|
== Διαδρομή ==
Η Εθνική Οδός 90 εξυπηρετείδιέρχεται την Βόρεια Κρήτη, ξεκινώντας από το [[Καστέλλι Κισσάμου]] και καταλήγει στην [[Σητεία]]. Περνά από τα [[Χανιά]], το [[Ρέθυμνο]], το [[Ηράκλειο]] και τον [[Άγιος Νικόλαος Λασιθίου|Άγιο Νικόλαο]]. Πλέον, τα τμήματα περιμετρικά των πολεοδομικών συγκροτημάτων Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου έχουν αναβαθμιστεί σε [[Αυτοκινητόδρομος 90 (Ελλάδα)|αυτοκινητόδρομο]].
== Ιστορικό ==
=== Κατασκευή<ref name=":0" /> ===
Η Εθνική Οδός 90 σχεδιάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και άρχισε να κατασκευάζεται το 1968. Πριν την κατασκευή της, είχαν προταθεί κι άλλες ιδέες, μεταξύ άλλων, και η αναβάθμιση της παλιάς Εθνικής Οδού. Η αρχική διατομή είχε πλάτος 11-12,5 [[Μέτρο (μονάδα μήκους)|μέτρα]], στο τμήμα από το Καστέλι μέχρι τον Άγιο Νικόλαο και ~8 µ. στο τμήμα από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι την Σητεία, αλλά στη συνέχεια προστέθηκε και λωρίδα βραδυπορείας σε σημεία με μεγάλες κλίσεις. Ο στόχος να παραμείνουν οι κλίσεις κάτω του 7,5% και η µέση ταχύτητα µελέτης 80 Km/h δεν ήταν εφικτός λόγω του ορεινού ανάγλυφου, ενώ για λόγους περιορισμού του κόστους, ο αρχικός σχεδιασμός δεν συμπεριλάμβανε σήραγγες ή κοιλαδογέφυρες. Οι γέφυρες [[Παντάνασσα Ρεθύμνης|Παντάνασσας]] και [[Παλαιόκαστρο Ηρακλείου|Παλαιοκάστρου]] κοντά στο Ηράκλειο, μήκους 150 μέτρων, κατασκευάστηκαν το 1971, αντί να επιχωματωθούν οι δύο αντίστοιχες κοιλάδες. Η σήραγγα [[Βραχάσι Λασιθίου|Βραχασίου]], μήκους 285 μέτρων, κατασκευάστηκε το 1971-73, αντί τομής σε σαθρά πετρώματα, με τον κίνδυνο [[Κατολίσθηση|κατολίσθησης]]. Η σήραγγα Βραχασίου ήταν η πρώτη σήραγγα οδοποιίας που κατασκευάστηκε στην [[Ελλάδα]]. Κατά την διάνοιξή της, ύπηρξε κατολίσθηση λόγω σαθρών εδάφων (γραφίτης), αλλά ο χαλαρός όγκος σταθεροποιήθηκε με τσιμεντενέσεις.
O Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.), σχεδιάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 60 και είχε σκοπό τη σύνδεση των µεγάλων αστικών κέντρων, Λιµένων, Αεροδροµίων και την οικιστική και τουριστική ανάπτυξη του νησιού. Άρχισε να κατασκευάζεται από το 1968 µε διατοµή πλάτους 11,10 – 12,50 [[Μέτρο|µ.]] και γεωµετρικά χαρακτηριστικά κατηγορίας ΙΙΙ και τύπου Γ, µε βάση του Ελληνικούς κανονισµούς οδών του 1962.
Το τµήµα από Άγιο Νικόλαο µέχρι Σητεία µήκους ~70 Km στο Νοµό Λασιθίου κατασκευάστηκε µε διατοµή πλάτους ~8 µ. και υποδεέστερα από την κατηγορία Γ γεωµετρικά χαρακτηριστικά.
Ο Β.Ο.Α.Κ., σε συνδυασµό µε τους κάθετους άξονες, το Νότιο άξονα και τις πύλες εισόδου του νησιού (Λιµάνια – Αεροδρόµια), επηρεάζει όλους τους άξονες ανάπτυξης της Κρήτης.
