ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες" τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολ­ λοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμενμε τα ίδιά μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του "σημερινού Έλληνος ο τρά­χηλος ζυγόν δεν υπομένει". Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας.</blockquote><blockquote>Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλά­χιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. Ελληνες, όπου και αν ευρίσκεαθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας,</blockquote><blockquote>Ε.Ο.Κ.Α. Ο Αρχηγός Διγενής»<ref>{{harvnb|Γρίβας Διγενής|1961|p=32}}</ref></blockquote>
 
=== Αντιδράσεις μετά τις Εκρήξεις της 1ης Απριλίου ===
 
==== Αντίδραση Άγγλων ====
Οι Άγγλικές δυνάμεις τέθησαν σε επιφυλακή μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου. Συνέλαβαν αγωνιστές της ΕΟΚΑ μεταξύ των οποίων και τον αδελφό του Μόδεστου Παντελή, Χριστοφή. Επικήρυξαν τον Γρηγόρη Αυξεντίου.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=53&87}}</ref>
 
==== Αντίδραση ΑΚΕΛ ====
Το ΑΚΕΛ αντίδρασε αρνητικά στη δράση της ΕΟΚΑ και καταδίκασε την ένοπλη δράση της.<ref>Σταύρος Παντελής, ''Ιστορία της Κύπρου'', Στρατηγικές εκδόσεις, Αθήνα, χ.χ., σελ. 342.</ref> Ο κύριος λόγος ήταν η ανάληψη της αρχηγίας από τον Γεώργιο Γρίβα, τον οποίο τον έβλεπαν ως [[Οργάνωση Χ|χίτη]], φανατικό αντικομμουνιστή, σοβινιστή και συνεργάτη των ναζί στην Ελλάδα, κατά την [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|περιοδο της Κατοχής]].<ref>{{Cite web|url=https://www.akel.org.cy/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%BA%CE%BA-%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%BB/#.WUJCXSuUeSo|title=Οι απαρχές και οι πρώτοι αγώνες|last=|first=|date=|website=ΑΚΕΛ|publisher=ΑΚΕΛ|accessdate=15/6/2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://edon.org.cy/index.php/dik-antilipsi/istoria/668-gia-ton-griva|title=Για τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή|last=|first=|date=|website=ΕΔΟΝ|publisher=ΕΔΟΝ|accessdate=15/6/2017}}</ref>
 
Το ΑΚΕΛ πάντως είχε ένα δίλλημα μπροστά στον Αγώνα της ΕΟΚΑ και όποια απόφαση και να έπαιρνε ήταν λανθασμένη. Εαν συμμετείχε στον αγώνα, σε περίπτωση επιτυχίας του, θα κυρησσόταν παράνομο και επίσης θα έχανε τους Τουρκοκύπριους με τους οποίους είχε για χρόνια συνεργασία. Επιπλέον, θα έπρεπε να υποταχθεί στην εκκλησιαστική Εθναρχία, αν ήθελε να συμμετάσχει. Η άλλη επιλογή, να ιδρύσει ανταγωνιστική προς τον Γρίβα οργάνωση, θα οδηγούσε σε εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις, όπως στην Ελλάδα. Η στάση αυτή του ΑΚΕΛ επηρρεάστηκε και από την ήττα του ΚΚΕ στον Εμφύλιο. Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, στα απομνημονεύματα του, γράφει μια περίεργη ιστορία: ένας ''άγνωστος επισκέπτης'' από την Ελλάδα, τον συνάντησε πριν ξεκινήσει ο Αγώνας. Του συστήθηκε σαν πρώην μέλος του ΚΚΕ και πλέον αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Του ζήτησε να κρατηθεί το ΑΚΕΛ μακρυά από τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Παρόλο που ο Εζεκίας αντέτεινε πως ένα αντάρτικο δεν θα μπορούσε να ήταν νικηφόρο και χρειαζόταν ένα κίνημα λαϊκών μαζών, ακολούθησε τις συστάσεις του επισκέπτη κατά γράμμα. Η απόφαση πάντως του ΑΚΕΛ να κρατηθεί μακρυά από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, το άφησε έκθετο στις κατηγορίες για προδοσία της εθνικής υπόθεσης. Ο Πλουτής Σέρβας και άλλα στελέχη, χαρακτήρισαν την απόφαση αυτή λανθασμένη.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=261-263}}</ref>
 
Η Ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου του ΑΚΕΛ στις 2 Απριλίου έγραφε μεταξύ άλλων:<blockquote>''«α) Πώς πρέπει όμως ο Κυπριακός λαός να δει αυτά τα γεγονότα; Είναι μήπως γεγονότα, που έστω και κατά διάνοιαν μπορούν να προ­άγουν την υπόθεση του; Είναι μήπως "πατριωτικό" έργο που κάνουν οι εμπνευστές αυτής της δράσης, όπως διατείνεται ένα ύποπτο φυλ­λάδιο, που κυκλοφόρησε ταυτόχρονα με τις πρωινές δυναμιτιστικές εκρήξεις; Είναι μήπως οι εμπνευστές αυτής της δράσης "διαλεκτοί" ήρωες, που πρέπει να τιμήσει ο λαός; Είναι πιθανό μερικοί καλής πίστης άνθρωποι, επηρεασμένοι από δημαγωγικά λόγια, να πιστεύουν ότι αυτή η τακτική εξυπηρετεί τον εθνικό αγώνα. Αδίστακτα όμως το ΑΚΕΛ λέγει: Αυτού του είδους η δραστηριότητα μονάχα ζημιά μπορεί να προκαλέσει στον κυπριακό αγώνα. Πιστεύουμε δε ότι ο Κυπριακός λαός, βασισμένος και στην πείρα του, συμφωνεί απόλυτα μ' αυτή τη θέση».''</blockquote><blockquote>''β) «Ο πατριωτικός Κυπριακός λαός δεν έχει καμιά σχέση μ' αυτές τις τρομοκρατικές πράξεις. Το αλάθητο συμπέρασμα, που πρέπει να βγάλει κάθε Κύπριος πατριώτης, είναι ότι τέτοιες μέθοδες ποτέ δεν προωθούν τον αγώνα για εθνική απελευθέρωση. Οι μέθοδες αυτές εκ­φυλίζουν τον αγώνα και τον εκθέτουν στη συκοφαντία και τα κτυπή­ματα των εχθρών του». ''<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=68}}</ref></blockquote>
 
Επιπλέον, ο γ.γ. του ΑΚΕΛ, [[Εζεκίας Παπαϊωάννου]], κατηγόρησε από τον κομματικό ραδιοσταθμό του ΚΚΕ, "Ελεύθερη Ελλάδα" την ΕΟΚΑ, τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο και την ελληνική κυβέρνηση Παπάγου.<ref>{{harvnb|Παπαδημήτρη|Πετρίδη|1980|p=12}}: Εζεκίας Παπαϊωάννου «Η κυπροκαπηλία και οι τυχοδιωκτισμοί σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την υποταγή και συνθηκολόγηση της κυβέρνησης Παπάγου και του αρχιεπισκόπου Μακαρίου στους Εγγλέζους αποικιστές...Η Εθναρχία να εγκαταλείψει την πολιτική της διάσπασης και της υποταγής στα θελήματα των ξένων» </ref>
 
Θα ακολουθήσουν ανακοινώσεις παρόμοιας ρητορικής από τις συντεχνιακές οργανώσεις του ΑΚΕΛ (ΠΕΟ) και τις εφημερίδες που εξέδιδε (''Νέος Δημοκράτης'').<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=68}}</ref> Από το 1957, η απαξιωτική στάση του ΑΚΕΛ έναντι της ΕΟΚΑ αναθεωρήθηκε, κυρίως διότι ενδιάμεσα η οργάνωση είχε παρουσιάσει σοβαρή δράση και είχε αποκτήσει λαϊκή βάση.<ref>Γιάννης Κ. Λάμπρου, ''Ιστορία του Κυπριακού. Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, 1960-2004'', Λευκωσία 2004, σελ. 39.</ref>
 
Τα αμέσως επόμενα χρόνια, η αρχική στάση του κόμματος και του τότε ηγέτη του, Εζεκία Παπαϊωάννου μετριάστηκε, ενώ οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί έναντι της ΕΟΚΑ, επικρίθηκαν από στελέχη του ΑΚΕΛ (όπως οι [[Ανδρέας Ζιαρτίδης]]<ref>Πανίκος Παιονίδης, ''Ανδρέας Ζιαρτίδης. Χωρίς φόβο και πάθος'', Λευκωσία 1995, σελ. 73 - 75.</ref> και [[Ανδρέας Φάντης]]<ref>{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/archive/simerini/analiseis/other/368838|title=Ο αγώνας της ΕΟΚΑ και το ΑΚΕΛ|last=Βασιλείου|first=Ανδρέας|date=30 Μαρτίου 2011|website=sigmalive.com|publisher=Sigma Live|archiveurl=|archivedate=|accessdate=17 Δεκεμβρίου 2017}}</ref>).
 
==== Αντίδραση Ζαχαριάδη του ΚΚΕ ====
Ο γ.γ. του ΚΚΕ, [[Νίκος Ζαχαριάδης|Ν. Ζαχαριάδης]], σε εκπομπή που μεταδόθηκε από το ραδιοσταθμό του κόμματος "Ελεύθερη Ελλάδα" στις 24/4/1955 καταδικασε την δράση της ΕΟΚΑ. Στον λόγο του, κατηγορείται από τους οπαδούς της ΕΟΚΑ, πως αποκάλυψε τον αρχηγό της, ο οποίος δεν ήτανε γνωστός μέχρι τότε, λένε, στους Αγγλους. Τόνισε μεταξύ άλλων:<blockquote>''Το Φλεβάρη του 1955 πιάστηκε από τους Αγγλους το βενζινόπλοιο "Αγιος Γεώργιος", που ο καπετάνιος του, στον πόλεμο ήταν στην υπηρεσία των Βρετανών, μαζί του δε πιάστηκε και ο Σωκράτης Λοϊζίδης, παλιός πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις και φρέσκος στο "Εφ Μπι Αϊ". Στην τσάντα του Λοϊζίδη βρέθηκε και κατασχέθηκε το καταστατικό μιας ψευτοπατριωτικής οργάνωσης ΕΜΑΚ, που αργότερα μετονομάστηκε ΕΟΚΑ. Η οργάνωση αυτή, έχει επικεφαλής της ένα γνωστό ψευτοπαλικαρά, αξιωματικό Χίτη, το Γρίβα, που μετά τη Βάρκιζα δολοφονούσε πατριώτες και που μπροστά στο Δημοκρατικό Στρατό, το 'κοβε λάσπη. Πρόκειται για τον ψευτο-Διγενή, που οι Άγγλοι τον κυνηγάν δήθεν, μα δεν τον πιάνουν και που φυσικά τα όπλα που μαζεύει, προορίζονται για το ΑΚΕΛ και τον κυπριακό λαό''" <ref name=":7" /></blockquote>
 
==== Αντίδραση Τουρκοκύπριων ====
Μετά τις εκρήξεις της 1ης Απριλίου 1955 ο Γραμματέας του [[Τουρκοκυπριακού Εθνικού Κόμ­ματος]], [[Φαζίλ Κιουτσούκ]] εξέφρασε τις ανησυχίες του προς τον Κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Ρόμπερτ Άρμιτεϊτζ για τις επιθέσεις. Από τότε οι Τουρκοκύπριοι διακήρυτταν συνεχώς την αντίθεση τους προς το κίνημα της ΕΟΚΑ ενώ λίγο αργότερα, φυλλάδια στην τουρκική γλώσσα, τοιχοκολ­λημένα και μη, σε διάφορα μέρη της Λεμεσού, καλούσαν την τουρκική νεολαία να Βοηθήσει την τουρκική Οργάνωση [[ΚΙΤΕΜΠ]], για να κα­ταπολεμηθεί η ΕΟΚΑ και η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=164-166}}</ref>
 
=== Συνέχιση του Αγώνα ===
Μετά την 1η Απριλίου, ο αγώνας κατά της αποικιοκρατίας συνεχίστηκε τόσο με άλλες μικρότερης κλίμακας επίθεσης της ΕΟΚΑ, όσο και με διαδηλώσεις της νεολαίας<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=87}}</ref>Υπήρχαν επίσης και δραματικές πολιτικές εξελίξεις, όπως η σύγκλιση Τριμερούς διάσκεψης στο Λονδίνο, από την Αγγλία, όπου έθετε ξανά την Τουρκία στο τραπέζι των συνομιλιών για το Κυπριακό. <ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=99}}</ref>
 
Οι πρώτες επιθέσεις πάντως, έδειξαν πως πέραν του Αυξεντίου, οι υπόλοιποι ηγέτες της ΕΟΚΑ ήταν ακατάλληλοι για ηγετικούς ρόλους, οπόταν με μεγάλη ανακούφιση ο Γρίβας έμαθε για 10 νέους φοιτητές εκπαιδευμένους στην σκοποβολή, οι οποίοι θα ερχόντουσαν από Αθήνα. Αμέσως ο Γρίβας τους έδωσε την αρχηγία σε ορεινές αντάρτικες ομάδες.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=256}}</ref>.
 
==== Δράσεις ΕΟΚΑ και Νεολαίας ====
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε μετά τις εκρήξεις με λιγότερο δραματικές δράσεις, πράγμα που ανάγκασε τον Γρίβα να διατάξει, ''«την εντατικοποίηση της δραστηριότητας, ειδικά εναντίον των προδοτών της αστυνομίας, χωρίς να έχει σημασία αν είναι Έλληνες ή Τούρκοι. Σχέδιο μου είναι να τρομοκρατηθεί η αστυνομία, έτσι ώστε να έχουμε μεγαλύτερη ελευθερία δράσης. [...] Θέλω να εντείνω τα τρομοκρατικά μέτρα»''<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=255}}:Ο Ρίχτερ παραπέμπει για αυτή την δήλωση στο βιβλίο Terrorism in Cyprus σελ. 35</ref>
* Στις 24 Μαΐου, έγινε στη Λευκωσία η πρώτη οργανωμένη μαχη­τική διαδήλωση της μαθητικής νεολαίας της ΕΟΚΑ. Σ' αυτή πήραν μέρος 700 περίπου μαθητές και μαθήτριες, που λιθοβόλησαν την αστυνομία, η οποία αιφνιδιάτηκε και αναγκάστηκε να ζητήσει στρα­τιωτικές ενισχύσεις.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
* Στις 25 Μαΐου, τοποθετήθηκε ωρολογιακή Βόμβα από τον Χαρίλαο Ξενοφώντος, μέλος της ομάδας του Μάρκου Δράκου, στο κινηματοθέατρο «Παλλάς» της Λευ­κωσίας, κάτω από το κάθισμα του Κυβερνήτη Άρμιτεϊτζ. Η έκρηξη έγινε λιγα λεπτά αφού ο Κυβερνή­της είχε ήδη αποχωρήσει. Ο δράστης συνελήφθη αργότερα, φυλακίστηκε στο κάστρο της Κερύνειας από οπου και απόδρασε αργότερα.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=255}}</ref><ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
* Στις 16 Ιουνίου, ο Γρίβας διέταξε την εκτέλεση του αστυνομικού επιθεωριτη Κυριάκου Αριστοτέλους, με το επιχειρημα πως ήταν προδότης. Ηταν η πρώτη από μια μακρά σειρά διαταγών δολοφονίας. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=257}}:Ο Ρίχτερ παραπέμπει στο βιβλίο Terrorism in Cyprus, σελ 33, και 75, όπου γράφει πως ο συγκεκριμένος αρχικά γλύτωσε καθώς μετατέθηκε στην Αγγλία για εκπαίδευση, ωστόσο όταν επέστεψε, στις 15 Απριλίου 1956 εκτελέστηκε από 3 μασκοφόρους, σε ιδιωτική μαιευτική κλινική όπου είχε πάει για να επισκευτεί την γυναίκα του η οποία είχε γεννήσει πριν 5 μέρες.</ref>
 
* Στις 18 Ιουνίου, ένα μέλος της ΕΟΚΑ, έριξε χειροβομβίδα σε αγγλικό μπαρ. Δεν τραυματίστηκε κανένας καθώς εξερράγη πίσω από ένα καναπέ. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=255}}</ref>
 
* Στις 19 Ιουνίου, έγινε δυναμιτιστική ενέργεια εναντίον του αστυ­νομικού σταθμού Αγίου Δομετίου, με καλά αποτελέσματα. Την ίδια μέρα εξερράγη ωρολογιακή Βόμβα στο κεντρικό κτήριο της Αστυνο­μίας στη Λευκωσία, που δημιούργησε θύματα και μεγάλες υλικές ζη­μιές.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
Κατά την περίοδο των πέντε αυτών μηνών του 1955, σ' όλες τις πόλεις της Κύπρου, γίνονταν εκρήξεις και επιθέσεις εναντίον αστυ­νομικών σταθμών ή στρατιωτικών περιπόλων ή σπιτιών Αγγλων στρα­τιωτικών. Χρησιμοποιήθηκαν μάλιστα και χειροβομβίδες επιτόπιου κατασκευής, για τις οποίες ο Αρχηγός της Αστυνομίας Ρόμπινς είπε ότι είναι πολύ επικίνδυνες και ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν στην Κύπρο. Σε δηλώσεις του σε δημοσιογράφους στις 20 Ιουνίου, ανέ­φερε ότι για την ΕΟΚΑ δεν ξέρει τίποτε και «δεν βρίσκεται στα ίχνη της».<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
*Ο αστυνομικός επιθεωρητής Αριστοτέλους, διαθέτοντας ακριβείς πληροφορίας, συνέλαβε τον Μάρκο Δράκο και Ευάγγελο Ευαγγελάκη, εξουδετερώνοντας την ΕΟΚΑ στην Λευκωσία. Ο Γρίβας εγκατέλειψε την κρυψώνα του στην Κυρηνείας, πήγε στον Στρόβολο, από όπου παραλίγο να συλληφθεί και από εκεί, στις 6 Ιουνίου, στην Κακοπετριά. Στον Στρόβολο συνέλλαβαν όμως άλλους συνεργάτες του, τους οποίους μετέφεραν σε κρατητήρια στο κάστρο της Κερύνειας. Ο Γρίβας εξέδωσε διαταγή για επιθεσεις στην αστυνομία, στις 28 Ιουνίου. {{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=338}}
<blockquote>ΠΡΟΣ ΑΣΤΤΥΝΟΜΙΑ: Σας προειδοποίησα[...]Εκείνο που διεκήρυξα θα το ΕΚΤΕΛΕΣΩ ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ.[...]Οστις προβάλλει αντίστασιν εις τους Κύπριους πατριώτας να ΕΚΤΕΛΗΤΑΙ.Οστις θελήσει να ερευνήσεη και να συλλάβη Κύπριους πατριώτας να ΠΥΤΟΒΟΛΗΤΑΙ. ΟΥΔΕΙΣ ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΑΘΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΕΦΟΣΟΝ ΔΕΝ ΠΑΡΑΚΩΛΥΕΙ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΜΑΣ"<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=339}}: Ο Ρίχτερ παραπέμπει στα απομνημονεύματα του Γρίβα, εκδόσεις Patria, Αθήνα, 2009, σελ. 45</ref></blockquote>
 
* Στις 22 Ιουνίου, συνέβησαν τα δυο πιο κάτω γεγονότα: α) Έγινε η πρώτη επίθεση από ανταρτική ομάδα της ΕΟΚΑ, με επικεφαλής τον τομεάρχη Πιτσιλιάς Ρένο Κυριακίδη, εναντίον του αστυνομικού σταθμού Αμιάντου. Η επιχείρηση άφησε νεκρό τον λο­χία του σταθμού και έναν αστυνομικό τραυματισμένο. Οι άνδρες της ΕΟΚΑ πήραν από το σταθμό τέσσερα όπλα.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
* Στις 3 Σεπτεμβρίου, μια ομάδα της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Αντώνη Παπαδόπουλο, ύστερα από επίθεση της στον αστυνομικό σταθμό Παραλιμνίου και εξουδετέρωση των αστυνομικών, αποκόμισε όπλα και πυρομαχικά.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
* Στις 17 Σεπτεμβρίου, συγκροτήθηκαν ογκώδεις διαδηλώσεις στην Πλατεία Μεταξά της Λευκωσίας (σήμερα Πλατεία Ελευθερίας). Οι διαδηλωτές έφεραν συνθήματα, ένα από τα οποία ήταν «Οι κομμά­ντος θα πάρουν μαθήματα». Ακολούθησε λιθοβολισμός στρατιωτικών<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
* Στις 22 Σεπτεμβρίου, έγινε επίθεση από ομάδα μελών της ΕΟ­ΚΑ Πιτσιλιάς στο μεταλλείο Μιτσερού. Αφαιρέθηκαν 1.500 ράβδοι δυ­ναμίτιδας και 50 οκάδες πυραγωγού σχοινιού. <ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=88}}</ref>
 
*Ο Γρίβας οργάνωσε πενταμελή ομάδα εκτελεστών με επικεφαλής τον 25χρονο τότε[[Πολύκαρπος Γιωρκάτζης|Πολύκαρπο Γιωρκάτζη]]. Ανάμεσα τους ήταν και ο [[Μιχαλάκης Καραολής]] Ο πρώτος αστυνομικός που θανατώθηκε ήταν ένας ελληνοκύπριος χωροφύλακας 21 ετών,ο Μιχάλης Ζαβρός, αν και είναι αμφίβολο αν ήταν θύμα αυτής της συγκεκριμένης ομάδας. Το πρώτο επιβεβαιωμένο θύμα ήταν ο Ηρόδοτος Πουλλής του Ειδικού κλάδου, υφιστάμενου δηλαδή του Αριστοτέλους.{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=339}}. Ο Πουλλής εκτελέστηκε δημόσια, έξω από τον κινηματογράφο Αλάμπρα, όταν η ομάδα του Γιωρκάτζη τον πλησίασε από πίσω και τον πυροβόλησε πολλές φορές- αν και μόνο 3 τραύματα βρέθηκαν στο νεκρό του σώμα, πράγμα που δείχνει την απειρία της ομάδας. Παρόλο που υπήρχαν δεκάδες μάρτυρες, μόνο 3 τουρκοκύπριοι αστυνομικοί αναγνώρισαν τον Καραολή ως δράστη, όταν συνελήφθη μερικές μέρες αργότερα. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=340}}</ref>
 
*Στις 17 Σεπτεμβρίου, κατά τους εορτασμούς της επετείου της [[Μάχη της Αγγλίας|Μάχης της Αγγλίας]] στην πλατεία Μεταξά (νυν πλατεία Ελευθερίας) στην Λευκωσία, συγκεντρώθηκαν νεαροί ανεμίζοντας ελληνικές σημαίες και με συνθήματα υπέρ της Ένωσις. Όταν εμφανίστηκε ένα τζιπ της στρατιωτικής αστυνομίας, οι νεαροί του επιτέθηκαν και μέσα σε 40 λεπτά το αναποδογύρισαν. Στην συνέχεια εισέβαλαν στο Βρετανικό Ινστιτούτο παρά της πλατείας και του έβαλαν φωτιά καταστρέφοντας την μεγαλύτερη και καλύτερη αγγλόφωνη βιβλιοθήκη της Μέσης Ανατολής, για την δημιουργία της οποίας είχαν χρειαστεί 15 χρόνια. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=343}}</ref>
 
Η πυρκαγία αυτή ήταν και η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τον μετριοπαθή κυβερνήτη Αρμιτέιτζ. Στις 23 Σεπτεμβρίου του ανακοινώθηκε η απόλυση του από την Κύπρο και η μετάθεση του στο [[Μαλάουι]]{{sfn|Ρίχτερ|2011|345}}
 
==== Πολιτικές εξελίξεις ====
 
===== Σύγκληση του Εθναρχικού Συμβουλίου στις 13 Ιουνίου 1955 =====
Ο Μακάριος, μετά την ενθρόνιση του, προχώρησε στην ίδρυση ενός "Εθναρχικού Συμβουλίου" (λειτουργούσε σαν είδος συνέλευσης) αποτελούμενο από τριάντα μέλη, το οποίο δρούσε παράλληλα με το "Γραφείο Εθναρχίας" (λειτουργούσε ως εκτελεστικό σώμα)<ref>{{Cite web|url=http://www.kathimerini.gr/480495/article/epikairothta/ellada/h-anadei3h-toy-makarioy-ws-hgeth|title=Η ανάδειξη του Μακαρίου ως ηγέτη|last=Γιάγκου|first=Αναστασία|authorlink=http://www.ouc.ac.cy/web/guest/s1/programme/elp/personnel/sep?p_p_id=PA_CONTACTS&p_p_action=1&p_p_state=pop_up&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_pos=3&p_p_col_count=4&_PA_CONTACTS_struts_action=%2Fext%2Fparties%2Fcontacts%2Fload&_PA_CONTACTS_maini|date=10.02.2013|website=Καθημερινή|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>. Κάλεσε το Συμβούλιο στις 13 Ιουνίου για να συζητηθούν οι εξελίξεις.
 