Τη δεκαετία του 1960 εκπονήθηκε από το τότε [[Υπουργείο ∆ηµοσίων ‘Εργων]] σειρά µελετών για την κατασκευή ενός νέου άξονα, περίπου το σηµερινό Β.Ο.Α.Κ., αφού εξετάσθηκαν διάφορες λύσεις µεταξύ των οποίων ήταν και η βελτίωση της τότε εθνικής οδού και σήµερα παλαιάς. Οι µελέτες αυτές εκπονήθηκαν τότε µε ανεπαρκή κυκλοφοριακά στοιχεία, χωρίς δεσµεύσεις περιβαλλοντικών όρων και έγινε προσπάθεια να τηρηθεί µία µέση ταχύτητα µελέτης 80 Km/h και0 η κατά η µήκος κλίση να µην υπερβεί το 7,5 %.
Αυτό όµως δεν επετεύχθη σε πολλά ορεινά τµήµατα και για τον λόγο αυτό σε πολλά από αυτά κατασκευάσθηκε εκ των υστέρων λωρίδα βραδυπορείας για τα µεγάλα οχήµατα. Οι αντιλήψεις που επικρατούσαν τότε στη ∆/νση Μελετών του Υ.∆.Ε. ήταν να αποφευχθούν τα µεγάλα τεχνικά έργα όπως σήραγγες και κοιλαδογέφυρες κυρίως λόγω κόστους.
Το 1968 ιδρύεται στην Κρήτη µε έδρα το Ηράκλειο, η Υπηρεσία του τότε Υ.∆.Ε., Γ.Ε.Κ.Ο. (Γραφείο Ελέγχου Κατασκευής Οδών), τις µετέπειτα Υ.Ε.Κ.Ε., ∆.Ε.Κ.Ε. και µε διάδοχη Υπηρεσία σήµερα την ΕΥ∆Ε/ΒΟΑΚ. Το Γ.Ε.Κ.Ο. µε ∆/ντή τον κ. Αντώνη Παναγιωτόπουλο ,δραστήριο και ικανό µηχανικό, µετέπειτα Γενικό Γραµµατέα και σήµερα σύµβουλο του ΥΠΕΧΩ∆Ε, ο οποίος ήρθε από το Γ.Ε.Κ.Ο. Ξυλοκάστρου και το οποίο ήταν αρµόδιο για την κατασκευή της εθνικής οδού Κόρινθος – Πάτρα. Η Υπηρεσία αυτή στελεχώθηκε από νέους µηχανικούς, µεταξύ των οποίων ήταν και ο κ. Πρατικάκης Γ., επιβλέπων σε έργα τότε, µετέπειτα ∆/ντής και τώρα τεχνικός σύµβουλος του ΒΟΑΚ.
Έτσι ο Β.Ο.Α.Κ. άρχισε να κατασκευάζεται από το 1968 µε διατοµή πλάτους 11,10 – 12,50 µ. , γεωµετρικά χαρακτηριστικά κατηγορίας ΙΙΙ , τύπου Γ, µε βάση τους Ελληνικούς κανονισµούς οδών του 1962. Το τµήµα από ‘Αγιο Νικόλαο µέχρι Σητεία µήκους ~70 Km στον Νοµό Λασιθίου κατασκευάστηκε µε διατοµή πλάτους ~8 µ. και µε υποδεέστερα από την κατηγορία Γ γεωµετρικά χαρακτηριστικά. Το έτος 1971 δηµοπρατήθηκαν για πρώτη φορά στην Κρήτη µε το σύστηµα «µελέτη – κατασκευή» ,οι δύο πρώτες κοιλαδογέφυρες του ΒΟΑΚ αυτήν του [[Παλαιόκαστρο Ηρακλείου|Παλαιοκάστρου]] και της [[Παντάνασσα Ρεθύμνης|Παντάνασσας Ηρακλείου]] µήκους 150 µ. η κάθε µία.
Στην εγκεκριµένη τότε µελέτη οδοποιίας , προβλεπόταν επιχώµατα αντί των γεφυρών. ‘Υστερα από εισήγηση της τότε Υπηρεσίας (ΓΕΚΟ) αντικαταστάθηκαν τα επιχώµατα µε γέφυρες και έτσι διεσώθη η παραλία του Παλαιοκάστρου.