===== Η Τριμερής Διάσκεψη του Λονδίνου- η Τουρκία στο τραπέζι Διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. =====
Στις 30 Ιουνίου 1955, ο Βρετανός Πρωθυπουργός [[Άντονι Ήντεν]] ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Βρετανική Κυβέρνηση προσκάλεσε τις Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Λονδίνο για μια Τριμερή Διάσκεψη, η οποία αργότερα καθορίστηκε για τις 29 Αυγούστου. Η τριμερής καταδικάστηκε από τον Μακάριο.
 
====== Η Αντίδραση του Μακάριου ======
Ο Μακάριος εκφράστηκε αρνητικά μπροστά στο ενδεχόμενο συμμετοχής της Τουρκίας. Δήλωσε στους δημοσιογράφους: ''Η τοποθέτησις του Κυπριακού ζητήματος εντός γενικωτέρων πλαισίων και η ούτω πως γενομένη ανάμιξις της Τουρκικής Κυβερνήσεως ως παράγοντος ρυθμίσεως του Κυπριακού, δεν αποτελεί εγγύησιν δια την ορθήν αντιμετώπισιν και λύσιν της όλης υποθέσεως.Επί πλέον δεν νοείται συζήτησις του Κυπριακού ερήμην του αμέσως ενδιαφερομένου Κυπριακού λαού. Το ζήτημα μας παραμένει καθαρώς ζήτημα αυτοδιαθέσεως και μόνον επί της βάσεως ταύτης δύναται ορθώς να αντιμετωπισθή και να λυθή."'' ενω αργότερα είπε "''Το Κυπριακόν είναι καθαρώς ζήτημα αυτοδιαθέσεως και δια την λύσιν του ζητήματος τούτου δεν αποτελεί αρμόδιον σώμα η Τριμερής. Εάν η Βρετανική Κυβέρνησις ενδιεφέρετο ειλικρινώς δια την λύσιν του ζητήματος τούτου, έπρεπε να καλέση εις συνομιλίας τους αμέσως ενδιαφερομένους Κυπρίους. Αι συνομιλίαι έπρεπε να είναι διμερείς μεταξύ της Βρετανικής Κυβερνήσεως και της Ελληνικής, ενεργούσης ως εντολοδόχου της μεγίστης πλειοψηφίας των Κυπρίων. Ποίαν θέσιν έχει εις την Τριμερή δια να παρακαθήση με ίσα δικαιώματα η Τουρκία; Το Κυπριακόν δεν αποτελεί Ελληνοτουρκικην διαφοράν ούτε διαφοράν μεταξύ των τριών Δυνάμεων της Τριμερούς, αλλ’ αποτελεί πρωτίστως Αγγλοκυπριακήν και κατ’ επέκτασιν Ελληνοαγγλικήν διαφοράν. Η Αγγλική Κυβέρνησις πολύ εκοπίασε να υποδαύλιση Τουρκικόν επί της Κύπρου ενδιαφέρον."''<ref>{{harvnb|Κοκκίνου|1993|page=71-72}}</ref>
 
Ο Γεν. Γραμματέας της Εθναρχίας Κύπρου Νίκος Κρανιδιώτης, ο οποίος είχε αποσταλεί στο Λονδίνο, για να παρακολουθήσει ως παρατηρητής τις εργασίες της Τριμερούς Διάσκεψης, σε έκθεση του προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο έγραψε μεταξύ άλλων: «''Η Τριμερής ωργανώθη υπό της Βρετανικής Κυβερνήσεως με αντικεμενικόν σκοπόν να προβάλη επί διεθνούς πεδίου την Τουρκίαν ως απαραίτητον παράγοντα λύσεως του Κυπριακού, να εμφάνιση την Ελλάδα και την Τουρκίαν αντιδικούσας επί της Κύπρου και ν’ αναλάβη η ιδία τον ρόλον του μεγαλόψυχου διαιτητού και τελικού ρυθμιστού της όλης υποθέσεως»''.<ref>{{harvnb|Κρανιδιώτης|1981|p=95}}</ref>
 
====== Θέση της Αγγλίας ======
Στην Διάσκεψη, ο Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, Μακμιλλαν, τόνισε πως ο ρόλος της Βρετανίας είναι να διατη­ρήσει το νόμο και την τάξη στην Κύπρο και να προάξει αυτοκυΒέρνηση, που είχε παρεμποδιστεί από τη βία. Η Βρετανία δεν θα εγκατέλει­πε τα συμφέροντα και τις ευθύνες της, αλλά ήλπιζε να συμβιβάσει απόψεις μέσω φιλικής συζήτησης<ref name=":11">{{Cite web|url=http://www.kathimerini.gr/755282/article/epikairothta/kosmos/h-trimerhs-diaskeyh-toy-londinoy|title=Η Τριμερής Διάσκεψη του Λονδίνου|last=Γιάγκου|first=Αναστασία|authorlink=http://www.ouc.ac.cy/web/guest/s1/programme/elp/personnel/sep?p_p_id=PA_CONTACTS&p_p_action=1&p_p_state=pop_up&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_pos=3&p_p_col_count=4&_PA_CONTACTS_struts_action=%2Fext%2Fparties%2Fcontacts%2Fload&_PA_CONTACTS_maini|date=23.02.2014|website=Καθημερινή|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> Η έγνοια του Μακμίλλαν ήταν να μην έρθουν σε προσυνεννόηση η Ελλάδα με την Τουρκία. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=287}}
 
====== Η θέση της Ελλάδας ======
Η Ελλάδα υποστήριξε το το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ενώ τόνισε πως απορρίπτει τη Βία και διαβεβαίωσε πως αν η Κύπρος γίνει Ελ­ληνική, η Ελλάδα θα εγγυόταν τις Βάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και θα ικανοποιούσε τους Τούρκους σχετικά με την Τουρκική μειο­νότητα στο νησί. <ref name=":11" />
 
====== Η θέση της Τουρκίας ======
Η Τουρκία τόνισε πως θεωρεί το Κυπριακό Πρόβλημα σαν εσωτερική υπόθεση, αλλά αν υπάρχει θέμα αλλαγής καθεστώτος, τότε πρέπει να επιστραφεί στην Τουρκία, αφού είναι προέκταση της Τουρκικής Ενδοχώρας. Τόνισε πως ενώ η αρχή της αυτοδιάθεσης είναι ευγενική ιδέα, βάση της ίδιας αρχής, πρέπει να παραχωρηθεί πλήρης ισότητα και στους Τούρκους κάτοικους του νησιού. <ref name=":11" />
 
Παρόλο που η Τριμερής απέτυχε να καρποφορήσει συμφωνία, η Αγγλία κατάφερε να θέσει την Τουρκία συνομιλητή στο Κυπριακό ζήτημα για πρώτη φορά μετά απο δεκαετίες.<ref name=":11" />
 
===== Σεπτεμβριανά (6-7 Σεπτεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη) =====
Ενώ στο Λονδίνο συνεχιζόταν οι Τριμερής Διάσκεψη, ο τύπος της Τουρκίας όξυνε το κλίμα κατά των Ελλήνων. Ο Φαζίλ Κιουτσούκ διέδιδε φήμες πως οι Ελληνοκύπριοι ετοίμαζαν σφαγή κατά των τουρκοκύπριων μετά απο διαδηλώσεις που οργάνωναν στις 28 Αυγούστου. {{refn|group="Σημ"|Εκείνη την ημέρα είχε προγραμματίσει συλλαλητήριο το ΑΚΕΛ, το οποίο ποτέ δεν είχε κινηθεί κατά τουρκοκύπριων, αντιθέτως, διέθετε πολύ φιλικές σχέσεις μαζί τους{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=315}}}}
 
Στις 6 Σεπτεμβρίου, οργανωμένο πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης ξέσπασε από Εθνικιστικές οργανώσεις.
 
Το πογκρόμ ξέσπασε μετά από μετάδοση ειδήσεων πως η [[Μουσείο Ατατούρκ Θεσσαλονίκης|Οικία του Κεμάλ]] στην [[Θεσσαλονίκη]] πυρπολήθηκε από Έλληνες. Οι Ελληνικές αρχές διαπίστωσαν πως ο εκρηκτικός μηχανισμός είχε τοποθετηθεί από μέσα και δεν είχε ριχτεί απ' έξω. Συνέλαβαν τον φύλακα Χασάν Ουτσάρ και ένα τούρκο φοιτητή ονόματι Οκτάυ Ενγκιν, στο σπίτι του οποίου βρέθηκαν πυροκροτητές παρόμοιους με αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν στην έκρηξη στο προξενείο. Αφέθηκαν ελεύθεροι μέχρι την δίκη και ο Ενγκίν διέφυγε για την Τουρκία. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=316}} Πάντως, τα επεισοδια φαίνεται να σχετίζονται και με τον αγώνα της ΕΟΚΑ, γιατί τότε στις μεγαλυτερες εφημερίδες της Τουρκίας, ο αγώνας των Ελληνοκυπρίων για Ένωση αντιμετωπιζόταν ως απειλή για τους Τουρκοκύπριους. Η μεγαλύτερη εφημερίδα της εποχής, η Χουριέτ, έγραφε πως οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης στέλνουν χρηματική βοήθεια στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, μάλιστα ορισμένοι μητροπολίτες μάζεψαν το ποσό του 1 εκατομυρίου λιρών.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=317-320}}
 
Τα έκτοπα έφεραν σε άσχημη θέση την Τουρκικη κυβέρνηση η οποία προσπάθησε να τα χρεώσει αρχικά στου κομμουνιστές, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει πιστευτό γιατί στην Τουρκία δεν υπήρχαν ουσιαστικά κομμουνιστές. Ο τύπος προσπάθησε να τα συνδέσει με κοινωνικά αίτια. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=326}}
 
==== 10η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ====
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1955 άρχισε τις εργασίες της η 10η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Οι ελληνοκύπριοι και η Ελλάδα, επεδίωκαν την εγγραφή του Κυπριακού στην ημερήσια διάταξη, η οποία όμως απορρίφθηκε. Στην Κύπρο δημιουργήθηκε αντίδραση με μαχητικές διαδηλώσεις με έναν δεκαεξάχρονο νεκρό, τον Ανδρέας Γεωργίου, από πυροβολισμό.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=101}}</ref>
 
==== Αναδιάρθρωση των βρετανικών μονάδων ασφαλείας ====
 
Όταν η ΕΟΚΑ έκανε το πρώτο κτύπημα, οι αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις μεταφέρονταν ακόμα από το Σουέζ, ενώ οι υποδομές στις βάσεις Ακρωτηρίου και Δεκέλιας δεν είχαν ολοκληρωθεί ακόμη. Η αστυνομική δύναμη της Βρετανίας περιλάμβανε 1.397 αστυνομικούς (850 ελληνοκύπριοι, 508 τουρκοκύπριοι και 28 Βρετανοί) οι οποίοι ελάμβαναν γενικά χαμηλό μισθό. Επίσης, υπήρχαν 106 αστυνομικά τμήματα σε όλο το νησί. Η αστυνομία διέθετε 5 επιβατικά αυτοκίνητα, 13 τζίπ τύπου Λαντ Ροβερ, 15 φορτηγά, 20 μοτοσυκλέτες και 6 μικρά φορτηγάκια. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=249}}</ref>
 
Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, αποδείχτηκε πως οι βρετανικές δυνάμεις χρειαζόταν αναβάθμιση. Οι οργανικές θέσεις αυξήθηκαν από 1.414 το 1954 σε 3.435, στα τέλη του 1955, ωστόσο τα πραγματικά νούμερα των αστυνομικών που υπηρετούσαν έμειναν χαμηλά.Ιδρύθηκε μια Ειδική Χωροφυλακή (Special Constabulary) από υπάλληλους της αποικιακής διοίκησης. Στα τέλη του 1955, υπηρετούσαν 750 άνδρες, οι περισσότεροι τουρκοκύπριοι. Τον Αύγουστο του 1955 επίσης, δημιουργήθηκε μια Επικουρική Αστυνομική Δύναμη (Auxiliary Police Force). Τα κτυπήματα και οι δολοφονίες της ΕΟΚΑ αποθάρρυναν τους Έλληνοκύπριους να υποβάλλουν αίτηση ένταξης. Τον Σεπτέμβριο του 1956 σχεματίστηκε μια επιπλέον παραστρατιωτική Εφεδρική Κινητή Μονάδα (Mobile Reserve Unit), με ανώτερους αξιωματικούς άγγλους με υπηρεσία στην Κένυα και Μαλαισία, το οποίο αποτελούνταν αποκλειστικά από τουρκοκύπριους. <ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=333-335}}</ref>
 
== Β' Περίοδος Έλευση Χαρτιγνκ εως εξορία Μακαρίου ==
[[Αρχείο:Jharding.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Jharding.jpg|μικρογραφία|Ο κυβερνήτης Τζον Χαρτινγκ.]]
Τον Οκτώβριο του 1955, ο μέχρι τότε Άγγλος Κυβερνήτης Ρόμπερτ Αρμιτέιτζ αντικαταστάθηκε από τον στρατάρχη σερ Τζων Χάρτινγκ με διευρυμένες πολιτικές και στρατιωτικές εξουσίες. Ο νέος Κυβερνήτης πέρα από την πολιτική διοίκηση αναλάμβανε και αρχηγός των στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί. Ο Χάρτινγκ, είχε διαπρέψει στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στη συνέχεια είχε υπηρετήσει σε καίριες θέσεις του βρετανικού αυτοκρατορικού στρατού και είχε συντρίψει δύο χρόνια προηγουμένως το ένοπλο εθνικιστικό κίνημα Μάου Μάου των Κικούγιου στην [[Κένυα]].<ref name=":13">{{Cite web|url=http://www.tanea.gr/news/greece/article/4333105/?iid=2#sthash.COErdv6J.dpuf|title=H ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ 1956|last=Γεωργής|first=Γιώργος|date=23/04/2004|website=Τα Νέα|publisher=|accessdate=}}</ref> Οι οδηγίες του Χάρτινγκ ήταν μάλλον ασαφείς, αλλά έπρεπε να παραχωρήσει αυτοκυβέρνηση και να διατηρήσει την Κύπρο στην Βρετανική κυριαρχία.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=348}}.
 
=== Συνομιλίες Χάρτινγκ-Μακαρίου, το Σχέδιο Χάρτινγκ ===
Στις 3/10/1955, έφτασε στην Κύπρο ο νέος κυβερνήτης του νησιού Τζον Χάρτινγκ. Οι Βρετανοί πίστευαν ότι ήταν ικανός να συντρίψει την ΕΟΚΑ. Είχε υπηρετήσει στην Κένυα και τη Μαλαισία και έφτασε ως τον βαθμό του αρχηγού του Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου Στρατού. Στην Αθήνα, μετά τον θάνατο του Παπάγου, έγινε πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο Χάρτινγκ συναντήθηκε με τον Μακάριο αλλά φάνηκε αμέσως η χαώδης διαφορά μεταξύ τους. Με νέα, σκληρότερα μέτρα καταστολής, ο Βρετανός προσπάθησε να κάμψει το φρόνημα των Κυπρίων.
Με την ανάληψη καθηκόντων, ο Χάρτινγκ ξεκίνησε ένα κύκλο συνομιλιών με τον Μακάριο. Στις 4 Οκτωμβρίου συναντήθηκε με τον Μακάριο στο "Λήδρα Παλλάς". Η πρώτη τους συνάντηση έγινε σε εγκάρδιο κλίμα. Ο Χάρτινγκ έκανε λόγο για στρατηγικές αναγκαιότητες και τόνισε την απειλή του κομμουνισμού, η οποία έθετε σε κίνδυνο και την Εκκλησία. Συμπλήρωσε πως πρέπει να ληφθούν οι ανησυχίες των Τούρκων. Ο Μακάριος συμφώνησε στα πρώτα δυο σημεία, όχι όμως στην εμπλοκή της Τουρκίας. Επίσης, πρότεινε ένα σχέδιο τρειών σημείων: η βρετανική κυβέρνηση αναγνωριζει το δικαίωμα του κυπριακού λαού στην αυτοδιαθεση, μετά να βρούνε από κοινού η εκκλησιά με τους Άγγλους ένα σύνταγμα και τριτο, διάσκεψη ελλήνων και άγγλων για εφαρμογή του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=350}} Στις 5 Οκτωμβρίου, ο Χάρτιγκ συναντήθηκε με εκπροσώπους των τουρκοκυπρίων (τον Φαζιλ Κιουτσούκι και τον μουφτή Μεχμέτ Ντανά) οι οποίοι ξεκαθάρισαν πως απέρριπταν την αυτοδιάθεση. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=352}}
 
Στις 7 Οκτωμβρίου, έγινε ξανά συνάντηση Χάρτινγκ-Μακαρίου, όπου ο άγγλος εισηγήθηκε το σχέδιο Μακμίλλαν και απέρριψε το σχέδιο τρειών σημείων του Μακαρίου. Ο Μακάριος ήταν εξαιρετικά καχύποπτος με το σχέδιο του Μακμίλλαν και απαίτησε ξεκάθαρη δέσμευση της Βρετανίας πως η αυτοδιάθεση θα ήταν ορατή στο προβλέψιμο μέλλον. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=352-353}}. Αργότερα ενημέρωσε το εθναρχικό Συμβούλιο, όπου συνάντησε σφοδρή αντίδραση από σκληροπυρηνικούς μητροπολίτες οι οποίοι ζητούσαν "Ένωση και μόνον Ένωση"{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=353}}
Στις 9 Μαρτίου 1956, ο Μακάριος και η συνοδεία του (ο Μητροπολίτης Κυρήνειας Κυπριανός, ο πρωθιερέας Σταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο δημοσιογράφος και αγωνιστής Πολύκαρπος Ιωαννίδης) βρίσκονται στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας με προορισμό την Αθήνα. Ωστόσο, απαγάγονται στην κυριολεξία από τους Βρετανούς, που τους μεταφέρουν στο νησί Μαχέ των Σεϋχελλών! Εκεί, έμειναν φρουρούμενοι σε μια έπαυλη ως τα τέλη Μαρτίου 1956.
 
Ακολούθως ο Χαρντινγκ μετέβη στο Λονδίνο και ο Μακάριος στην Αθήνα. Ξανασυναντήθηκαν στις 15 Νοεμβρίου όπου ο Χαρντινγκ έδωσε ένα σχέδιο στον Μακάριο, γνωστό ως "δύο αρνήσεις", όπου υποσχόταν αυτοδιάθεση, αλλά όχι τώρα (not never but not now). Ο Μακάριος ήταν καχύποπτος γιατί πρόνοιες του σχεδίου ίσως έφερναν την εμπλοκή της Τουρκίας, ωστόσο προώθησε το γράμμα τόσο στον Γρίβα, όσο και στον μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό, οι οποίες απαντήσεις τους ήταν αρνητικές{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=361-363}}
Ήταν μια πράξη που ξεπερνούσε κάθε όριο νομιμότητας και πολιτισμένης συμπεριφοράς. Προκλήθηκε διεθνής κατακραυγή και η ελληνική κυβέρνηση ανακάλεσε τον πρεσβευτή της από το Λονδίνο και προσέφυγε στον Ο.Η.Ε.
 
Με τη λήξη το συνομιλιών, στις 29 Ιανουαρίου 1956, ο Χάρτιγκ υπέβαλε διάγραμμα λύσης, που έμεινε γνωστό ως Προτάσεις ή Σχέδιο Χάρτινγκ. Αυτό προέβλεπε καθεστώς αποικίας του στέμματος με ευρεία αυτοδιοίκηση. Βασικός άξονας του σχεδίου ήταν η παραχώρηση Συντάγματος, η αναγνώριση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης με προϋπόθεση την άσκησή του ύστερα από συμφωνημένο χρονικό διάστημα. Ύστερα δηλαδή από ένα δεκαετές μεταβατικό στάδιο αυτοκυβέρνησης, το οποίο μπορούσε να περιορισθεί στα επτά χρόνια. Ο χρόνος άσκησης του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης παρέμενε όμως υπό αίρεση. H αυτοκυβέρνηση θα στηριζόταν νομικά σ' ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα που θα ετοίμαζε Άγγλος συνταγματολόγος.<ref name=":13" />
Εν τω μεταξύ, ο Χάρτινγκ ίδρυσε την "Επικουρική και Μηχανοκίνητη Αστυνομία", η οποία στελεχώθηκε αποκλειστικά από Τουρκοκύπριους, μερικοί μάλιστα από τους οποίους, ήταν άνθρωποι του υποκόσμου!
 
Πρίν αποφασίσει ο Μακάριος, συνάντησε τον Γρίβα, στην Μονή Κύκκου και τον ενημέρωσε. Ο Γρίβας, παρόλο που εξέφρασε αντιρρήσεις, ανακοίνωσε στους αντάρτες που ήταν μαζί του πως ο αγώνας τους τελείωνε. Έβγαλαν όλοι μαζί και μια αναμνηστική φωτογραφία. Αργότερα, σε σύγκληση της Εθναρχίας, οι μητροπολίτες αρνήθηκαν την αναμονή 7-9 χρόνων για ικανοποίηση του αιτήματος της αυτοδιάθεσης.<ref name=":13" /><ref>{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=3264,printer.html&-V=makarios|title=Τα πέντε δευτερόλεπτα που έκριναν το μέλλον της Κύπρου|last=Δρουσιώτης|first=Μακάριος|date=15/02/2009|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>
Άλλα "εκλεκτά" μέλη της ανήκαν στην τουρκοκυπριακή τρομοκρατική οργάνωση "Volkan" (μετέπειτα ΤΜΤ)<ref>http://www.mixanitouxronou.gr/i-vretani-sinergazonte-me-tous-tourkokiprious-ke-kanoun-ta-strava-matia-stin-enopli-drasi-tous-enantion-tis-eoka/</ref>, η οποία είχε στις τάξεις της τα πλέον εξτρεμιστικά στοιχεία των Τουρκοκύπριων που εκπαιδεύονταν από Τούρκους αξιωματικούς.
 
Για τον τελικό διακανονισμό έφθασε στην Κύπρο ο υπουργός αποικιών Άλαν Λένοξ Μπόυντ. Την ώρα της συνάντησης του Άγγλου υπουργού με τον Αρχιεπίσκοπο στη Λευκωσία, η πόλη συγκλονίσθηκε από τις διαδοχικές εκρήξεις 19 βομβών. Ο Μακάριος παρά το βαρύ κλίμα ζήτησε από τον Άγγλο υπουργό κάποιες διευκρινίσεις, αλλά εκείνος εκνευρισμένος από την ενέργεια της ΕΟΚΑ προτίμησε τη διακοπή των συνομιλιών του από την Κύπρο.<ref name=":13" />
Στις 20/3/1956, ο θαλαμηπόλος του κυβερνήτη Χάρτινγκ, Νεόφυτος Σοφοκλέους, τοποθέτησε κάτω απ' το κρεβάτι του Βρετανού ωρολογιακή βόμβα η οποία όμως δεν εξερράγη, από λανθασμένη εκτίμηση του χρόνου έκρηξης.
 
Αναχώρησε από τον χώρο των συνομιλιών ευχόμενος στον Μακάριο ''«Ο Θεός ας σώζει τον λαό σου».<ref name=":13" />''
Στις 10/5/1956, απαγχονίζονται τα στελέχη της ΕΟΚΑ Ανδρέας Δημητρίου και Μιχαλάκης Καραολής<ref>http://www.kathimerini.gr/768599/article/epikairothta/ellada/o-apagxonismos-karaolh-kai-dhmhtrioy</ref>.
[[Αρχείο:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Street_riot_in_Nicosia_1956.jpg|μικρογραφία|Η ΕΟΚΑ εναντίον άγγλων στρατιωτών, 1956]]
 
Μετά από λίγες μέρες, συνελήφθη και εξορίσθη στις Σεϋχέλλες ο Μακάριος.
Ξεσπούν διαδηλώσεις σε Κύπρο και Ελλάδα. Στην Αθήνα, τρεις νεκροί είναι ο απολογισμός της πρωτοφανούς κρατικής βίας. Ο τότε υπουργός Προεδρίας (και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας) διανοούμενος και πολιτικός Κωνσταντίνος Τσάτσος δήλωσε: "Έδωσα εντολή να τους συντρίψουν"!
 
=== Δράση της ΕΟΚΑ ===
Στις 9 Αυγούστου 1956, απαγχονίστηκαν οι αγωνιστές Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ και Ανδρέας Ζάκος.
 
Σκοπός του Χάρντινγκ ήταν να νικήσει στρατιωτικά την ΕΟΚΑ. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1955, κατάφερε να έχει στην Κύπρο 3 ξακουστά αγγλικά τάγματα, τους Γκόρντον Χαϊλαντερς, τους Ρογιαλ Νορφολκς και το Σύνταγμα Μιντλσεξ καθώς και τους Royal Marines. Στις 26 Νοεμβρίου κύρηξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και εξέδωσε συνολικά 76 νόμους, όπου το αυστηρότερο μέτρο ήταν η εφαρμογή του καθεστώτος της υποχρεωτικής θανατικής ποινής. Ιδιαιτέρως ταπεινωτικός ήταν ο νόμος του μαστιγώματος για τους ανήλικους κάτω των 18 ετών.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=373-374}}
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, απαγχονίστηκαν οι Στέλιος Μαυρομμάτης, Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας. Οι εκκλήσεις προς την (ως σήμερα) βασίλισσα Ελισάβετ, τον πρόεδρο των Η.Π.Α. κ.ά. για να μην γίνουν αυτές οι εκτελέσεις δεν είχαν αποτέλεσμα.
 
Κατά την περίοδο των συνομιλιών Μακαρίου-Χάρτινγκ η δράση της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε κυρίως στα βουνά της Κύπρου.
Σε αντίποινα, η ΕΟΚΑ σκοτώνει δεκάδες Βρετανούς.
 
*Στις 4 Οκτωβρίου η ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου επιτέθηκε στον αστυνομικό σταθμό Λευκονοίκου και αφαίρεσε 11 όπλα. Οι αστυνομικοί υπηρεσίας δεν αμύνθηκαν.<ref name=":14">{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.gr/2017/04/01/eidhseis-istoria-diethnes-1h-apriliou-kypros-eoka_n_15737860.html|title=1η Απριλίου: Εορτασμοί στην Κύπρο για την επέτειο της έναρξης του αγώνα της ΕΟΚΑ- το πλήρες ιστορικό του|last=Μαυραγάνης|first=Κώστας|date=1/4/2017|website=HuffigtonPost.gr|publisher=|accessdate=}}</ref><ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=125}}</ref>{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=375}}
Πλέον, η Κύπρος ήταν άκρως επικίνδυνη για κάθε Βρετανό. Κρούσματα στάσης εμφανίζονται σε διάφορες μονάδες ενώ στα τέλη του 1956, βρετανική μονάδα από το Σουέζ διατάχθηκε να μεταβεί στην Κύπρο αλλά οι άνδρες της στασίασαν και αρνήθηκαν (!). Έτσι τελικά κατάφεραν να γυρίσουν στη χώρα τους.
 
*Στις 20 Οκτωβρίου ομάδα υπό τον Γιώργο Μάτση, ύστερα από επιδρομή σε στρατιωτική αποθήκη της Αμμοχώστου, πήρε 16 όπλα, 6 όλμους 4 μπαζούκας και άλλα πολεμοφόδια<ref name=":14" /><ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=125}}</ref>{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=376}}
Στις 18 Φεβρουαρίου 1957, άρχισε η συζήτηση του Κυπριακού στην Πολιτική Επιτροπή της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Η Ελληνική Κυβέρνηση, με την ηγεσία του Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ, υποστήριξε την εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης στην Κύπρο, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την εξέταση των βιαιοπραγιών των Άγγλων έναντι των κατοίκων του νησιού.
:Τελικά η Γενική Συνέλευση στις 26 Φεβρουαρίου ψήφισε το ακόλουθο κείμενο:
 
*Στις 28 Οκτωβρίου, παρά την απαγόρευση για εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου από τον Χάρντινγκ, εορτασμοί πραγματοποιήθηκαν, γεγονός που οδήγησε σε συλλήψεις. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=376}}
«Η Γενική Συνέλευσις, αφού εξήτασε το Κυπριακόν ζήτημα και εν τη πεποιθήσει ότι η λύσις του προβλήματος τούτου απαιτεί ατμόσφαιραν ειρήνης και ελευθερίας εκφράσεως, διερμηνεύει την ζωηράν ευχήν περί εξευρέσεως ειρηνικής, δημοκρατικής και δικαίας λύσεως, συμφώνως προς τας αρχής και τους σκοπούς του Χάρτου των Ηνωρένων Εθνών και την ελπίδα, ότι θα επαναρχίσουν διαπραγματεύσεις, αι οποίαι και θα συνεχισθούν προς τον σκοπόν τούτον».
 
*Στις 18 Νοεμβρίου, ο Γρίβας διέταξε την έναρξη της επιχείρησης "Προς την Νίκην" και εξερράγησαν 50 βόμβες σε 30 επιθέσεις.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=377}}
Στις 14 Μαρτίου 1957, μετά το επιτυχημένο για την Ελληνική πλευρά ψήφισμα του ΟΗΕ, ο Γρίβας σε ανακοίνωση του κάλεσε τους Αγγλους να απελευθερώσουν τον Μακάριο και η ΕΟΚΑ να κηρύξει εκεχειρία.
 
*Στις 18 Νοεμβρίου 1955, ανταρτική ομάδα της Πιτσιλιάς, με επικεφαλής τον τομεάρχη Ρένο Κυριακίδη, έκανε επίθεση εναντίον της φρουράς του μεταλλείου Μιτσερού, Η μάχη είχε διάρκεια 15 λεπτών και άφησε νεκρούς και τραυματίες μεταξύ των στρατιωτών. Ο Ρένος Κυριακίδης πληγώθηκε ελαφρά.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=128}}</ref> Συνολικά απεκόμησαν 1.500 μασούρια δυναμίτη, 600 πυροκροτητές και 3 000 γιάρδες φιτίλι.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=375}}
«Η ημετέρα Οργάνωσις, συμμορφουμένη προς το πνεύμα της αποφάσεως του ΟΗΕ, δια της οποίας εκφράζεται η επιθυμία ειρηνικής και δικαίας λύσεως του Κυπριακού, Βάσει των αρχών του Καταστατικού Χάρτου του ΟΗΕ, και διά να διευκολύνει την επανάληψιν διαπραγματεύσεων μεταξύ της Αγγλικής Κυβερνήσεως και του πραγματικού εκπροσώπου του Κυπριακού λαού Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, δηλοί ότι είναι πρόθυμος να διάταξη την αναστολήν των επιχειρήσεων, ευθύς ως ήθελεν απελευθερωθή ο Εθνάρχης Μακάριος»
 
*Τη νύκτα της 21ης προς την 22α Νοεμβρίου, η ανταρτική ομάδα της Πιτσιλιάς επιτέθηκε, ενώ έβρεχε καταρρακτωδώς, εναντίον δωδεκαμελούς φρουράς στρατιωτών του μεταλλείου Αμιάντου και την εξουδετέρωσε.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=128}}</ref>
 
*Στις 23 Νοεμβρίου στήθηκε ενέδρα από αντάρτες, σε δύο στρατιωτικά αυτοκίνητα στο δρόμο Κυπερούντας – Χανδριών. Ένα αυτοκίνητο κατέπεσε σε γκρεμό. Οι Άγγλοι είχαν δύο νεκρούς και δύο τραυματίες. Η ενέδρα αυτή έμεινε γνωστή ως η μάχη του Πεύκου.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=128}}</ref><ref name=":14" />Μετά τους Αγγλους νεκρούς, ο Χάρτιγκ, στις 26 Νοεμβρίου 1955 κήρυξε την Κύπρο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=128}}</ref><ref name=":14" />
 
*Στις 26 Νοεμβρίου, έγινε επίθεση στον ετήσιο χορό των Καληδόνιων των Άγγλων στο Λήδρα Πάλλάς. Στόχος ήταν ο Χάρντιγκ, ο οποίος όμως δεν είχε παραστεί εκείνη την βραδιά - όμως του είχαν κρατήσει τραπέζι. Ένας υπάλληλος του ξενοδοχείου, ο Γιάννης Παφίτης, είχε περάσει στο ξενοδοχείο δυο χειροβομβίδες. Οταν ξεκίνησε ο χορός, διέκοψε το ρεύμα, πέταξε τις χειροβομβίδες προς το μέρος του τραπεζιού του κυβερνήτη και τραυματίστηκαν ελαφρά ορισμένοι καλεσμένοι. Ο Γιάννης Παφίτης, παρότι συνελήφθη, αφέθηκε ελεύθερος χωρίς υποψίες, μετά την ανάκριση. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=378}}
 
*Στις 28 Νοεμβρίου, μασκοφόρος προσπάθησε να εκτελέσει την μαία Αριάδνη Κωνσταντίνου, επειδή ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών την κατηγόρησε οτι καταχράστηκε λεφτά της ΕΟΚΑ. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου ξαναέγινε απόπειρα εναντίον της στις 4 Ιανουαρίου, από την οποία πάλι κατάφερε να γλυτώσει. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=482}}
 
*Τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο 1955,<ref group="Σημ"> δεν δίνει ακριβείς ημερομηνίες ο Ρίχτερ βιβλίο του</ref> έδρασε η ομάδα του Ησύχιου Σοφοκλέους. Τον Νοέμβριο, επιτέθηκε η ομάδα του σε περίπολο 4 άγγλων στρατιωτών, σκοτώνοντας τον ένα, και τον Δεκέμβριο σε ομάδα 2 στρατιωτών, σκοτώνοντας πάλι ένα. Το επόμενο θύμα του ήταν ο ξενοδόχος Σάββας Ποράκης, για τον οποίο υπήρχαν υποψίες πως ήταν πληροφοριοδότης των Βρετανών. Οι φονιάδες έκαναν έφοδο στο ξενοδοχείο του, καθώς δειπνούσε με τον γαμπρό του Τσαρλς Γουϊλιαμς, ο οποίος ήταν αξιωματικός της αστυνομίας.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=481-2}}
 
*Στις 4 Δεκεμβρίου, νεολαίοι έθεσαν πυρκαγιά στο ταχυδρομείο Λευκονίκου. ο Χάρντινγκ επέβαλε πρόστιμο 2 χιλιάδων λιρών σε όλο το χωριό, ακόμη και τους τουρκοκύπριους. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=384}}
 
*Στις 5 Δεκεμβρίου 1955, η ΕΟΚΑ πραγματοποίησε Ενέδρα στην περιοχή Κόκκινο Φανάρι, μεταξύ Aμυάντου και Τροόδους.Οι Άγγλοι είχαν νεκρούς και τραυματίες. Επίσης ανατίναξε του υποσταθμού της Αρχής Ηλεκτρισμού στον Καρβουνά
 
*Στις 6 Δεκεμβρίου 1955, ομάδα της ΕΟΚΑ από 21 άτομα με επικεφαλής τον Θάσο Σοφοκλέους επιτέθηκε στις 10 μ.μ. εναντίον του στρατοπέδου Αγίου Αμβροσίου της Κερύνειας.
 
*Η μάχη στα Σπήλια έγινε στις 11 Δεκεμβρίου κοντά στα Σπήλια, όπου ήταν τα λημέρια της ΕΟΚΑ. Εκεί βρίσκονταν ο Γρίβας, ο Αυξεντίου και άλλοι αγωνιστές. Οι Άγγλοι στρατιώτες προχωρούσαν από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις, για να περικυκλώσουν τους αγωνιστές. Ο Αυξεντίου, που με τρεις άλλους επιτηρούσε την περιοχή, πυροβόλησε και προς τις δύο κατευθύνσεις των Άγγλων. Επειδή επικρατούσε πυκνή ομίχλη, οι Άγγλοι και των δυο ομάδων νόμισαν ότι πυροβολούνται από μέλη της ΕΟΚΑ, οπότε για αρκετή ώρα αλληλοπυροβολήθηκαν, με αποτέλεσμα να έχουν 15 νεκρούς και 35 τραυματίες.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=385}}
 
*Στις 15 Δεκεμβρίου η ΕΟΚΑ έχασε στο πεδίο μάχης, που έγινε στην τοποθεσία Μερσινάκι, κοντά στους αρχαίους Σόλους τον ο Χαράλαμπο Μούσκο, μέλος της αντάρτικης ομάδας του Μάρκου Δράκου, η οποία έστησε ενέδρα σε στρατιωτικό αυτοκίνητο. Δύο άλλοι αγωνιστές, ο Ανδρέας Ζάκος και ο Χαρίλαος Μιχαήλ συνελήφθηκαν και αργότερα απαγχονίστηκαν. Η κηδεία του Χαράλαμπου Μούσκου έγινε στην Λευκωσία. Καθώς πρενούσε η νεκροφόρα από τους δρόμους, εκατοντάδες χωρικοί γονάτιζαν για να τον τιμήσουν και πετούσαν λουλούδια στο φέρετρο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=376}}
 
*Στις 16 Δεκεμβρίου 1955, 12 μέλη της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Λοΐζο Χατζηλοΐζου περικύκλωσαν τον αστυνομικό σταθμό της Γιαλούσας, που ήταν ενισχυμένος με 25 περίπου στρατιώτες. Ακολούθησε μάχη 15 λεπτών, στην οποία σκοτώθηκε Άγγλος υπολοχαγός.
 
*Στις 12 Ιανουαρίου 1956, νεαρός στην Λάρνακα έριξε χειροβομβίδα στην οικεία ενός άγγλου λοχία. Εκείνη την ώρα η γυναίκα του έβαζε τα παιδιά για ύπνο, και έπεσε επάνω τους για να τα προστατέψει. Τραυματίστηκε από την έκρηξη και το πόδι της ακρωτηριάστικε. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=482}}
 
*Στις 11 Φεβρουαρίου, στην Μονή Χρυσορρογιάτισσας, δυο μασκοφόροι εκτέλεσαν τον ηγούμενο Επιφάνειο Γεωργιάδη, με την ψευδή κατηγορία ότι ήταν προδότης.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=482}}
 
 
==== Σύλληψη μελών του ΑΚΕΛ ====
Τη νύκτα της 13ης Δεκεμβρίου 1955, δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν αριστερούς αξιωματούχους. Την επόμενη μέρα το ΑΚΕΛ κηρύχθηκε παράνομο, καθώς και οι αριστερές Οργανώσεις ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας), ΕΚΑ (Ένωση Κυπρίων Αγροτών) και Π ΔΓ (Παγκύπριο Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών). Ο Χάρντιγκ δικαιολόγησε τη πράξη του λέγοντας πως οι συλληφθέντες ήταν αμετανόειτοι κομμονιστές. Μεταξύ των συλληφθέντων συμπεριλαμβάνονταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, ο Δήμαρχος Λεμεσού Κώστας Παρτασίδης, ο Δήμαρχος Λάρνακας Γεώργιος Χριστοδουλίδης, μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ κ.α.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=147}}</ref> Σύμφωνα με τους Times του Λονδίνου, το σκεπτικό του Χάρντινγκ ήταν ότι το κόμμα έβαζε εμπόδια στην Μακάριο να συμπράξει σε μια συμβιβαστική λύση<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=389}}: O Ρίχτερ παραπέμπει στο Theodore Doganis "Cyprus, Greece and NATO", Labour Montly, Φεβρουάριος 1966, σ. 66</ref> Οι συλλήψεις των μελών του ΑΚΕΛ εξόργισαν περισσότερο τον πληθυσμό και ενίσχυσαν τον Γρίβα.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=390}}
 
=== Ίδρυση Τουρκοκυπριακής οργάνωση Volkan (μετέπειτα TMT) ===
Ενώ ο αγώνας της ΕΟΚΑ μαινοτανε στα βουνά της Κύπρου, τουρκοκύπριοι εθνικιστές ιδρύσανε οργάνωση για να αντιπαλεύσουν την ελληνική εθνικιστική οργάνωση. Η ημερομηνία ίδρυσης της Volkan, δεν είναι σαφής, με πηγές να αναφέρουν τον Σεπτέμβριο του 1955 και άλλες το 1956<ref name="emircan">Emircan, Mehmet Salih. ''Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri'' (in Turkish). Turkish Cypriot Association of Former Fighters. p. 80-95.</ref>. Την ίδια περίοδο, και άλλες τουρκοκυπριακές οργανώσεις ιδρύθηκαν, όπως η ΚΙΤΕΜ (KİTEM), και το "Μέτωπο 9ης Σεπτεμβρίου" ή [[Kara Çete]] ("Μαύρη Συμμορία"). Αυτές αργότερα εντάχθηκαν στην Volkan<ref name="emircan" /><ref name="gunduz">{{cite web|url=http://www.kibrispostasi.com/print.php?col=115&art=12387|title=1 Ağustos ve TMT|publisher=Kıbrıs Postası|language=Turkish|accessdate=28 February 2015|last1=Gündüz|first1=Erdinç}}</ref>.
 
=== Εξορία του Μακαρίου ===
Στις 9 Μαρτίου 1956 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα για συνομιλίες με την Ελληνική Κυβέρνηση. Την ίδια μέρα συνελήφθηκαν ο Μητροπολίτης της Κερύνειας, ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Και οι τέσσερις εξορίστηκαν στις Σεϋχέλλες<ref name=":14" /> όπου ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και οι τρεις συνεξόριστοί του έμεναν στο νησί Μαχέ των Σεϋχέλλων και παρέμειναν στην έπαυλη Σαν Σουσί, που βρισκόταν στην πλαγιά ενός Βουνού.
 
Όταν έγινε γνωστή η εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Ελλάδα, ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής συγκάλεσε το Υπουργικό Συμβούλιο σε έκτακτη ολονύκτια συνεδρία. Αποφασίστηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας ο πρέσβης της Ελλάδας στο Λονδίνο να επιστρέψει στην Αθήνα, ενώ ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΗΕ (α) να καταθέσει διαμαρτυρία στο Γενικόν Γραμματέα του ΟΗΕ (Β) να υποβάλει νέα προσφυγή στον ΟΗΕ (γ) να διαμαρτυρηθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=153}}</ref> Η αριστερή αντιπολίτευση (η [[Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά|ΕΔΑ]])ζήτησε την έξοδο της Ελλάδας απο το ΝΑΤΟ, ενώ σε φοιτητικές διαδηλώσεις υπήρξαν 17 φοιτητές και 9 αστυνομικοί τραυματίες. Στις 12 Μαρτίου, οργανώθηκε νέο κύμα διαδηλώσεων στην Αθήνα με 120 τραυματίες και 77 συλληφθέντες. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=424}}
 
== Από την Εξορία του Μακαρίου εώς την Απελευθέρωση του (Μάρτιος 1956-Μάρτιος 1957) ==
Mετά την εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στις Σεϋχέλλες, η ΕΟΚΑ αναπτύσσει μεγαλύτερη δράση εναντίον των Άγγλων. O Χάρτινγκ επιβαλλει στρατοκρατία, οι έρευνας στα βουνά του Τροόδους εντείνονται και ξεκινήσανε τους απαγχονισμούς. Ο Γρίβας αποφασίζει τότε να έρθει και να εγκατασταθεί στη Λεμεσό, απ' όπου διευθύνει τον Αγώνα μέχρι τη λήξη του. Παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους, οι Άγγλοι επιδιώκουν να λύσουν το Κυπριακό πρόβλημα με την εφαρμογή συντάγματος αυτοκυβέρνησης του Κυπριακού λαού.
 