Επειδή δε, δεν υπήρχε µελέτη των γεφυρών αυτών επιλέχθηκε το σύστηµα δηµοπράτησης «µελέτη – κατασκευή» µε προϋπολογισµό τότε 12 εκατ. δρχ.
Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι και η κατασκευή της σήραγγας [[Βραχάσι Λασιθίου|Βραχασίου]] στον Νοµό Λασιθίου, µήκους 285 µ. η οποία κατασκευάσθηκε κατά τα έτη 1971 – 1973 µε τελικό κόστος 17 εκατ. δρχ. τότε. Η σήραγγα αυτή κατασκευάσθηκε αντί ενός τεράστιου ορύγµατος µε εδάφη σαθρά και µε κίνδυνο δηµιουργίας µεγάλης [[Κατολίσθηση|κατολίσθησης]] στην ευρύτερη περιοχή. Κατά την διάνοιξη δε της σήραγγας και σε µήκος 70 µ. από το στόµιο υπήρξε κατολίσθηση του όλου υπερκείµενου ύψους 40 µ., λόγω σαθρών εδαφών (γραφίτης) µε την δηµιουργία χοάνης διαµέτρου περίπου 30 µ. Για την αντιµετώπιση του προβλήµατος ζητήθηκε η τεχνική γνώµη έµπειρων Ιταλών τεχνικών, οπότε σταθεροποιήθηκε ο χαλαρός όγκος µε τσιµεντενέσεις ,ακολούθησε η διάνοιξη µόνο µε κρουστικά µέσα και τελική επένδυση ανά 3 µ. Η σήραγγα αυτή ήταν η πρώτη σήραγγα οδοποιίας που κατασκευάσθηκε τότε στην [[Ελλάδα]].
=== Αποδοχή<ref name=":0" /> ===
Η κατασκευή του ΒΟΑΚ βοήθησε την οικονομική και τουριστική ανάπτυξη της βόρειας Κρήτης τις δεκαετία του 1970 και '80. Ωστόσο, διαπιστώθηκαν λάθη χάραξης. Σε πολλά σημεία, θα μπορούσαν να κατασκευαστούν κοιλαδογέφυρες/σήραγγες. Αργότερα, διαπιστώθηκε ραγδαίος κυκλοφοριακός φόρτος, κι έτσι ξεκίνησε να κατασκευάζεται ο Αυτοκινητόδρομος 90.
Με την κατασκευή του Β.Ο.Α.Κ. τις δεκαετίες 70 & 80, αναπτύχθηκε εµπορικά, αλλά κυρίως τουριστικά η Βόρεια Κρήτη. Εκ των υστέρων όµως διαπιστώνεται ότι κατά την εκπόνηση των µελετών τότε, υπήρξαν και κάποιες λάθος χαράξεις, όπως π.χ. οι παραλιακές χαράξεις στις περιοχές Γεωργιούπολη – Εσταυρωµένος – Πάνορµο , µεταξύ Χανίων – Ρεθύµνου, που µπορούσαν να πάνε νοτιότερα, ώστε να αφεθεί για αξιοποίηση µεγαλύτερη σε πλάτος παραλιακή ζώνη. Υπήρξαν όµως και χαράξεις όπως αυτές των παρακάµψεων των πόλεων Χανίων, Ρεθύµνου & Αγίου Νικολάου, οι οποίες έδωσαν χώρο ανάπτυξης και επέκτασης στις πόλεις αυτές.
Με βάση τα παραπάνω σύντοµα ιστορικά στοιχεία, προκύπτει ότι ο ΒΟΑΚ όπως κατασκευάσθηκε, βοήθησε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της Βόρειας Κρήτης. Κατασκευαστικά έδωσε και αρκετά µαθήµατα, όπως η κατασκευή των µεγάλων ορυγµάτων και επιχωµάτων τα οποία απαιτούσαν και απαιτούν συνεχώς συντήρηση. Ακόµα και σήµερα 35 χρόνια µετά, έχουµε στα ορεινά τµήµατα τοπικά κατολισθήσεις ή λιθοπτώσεις µε κίνδυνο στην ασφάλεια της κυκλοφορίας, σε αντίθεση µε την κατασκευή µεγάλων τεχνικών έργων (σήραγγες – κοιλαδογέφυρες).
== Παραπομπές ==
|