==== Απαγχονισμοί ====
Η επιβολή θανατικών ποινών, έφερε πίεση στην Αγγλία, από την Ελλάδα και την αριστερή αντιπολίτευση στην βρετανία. Μέχρι και η Αμερικάνικη Εργατκή Ομοσπονδία έκανε έκκληση για να μην γίνουν εκτελέσεις. Ο Χάρντινγκ ήταν οπαδός της θανατικής ποινής επειδή θεωρούσε πως η επιείκεια θα ωφελούσε τους τρομοκράτες και θα διέβρωνε το ηθικών των δυνάμεων ασφαλείας.{{sfn|Ρίχτερ|2011|436}}. Στις 7 Μαϊου αποφασίστηκε η θανατική ποινή στους Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου. Ο Καραολής είχε καταδικαστεί για τον φόνο αστυνομικού. Ο Δημητρίου, στις 24 Νοεμβρίου 1955, είχε πυροβολίσει χωρίς όμως να πετύχει, έναν Άγγλο που ζούσε στην Αμμόχωστο. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες του Χάρντινγκ, η απλή οπλοκατοχή επέφερε την θανατική ποινή. {{sfn|Ρίχτερ|2011|438}}
 
Στις 9 Μαϊου, μια μέρα πριν την προγραμματισμένη εκτέλεση, οργανώθηκαν ογκώδεις διαδηλώσεις στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στην Αθήνα, κύριος ομιλητής ήταν ο [[αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος]]. Μετά την ομιλία του, ακούστηκε το σύνθημα "πάμε πρεσβεία". Η πορεία που ξεκίνησε σταμάτησε από την αστυνομία και οι οδομαχίες κράτησαν μέχρι το βράδυ. Ο απολογισμός ήταν 3 νεκροί και 1 αστυνομικός υπέκυψε μερικές μέρες αργότερα στα τραύματα του. 163 διαδηλωτές τραυματίστηκαν σοβαρά και 100 ελαφρά, αν και ο πραγματικός αριθμός εκτιμάται να είναι μεγαλύτερος καθώς αρκετοί διαδηλωτές απέφευγαν να πάνε στα νοσοκομεία από τον φόβο της σύλληψης τους. {{sfn|Ρίχτερ|2011|438}}
 
Στις 10 Μαϊου, η Βρετανοί προχώρησαν στν απαγχονισμό των δυο νεαρών. Συνολικά 9 αγωνιστές της ΕΟΚΑ απαγχονήσθησαν. Ήταν οι [[Μιχαλάκης Καραολής|Μιχαήλ Καραολής]] και [[Ανδρέας Δημητρίου]] (10 Μαΐου 1956), [[Ανδρέας Ζάκος]], [[Ιάκωβος Πατάτσος]] και [[Χαρίλαος Μιχαήλ]] (9 Αυγούστους 1956), [[Μιχάλης Κουτσόφτας]], [[Στέλιος Μαυρομμάτης]] και [[Ανδρέας Παναγίδης]] (21 Σεπτεμβρίου 1956) και [[Ευαγόρας Παλληκαρίδης|Ευαγόρας Παλλικαρίδης]] (14 Μαρτίου 1957). Όλοι ταφήκανε στις Κεντρικές Φυλακές, για να μην προκληθούν διαδηλώσεις κατά την ταφή τους.
 
=== Δράση ΕΟΚΑ και διώξεις των Άγγλων. ===
 
*Στα μέσα Ιανουαρίου, οι άνδρες της ΕΟΚΑ επιτέθηκαν σε αστυνομικούς σταθμούς που είχαν συλλέξει τα κυνηγετικά τυφέκια του νησιού. Συνολικά μάζεψαν 10.302, και η ΕΟΚΑ απέσπασε περί τα 800. Τα όπλα είχαν μεν χαμηλό βενιλεκές αλλά ο ίδιος ο Γρίβας τόνισε πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε νυκτερινές επιθέσεις καθώς και για την εκτέλεση "προδοτών".<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=477}}: Ο Ρίχτερ παραπέμπει στον Francois Crouzet, Le confilt de Chypre, I, Emie Bruylant, Βρυξέλλες, 1973 σ. 527, The mooirs of General Grivas</ref>
 
*Στις 16 Ιανουαρίου ο Γρίβας κάλεσε τους μαθητές και νεολαίους να οργανώσουν "επιθετικές διαδηλώσεις", και αυτοί ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό. Η κυβέρνηση έκλεισε τα σχολεία αλλά τα κτυπηματα συνεχίστηκαν. Ο Χάρντινγκ ενεπλάκηκε στον "''πόλεμο της σημαίας''"- οι μαθητές ανέβαζαν τις ελληνικές σημαίες στα σχολεία της Κύπρου και οι αστυνομικοί έτρεχαν να τις κάτεβάσουν. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=479-480}}
 
*Στις 14 Μαρτίου, δολοφονήθηκε από εκτελεστές της ΕΟΚΑ στην Λευκωσία, ο λοχίας Τζέραλντ Ρούνεϋ. {{sfn|Ριχτερ|2011|p=488}}
 
*Στις 20 Μαρτίου 1956 έγινε η '''απόπειρα δολοφονίας του Χάρντινγκ'''. Ο Νεόφυτος Σοφοκλέους, υπηρετικό προσωπικό στο Κυβερνείο , παρέλαβε από ομάδα εκτελέσεων της Λευκωσίας ωρολογιακή βόμβα. Κατάφερε να περάσει απο τους φρουρούς και να τοποθετήσει την βόμβα κάτω από το κρεβάτι του Χάρτινγκ. Η βόμβα δεν έσκασε επειδή το βράδυ είχε χαμηλή θερμοκρασία και ο μηχανισμός ανακαλύφθηκε την επόμενη μέρα. Την επομένη απολύθηκε όλο το ελληνικό προσωπικό του Κυβερνείου και ο Σοφοκλέους επικηρύχτηκε με 12 χιλιάδες δολάρια{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=488}}
 
*Στις 18 Μαρτίου, εκτελεστές σκότωσαν τον τυπογράφο της Times of Cyprus Μανόλη Πιερίδη στην εκκλησία Αγίου Γεωργίου της Κυθραίας. Καθώς έψελνε και τα 2 του παιδιά παρακολουθούσαν στην εκκλησία, μασκοφόροι εισέβαλαν στην εκκλησία και τον εκτέλεσαν ως προδότη<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=489}}: O Ρίχτερ παραπέμπει στο βιβλίο Terrorism in Cyprus σελ. 75 και στο Legacy of Strfe. Cyrpus from Rebellion to Civil War, σελ 66</ref> Η δολοφονία επικρίθηκε από εκκλησιαστικούς κύκλους και η ΕΟΚΑ πήρε αργότερα αποστάσεις λέγοντας πως ήταν έργο των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=489}}
 
*Την 1η Απριλίου 1956 εκτελέστηκε ο αγγλος Τζ.Σ. Κουκ ο οποίος είχε φτάσει πριν απο δυο μέρες στην Κύπρο, για να δουλέψει στην βαση της Επισκοπής. Εγινε φανερό ότι οι εκτελεστές επέλεγαν τους στόχους τους με κριτήριο το μικρότερο δυνατό ρίσκο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=489}}
 
*Στις 15 Απριλίου εκτελέστηκε ο αστυνομικός διευθυντής Κυριάκος Αριστοτέλους, στο νοσκοκομείο που γέννησε η γυναίκα του. Αυτό οδήγησε να ακουστούν φωνές αγανάκτησης στην κοινή γνώμη, για να απαντήσει με νέα προκήρυξη ο Γρίβας πως πρόκειται περί φτηνών συναισθηματισμών. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=491}}
 
*Στις 16 Μαϊου, 3 κύπριοι αγρότες που θέριζαν σιτάρι πλησίαζαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις για να ζητήσουν νερό. Εκεί άνοιξαν πυρ κατά δυο άγγλων και σκότωσαν τον ένα. Συνελήφθησαν για την επίθεση οι Μιχαήλ Κυριάκου Κουστόφτας (22 ετών), Παρασκευάς Χοιροπούλης (18 ετών) και Ανδρέας Γρηγορίου Παναγίδης (22 ετών). Οι δυο πρώτοι καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ ο τρίτος γλίτωσε λόγω ηλικίας. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=493}}
 
*Στις 3 Ιουνίου, 2 στρατιώτες και ενας δεκαεφτάχρονος γιος συναδέλφου (Ρόυ Γκάρρετ) πήγανε για μπάνιο στην περιοχή της Δεκέλιας. Τους επιτέθηκε 2 εκτελεστές της ΕΟΚΑ. Ο ενας στρατιώτης σκοτώθηκε, ο άλλος διέφυγε και ο Ρόυ τραυματίστηκε σοβαρά, αλλά νομιζόμενοι πως πέθανε, οι εκτελεστές φύγανε από την σκηνή. Αργότερα, 4 βοσκοί περάσανε από τον δρόμο και φύγανε χωρίς να τον βοηθήσουν, καθώς φοβήθηκαν αντίποινα της ΕΟΚΑ. Αργότερα, ενας εξ αυτών εντοπίστηκε και ανακρίθηκε ως μάρτυρας στην υπόθεση δολοφονίας από το δικαστήριο. Τα σχόλια του δικαστή ήταν τόσο καυστικά, επειδή δεν βοήθησε, ώστε λίγο αργότερα αυτοκτόνησε ο βοσκός. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=493}}
 
*Στις 25 Ιουνίου ενας νεαρός μαλτεζος Μπονίτσι Μομπάλντα, μέλος της ειδικής αστυνομίας, ξεκίνησε να συναντήσει την ελληνοκύπρια αρραβωνιαστικά του(Δροσούλλα Δημητριάδου). Λιγο πριν την συναντήσει, ανδρες της ΕΟΚΑ τον πυροβόλησαν πισώπλατα. Οι φωτογραφίες του άψυχου μαλτέζου με την φωτογραφία της αρραβωνιαστικιάς του να τον βλέπει απελπισμένη, έκαναν τον γύρο του κόσμου. Οι αγγλοι την μετέφεραν στο Λονδίνο, όπου σε ραδιοφωνική εκπομπή, άσκησε δριμεία κριτική στον Γρίβα καλώντας τον να εγκαταλείψει το ειρηνικό νησί.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=493}}
 
*Στις 16 Ιουνίου, εκτελεστές της ΕΟΚΑ πέταξαν χειροβομβίδα σε εστιατόριο. Ανάμεσα στα θύματα ήταν ο αμερικάνος υποπρόξενος Γουϊλιαμ Μποτελερ, πράγμα που ανάγκασε τον Γρίβα να ζητήσει συγνώμη για το λάθος.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=496}}
 
*Στις 8 Ιουλίου, δολοφονήθηκε ο τελεωνιακός υπάλληλος Κέιμπερρυ μαζί με την γυναίκα του σαν κάνανε πικνικ στην Κερύνεια.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=493}}
 
*Στις αρχές Αυγούστου, λίγο πριν την εκτέλεση τρειών ανταρτών, (Αντρέα Ζάκου, Χαρίλαου Μιχαήλ, Ιάκωβου Πατάτσου), η ΕΟΚΑ ανακοίνωσε πως είχε απαγάγει ένα άγγλο μυστικό πράκτορα τον οποίο θα εκτελούσε σαν αντίποινα αν προχωρούσαν οι άγγλοι με τον απαγχονισμό των μελών της. Οταν αποκαλύφθηκε πως ο άγγλος πράκτορας ήταν 85χρονος δημόσιος υπάλληλος, ο Ζάκος έκανε δημόσια εκκληση προς τον Γρίβα, να αφήσει τον ηλικιωμένο βρετανό ελεύθερο άνευ όρων.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=493}}
 
 
===== Επιχειρήσεις Άγγλων στα βουνά του Τροόδους. =====
Τους επόμενους μήνες, Μάρτιο εως Ιούλιο του 1956, οι Άγγλοι διενήργησαν εκτεταμένεις επιχειρήσεις για ανεύρεση του Γρίβα και εξάρθρωση της ΕΟΚΑ . Συνέλαβαν 3 αντάρτικες ομάδες, όμως ο Γρίβας διέφυγε της συλληψης και μετεγκαταστάθηκε από την περιοχή Κύκκου στην Λεμεσό. <ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=164-166}}</ref>
 
Ton Μάιο 1956, οι Άγγλοι εξαπολύσαν την επιχείρηση "Pepperpot" ("πιπεριέρα") με 4-5 χιλιάδες άνδρες, κομμάντο, ελικόπτερα και με επιπλέον βοήθεια της αστυνομίας. Πρώτα επιτέθηκαν στα υψώματα ανατολικά της Πόλης Χρυσοχούς και μετά στην περιοχή της Τυλληρίας και τον Κάμπο. Συνελήφθησαν 2 αρχηγοί τομέων και αρκετοί αντάρτες. Παρολίγο να αιχμαλωτιστεί και ο Γρίβας, ο οποίος κατάφερε δύσκολα να διαφύγει από την δύσβατη περιοχή, και μάλιστα κινδύνεψε να σκοτωθεί όταν έπεσε σε ένα γκρεμό και πιάστηκε μόνο από ένα θάμνο μέχρι να έρθει βοήθεια. Τελικά έφτασε σε μια περιοχή όπου ονομάζεται Διπλή, και παρέμεινε για δυο εβδομάδες, μέχρι που ξεκίνησε άλλη επιχείρηση (η "Τυχερός Αλφόνσος") για να εντοπιστεί. Πάλι όμως κατάφερε να τους ξεφύγει.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=501}} Κατά την προσπάθεια διαφυγής του Γρίβα, οι άγγλοι κάνανε χρήση όλμων με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μια τρομερή πυρκαγιά στο δάσος. Η πυρκαγιά εξαπλώθηκε, γιατί για 17 ώρες, οι αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν επέτρεπαν στους δασοπυροσβέστες να πλησιάσουν. Οι δυνατοί ανέμοι και το γεγονός ότι ήταν πευκόδασος, έκαναν τα πράγματα χειρότερα. Ο τελικός απολογισμός, σύμφωνα με επίσημες πηγές είναι 21 νεκροί και 70 τραυματίες. Οι άγγλοι προσπαθήσαν να μεταφέρουν την ευθύνη της πυρκαγιάς στους άντρες του Γρίβα, κάτι ομως που αποδείκτηκε πως δεν έστεκε. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=508-511}}
 
===== Εκεχειρία απο ΕΟΚΑ τον Αύγουστο του 1956, ο Χαρτινγκ καλεί για παράδοση =====
Στις 16 Αυγούστου 1956, ο Διγενής κυκλοφόρησε προκήρυξη, στην οποία δήλωνε ότι αναστέλλει τις επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ, για να διευκολύνει την επανάληψη των διαπραγματεύσεων της Βρετανικής Κυβέρνησης με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=67-68}}</ref> Αυτό το έκανε μετά την έλευση στην Λευκωσία του νέου γενικού πρόξενου της Ελλάδας Άγγελου Βλάχου.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=513}} Με την προκήρυξη εκεχειρίας από τον Γρίβα, κλίμα ενθουσιασμού υπήρχε στην Κύπρο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=514}}
 
Μετά την ανακοίνωση εκεχειρίας, ο Χάρτινγκ κάλεσε την ΕΟΚΑ να παραδοθεί. Ωστόσο ο Γρίβας αρνήθηκε, ενώ την επομενη μέρα, ενα γαϊδουράκι που έφερε πινακίδα "My Marshall, I surrender" αφέθηκε από τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ να κυκλοφορεί στους δρόμους της Λευκωσίας.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=174}}</ref>
 
 
===== Η μάχη του Νοσοκομείου Λευκωσίας =====
Στις 31ης Αυγούστου 1956 εδώθηκε η μάχη του Νοσοκομείου Λευκωσίας για απελευθέρωση του Πολύκαρπου Γιωργκατζη. Ο Γιωρκάτζης ηταν κρατούμενος στις Κεντρικές Φυλακές και την συγκεκριμένη μέρα προσποιήθηκε πόνο στην κοιλιά. Στο νοσοκομείο. Τετραμελής ομάδα (Κυριάκος Κολοκάσης, ο Ιωνάς Νκολάου, ο Σπύρος Κυριάκου και ο [[Νίκος Σαμψών]]) επιτέθηκε των φρουρών του. Κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών σκοτώθηκε ο Κολοκάσης. Ο Γιωρκάτζης κατάφερε να διαφύγει αργότερα. <ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=176-177}}</ref>
 
Ακολούησαν και άλλες δράσεις από την ΕΟΚΑ, όπως η επίθεση του αστυνομικού σταθμού Κερύνεια (8 Σεπτεμβρίου 1956), η απόδραση 7 κρατούμενων από τις φυλακές Κοκκινοτρεμυθιάς (13 Σεπτεμβρίου 1956) και η δολιοφθορά στην αεροπορική βάση Ακρωτηρίου (23 Σεπτεμβρίου 1956).<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=179}}</ref>
 
Οι διώξεις κατά της ΕΟΚΑ εντάθηκαν τους επόμενους μήνες. Ωστόσο και η ΕΟΚΑ έντεινε τις επιθέσεις της σε αγγλικούς στρατιωτικούς στόχους.
 
==== Νέος κύκλος βίας ====
Στις 29 Αυγούστου, μια έκρηξη βόμβας στην Λάρνακα σηματοδότησε την λήξη της εκεχειρίας.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=565}} Στις 8 Σεπτεμβρίου, μαθητές της ΕΟΚΑ στην Κερύνεια, επιτέθηκαν σε αστυνομικό τμήμα και λαφυραγώγησαν το οπλοστάσιο. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=570}}. Ο Χάρντινγκ αποφάσισε να υοθετήσει μια πιο σκληρή στάση εναντίον της ΕΟΚΑ. Στις 22 Σεπτεμβρίου εκτελέστηκαν οι Στέλιος Μαυρομάτης, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης. Ο Γρίβας διέταξε αντίποινα. Ο απολογισμός ήταν 20 άτομα θανατώθηκαν: 10 Βρετανοί, 8 Έλληνες "προδότες" και 2 Τουρκοι, σε συνολικά 285 επιθέσεις. Ο [[Νίκος Σαμψών]], ο οποίος καθοδηγούσε και νεαρότερους αγωνιστές, ανέλαβε δράση. Στις 28 Σεπτεμβρίου εκτέλεσε ενα λοχαγό του στατού (στρατίατρο) στην λευκή γραμμή μιας διασταύρωσης. Την ίδια μέρα επιτέθηκε σε 3 άγγλους αστυνομικούς στην οδό Λήδρας στην παλιά Λευκωσία, σκοτώνοντας τους 2 και τραυματίζοντας τον τρίτο.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=573}} Οι άγγλοι επέβαλαν κατ' οίκον περιορισμό σε 60 χιλιάδες οικογένιες περίπου, ενώ υπέβαλλαν σε καψώνια τους άρρενες κατοίκους. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=575}}
 
Στις 10 Οκτωμβρίου ξεκίνησε η επιχείρηση «Ξεφτέρι» στην οποία συμμετείχα 3 χιλιάδες στρατιώτες. Από καθαρή τύχη ανακαλύψαν κρυσφύγετο σε αγροτική κατοικία τους Θάσο Σοφοκλέους, Φώτη Χριστοφή και ακόμη τέσσερα μέλη της ΕΟΚΑ. Παρόλη την επιτυχία της επιχείρησης, οι τουρκοκύπριοι αντέδρασαν για την κακομεταχείρηση από τις αγγλικές δυνάμεις. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=577}}
 
Στις 23 Οκτωμβρίου, σημειώθηκε στο Λευκόνοικο η πιο αιματηρή επίθεση του μήνα. Οι σκωτσέζοι στρατιώτες συνήθιζαν, αφού έπαιζαν ποδόσφαιρο να πίνουν νερό από μια βρύση στην γωνιά του γηπέδου. Ανδρες της ΕΟΚΑ το αντιλήφθησαν, έθαψαν κοντά στην βρύση μια βόμβα και την πυροδότησαν μετά απο σηνιάλο κοριτσιών που παρακολουθούσαν τους βρετανούς στρατιώτες. 2 στρατιώτες πέθαναν και πολλοί τραυματίστηκαν. Ακολούθησε κακομεταχείριση του πληθυσμού. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=577}}. Συνολικά τον Οκτώμβριο σκοτώθηκαν 20 άτομα σε 129 περιστατικά βίας.
 
O Νοέμβρης του 1956 έμεινε γνωστός ως '''«Μαύρος Νοέμβρης»'''. Οι αλεξιπτωτιστές αποσύρθηκαν από τις επιχειρήσεις και απο την ΕΟΚΑ σημειώθηκαν 416 επιθέσεις που στοίχισαν την ζωή σε 15 στρατιώτες, 4 βρετανούς πολίτες, 10 Έλληνες και 1 Τούρκο αστυνομικο. Η ΕΟΚΑ είχε ξεκινήσει να χρησιμοποιεί ένα νέο όπλο, τις νάρκες εκτόξευσης θραυσμάτων και νάρκες εδάφους με πυροδότηση από μακριά. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=581}}. Ο Σαμψων εκτέλεσε ένα λοχία, δυο οπλισμένους άγγλους επιχειρηματίες και ενα γνωστό νεαρό δημοσιογράφο, τον Ανγκους ΜακΝτόναλντ- μετά από αυτό ο Γρίβας τον έπαυσε γιατί ο δημοσιογράφος ήταν άοπλος και φιλικά διακείμενος προς την ΕΟΚΑ. Στην Λεμεσό η ομάδα του Μιχαλάκη Θρασυβουλίδη σκότωσε 3 στρατιώτες και 1 Αστυνομικό. Πάλι στην Λεμεσό, ένας άγγλος γιατρός πυροβολήθηκε σαν εξέταζε ασθενή. Οι Βρετανοί που ζούσαν στην Κύπρο ξεκήνησαν να πουλούν τις περιουσίες τους και να φεύγουν. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=581-2}}
 
Ο Χάρντινγκ εισήγαγε πιο αυστηρούς νόμους, παρακωλύοντας την δικαστική έρευνα παραπτομάτων της αστυνομίας, ώστε να γίνουν πιο σκληρές οι ανακρίσεις. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=585}}. Αρκετοί νεαροί προ του φάσματος της θανατικής ποινής μιλούσαν στους ανακριτές. Πρωτού απολυθούν, έπρεπε να υπογράψουν πως οι ανακριτές τους φέρθηκαν καλά. Για να σβήσουν τα ίχνη της κακοποίησης, η περίοδος κράτησης επιμηκύνθηκε στις 28 ημέρες- όλο αυτό το διάστημα ο κρατούμενος ήταν σε απομόνωση και η οικογένεια του -ή ο συνήγορος του- δεν ήξερε που βρισκόταν. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=586}}
 
Οι νέοι νόμοι οδήγησαν σε επιτυχίες κατά της ΕΟΚΑ, όμως ο Γρίβας υποψιάστηκε πως ήταν προϊον προδοσίας από το ΑΚΕΛ, στελέχη του οποίου είχαν απελευθερωθεί πρόσφατα. Γράφει πως η ΕΟΚΑ είχε 3 εχθρούς: τους Βρετανούς, τους κομμουνιστές και τους Τούρκους.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=587}}: O Ρίχτερ παραπέμπει στα Απομνημονεύματα του Γρίβα, The memoirs of General Grivas αγγλική έκδοση, σελ. 104</ref> Ο αντιαποικιακός αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκίνησε να λαμβάνει ενδοεμφυλιακά χαρακτηριστικά: σε 96 επιθέσεις τον επόμενο μήνα, από τα 15 θύματα, οι 13 ήταν Έλληνες και οι 2 άγγλοι.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=587}} Οι επιθέσεις γινόντουσαν μπροστά στα βλέμματα του κόσμου για να εκφοβίσουν άλλους πιθανούς προδότες. Ο Γρίβας υποψιαζόταν για προδότη οποιονδήποτε συλλαμβανόταν, ακόμη και όσους δραπεύτευαν γιατί μπορούσε να ήταν σκηνοθετημένη η απόδραση. Όσοι έφευγαν στο εξωτερικό, ο Γρίβας στοχοποιούσε την οικογένεια του.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=587}}
 
Τον Ιανουάριο του 1957, οι άγγλοι πιάσανε την ομάδα του Σαμψών κατά την διάρκεια μιας εκτέλεσης. Ο Σαμψών διέφυγε, αλλά επειδή ένας από την ομάδα του μίλησε, κατάφεραν να τον ταυτοποιήσουν. Ο Σαμψών κατέφυγε αρχικά στην Μόρφου και αργότερα στο Δάλι. Άλλοι άνδρες του Σαμψών όμως, στην Λευκωσία συνέχισαν την δράση σκοτώνοντας 3 Βρετανούς (2 πολίτες){{sfn|Ρίχτερ|2011|p=588}} Τελικά όμως ο Σαμψών συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο (γλύτωσε όμως από τα μέτρα αμνήστευσης που εξαγγέλθηκαν κατά την ανεξαρτησία της Κύπρου){{sfn|Ρίχτερ|2011|p=589}}
 
===== Οι θάνατοι του Μάρκου Δράκου, Στυλιανού Λένα και Γρηγόρη Αυξεντίου =====
Τον Ιανουάριο του 1957, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Black Mac» εξαρθώθηκε η ομάδα του Γιωργκάτζη. Ο ίδιος διέφυγε και εντάχθηκε στην ομάδα [[Γρηγόρης Αυξεντίου | Γρηγόρη Αυξεντίου]]. Οι Βρετανοί ξεκίνησαν τις έρευνες και κήρυξαν μεγάλες περιοχές σε «ζώνες θανάτου» όπου μπορούσαν να πυροβολίσουν χωρίς προειδοποίηση. Κατά τις έρευνες, στις 19 Ιανουαρίου, η ομάδα του Μάρκου Δράκου συνεπλάκη με τους άγγλους και ο Μάρκος Δράκος, σε ηλικία 24 χρονών σκοτώθηκε με μια ριπή απο αυτόματο στην κοιλιά. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=590-2}}
 
Οι αγγλοι εξάρθρωσαν την ομάδα του Κυριάκου Μάτση στην Πιτσιλιά και συνέλαβαν την ομάδα του Νίκου Σπανού στο Όμοδος. Στις 17 Φεβρουαρίου, τραυματίστηκε σοβαρά και απεβίωσε λίγες μέρες αργότερα ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ Στυλιανός Λένας. Η μόνη ομάδα ανταρτών που παρέμεινε στο Τρόοδος ήταν του Αυξεντίου. Η ομάδα του είχε κρυφτει σε περιοχή κοντά στην Μονή Μαχαιρά. Μετά από προδοσία ενός συλληφθένοντος της ομάδας του Όμοδος και ενός βοσκού της περιοχής, οι Άγγλοι εντόπισαν το κρησφύγετο του Αυξεντιου. Ήταν μια καλά καμουφλαρισμένη τρύπα στο βουνό με ύψος 1,2 μετρα, πλάτος 3 μέτρα και βάθος 2μέτρα. Οι άγγλοι ήταν τόσο σίγουροι για την επιτυχία τους, που κάλεσαν δημοσιογράφους να κινηματογραφήσουν την επιχείρηση. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=590-2}}
 
Στις 3 Μαρτίου 1957, Άγλλοι στρατιώτες, περικύκλωσαν το κρησφύγετο του , που βρισκόταν κοντά στην ιερά Μονή Μαχαιρά. Μέσα στο ίδιο κρησφύγετο βρίσκονταν άλλοι τέσσερις αγωνιστές της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Στυλιανού, ο Αυγουστής Ευσταθίου, ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Φειδίας Συμεωνίδης. Με διαταγή του Αυξεντίου οι τέσσερις συναγωνιστές του βγήκαν από το κρησφύγετο. Οι Άγγλοι τον διέταξαν να βγεί από το κρυσφύγετο, όμως απάντησε με μια ριπή η οποία σκότωσε τον υπαξιωματικό Π. Μπράουν. Ενας αξιωματικός, συρθηκε στην οροφή του κρυσφύγετου και πέταξε χειροβομβίδα εντός. Επειδή οι βρετανοί δεν ήξεραν αν θα ζούσε ο Αυξεντίου, έστειλαν τον Ευσταθίου να ελέγξει. Ο Ευσταθίου μπήκε στο κρυσφήγετο για να βρει τον Αυξεντίου ελαφρά μόνο τραυματισμένο. Αρνήθηκε όμως να ξαναβγεί και πολέμησε μαζί του για 8 ώρες απωθόντας τους βρετανούς με χειροβομβίδες. Τελικά οι άγγλοι αποφάσισαν να περιλούσουν με βενζίνη το κρυσφύγετο και να του βάλουν φωτιά. Μολις εβαλαν φωτιά, ο Ευστρατίου φλεγόμενος βγήκε έξω, γιατί όπως είπε προτιμούσε να πεθάνει από σφαίρα παρά να καεί. Οι θερμοκρασία που αναπτυχθηκε ήταν τόση, που δεν μπορούσαν να πλησιάσουν το κρυσφήγετο ως το επόμενο πρωϊ, για να βρούν το απανθρακωμένο σώμα του Αυξεντίου, ο οποίος έμελλε να αποθεωθεί απο την μετέπειτα βιβλιογραφία. Σύμφωνα με τον Γρίβα, ο 28χρονος Αυξεντίου, ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία μαχητής της ΕΟΚΑ.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=593-595}}
 
Μετά τον θάνατο του Αυξεντίου, το αντάρτικο της ΕΟΚΑ στα βουνά είχε εξαρθρωθεί πλήρως. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=595}}
 
=== Οι πολιτικές εξελίξεις για το Κυπριακό ===
Αυτό το διάστημα, η Βρετανία έθεσε ταφόπλακα στο αίτημα των ελληνοκυπρίων για ένωση καθώς αναγνώρισε το δικαίωμα των τουρκοκυπρίων για αυτοδιάθεση. {{refn|group="Σημ"|Στην συνάντηση Μεντερές με Λέννοξ-Μπόυντ, (16 Δεκεμβρίου 2016) ο τουρκος πρωθυπουργός ζήτησε να παραμεριστεί το σύνταγμα Ραντκλιφ και παρότι αρχικά αρνήθηκε ο άγγλος υπουργός αποικειών, ύστερα υποχώρησε. Οταν έφτασε στην Αγγλία, έδωσε την δηλωση του σύμφωνα με την οποία: "''Όταν έρθει η ώρα [...]πρόθεση της κυβ΄ρσνησης της ΑΜ ειναι να διασφαλισει πως κάθε άσκηση της αυτοδιάθεσης, πρέπει να γίνει με τέτοιον τρόπο ώστε η τουρκοκυπριακή κοινότητα, στον ίδιο βαθμό με την ελληνκύπριακή κοινότητα [...] να έχει την ελευθερία να αποφασίσει μόνη της περί του μελλοντικού καθεστώτος της{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=556-7}}}}.Μέχρι τότε ήταν δυνατή η Ένωση με αυστηρή προστασία της τούρκικης μειονότητας. Για τους Βρετανούς, ο ελιγομός αυτός ήταν η συνέχεια της πολιτικής τους του διαίρει και βασίλευε.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=564}}
==== Το Σύνταγμα Ράντκλιφ ====
Ο άγγλος συνταγματολόγος Ράντκλιφ έφτασε στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου. Σκοπός της επίσκεψης του ήταν η εμπειρική διερεύνηση και η υποβολή εισηγήσεων για καταρτισμό συντάγματος αυτοκυΒέρνησης του Κυπριακού λαού.Οι Έλληνες της Κύπρου έμειναν σταθερά προσηλωμένοι στο αίτημα της αυτοδιάθεσης και δεν είχαν καμιά επαφή με τον Ράντκλιφ. Το σύνθημα που επικρατούσε τότε ήταν «ουδεμία διαπραγμάτευσις άνευ του Μακαρίου». Αυτό εφαρμόστηκε στην πράξη. Μόνο ο δήμαρχος Λευκωσίας Θεμιστοκλής Βέργης τον συνάντησε, μετά από εξουσιοδότηση των συναδέλφων του, για θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης. Με τον Ράντκλιφ όμως ασχολήθηκαν τουρκοκύπριοι πολιτικοί. Ο Κιουτσουν σε συνάντηση, του τόνισε πως το μελλοντικό σύνταγμα πρέπει να προβλέπει την ισοτιμία των δυο κοινοτήτων. Έτσι ο Ράντκλιφ, μετά απόσύντομη παραμονή του στην Κύπρο, αναχώρησε για το Λονδίνο στις 2 Αυγούστου 1956. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=563}}
 
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1956, ο Ράντκλιφ ήρθε πάλι στην Κύπρο αλλά κανένας Ελληνοκύπριος δεν τον πλησίασε για συνομιλίες. Έτσι συμπλήρωσε ο ίδιος το έργο του και το υπέβαλε στη Βρετανική Κυβέρνηση, στις 14 Νοεμβρίου. Ήταν ένα φιλελεύθερο σύνταγμα στο οποίο πρότεινε την δυαρχία νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, με ενισχυμένη προστασία μειονοτήτων, ενώ άφηνε ανοικτό τον δρόμο για την αυτοδιάθεση. Δεν έπαυε όμως να είναι ένα αποικιακό σύνταγμα.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=547}} Οι προτάσεις Ράντκλιφ κοινοποιήθηκαν στην Ελληνική Κυβέρνηση από τον Υπουργό Αποικιών Λέννοξ Μπόϋντ, που πήγε στην Αθήνα ειδικά γι' αυτό το σκοπό. Δυο άλλοι απεσταλμένοι στάληκαν στη Μαχέ των Σεϋχέλλων για ενημέρωση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο οποίος αρνήθηκε να συζητήσει οποιοδήποτε πολιτικό ζήτημα κατά τη διάρκεια της εξορίας του.
 
Η Ελληνική Κυβέρνηση στις 16 Δεκεμβρίου απέρριψε το σύνταγμα Ράντκλιφ, γιατί όπως δήλωσε ούτε φιλελεύθερο και δημοκρατικό ήταν ούτε οδηγούσε στην αυτοδιάθεση ούτε ήταν σύμφωνο με τις θεμελιώδεις αρχές του ΟΗΕ. Το χαρακτήρισε «όργανον ξενικής κυριαρχίας, επώληθεν δια της βίας επί ενός απροθύρου λαού». Ο Μακάριος απέρριψε κάθε διάλογο όσο παραμένει εξορία.{{sfn|Βαρνάβα|2002|p=230}}
 
Στις 18 Φεβρουαρίου 1957, άρχισε η συζήτηση του Κυπριακού στην Πολιτική Επιτροπή της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Η Ελληνική Κυβέρνηση, με την ηγεσία του Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ, υποστήριξε την εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης στην Κύπρο, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την εξέταση των Βιαιοπραγιών των Άγγλων έναντι των κατοίκων του νησιού. Η Βρετανική Κυβέρνηση με δική της προσφυγή είχε καταγγείλει την Ελλάδα ότι ενίσχυε υλικά και ηθικά την ΕΟΚΑ και ότι με τις ραδιοφωνικές της εκπομπές συνέβαλλε στην ανταρσία του Κυπριακού λαού. Ο Βρετανός αντιπρόσωπος αναφέρθηκε στα «ευρύτατα ρέτρα αυτοκυβέρνησης» και στις ιδιοτυπίες του προτεινομένου συντάγματος, οι οποίες «οφείλονται στις ειδικές συνθήκες του Νησιού, συνθήκες που επιβάλλουν την κατοχύρωση των συρφερόντων όλων των κοινοτήτων. Ο αντιπρόσωπος της Τουρκίας υποστήριξε τη συνέχιση του υπάρχοντος καθεστώτος στην Κύπρο και ότι σε περίπτωση αλλαγής πρέπει να γίνουν διαβουλεύσεις μεταξύ της Βρετανίας και της Τουρκίας. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων υποβλήθηκαν πέντε προτάσεις για λύση του Κυπριακού. Τελικά η Γενική Συνέλευση στις 26 Φεβρουαρίου ψήφισε το ακόλουθο κείμενο:{{sfn|Βαρνάβα|2002|p=230-2}}
 
<blockquote>«Η Γενική Συνέλευσις, αφού εξήτασε το Κυπριακόν ζήτημα και εν τη πεποιθήσει ότι η λύσις του προβλήματος τούτου απαιτεί ατμόσφαιραν ειρήνης και ελευθερίας εκφράσεως, διερμηνεύει την ζωηράν ευχήν περί εξευρέσεως ειρηνικής, δημοκρατικής και δικαίας λύσεως, συμφώνως προς τας αρχής και τους σκοπούς του Χάρτου των Ηνωρένων Εθνών και την ελπίδα, ότι θα επαναρχίσουν διαπραγματεύσεις, αι οποίαι και θα συνεχισθούν προς τον σκοπόν τούτον»{{sfn|Βαρνάβα|2002|p=230-2}}.</blockquote>
 
==== Προταση Γρίβα για Εκεχειρία με επιστροφή Μακαρίου ====
Στις 14 Μαρτίου 1957, μετά το επιτυχημένο για την Ελληνική πλευρά ψήφισμα του ΟΗΕ, ο Γρίβας σε ανακοίνωση του κάλεσε τους Αγγλους να απελευθερώσουν τον Μακάριο και η ΕΟΚΑ να κυρήξει εκεχειρία.<blockquote>«Η ημετέρα Οργάνωσις, ουρρορψουρένη προς το πνεύρα της αποφάσεως του ΟΗΕ, δια της οποίας εκφράζεται η επιθυρία ειρηνικής και δικαίας λύσεως του Κυπριακού, Βάσει των αρχών του Καταστατικού Χάρτου του ΟΗΕ, και διά να διευκολύνει την επανάληψιν διαπραγρατεύσεων ρεταξύ της Αγγλικής Κυβερνήσεως και του πραγματικού εκπροσώπου του Κυπριακού λαού Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, δηλοί ότι είναι πρόθυμος να διάταξη την αναστολήν των επιχειρήσεων, ευθύς ως ήθελεν απελευθερωθή ο Εθνάρχης Μακάριος»</blockquote>Στις 28 Μαρτίου 1957 σε συνεδρία του Βρετανικού Υπουργικού Συμβουλίου ανακοινώθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων από τον Υπουργό Αποικιών Λέννοξ Μπόϋντ. Σύμφωνα με αυτή, ο Αρχιεπίσκοπος και οι τρεις συνεξόριστοί του μπορούσαν να μεταβούν οπουδήποτε πλήν της Κύπρου.{{sfn|Βαρνάβα|2002|p=233}}
 
==== Συγκρότηση Πολιτικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ) ====
Για ενίσχυση του Αγώνα της ΕΟΚΑ ο Διγενής τον Αύγουστο του 1956 δημιούργησε την Πολιτική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ), που εργάστηκε για τη διατήρηση αρραγούς εσωτερικού μετώπου, την εξύψωση του ηθικού του λαού και την καταπολέμηση της προπαγάνδας του αντιπάλου.
 
Υπό την καθοδήγηση της ΠΕΚΑ λειτούργησε το Ενιαίο Αρραγές Εθνικόν Μέτωπον (ΕΑΕΜ), που απέβλεπε στην αντιμετώπιση του τουρκικού κινδύνου.{{sfn|Βαρνάβα|2002|p=236-8}}
 
=== Οι πρώτες διακοινοτικές συγκρούσεις ===
Στις 11 Ιανουαρίου 1956, μέλη της ΕΟΚΑ εκτέλεσαν τον τουρκοκύπριο αστυνομικό Αλή Ριζά, στην Πάφο. Στην Κηδεία του ξέσπασαν ταραχές από τους τουρκοκύπριους άλλων πόλεων που επιτέθηκαν σε καταστήματα ελληνοκυπρίων. Στα τέλη Μαρτίου, ένα τουρκόπουλο από το χωριό Βασιλεία (δυτικά της Λαπήθου) ανέφερε στην αστυνομία, ότι κάποιος έλληνας πετροβόλησε στρατιωτικό φορτηγό. Αυτό οδήγησε σε επιθέσεις Ελλήνων της περιοχής κατά Τούρκων με αποτέλεσμα να τραυματιστούν 15 Τούρκοι και 2 Έλληνες. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=492}}
 
Τα επόμενα διακοινοτικά επεισόδια ξεσπάσανε όταν πάλι μέλη της ΕΟΚΑ, πυροβόλησαν και σκότωσαν τουρκοκύπριο αστυνομικό στην Λευκωσία. Μια νεαρή 17χρονη τουρκοκύπρια κατάφερε να ρίξει ένα δράστη στο έδαφος και να τον κρατήσει μέχρι να φτάσουν οι αστυνομικές δυνάμεις. Η είδηση του θανάτου πάντως οδήγησε να υπάρξουν ταραχές όπου σκοτώθηκε 1 τούρκος φύλακας. Υπήρξαν καταστροφές σε ελληνικά καταστήματα. Την επομένη μέρα έγιναν διαδηλώσεις σε όλες τις πόλεις. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=492}}
 
Στις 21 Μαϊου, μετά το μνημόσυνη Καραολή και Δημητρίου στην εκκλησία της Φανερωμένης, ξέσπασαν βίαια επεισόδια πέριξ της εκκλησίας τραυματιζοντας βαριά δυο Τούρκους αστυνομικούς. Ο ένας (Ιφράν Αλί-Ifran Ali) πέθανε με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν βίαιες ταραχές μέσα στην παλιά πόλη της Λευκωσίας. Οι ζημιές έφτασαν στις 4.400 στερλίνες. Στις 23 Μαϊου εκτελεστές της ΕΟΚΑ πυροβόλησαν τον τουκοκύπριο αστυνομικό Αχμέτ Λαζανί (Ahmet Lisani) σε καφενείο στην Πόλη Χρυσοχούς, πράγμα που οδήγησε σε νέοες συγρκουσεις από τους τουρκοκύπριους σε όλες τις πόλεις. Στα τέλη Μαϊου, δολοφονήθηκαν 2 τουρκοκύπριοι αστυνομικόί στην Πάφο, ενώ στην Λάρνακα σημειώθηκε μαζική συμπλοκή με 6 Ελληνες και 7 Τούρκους τραυματίες. Στις 27 Μαϊου 1956, Τουρκοι και Έλληνες πάλι συγκρουστήκαν στην Αφάνεια, κοντά στην Τύμβου, με αποτέλεσμα να υπάρξουν νεκροί. Στην Πάφο, σε βόμβα σκοτώθηκε τουρκοκύπριος αστυνομικός. Στις 28 Μαϊου η Times of Cyprus έγραφε οτι η διακοινοτική βία στην Κύπρο ήταν πλέον γεγονός, με το κυπριακό ζήτημα να αποκτάει άλλη μια διάσταση. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=494-5}}
 
Η αυξανόμενη ένταση μεταξύ ελλήνων και τούρκων εξυπηρετούσε τους βρετανούς, καθώς δικαιολογούσαν την παρουσία τους στο νησί.
{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=498}} Οι πρώτες διακοινοτικές συγκρουσεις ώθησαν τις αρχές να χωρίσουν τις κοινότητες με συρματοπλέγματα. Στην Λευκωσια, η γραμμή που περνούσε από την καρδιά της πόλης ήταν ο πρόδρομος της τωρινής "Πράσινης Γραμμής". Οι κάτοικοι που μένανε στην "λάθος" πλευρά αισθανόντουσαν ότι έπρεπε να μετακομίσουν και οι κοινότητες αρχίσαν να απομακρύνονται. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=499}}.
 
== Περίοδος από Απελευθέρωση Μακαρίου εως Παραίτηση Χαρτινγκ. (Μάρτιος 1957 - Οκτώβριος 1957) ==
 
Το θερμόμετρο στην Κύπρο ξανανέβηκε απότομα στις 13 Μαρτίου, με το απαγχονισμό του Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Ο Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε σε ηλικία 18 ετών για οπλοκατοχή. 40 βουλευτές των εργατικών προσπάθησαν να αποτρέψουν την εκτέλεση. Ακόμη και ο Τζέιμς Φουλτον, επικεφαλής του αμερικάνικου κογκρέσου λέγεται πως τηλεφώνησε στον Χάρντινγκ, ο οποίος όμως δεν έδειξε επιείκια. Ο Παλληκαρίδης καταγόντας από την Πάφο, ο πατέρας του ήταν αστυνομικός και συμμετείχε από νωρίς στις διαδηλώσεις υπερ της ΕΟΚΑ. Με την εκτέλεση, ξέσπασαν στην Ελλάδα σοβαρές ταραχές.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=616-7}}
 
Στις 31 Μαρτίου, ο Γρίβας κηρύξει αναστολή των επιχειρήσεων της ΕΟΚΑ, για να δώσει ώθηση στις διπλωματικές προσπάθειες, όπως ανάφερε.
 
Στις 17 Απριλίου Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και οι συνεξόριστοί του έφτασαν στην Αθήνα. Ο Μακάριος μπροστά σε πλήθος κόσμου εκφωνεί μια ιστορική ομιλία. Στις 19 Ιουνίου 1957 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σε συνέντευξή του στην Αθήνα με Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους κατήγγειλε τα βασανιστήρια των Άγγλων στην Κύπρο, ανέφερε συγκεκριμένες περιπτώσεις και ζήτησε τη διενέργεια αμερόληπτης διεθνούς έρευνας.
 
Στην Κύπρο η ΕΟΚΑ ξαναγέμιζε τις σειρές της με νέα μέλη. Ο Χάρντιγνκ τον Ιούνιο του 1957 κατάργησε την θανατική ποινή για οπλοκατοχή.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=709}}
Στις 19 Ιουνίου 1957 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος σε συνέντευξή του στην Αθήνα με Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους κατήγγειλε τα βασανιστήρια των Άγγλων στην Κύπρο, ανέφερε συγκεκριμένες περιπτώσεις και ζήτησε τη διενέργεια αμερόληπτης διεθνούς έρευνας. Οι καταγγελίες του προκάλεσαν παγκόσμια συγκίνηση.
 
=== Παραίτηση Χαρτινγκ ===
Την 21η Οκτωβρίου 1957 ανακοινώθηκε, στο Λονδίνο και στη Λευκωσία συγχρόνως, η παραίτηση του Κυβερνήτη της Κύπρου Χάρντιγκ και η αντικατάσταση του από τον Σερ Χιού Φούτ, Κυβερνήτη τότε της Ιαμαϊκής.
Την 21η Οκτωβρίου 1957 ανακοινώθηκε, στο Λονδίνο και στη Λευκωσία συγχρόνως, η παραίτηση του Κυβερνήτη της Κύπρου Χάρντιγκ και η αντικατάσταση του από τον Σερ Χιου Φουτ, Κυβερνήτη τότε της Ιαμαϊκής. Αναχώρησε για το Λονδίνο στις 4 Νοεμβρίου 1957. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων λίγο πριν την αναχώρηση τους, αν έκρινε υπερβολικά αυστηρά τα μέτρα που πήρε ως Κυβερνήτης έναντι του Κυπριακού λαού, απάντησε: «''Βεβαίως όχι. Όταν έφθασα εις Κύπρον, συνήντησα μίαν βάναυσον και απάνθρωπον Οργάνωσιν, υποστηριζομένην υπό μιας ασυνειδήτου Εκκλησίας. Δεν πιστεύω ότι το έργον μου θα ηδύνατο να εκτελεσθή κατ' άλλον τρόπον''».<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=263-268}}</ref>
 
== Περίοδος Χιου Φουτ (Οκτώβριος 1957 - Φεβρουαρίος 1959) ==
 
Ο νέος κυβερνήτης της Κύπρου ήταν ο Χιού Φούτ. Από την αρχή θέλησε να δείξει ένα φιλελεύθερο πρόσωπο διακυβέρνησης: επιτάχυνε τους ρυθμούς απόλυσης των κρατουμένων και προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Μακάριο. Δήλωσε στον Τσαρλς Φόλεϋ των ''Times of Cyprus'' πως πίστευε στην αρχή της αυτοκυβέρνησης και δεν ήταν ποτέ γιεσμαν του Λονδίνου. Ο Γρίβας ανακοίνωσε πως θα έδινε χρόνο στο Φουτ, όμως στο ημερολόγιο του έγραφε πως είναι εξερετικά δύσπιστος και απεχθανόταν την «αύρα φιλελευθερισμού» που ειχε δημιουργήσει ο Φουτ γύρω από τον εαυτό του.<ref>{{harvnb|Ρίχτερ|2011|p=739}}: Ο Ρίχτερ παραπέμεπιει στα απομνημονεύματα του Γρίβα, της αγγλικής έκδοσης, επιμέλειας Τσαρλς Φόλεϋ The memoirs of General Grivas, επιμ. Charles Foley, Praeger, Νέα Υόρκη, 1965 σ. 129</ref>. Με τον ερχομό του Φουτ ξέσπασαν μαθητικές διαδηλώσεις. Ο Φουτ έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον για την χρήση δακρυγόνων ενάντια σε μαθητές και κυρίως κορίτσια. Τις επόμενες μέρες επισκέφτηκε τον δήμαρχο Δέρβη (παρόλο που ο οποίος είχε δεσμευτεί στην ΕΟΚΑ για μποϋκοτάζ του Φουτ) και τον δρ Κιουτσιούκ ο οποίος ανέφερε το επεισόδιο όπου μερικές μέρες πριν, 3 τούρκοι αστυνομικοί βρέθηκαν σφαγιασμένοι με τσεκούρι στο χωριό Μελάνδρα της Πάφου. Ο Φουτ έκανε έκκληση για να μην υπάρξουν αντίποινα. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=741}} Οι Τούρκοι έβλεπαν με καχυποψία τον Φούτ γιατί νόμιζαν πως ήταν φιλέλληνας. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=743}} Με καχυποψία τον έβλεπε και η αποικιακή διοίκηση και οι στρατιωτικοι.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=745}}
 
Μετά από ένα κύκλο επαφών στο Λονδίνο, ο Φουτ γνωρίζοντας της τουρκική αδιαλλαξία από πρώτο χέρι γύρισε στην Κύπρο. Στις 27 Ιανουαρίου, ξέσπασαν ταραχές στην Λευκωσία, όπου τουρκοκύπριοι συγκρούστηκαν με τις αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας με συνολικό απολογισμό 7 τουρκοκύπριους νεκρούς ενώ τραυατίστηκαν 12 στρατιώτες, 28 αστυνομικοί και 14 πυροσβέστες. Ο Φουτ θεώρησε πως η Άγκυρα είχε υποκινήσει την βία. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=756}} Ακολούθησε επίσκεψη του στην Άγκυρα, όπου συνάντησε πέραν της τούρκικης αδιαλλαξίας αλλά και την περιφρόνηση. Οι τούρκοι αξιωματούχοι ζητούσαν επίμονα την διχοτόμηση του νησιού, κάτι που ο Φουτ αρνιόταν. Με την επιστροφή του, δήλωνε στις κατ' ιδίαν συναντήσεις «αντίκρισα τα βάθυ της κολάσεως». Πίσω από την αδιαλλαξία των τούρκων, κρυβόταν η απειλή εξόδου από το «σύμφωνο της Βαγδάτης» {{refn|group="Σημ"|Το Σύμφωνο της Βαγδάτης (Οργανισμός του Κεντρικού Συμφώνου - ΣΕΝΤΟ) αποτελούσε την προέκταση της δυτικής επιρροής στα νοτιοδυτικά σύνορα της Σοβιετικής Ενωσης, με σκοπό τον περιορισμό της σοβιετικής επέκτασης στη Μέση Ανατολή, τον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό Ωκεανό. Το Σύμφωνο περιελάμβανε την Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και το Πακιστάν με το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως συνδεδεμένα μέλη. "<ref>{{Cite news|url=http://www.kathimerini.gr/505791/article/epikairothta/kosmos/to-symfwno-ths-vagdaths|title=Το Σύμφωνο της Βαγδάτης,|last=Βενέτη|first=Ευάγγελου|date=08.12.2013|work=|language=el|archive-url=|archive-date=|accessdate=2018-02-27|via=}}</ref>}}
 
 
=== Δράση της ΕΟΚΑ ===
Στις 26 Νοεμβρίου 1957, η ΕΟΚΑ πραγματοποιεί δολιοφθορά στη Βάση Ακρωτηρίου.
 
Γραμμή 131 ⟶ 415 :
 
Στις 6 Απριλίου 1958, μια ανταρτική ομάδα της ΕΟΚΑ επιτέθηκε στον αστυνομικό σταθμό Κουτραφά και ανατίναξε το κτήριο, που έπαθε σοβαρές ζημιές.
 
Στις 19 Ιουνίου 1958, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Μακμίλλαν ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων βρετανικό συνεταιριστικό σχέδιο για πολιτική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Στο σχέδιο Μακμίλλαν οποίο διαφαίνεται καθαρά ως τελική λύση η διπλή ένωση (Σύνδεση της Κύπρου με Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία, συμμετοχή στη μεταβατική διακυβέρνηση αντιπροσώπων της ελληνικής και τουρκικής κυβέρνησης, διπλή ιθαγένεια των Κυπρίων - βρετανική και ελληνική για τους Ε/Κ, βρετανική και τουρκική για τους Τ/Κ)<ref name=":18">{{Cite journal|url=http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=234|title=Το Κυπριακό μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο|last=Γιάννη Μηλιού και Τάσου Κυπριανίδη|first=|date=1988|journal=Θέσεις|accessdate=|doi=}}</ref>. Απορρίπτεται αμέσως από τους Ελληνοκύπριους, ωστόσο κάλεσε ο Μακάριος τον Γρίβα να συνεχίσει την εκεχειρία.
 
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στον [[Μάχη του Αχυρώνα Λιοπετρίου|Αχυρώνα του Λιοπετρίου]] έγινε μία από τις πιο επικές μάχες, που έδωσε η ΕΟΚΑ. Τέσσερα μέλη της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Κάρυος, ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Φώτης Πίττας και ο Χρίστος Σαμάρας, εγκλωβιστηκαν στον Αχυρώνα του χωριού Λιοπέτρι από εγγλέζικα στρατεύματα, και επέλεξαν να αγωνιστούν μέχρι θανάτου αντί της παράδοσης. <ref>{{Cite web|url=https://lekythos.library.ucy.ac.cy/handle/10797/4438|title=Η μάχη στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου|last=|first=|date=|website=Λήκυθος|publisher=|accessdate=}}</ref>
 
=== Διπλωματικές Εξελίξεις ===
 
==== Το συνεταιριστικό Σχέδιο ΜακΜίλλαν ====
Στις 19 Ιουνίου 1958, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Μακμίλλαν ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων βρετανικό συνεταιριστικό σχέδιο για πολιτική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος. Στο σχέδιο Μακμίλλαν οποίο διαφαίνεται καθαρά ως τελική λύση η διπλή ένωση (Σύνδεση της Κύπρου με Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία, συμμετοχή στη μεταβατική διακυβέρνηση αντιπροσώπων της ελληνικής και τουρκικής κυβέρνησης, διπλή ιθαγένεια των Κυπρίων - βρετανική και ελληνική για τους Ε/Κ, βρετανική και τουρκική για τους Τ/Κ)<ref name=":18">{{Cite journal|url=http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=234|title=Το Κυπριακό μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο|last=Γιάννη Μηλιού και Τάσου Κυπριανίδη|first=|date=1988|journal=Θέσεις|accessdate=|doi=}}</ref>. Απορρίπτεται αμέσως από τους Ελληνοκύπριους, ωστόσο κάλεσε ο Μακάριος τον Γρίβα να συνεχίσει την εκεχειρία.
 
==== Μεσολάβηση ΝΑΤΟ ====
Με την διαφαινόμενη ναυάγιση του Σχέδιου ΜακΜιλλαν, η ελληνική κυβέρνηση προώθησε την εμπλοκη του ΝΑΤΟ. Ο Γ.Γ του ΝΑΤΟ Π.Α. Σπάακ πρότενε μια λύση του ζητήματος περισσότερο ευνοϊκή για την Ελλάδα. Στις 23/9/1958 ο Σπάακ διατυπώνει στην Αθήνα τις προτάσεις για την επίλυση του Κυπριακούς Επταετή μεταβατική κυβέρνηση με ελληνική πλειοψηφία, ενιαία βουλή και δυο δευτερεύουσες συνελεύσεις για αμιγώς κοινοτικά θέματα, πενταμερή διάσκεψη (Βρετανία, Ελλάδα, Τουρκία, Ε/Κ κοινότητα, Τ/Κ κοινότητα) για τον καθορισμό του τελικού καθεστώτος του νησιού. Η ελληνική και Ε/Κ πλευρά αποδέχεται τις προτάσεις Σπάακ δηλώνοντας, πλέον, ότι ως τελική λύση υποστηρίζει την ανεξαρτησία. Τελικά η μεσολαβητική προσπάθεια Σπάακ ναυαγεί, καθώς απορρίπτεται από τη Βρετανία και την Τουρκία.<ref name=":18" />
 
==== Πρόταση για Ανεξαρτησία από Μακάριο ====
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1958 ο Μακάριος διαβιβάζει και επισήμως την πρόταση της ανεξαρτησίας στη βρετανική κυβέρνηση. Έκτοτε η ανεξαρτησία θα αποτελέσει την επίσημη πολιτική στρατηγική τόσο της «Εθναρχίας», όσο και της ελληνικής κυβέρνησης. Βέβαια επρόκειτο για ένα πολιτικό ελιγμό, για την «ανεξαρτησία» ως ενδιάμεσο σταθμό για την προσάρτηση ολόκληρης της Κύπρου σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα μιας έως δύο δεκαετιών.<ref name=":18" />Το σχέδιο όμως απορρίπτεται από την Βρεττανία.
 
==== Συζήτηση στον ΟΗΕ ====
Το Κυπριακό ζήτημα συζητήθηκε για μια ακόμη φορά στη 13η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών τον Δεκέμβριο του 1958, όπου πέρασε ψήφισμα το οποίο ήτανε ήπια υπέρ των ελληνοκυπριακών θέσεων.
 
==== Κατασταλτικές επιχειρήσεις εναντίον ΕΟΚΑ από Αγγλία ====
Οι επιχειρήσεις των Άγγλων εναντίον της ΕΟΚΑ συνεχίστηκαν τον Δεκέμβριο του 1958 και μετά την έκδοση του περί Κύπρου ψηφίσματος του ΟΗΕ. Στα Βορειοανατολικά της Κύπρου άρχισαν στις 10 Δεκεμβρίου στρατιωτικές επιχειρήσεις σε μεγάλη κλίμακα, που επεκτάθηκαν αργότερα στην περιοχή του Λευκόνοίκου, το οποίο αποκλείστηκε για δέκα μέρες. Στις επιχειρήσεις αυτές πήραν μέρος και πολεμικά πλοία και αεροπλάνα. Στην επαρχία Κερύνειας οι κάτοικοι υπέφεραν από τον κατ' οίκον περιορισμό, που πολλές φορές ήταν πολυήμερος, όπως στην περίπτωση του [[Αββαείο Μπελαπάις|Πέλλα-Πάις]]. Ο στρατός προέβαινε σε κακοποιήσεις και ομηρία των χωρικών, για να κάμψει το ηθικό τους. Γι' αυτό ο Γρίβας έδωσε οδηγίες να αμύνονται τα γυναικόπαιδα εναντίον του στρατού.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002}}</ref>
 
== Συμφωνίες Ζυρίχης -Λονδίνου και ανεξαρτησία==
 
Μετά την συζήτηση του Κυπριακού στον ΟΗΕ, οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας Αβέρωφ και Ζορλού, αντάλλασσαν απόψεις για εξεύρεση λύσης του προβλήματος. Νέες συνομιλίες μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας και Τουρκίας έγιναν στο Παρίσι μεταξύ 18 και 20 Ιανουαρίου 1959. Επικράτησε τότε κλίμα αισιοδοξίας για λύση του Κυπριακού. <ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=354}}</ref>
 
1959: 11 Φεβρουαρίου: Ζυρίχη. Οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και Τουρκίας Κ. Καραμανλής και Α. Μεντερές υπογράφουν την ελληνοτουρκική Συμφωνία για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος.
 
=== Η συμφωνία της Ζυρίχης ===
19 Φεβρουαρίου: Λονδίνο. Υπογράφεται η τελική συμφωνία για το κυπριακό, που ολοκληρώνει την Πενταμερή Διάσκεψη (Βρετανία, Ελλάδα, Τουρκία, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι). Το Κυπριακό κράτος κηρύσσεται ανεξάρτητο με τους εξής βασικούς όρους<ref>http://www.kathimerini.gr/807463/article/epikairothta/ellada/oi-symfwnies-zyrixhs-kai-londinoy</ref>:
Στις 4 Φεβρουαρίου 1959, συναντήθηκαν στη Ζυρίχη οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας συνοδευόμενοι από τους συμβούλους τους. Εκεί συζητήθηκαν βασικές πτυχές του Κυπριακού. Στις 11 Φεβρουαρίου, οι Πρωθυπουργοί Καραμανλής και Μεντερές μονογράφησαν τις '''Συμφωνίες της Ζυρίχης''', που περιλάμβαναν τα εξής κείμενα:
 
1) Βασική διάρθρωσις της Δημοκρατίας της Κύπρου.
Το απαραβίαστο του Συντάγματος το οποίο προβλέπει την τουρκοκυπριακή μειονότητα συνδιαχειριστή της νέας κυβέρνησης με δικαίωμα βέτο ενώ άτυπα χωρίζει φυλετικά τις δυο εθνικές κοινότητες.
 
2) Συνθήκη Εγγυήσεως μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Μεγάλης Βρετανίας, της Ελλάδος και της Τουρκίας.
Ίδρυση ξεχωριστών Δήμων.
 
3) Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Ελλάδος και Τουρκίας.
Δικαίωμα μονομερές στρατιωτικής επέμβασης από πλευράς εγγυητριών δυνάμεων.
 
4) Συμφωνίαι Κυρίων συναφθείσαι μεταξύ των κ.κ. Καραμανλή και Μεντερές.
Αποστολή 950 και 650 ελλήνων και τούρκων στρατιωτών αντίστοιχα (ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ) ενώ η Αγγλία κρατά δυο σημαντικές σε έκταση περιοχές για στρατιωτικές Βάσεις.
 
Με Βάση τις γενικές αρχές που συμφωνήθηκαν, η Κύπρος ανακηρυσσόταν ανεξάρτητη Δημοκρατία με Προεδρικό σύστημα. Για να τονισθεί η έννοια του ανεξάρτητου, κυρίαρχου και ενιαίου κράτους, οι Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας αναλάμβαναν την υποχρέωση να υποστηρίξουν την είσοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας ως μέλους στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Η σημαία του νέου κράτους καθορίστηκε να είναι ουδέτερη. Επίσημες γλώσσες εγκρίθηκαν η ελληνική και η τουρκική
22 Φεβρουαρίου: Απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων.
 
Από τη Ζυρίχη οι δυο Πρωθυπουργοί αναχώρησαν για τις πρωτεύουσες των χωρών τους, ενώ οι δυο Υπουργοί Εξωτερικών έφυγαν για το Λονδίνο, για να κάνουν διαπραγματεύσεις με τους Άγγλους, ώστε να συμπληρωθούν οι Συμφωνίες με θέματα που τους αφορούσαν.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=355}}</ref>
23 Φεβρουαρίου: Δημοσιεύονται τα τελικά κείμενα των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου. 28 Φεβρουαρίου: Η ελληνική Βουλή απορρίπτει δύο προτάσεις δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης Καραμανλή για την πολιτική της στο κυπριακό.
 
1 Μαρτίου: Λευκωσία. Επιστροφή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και ενθουσιώδης υποδοχή του από τον κυπριακό λαό. Μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα εκφωνείται το «Νενικήκαμεν». 9 Μαρτίου: Διατάσσεται από τον Γρίβα Διγενή και τυπικά η κατάπαυση πυρός.
 
=== Η Συμφωνία Λονδίνου ===
17 Μαρτίου: Επιστροφή του Γ. Γρίβα στην Αθήνα. Του επιφυλάσσεται θριαμβευτική υποδοχή<ref>http://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/katochyrosi-tis-anexartisias-tis-kyprou-1i-martiou-1959/</ref>. Οι επόμενες εξελίξεις στην Ελλάδα τον καθιστούν πολιτικό ουραγό ύστερα από μια περίοδο ηρωοποίησής του.
Στις 17 Φεβρουαρίου, προγραμματίστηκε μια Πενταμερής Διάσκεψη στο Λάνκαστερ Χάουζ του Λονδίνου, στην οποία θα συμμετείχαν οι Κυβερνήσεις της Βρετανίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας και αντιπρόσωποι των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων για υπογραφή των τελικών Συμφωνιών της ανεξαρτησίας της Κύπρου.
 
Ο Νίκος Κρανιδιώτης περιγράφει τις ανησυχίες του Μακάριου πριν την υπογραφή, στις 18 Φεβρουαρίου<blockquote>«Το βράδυ της μέρας εκείνης ήταν ασφαλώς ένα από τα πιο δραματικά της ζωής του. Βημάτιζε μέσα στο δωμάτιο χωρίς να μιλά. Ήταν φανερό ότι τον απασχολούσε πολύ το γεγονός, ότι είχε δώσει κατ' αρχήν τη συγκατάθεση του. Η μελέτη όμως των κειμένων τού δημιούργησε αργότερα πολλές αρφιβολίες και αρφιταλαντεύσεις. Η εγκατάλειψη της Ένωσης, η επαναφορά των Τουρκικών στρατευράτων στην Κύπρο, η δεσμευμένη ανεξαρτησία, η δυαδική προεδρία, οι χωριστές βουλές, οι εκτεταμένες κατά κυριαρχία Βρετανικές βάσεις εξουδετέρωσαν ουσιαστικά εκείνα, που αρχικά ο Αρχιεπίσκοπος είχε θεωρήσει σαν πλεονεκτήρατα μιας έστω και συμβατικής λύσης. Η θέση του ήταν δεινή».<ref>{{harvnb|Κρανιδιώτης|1981|page=95}}</ref></blockquote>Ο Αρχιεπίσκοπος, ύστερα από σοβαρό προβληματισμό, είπε στον Ν.Κρανιδιώτη το πρωί του 19ης Φεβρουαρίου:<blockquote>«Πήρα στο τηλέφωνο την Ελληνική Αντιπροσωπία και έδωσα την τελική συγκατάθεση μου».<ref>{{harvnb|Κρανιδιώτης|1981|page=95}}</ref></blockquote>Το απόγευμα της 19ης Φεβρουαρίου 1959, στις 3 30 μ.μ., συνήλθε η Πενταμερής Διάσκεψη του Λονδίνου και υπογράψαν τα πέντε μέλη (Ελλάδα, Τουρκία, Βρεττανία, ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή αντιπροσωπία)<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=359-361}}</ref>
13 Δεκεμβρίου: Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εκλέγεται με άνετη πλειοψηφία (66.28%) πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αντιπρόεδρος, χωρίς ανθυποψήφιο, εκλέγεται ο Φαζίλ Κουτσιούκ.
 
=== Αντιδράσεις στην υπογραφή Συμφωνιών ===
1960: 16 Αυγούστου: Τελετή εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και έπαρση της σημαίας του νέου κράτους<ref>http://www.law.gov.cy/law/lawoffice.nsf/dmlindependence_gr/dmlindependence_gr?OpenDocument</ref>.
 
==== Αντίδραση από τον λαό της Κύπρου ====
==Αποτίμηση δράσης ΕΟΚΑ==
Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο την 1η Μαρτίου 1959- Στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας τον υποδέχθηκαν ο Κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ, ο Μητροπολίτης Κιτίου Ανθιμος και άλλοι επίσημοι.Ο Αρχιεπίσκοπος όρθιος μέσα σε ανοικτό αυτοκίνητο χαιρετούσε τα πλήθη που παραλληρούσαν από ενθουσιασμό , και είχαν παραταχθεί στους δρόμους της Λευκωσίας, για να υποδεχθούν τον θρησκευτικό και εθνικό τους ηγέτη.<ref>{{harvnb|Βαρνάβα|2002|p=366}}</ref>
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ δεν κατάφερε να πετύχει τον στόχο της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα<ref>http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=422844</ref>. Οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου οδήγησαν στην ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος υπό κηδεμονία και με τις εγγυήσεις της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Βρετανίας. Το κράτος που ιδρύθηκε το 1960 λειτούργησε ως δικοινοτικό για τρία μόνο χρόνια. Ακολούθησε η τουρκική ανταρσία τα Χριστούγεννα του 1963 και οι δικοινοτικές ταραχές. Το 1974 το πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών και της ΕΟΚΑ Β' κατά του Μακαρίου οδήγησε στη τουρκική εισβολή και στη κατοχή που η μεγαλόνησος βιώνει μέχρι σήμερα.
 
 
==Σημαντικά μέλη της ΕΟΚΑ==
==== Αντίδραση από Γρίβα ====
Ο Γρίβας αποδέκτηκε, με πικρία, τις συμφωνίες. Μετά από μέρες σιωπής, καθώς δεν γνώριζε τις ακριβείς συμφωνίες, εξέδωσε προκύρηξη, τροποποιημένη μετά από υποδείξεις του Μακαρίου:<ref name=":18" /><blockquote>«ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ ΛΑΟΝ</blockquote><blockquote>''«Όταν την 1ην Απριλίου 1955 ύψωσα την σημαίαν του επαναστατικού απελευθερωτικού κινήματος, έταξα ως σκοπόν την απελευθέρωσιν της Κύπρου κσι εζητησα την υποστήριξιν του ελληνικού κυπριακού λαού και την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Έθνους, αίτινες και μου παρεσχέθησαν πήρως κατά τον τετραετή σκληρόν αγώνα μας. Ήδη, κατόπιν της μεταξύ των Κυβερνήσεων Ελλάδος και Τουρκίας συμφωνίας της Ζυρίχης, η οποία επεκυρώθη εν Λονδίνω και υπό του Εθνάρχου Μακαρίου και των υπό τούτου ορισθέντων ως αντιπροσώπων του κυπριακού λαού, είμαι υποχρεωμένος''</blockquote><blockquote>''ΝΑ ΔΙΑΤΑΞΩ ΚΑΤΑΠΑΥΣΙΝ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ.''</blockquote><blockquote>''»ΕΚΕΙΝΟΣ, ο οποίος δεν θα εδέχετο την συμφωνίαν και θα συνέχιζε τον αγώνα, θα ΕΔΙΧΑΖΕ όχι μόνον τον κυπριακόν λαόν, αλλά πιθανώς και ολόκληρον το Έθνος, τα δε αποτελέσματα του εθνικού διχασμού θα ήσαν απείρως καταστρεπτικότερα από τα τοιαύτα, τα οποία τινές νομίζουν ότι θα επιφέρη η δοθείσα λύσις «συμβιβασμού», η οποία ασφαλώς δεν ικανοποιεί τους πόθους μας. Το κατ’ εμέ, είναι προτιμοτέρα η λύσις αυτή, έστω και εάν δεν είναι εκείνη που ανεμέναμεν και η οποία θα ικανοποίη τους πόθους μας, παρά ο εθνικός διχασμός γιατί σ’ έναν τέτοιον διχασμό ΘΑ ΤΑ ΧΑΣΩΜΕΝ ΟΛΑ.''</blockquote><blockquote>''»ΑΝΤΙ του πολεμικού παιάνος θα σημάνω σήμερον ΟΜΟΝΟΙΑΝ, ΕΝΟΤΗΤΑ, ΑΓΑΠΗΝ, ίνα επί των ερειπίων και της τέφρας της απαστραπτούσης από δόξαν και εθνικόν μεγαλείον κυπριακής εποποιίας,  ανοικοδομήσετε το νέον οικοδόμημα της νεαράς Δημοκρατίας. Εις τους πρωτεργάτας αυτής εναπόκειται ήδη να την οδηγήσουν εις την οδόν της ευημερίας και της προόδου. Όσον αφορά εμέ, αποφασισμένος να μην αναμιχθώ εις την πολιτικήν και την δημόσιαν ζωήν, τόσον εν Κύπρω όσο και εν Ελλάδι, θα παρακολουθώ με αγωνίαν εκ του μακρόθεν τα βήματα της πολυβασανισμένης και αιματοβρέκτου Πατρίδος μου και θα συμμερίζωμαι μαζίν σας την χαράν και τον πόνον σας, και εις την οποίαν, παρά τας προσπαθείας μου, η πολιτική δεν κατόρθωσε να δώση εις το ακέραιον εκείνο που επεθύμουν, ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΙ ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ ΤΗΣ. Η Κύπρος είναι πολύ μικρά εις έκτασιν, δια να επιτελέσω μόνος έργον μεγαλύτερον εναντίον μιάς πανισχύρου αυτοκρατορίας.''</blockquote><blockquote>''»Έχω την συνείδησίν μου ήσυχον, ότι έπραξα το καθήκον μου. Έργον της πολιτικής ήτο να εκμεταλλευθή τους επικούς αγώνας του κυπριακού λαού. Και αύτη τους εξεμεταλλεύθη όπως ηδυνήθη ή όπως ενόμισε καλύτερον''</blockquote><blockquote>''ΝΥΝ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝ ΝΑ ΠΕΙΘΑΡΧΗΣΩΜΕΝ''</blockquote><blockquote>''«»ΣΥΣΠΕΙΡΩΘΕΙΤΕ ΟΛΟΙ ΗΝΩΜΕΝΟΙ πέριξ του ΕΘΝΑΡΧΟΥ, ο οποίος αποτελεί σήμερον σύμβολον ΕΝΟΤΗΤΟΣ και ΙΣΧΥΟΣ και βοηθήσατε τούτον εις το δύσκολον έργον του. Αυτή είναι η επιθυμία μου, προς την οποίαν καλώ πάντας να συμμορφωθούν.''</blockquote><blockquote>''ΕΟΚΑ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ»''<ref>{{harvnb|Γρίβας Διγενής|1961|p=32}}</ref></blockquote>
 
==== Αντιδράσεις στην Ελλάδα από την Αντιπολίτευση ====
Οι συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου επικρίθηκαν ευθύς εξαρχής από την ελληνική αντιπολίτευση ως εκτρωματικές και ανεφάρμοστες λόγω κυρίως των αυξημένων εξουσιών που αποκτούσε η Τ/Κ μειονότητα, γεγονός που θα οδηγούσε σε ένα πρωτοφανές στα διεθνή δεδομένα καθεστώς «δυαρχίας», που θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσει.<ref>{{harvnb|Κληρίδης|1988|page=87-88}}</ref>
 
== ΕΟΚΑ και Αριστερα ==
Κατά την διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ, η ένταση μεταξύ εθνικοφρόνου Δεξιάς και Αριστεράς αυξήθηκε. Τόσο η έλευση του Γρίβα, ο οποίος ήτανε γνωστός για αντικομμουνιστική δράση, όσο και οι συστάσεις της EOKA να μην συμμετέχουν αριστεροί στον αγώνα, δυναμίτισαν το κλίμα. Κατά την διάρκεια της δράσης της ΕΟΚΑ, σημειώθηκαν δολοφονίες οι οποίες, σύμφωνα με την Αριστερά, ήταν πολιτικές δολοφονίες. Από την πλευρά της η ΕΟΚΑ κατηγορούσε την αριστερά της Κύπρου και της Ελλάδας για προδοσία, ιδίως επειδή το ΚΚΕ αποκάλυψε την ταυτότητα του "Διγενή" και αποκαλούσε τον ένοπλο αγώνα "μεμονωμένες τρομοκρατικές εκδηλώσεις".{{sfn|Αντωνίου|2015|p= 234-5}}
 
Η πολιτική του ΚΚΕ και της ΕΔΑ έναντι της ΕΟΚΑ άλλαξε σημαντικά κατά το 1956, οπότε το ΚΚΕ δέχτηκε ότι η υπόθεση της Ένωσης ήταν "πανεθνική". Πάντως, η στάση της ΕΟΚΑ εναντι του ΑΚΕΛ ήταν συνεχώς επιθετική. {{sfn|Αντωνίου|2015|p= 238-245}}
 
Με την εκεχειρία του 1957 που κήρυξε η ΕΟΚΑ, η ηγεσία του ΑΚΕΛ, υπό τον Ανδρέα Φάντη, αναθεώρησε την στάση της κάνοντας αυτοκριτική για μια σειρά λαθών στο παρελθόν, κυρίως η διακύρηξη του πολιτικού γραφείου του 1955 η οποία εξίβρυζε την ΕΟΚΑ. Η Κεντρική Επιτροπη κατέληξε πως έτρφε σσεβασμό για την ΕΟΚΑ, αν και θεωρούσε καλύτερη τακτική τον δημοκρατικό μαζικό αγώνα.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=710}} O δε Ανδρέας Ζιαρτίδης, προσπάθησε να προσεγγίσει τον Μακάριο.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=710}}
 
Ο Γρίβας θεώρησε τους ελιγμούς του ΑΚΕΛ επικίνδυνους, για αυτό έδωσε οδηγίες να αντιμετωπιστεί η Αριστερά με βία.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=711}}. Τον Αύγουστο του 1957 ξεκίνησε καμπάνια δυσφήμισης του ΑΚΕΛ και από τα τέλη του μήνα, μασκοφόροι ξυλοκοπούσαν ή πυροβολούσαν κατά των γραφείων της ΠΕΟ (συνδικαλιστικής οργάνωσης του ΑΚΕΛ){{sfn|Ρίχτερ|2011|p=711}} Οι ειδήσεις για την λασπολογία και τους ξυλοδαρμούς έφτασαν στα αυτιά του Μακαρίου στην Αθήνα, ο οποίος δέκτηκε επισκέψεις από κομμουνιστές δημάρχους. Προ του φάσματος του εμφυλίου πολέμου, ο αρχιεπίσκοπος συνέστησε εγκράτεια στον Γρίβα, ο οποίος εξερράγει όταν έμαθε τα νέα καθώς δεν κατανοούσε, όπως γράφει γιατί «οι προδότες θα έπρεπε να προστατεύονται αν είχαν κομμουνιστική συνδικαλιστική ταυτότητα» {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=712}}
 
Η ΕΟΚΑ δεν εκδηλώθηκε δυναμικά κατά του ΑΚΕΛ, παρά μόνο το 1958, όταν άρχισαν οι συστηματικές εκτελέσεις στελεχών του κόμματος. Λίγο πριν από την εκδήλωση του κύματος δολοφονιών, στα τέλη του 1957, ο Γρίβας έγραφε στον Mακάριο: "''Διά τους κομμουνιστάς έπρεπε να είχε εφαρμοσθή η αρχή την οποίαν υπέδειξα ευθύς εξ αρχής, άμα τη εμφανίσει των εις το πολιτικόν πεδίον, εκ της αφανείας εις ήν κατεδίκασαν εαυτούς διά των πράξεών των? δηλαδή να κτυπηθούν, να ταπεινωθούν, ώστε να μη δύνανται να προβληθούν ούτε επί του πολιτικού ούτε επί του αγωνιστικού πεδίου"''.<ref name=":22">{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=717&-V=history|title=Όλοι οι Ελληνοκύπριοι που εκτέλεσε η ΕΟΚΑ|last=Δρουσιώτης|first=Μακάριος|date=|website=Μακάριος Δρουσιώτης|publisher=|accessdate=}}</ref>
 
Ο Γρίβας σχεδίαζε να θέσει με τη βια το ΑΚΕΛ στο πολιτικό περιθώριο: ''"Πρέπει να αντιμετωπίσωμεν την κατάστασιν θαρραλέα. Oι κομμουνισταί είναι αντίπαλοί μας, είτε το θέλουμε, είτε όχι. Eνδείκνυται να τους εξοντώσωμεν ως πολιτικήν οντότητα, ώστε να μη είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη διά των αποφάσεών της να επηρεάζη το εθνικόν ζήτημα, όπως δηλ. συνέβαινε μέχρι τούδε"''.<ref name=":22" />
 
=== Η αντίδραση του ΑΚΕΛ και η απάντηση της ΠΕΚΑ ===
Από τους 203 ελληνοκύπριους πολίτες που σκότωσε η ΕΟΚΑ<ref>[http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=718&-V=history Κατάλογος εκτελεσθέντων από την ΕΟΚΑ]</ref>, ένας μικρός αριθμός ήτανε μέλη του ΑΚΕΛ. Μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 1958 έγιναν 11 δολοφονίες. Ο αριθμός των μελών του ΑΚΕΛ, στους 203 Ελληνοκύπριους πολίτες που εκτέλεσε η ΕΟΚΑ, είναι όντως πολύ μικρός. Όμως, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, οι ΑΚΕΛικοί θεωρήθηκαν ότι πρόδιδαν ως παράταξη τον αγώνα της ΕΟΚΑ.
 
 Το ΑΚΕΛ, από τις πρώτες δολοφονίες που έγιναν, οργάνωσε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Μια τέτοια εκδήλωση έγινε στα τέλη Μαΐου του 1958, ύστερα από την εκτέλεση του Δημήτρη Μάτσουκου στην Κώμα του Γυαλού και το λιθοβολισμό μέχρι θανάτου του Σάββα Μένοικου στο Λευκόνοικο. Αντιδρώντας στις εκτελέσεις αυτές, το ΑΚΕΛ έκανε μια μεγάλη εκστρατεία διαμαρτυρίας.
 
Ο Τάσος Παπαδόπουλος, μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας, απάντησε, σε κείμενο του στο έντυπο της ΕΟΚΑ "Εγερτύριον Σάλπισμα": <ref name=":22" /><blockquote>''"Δεν πτοούμεθα από οργανωμένας θεατρινιστικάς ενεργείας.''</blockquote><blockquote> ''Εδηλώσαμεν εξ αρχής και απεδείξαμεν διά των πράξεών μας ότι ο αγών μας είναι Εθνικός και όχι κομματικός.''</blockquote><blockquote>''Ο Λαός ας κρίνει έκαστον κατά τας πράξεις του και ουχί από τάς φιλοτομαριστικάς φωνασκίας. Ας κρίνει ποιοι προκαλούν και επιδιώκουν την διάσπασιν του Λαού.''</blockquote><blockquote> ''Η γραμμή μας είναι καθαρά. Κτυπούμεν αλύπητα διά την ελευθερίαν, αλλά και διά την αυτοάμυνάν μας.''</blockquote><blockquote>''Όποιος δεν έχει την εθνικήν αξιοπρέπειαν να μας ακολουθήση, ας κλείση τουλάχιστον το στόμα του και ας παύση να γίνεται το φερέφωνο του κατακτητού, υιοθετών την προπαγάνδα των εχθρών μας.''</blockquote><blockquote> ''ΕΛΛΗΝΙΚΕ ΚΥΠΡΙΑΚΕ ΛΑΕ. Παραδίδομεν τους ξενοκίνητους διασπαστάς εις την Λαϊκήν Νέμεσιν. ΑΠΟΜΟΝΩΣΑΤΕ ΚΑΙ ΕΞΕΥΤΕΛΙΣΑΤΕ ΤΟΥΣ".''<ref name=":22" /></blockquote>
 
=== Αποκατάσταση φήμης Δολοφονηθέτων Αριστερών ===
Τον Δεκέμβριο του 2012, η Κυπριακή Δημοκρατία, υπό την προεδρία του Δημήτρη Χριστόφια (επί χρόνια Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ), αποκατέστησε τους "αδίκως δολοφονηθέντα πρόσωπα κατά την περίοδο 1956-1958" <ref name=":24">{{Cite web|url=http://www.sigmalive.com/news/local/20848/apokatastasi-mnimis-dolofonithenton-19561958#.dpuf|title=Αποκατάσταση μνήμης δολοφονηθέντων 1956-1958|last=|first=|date=|website=SigmaLive|publisher=|accessdate=}}</ref>
 
Αυτοί ήταν οι ακόλουθοι<ref>http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=718&-V=history</ref>:
 
==== 1956-1957 ====
* 13/10/1956 Νεόφυτος Κλεάνθους από τη Μεσόγη
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αγωνιστών ΕΟΚΑ, για τον θάνατο του Κλεάνθους υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα ανεπιβεβαίωτα στοιχεία.
* 18/10/1056 Ανδρέας Μιχαηλίδης από τον Κάτω Πύργο
Δεν υπάρχουν στοιχεία.
* 10/12/1956 Μιχάλης Μικρασιάτης από το Φρέναρος
* 10/12/1956 Χριστόδουλος Ορνιθάρης από το Φρέναρος
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Αγωνιστών, οι δυο παραπάνω εκτελέστηκαν από την ΕΟΚΑ στις 10.12.1956 για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
* 11/11/1956 Κώστας Σφίγγος από την Ξυλοτύμπου
* 26/11/1957 Παναγιώτης Τσάρος από την Ασσια
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμόν αγωνιστών ΕΟΚΑ, ο Τσάρος είναι καταχωρημένος στα θύματα του Αγώνος της ΕΟΚΑ και δεν υπάρχει τίποτε εις βάρος του. Φονεύθηκε από Βρετανική περίπολο.
* 1957 Γεώργιος Πολυτέχνης από το Λευκόνοικο
Εκτελέστηκε το 1958 για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
 
==== 1958 ====
* 21/1/1958 Μιχάλης Πέτρου από τη Λύση, 21.1.58
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ουδέποτε συζητήθηκε ή αποφασίστηκε από την Οργάνωση ενέργεια κατά του ατόμου αυτού. Ο Μ. Πέτρου ήταν θύμα των περιστάσεων αναταραχής που επεδίωξε η ηγεσία του ΑΚΕΛ και ο θάνατος προκλήθηκε υπό τις ακόλουθες συνθήκες. Ως επικεφαλής ομάδας αριστερών προκαλούσε τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ να βγάλουν τις μάσκες και ήταν εχθρικός. Σε αλλεπάλληλες προειδοποιήσεις να μην κινείται προκλητικά με στόχο να τους αφοπλίσουν εκείνος δεν εννοούσε να σταματήσει και συνέχισε γι’ αυτό και πυροβόλησαν. Στις συνθήκες που προκλήθηκαν κάποιος Αγωνιστής πάτησε τη σκανδάλη, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο Μιχάλης Πέτρου και να υποκύψει στα τραύματά του.
* 21/1/1958 Ηλίας Τοφαρής από την Κώμα του Γιαλού, 21.1.58
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ο θάνατος του Τοφαρή ήταν αποτέλεσμα της οξύτητας και της αντιπαράθεσης που επιδιώχθηκαν από την αριστερά όπως και στην περίπτωση του Πέτρου.
 
Τον Μάιο του 1958 εκτελέσθηκαν ή δολοφονήθηκαν 5 Αριστεροί.
* 6/5/1958: Κυριάκος Πατατάς από την Πηγή Αμμοχώστου, μέλος της ΠΕΟ
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ αναφέρουν ότι δεν έχουν σχέση με τον θάνατό του και δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθούν οι λόγοι του θανάτου του.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref>
* 23/5/58 [[Δολοφονία του Σάββα Μένοικου|Σάββας Μένοικος]] από τις Γούφες.(λιθοβολισμός μετά βασανισμού){{refn|group="Σημ"|Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Μιχάλη Μιλαήλ, τον έδεσαν σ’ ένα δέντρο στο προαύλιο της εκκλησίας του Λευκονοίκου και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου. Ενώ τον λιθοβολούσαν του έβαζαν ακαθαρσίες στο στόμα, τον έφτυναν και τον έβριζαν. Ετοιμοθάνατος όπως ήταν τον έλυσαν, τον έριξαν στο έδαφος, τον κλοτσούσαν και του ουρούσαν στο πρόσωπο. Και το χειρότερο ήταν ότι εκτελεστές του Μένοικου ήταν κυρίως παιδιά του δημοτικού σχολείου που οι εκτελεστές μάζεψαν με τους τηλεβόες, ενώ μέρος στο έγκλημα έλαβε και ο ιερέας του χωριού, σύμφωνα με τη μαρτυρία του δημοσιογράφου Χρηστάκη Κατσαμπά. Τόσο αποτρόπαιο ήταν το έγκλημα που σήμερα με την ανακίνηση του θέματος οι υπεύθυνοι προσπαθούν να αρνηθούν συμμετοχή. Ο τομεάρχης Φ. Παπαφώτης, υπεύθυνος για τη δολοφονία του Μένοικου, αφού τον χαρακτηρίζει «καταϊσιεμένο», ισχυρίζεται ψευδώς ότι ο Μένοικος πέθανε από… συγκοπή καρδίας<ref>{{cite web|author = Μιχαήλ Μιχάλης |title = Ο ματωμένος Μάιος του 1958 |url = http://mihalismihail.blogspot.com.cy/2008/05/1958.html|publisher = |date = 24 Μαΐου 2008|accessdate = 20 Φεβρουαρίου 2018</ref>}}
 
 
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ, ομάδα της ξυλοκόπησε τον Μενοίκου και τον έδεσε για παραδειγματισμό επί δένδρου ως προειδοποίηση για τις πράξεις και τις δραστηριότητες εναντίον της ΕΟΚΑ.
Ο θάνατος του ήταν αποτέλεσμα καρδιακής προσβολής και οχί λόγω λιθοβολισμού από το αγανακτισμένο πλήθος. Αυτό ανακοινώθηκε επισήμως από το Κυβερνητικό Ραδιοφωνικό Ίδρυμα.
* 23/5/58 Δημήτρης Μάτσουκος οδηγός λεωφορείου, στο χωριό Γύψου
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
* 25/5/58 Αντρέας Σακκάς, Πέρα Ορεινής Λευκωσίας, μέλος της ΠΕΟ και πωλητή της «Χαραυγής»
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
* 29/5/58 Παναγιώτης Στυλιανού, κατακρεουργήθηκε με ξύλα που έφεραν βελόνες, μπροστά στα μάτια των παιδιών του (μικρότερος 5 ετών)
Εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
Για τους πιο πάνω η ΕΟΚΑ ανέλαβε πλήρως την ευθύνη για την εκτέλεση τους, γιατί ήταν συνεργάτες των Αποικιοκρατών.
 
=== Ιούνιος του 1958 ===
* 18/6/1958 Νικόδημος Ιωάννου από τον Αγιο Θεόδωρο Αγρού
Σύμφωνα με την ΕΟΚΑ εκτελέστηκε για συνεργασία με τους Άγγλους κατακτητές.
==== Αυγουστος του 1958 ====
* 9/8/58 Σάββας Θούπος από την Τύμπου
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, η περίπτωση Θούπου οφείλεται σε καθαρά προσωπικούς λόγους και η ΕΟΚΑ δεν είχε καμία σχέση με αυτήν.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref>
* 26/8/58 Μαρία Χαρίτου από τη Μηλιά Αμμοχώστου
 
* 26/8/58 Δεσπούλα Κατσούρη από τη Μηλιά Αμμοχώστου, σε ηλικία 13 χρονών, σαν κοιμότανε στο κρεβάτι της
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, oι δύο γυναίκες δεν εκτελέστηκαν αλλά ήταν θύματα πυροβολισμών που ερρίφθησαν για αυτοπροστασία των αγωνιστών, όταν πλήθος αριστερών με ασπίδα γυναίκες, όρμησαν για να αφοπλίσουν και να βγάλουν τις μάσκες των αγωνιστών, και να τους αποκαλύψουν.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref>
 
* Δεκέμβριος 1958 Πιερής Πιστόλας από το Λευκόνοικο.<ref name=":24" />
Σύμφωνα με τον Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, ότι ουδέποτε απασχόλησε την ΕΟΚΑ ο δε θάνατος του από ξυλοδαρμό δεν είναι έργο της Οργάνωσης.<ref>[http://antistasi.org/?p=27375 Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!]</ref>
 
=== Απάντηση Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ ===
Οι συνδέσμοι αγωνιστών ΕΟΚΑ συνήθως επιθυμούν την έρευνα για τις δολοφονίες και εκτελέσεις την περίοδο του Αγώνα. Ωστόσο απαντήσανε στην αποκατάσταση των δολοφονημένων δηλώνοντας πως οι ιδίοι δεν μπορούν να "αποκαταστήσουν" την φήμη κανενός, καθώς εχουν περάσει αρκετά χρονια από τότε, πολλοί μάρτυρες έχουν πεθάνει, ειχαν επεισέλθει αστάθμητοι παραγοντες στις υποθέσεις και πως κατά την διάρκεια ενός αντάρτικου δεν μπορούσαν να κρατούν σημειώσεις. <ref>{{Cite web|url=http://antistasi.org/?p=27375|title=Η απάντηση των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959 στην προσπάθεια του ΑΚΕΛ να αποκαταστήσει τους Προδότες του!|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>
 
=== Αποκάλυψη του ονόματος του Διγενή ===
Ο πανεπιστημιακός ιστορικός [http://ucy.ac.cy/dir/el/component/comprofiler/userprofile/ppplb Πέτρος Παπαπολύβίου] ισχυρίζεται ότι δεν είναι ο Ζαχαριάδης που απεκάλυψε την ταυτότητα του Διγενή στους Άγγλους, παρ' ότι δημοσιοποίησε τη σύνδεση του Γ. Γρίβα με την ΕΟΚΑ. Σχολιάζει «''…Έχουμε υποστηρίξει και αλλού ότι, ακριβολογώντας, ο Ν. Ζαχαριάδης τον Απρίλιο 1955 δημοσιοποιεί μεν τη σύνδεση του Γ. Γρίβα με την ΕΟΚΑ, αλλά δεν «αποκαλύπτει στους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή», αφού στο άρθρο του μιλά για δύο διαφορετικά πρόσωπα: Τον «αρχιχίτη και αντιστράτηγο (sic) Γρίβα», που «διευθύνει τη δουλειά αυτή», και τον «ψευτοδιγενή», «ένα ψεφτοπαλικαρά αξιωματικό – χίτη του Γρίβα», που τον θεωρεί επικεφαλής της ΕΟΚΑ. Από πού, όμως, έμαθε ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ τη σύνδεση του Γ. Γρίβα με τον «ψευτοδιγενή»; Πιστεύουμε, από την Κύπρο. Όπως έγραφε, μια βδομάδα αργότερα, την Πρωτομαγιά του 1955, ο «Νέος Δημοκράτης», σε σχόλιο εναντίον του «ψευτοδιγενή του αρχιχίτη Γρίβα»: «Το ΑΚΕΛ είναι το κόμμα που ξεσκέπασε τον αμερικανοαγγλοκίνητο ψευτοδιγενή και έδειξε στο λαό πως τα μάσκουλά του σκοπόν έχουν να συγκαλύψουν την προδοσία του Κυπριακού από μέρους της παπαγικής κυβερνήσεως».…''»<ref>{{Cite web|url=https://papapolyviou.com/2015/04/01/i-radiofoniki-omilia-tou-nikou-zahariadi-gia-tin-eoka-24-apriliou-1955/|title=Η ραδιοφωνική ομιλία του Νίκου Ζαχαριάδη για την ΕΟΚΑ (24 Απριλίου 1955)|last=Πετρος Παπαπολυβίου|first=|date=2015|website=Περι Ιστορίας|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>
 
== ΕΟΚΑ και Τουρκοκύπριοι ==
[[Αρχείο:Image_of_Fazıl_Küçük_in_1963.png|σύνδεσμος=https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Image_of_Faz%C4%B1l_K%C3%BC%C3%A7%C3%BCk_in_1963.png|μικρογραφία|Ο τουρκοκύπριος εθνικιστής Φαζιλ Κιουτσιούκ]]
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δίχασε περισσότερο τις δυο κοινότητες της Κύπρου. Οι τουρκοκύπριοι αισθανόντουσαν άβολα με την πιθανότητα της Ένωσης, διότι στα προηγουμενα ιστορικά παραδείγματα προσάρτησης περιοχών από την Ελλάδα (Κρήτη, Ήπειρος, Μακεδονία), οι Τούρκοι εκτοπιζόντουσαν. Η ανάπτυξη του εθνικισμού στον μεσοπόλεμο, τους οδήγησε στην δημιουργία του αφηγήματος τους, πως σαν ξεχωριστός λαός απο τους Ελληνες, δικαιούνται την αυτοδιάθεση τους.<ref name=":23">{{Cite web|url=http://politis.com.cy/article/i-eoka-kai-oi-tourkokuprioi|title=Η ΕΟΚΑ και οι Τουρκοκύπριοι|last=Κτωρής|first=Σώτος|date=6/4/2015|website=Πολίτης|publisher=|accessdate=}}</ref>
 
Η ΕΟΚΑ πάντως, αρχικά, δεν τους αντιμετώπιζε ως εθνικό εχθρό, αλλά μάλλον απαξιωτικά. Ωστόσο, η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη λόγω αντίθετων επιδιώξεων.<ref name=":23" />
 
Τα πρώτα βίαια διακοινοτικά επεισόδια θα ξεσπάσουν, τον Ιανουάριο του 1956, όταν η ΕΟΚΑ θα εκτελέσει ένα τουρκοκύπριο λοχία της αστυνομίας. Τα επεισόδια θα γενικευτούν τους επόμενους μήνες, αφού οι συνεχόμενες εκτελέσεις τουρκοκύπριων επικουρικών λειτουργούσαν ως «πυρίτιδα» για την εκδήλωση βίαιων οχλαγωγικών αντιδράσεων εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων. Ενώ η ΕΟΚΑ απέφυγε δολοφονικές επιθέσεις κατά απλών Τουρκοκυπρίων, οι συνεχείς εκτελέσεις επικουρικών έριχναν νερό στο μύλο της επιχειρηματολογίας του Φαζίλ Κουτσιούκ ο οποίος, ειδικότερα μετά την υιοθέτηση της διχοτόμησης, τον Δεκέμβριο του 1956, επιδίωκε να αποδείξει πως ήταν αδύνατη η ειρηνική συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων.<ref name=":23" />
 
=== H ίδρυση της ΤΜΤ ===
Εξίσου εθνικιστική, αντικομμμουνιστική και σωβινιστική με την ΕΟΚΑ, υπήρξε η ΤΜΤ [[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης]]<ref>[http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/miteres_patrides_ellada_kai_tourkia-63599039/ «Μητέρες πατρίδες Ελλάδα και Τουρκία»] ethnos.gr</ref> ([[τουρκικά]]: ''Türk Mukavemet Teskilati'', TMT),] οργάνωση που ίδρυσε ο Ραούφ Ντεκτάς σε συνεννόηση με την Άγκυρα. Η εμφάνιση και κοινονική αποδοχή της ΤΜΤ οφείλεται στην αγωνία που δημιουργούσε στους τουρκοκύπριους η προοπτική της Ένωσις. <ref name=":25">{{Cite journal|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01436598408419791?journalCode=ctwq20|title=An island apart: A review of the Cyprus problem|last=Souter|first=David|date=15/11/2007|journal=Third World Quarterly|accessdate=|doi=http://dx.doi.org/10.1080/01436598408419791}}</ref> H TMT απορρόφησε τις προϋπάρχουσες οργάνωσεις όπως την Volkan και μερικές άλλες όπως οι Κιτεμπ, Καρά Τσετέ (Kara Cete=μαύρη συμμορία), Μέτωπο 9ης Σεπτεμβρίου και 3 Ok (Οk= βέλη). Η πιο σημαντική ήταν η Βολκάν, της οποίας τα μέλη ήταν 60-70 και είχαν παραλάβει όπλα λαθραία από την Βυρητό. Σημαντικό ήταν και το μέτωπο 9ης Σεπτεμβρίου που το όνομα παρέπεμπε στην καταστροφή της Σμυρνης. Οι οργανώσεις αυτές είχαν δημιουργηθεί μετά τον τραυματισμό 14 τουρκων στην επίθεση κατά του αρχηγείου της αστυνομίας στην πλατεία Κονακίου στις 21 Ιουνίου 1955{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=816}}
 
Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς σχηματίστηκε η ΤΜΤ, όμως ο εορτασμός της στην [[Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου|ΤΔΒΚ]] γίνεται την 1η Αυγούστου. Ιδρυτής αρχικά είναι ο Κεμαλ Τανρισεβντι, ο οποίος εργαζόταν στο τούρκικο προξενίο. Αργότερα, αποφασίστηκε από την άγκυρα να σταλθεί ο αντισυνταγματάρχης Ριζά Βουρουσκάν για να ελέγξει τις δυνατότητες που υπήρχαν στην Κύπρο. Την 1η Αυγούστου συνάντησε τον Ντεντκας και αλλους παράγοντες της τούρκικης κοινότητας- θεωρείται η ληξιαρχή της πράξη. Η ΤΜΤ χρηματοδοτήτουν από το τούρκικο υπουργείο Εξωτερικών. Όπλα έφερνε από από τον Λιμνίτη, στον κόλπο της Μόρφου, ενώ κάθε μήνα 20-25 νέοι πήγαιναν στην Τουρκία για εκπαίδευση. Στόχος της ΤΜΤ ήταν να υποκινήσει επεισόδια ανάμεσα στις κοινότητες για να μπορεί να «αποδείξει» ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να συμβιώνουν με τους Τούρκους.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=820-2}}
 
Από την άνοιξη του 1958, ξεκίνησε η ΤΜΤ την εκστρατεία για διχοτόμηση. Πίεζαν τους τουρκοκύπριους να μην είχαν εμπορικές συναλλαγές με Έλληνες, να μην επισκέφτονται τα μαγαζιά ή εστιατόρια τους. Οι καταστηματάρχες υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τις ταμπέλλες τους στα τουρκικά και παροτρύνονταν να μην μιλούν πια ελληνικά (ετιμωρήτο με πρόστιμο). {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=824}}
 
Την άνοιξη του 1958, τόσο η ΕΟΚΑ όσο και η ΤΜΤ ξεκίνησαν τις επιθέσεις σε αριστερούς. Τα μέλη του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ ήταν προδότες για την ΕΟΚΑ και την ΤΜΤ. Η ΤΜΤ διέταξε τους τουρκοκύπριους να εγκαταλείψουν την ΠΕΟ και να το δηλώσουν με αγγελία σε εφημερίδες. Την πρωτομαγιά, ελληνοκύρπιοι και τουρκοκύπριοι της ΠΕΟ διαδήλωσαν μαζί- το βράδυ το οίκημα της ΠΕΟ στην τουρκοκυπριακή συνοικία πυρπολήθηκε. Αριστεροί τουρκοκυπριακοί σύλλογοι έκλεισαν. Από τους 3.692 τουρκοκύπριους της ΠΕΟ, οι 1.500 εγκατέλειψαν το συνδικάτο με λόγω των απειλών. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=825}}. Στην Λεμεσο δολοφονήθηκε ο Αχμέτ Ιμπραήμ επειδή εκφράστηκε δημόσια υπέρ της φιλίας των δύο κοινοτήτων{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=826}}
 
Στις 12 Ιουνίου 1958, έγινε η '''Σφαγή στο Κιόνελι'''. Αγγλικές δυνάμεις απελευθέρωσαν συλληφθέντες έξω από το Κιονελι, ένα αμιγώς τουρκοκυπριακό χωριό, διατάσσοντας τους να πάνε με τα πόδια στο χωριό τους, το Κοντομενό- ήταν συνηθισμένη πρακτική. Πίσω από τον λόφο, αφού χάθηκαν από τα μάτια των βρετανών, έπεσαν σε ενέδρα τουρκοκυπρίων οι οποίοι σκότωσαν 9, τον ένα μάλιστα τον αποκεφαλίσανε. Οι υπόλοιποι σώθηκαν χάρη στην επέμβαση της Έφιππης Φρουράς. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=830}. Οι φόνοι συνεχίστηκαν. Ο Γρίβας έδωσε εντολές οι Έλληνες να υπερασπίζονται τους ευατούς τους, αλλά σε καμιά περίπτωση να αντεπιτεθούν. Συνολικά σκοτώθηκαν 25 Ελληνοκύπριοι και 4 Τουρκοκύπριοι τον Ιούνη. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=832} Επιπλέον, τουρκικός όχλος κατέλαβε το προάστιο της Ομορφίτας, έξω από την Λευκωσία, ένα μέρος από το Καϊμακλί και στην Λεμεσό συνέβη το ίδιο, διώχνοντας τους Έλληνες και Μαρωνίτες της περιοχής. Ο Γρίβας εξέδιδε διαταγές για τους Έλληνες, να μην επιτέθονται πρώτοι, έπρεπε όμως να οργανώσουν επιστοφή στα σπίτια τους.
 
Τις επόμενες μέρες επικράτησε χάρος. Στα τέλη Ιουλίου η ΤΜΤ σκότωσε ένα Έλληνα, η ΕΟΚΑ εκδικήθηκε σκοτώνοντας 3 Τούρκους. Στις 10 Ιουλίου οι Τούρκοι κακοποίησαν 3 Έλληνες μέχρι θανάτου στο Καϊμακλί. Την επόμενη η ΕΟΚΑ έστησε ένέδρα σε λεωφορείο με τούρκους εργάτες σκοτώνοντας 5. Συνολικά θύματα αυτής της βιας ήταν περίπου 100 ανθρώποι και 170 τραυματίστηκαν σοβαρά. Οι φόνοι χαρακτηρίζονταν από απίστευτη αγριότητα και τα θύματα ήταν συνήθως άοπλα. {{sfn|Ρίχτερ|2011|p=836}
 
Ένας ισχυρισμός του ελληνοκυπριακού αφηγήματος, είναι πως η Αγγλία προκάλεσε βία ανάμεσα στις κοινότητες, οι οποίες μέχρι τότε ζούσανε χωρίς βίαια περιστατικά ανάμεσα τους. Σύμφωνα με το αφήγημα αυτό, η αγγλία εισήγαγε την τουρκία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το 1955, στις Τριμερείς διαπραγματεύσεις του Λονδίνου, για τον ίδιο λόγο. Ωστόσο, συμφωνα με ερευνητές, αυτη η άποψη είναι αφελής. Οι τουρκοκύπριοι είχαν εκφράσει προ πολλού την αντίθεση τους με την προοπτική της Ένωσις, και όταν στα μέσα του 1955, έγινε σαφές ότι η Βρεττανία δυσκολεύεται να διατηρήσει το αποικιακο καθεστώς της, τόσο στον κόσμο, όσο και στην Κύπρο, οι τουρκοκύπριοι ψάξανε για εναλλακτική προστασία απο την ελληνική κυριαρχία, στον Τούρκικο εθνικισμό, ζητώντας Διχοτόμηση (''ταξίμ'' στα τουρκικα) του νησιού και Διπλή Ένωση με τις μητέρες πατρίδες.<ref name=":25" />
 
== Αριθμός Θυμάτων ==
Σύμφωνα με στοιχεία παλιών αγωνιστών, έχασαν την ζωή τους 250 άτομα. 134 σκοτώθηκαν από ατυχήματα ή βια εντός της ΕΟΚΑ, 100 σκοτώθηκαν ή εκτελέστηκαν (9) από τους Βρετανούς. Οι Βρετανοί έχασαν 104 άνδρες από ενέργειες της ΕΟΚΑ. Ο David Carter υπολόγισε όλα τα μέλη των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων που έπεσαν την περίοδο 55-59, και κατέληξε στον αριθμό 360 (περιλαμβάνουν θανάτους από φίλια πυρα, ατυχήματα, δασικές πυρκαγιές).{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=977-8}}
 
{| class="wikitable"
|+
!Νεκροί την περίοδο 55-59{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=979}}
!
|-
!Απώλιες ενόλων δυνάμεων από την ΕΟΚΑ
!
|-
|
|νεκροί
|-
|Στρατός
|80
|-
|Αεροπορία
|16
|-
|Πεζοναύτες
|7
|-
|Ναυτικό
|1
|-
|'''Απώλειες της αστυνομίας από την ΕΟΚΑ'''
|
|-
|Βρετανοί αστυνομικοί
|12
|-
|Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί
|15
|-
|Τουρκοκύπριοι αστυνομικοί
|22
|-
|Άλλοι
|2
|-
|'''Πολίτες θύματα ΕΟΚΑ'''
|
|-
|Βρετανοί
|26
|-
|Ελληνοκύπριοι
|203
|-
|Τούρκοκύπριοι
|7
|-
|Άλλοι
|2
|-
|'''Διακοινοτικές συγκρούσεις'''
|
|-
|Ελληνοκύπριοι
|60
|-
|Τουρκοκύπριοι
|55
|-
|'''Σύνολο'''
|508
|}
 
==Τα πιο γνωστά μέλη της ΕΟΚΑ==
{|
|
Γραμμή 181 ⟶ 651 :
|- style="vertical-align: top;"
|
*[[Κυριάκος Παπαευαγόρας]]
*[[Γρηγόρης Αυξεντίου]]
*[[Μάρκος Δράκος]]
Γραμμή 187 ⟶ 656 :
*[[Στυλιανός Λένας]]
*[[Ανδρέας Ζάκος]]
*[[Μιχαλάκης Καραολής]]<ref>http://www.protothema.gr/stories/article/657716/i-drasi-tis-eoka-stin-kupro/</ref>
*[[Ανδρέας Παναγίδης]]
*[[Ιάκωβος Πατάτσος]]
*[[Μιχάλης Κουτσόφτας]]
* [[Ανδρέας Κάρυος]]
* [[Ηλίας Παπακυριακού]]
Γραμμή 197 ⟶ 663 :
* [[Χρήστος Σαμάρας]]
*[[Χαράλαμπος Μούσκος]]
*[[Ελενίτσα Σεραφείμ-Λοϊζου]]
*[[Χρίστος Τσιάρτας]]
*[[Σάββας Ροτσίδης]]
*[[Ανδρέας Αζίνας]]
*[[Πολύκαρπος Γιωρκάτζης]]
*[[Τάσσος Παπαδόπουλος]]
*[[Βάσος Λυσσαρίδης]]
*[[Νίκος Σαμψών]]
* Aντώνης Παπαδόπουλος
|}
 
Γραμμή 221 ⟶ 683 :
* [[Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης]]
 
== Σημειώσεις ==
==Παραπομπές==
<references group="Σημ" />
{{παραπομπές|2}}
 
== Παραπομπές ==
 
=== Λίστα Παραπομπών ===
{{reflist}}
 
=== Βιβλιογραφία ===
 
==== Βιβλιογραφία στα Ελληνικά ====
*Αντωνίου, Αντώνης, (2015) "Ελληνική αριστερά και το Κυπριακό ζήτημα στην δεκαετία του 1950, Διδακτορική Διατριβή, Παν/μιο Θεσσαλίας, Σχολή Ανθρωπιστ.& Κοινωνικών Επιστημών, Βόλος
* {{cite book|first=Ανδρέας|last=Βαρνάβα|title=Ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ|publisher=Ίδρυμα ΕΟΚΑ|location=Λευκωσία|year=2002|isbn=9963-576-99-0|ref=harv}}
*Γρίβας Διγενής, (1961). Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα - Διγενή Απομνημονεύματα Αγώνος Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959. Αθήνα
*Γρίβας Διγενής, (1971). Χρονικόν Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959. Αθήνα
*{{cite book|first=Μάριος|last=Θρασυβούλου|title=Ο εθνικισμός των Ελληνοκυπρίων, από την αποικιοκρατία στην Ανεξαρτησία|publisher=επίκεντρο|location=Θεσσαλονίκη|year=2016|isbn=978-960-458-686-8|ref=harv}}
*Κρανιδιώτης, Νίκος (1981). Δύσκολα χρόνια - Κύπρος 1950-1960. Αθήνα: Εστία
*Κληρίδης, Γλαύκος (1988). Η Κατάθεση μου. Λευκωσία: Αλήθεια
*Κοκκίνου, Ουρανία (1993). Άπαντα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ', τόμος Β'. Λευκωσία: Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ'
*Νικολάου, Μαρία (2005). [http://hellanicus.lib.aegean.gr/bitstream/handle/11610/7743/file0.pdf?sequence=1 Οι κύριες συνιστώσες του Κυπριακού ζητήματος. Οι κοινωνικές επιπτώσεις του κυπριακού ζητήματος στην συμβίωση της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας] Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμειο Αιγαίου, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα κοινωνιολογίας, επιβλέπων καθηγητής: Πάνος Γρηγορίου, Μυτιλήνη
* {{cite book|first=Χάιντς Α.|last=Ρίχτερ|title=Ιστορία της Κύπρου, τόμος πρώτος (1878-1949)|publisher=Εστία|location=Αθήνα|year=2011|isbn=9789600512946|ref=harv}}
* {{cite book|first=Χάιντς Α.|last=Ρίχτερ|title=Ιστορία της Κύπρου, τόμος δεύτερος (1950-1959)|publisher=Εστία|location=Αθήνα|year=2011|isbn=978-960-05-1502-2|ref=harv}}
*Παπαδημήτρη Π, Πετρίδη Π., (1980). Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου. τόμος 11ος. Λευκωσία: εκδόσεις Κ. Επιφανίου,
 
==== Βιβλιογραφια στα Αγγλικά ====
*Behlul Ozkan (2012). From the Abode of Islam to the Turkish Vatan: The Making of a National Homeland in Turkey. Yale University Press, ISBN 978-0-300-18351-1.
*Diez, Thomas (2002). The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union. Manchester University Press, ISBN 9780719060793.
*Ker-Lindsay, James (2011). The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know. USA: Oxford University Press ISBN 9780199757152
*Lange, Matthew (2011). Educations in Ethnic Violence: Identity, Educational Bubbles, and Resource Mobilization. Cambridge University Press, ISBN 9781139505444.
*Mirbagheri Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus, Scarecrow Press, ISBN 0810855267
*G. Bellingeri. T. Kappler (2005). Cipro oggi. Casa editrice il Ponte. ISBN 978-88-89465-07-3.
*Papadakis, Yiannis. Peristianis, Nicos. Welz, Gisela (2006). Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict. Indiana University Press, ISBN 9780253111913.
*Grob-Fitzgibbon, Benjamin (2011). Imperial Endgame: Britain's Dirty Wars and the End of Empire. Palgrave Macmillan, ISBN 9780230300385
*Tatum, Dale C. (2002). Who Influenced Whom?: Lessons from the Cold War. University Press of America, ISBN 978-0-7618-2444-2.
*Karyos Andreas (2009). “[http://www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/hellenicObservatory/pdf/4th_%20Symposium/PAPERS_PPS/HISTORY%20II/KARYOS.pdf EOKA and Enosis in 1955-1959: Motive and Aspiration Reconsidered]”, (paper presented at the 4th scientific symposium “Contemporary Greece and Cyprus” at the Hellenic Observatory of the LSE, University of London, London, UN, 2009). Language of presentation: English.
* Isachenko, Daria (2012). The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria. Palgrave Macmillian, ISBN 9780230392076.
* Kourvetaris, George A. (1999). Studies on modern Greek society and politics. East European Monographs, ISBN 978-0-88033-432-7.
* Hoffmeister, Frank (2006). Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession. EMartinus Nijhoff Publishers, ISBN 978-90-04-15223-6.
 
 
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* [http://myweb.cytanet.com.cy/iaae5559/greek_main.htm Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59]
* [http://www.eoka-simae.com/ Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59]
* [http://www.cyprus-tube.com/en/cyprus-tube.html?task=videodirectlink&id=513 «Αφιέρωμα στον Υπαρχηγό της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου»]
 
[[Κατηγορία:Απελευθερωτικός αγώνας της Κύπρου]]
Γραμμή 234 ⟶ 730 :
[[Κατηγορία:Εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα]]
[[Κατηγορία:Ελληνοκυπριακές σχέσεις]]
[[Κατηγορία:Εθνικισμός]]