Νεολιθική περίοδος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ως '''νεολιθική περίοδος''' ορίζεται εκείνη η περίοδος της ανθρώπινης πολιτισμικής ανάπτυξης που ακολουθεί την [[Παλαιολιθική]] και τη [[Μεσολιθική]] περίοδο και είναι τμήμα της [[Ολόκαινος|Ολόκαινου Εποχής]]. Η Νεολιθική περίοδος ξεκίνησε περίπου το 10.000 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ. στη Δ. [[Ασία]] και το 5.500 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ. στην κεντρική [[Ευρώπη]], ενώ οι πρωιμότεροι οικισμοί στην Ελλάδα χρονολογούνται λίγο πριν από το 6.500 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ. Πρόκειται για μια περίοδο της ιστορίας κατά την οποία θεσμοθετείται σε μεγάλο εύρος η μόνιμη εγκατάσταση, η εξημέρωση των ζώων και των φυτών αλλά και η χρήση της κεραμικής μετά την Ακεραμική Νεολιθική. Κατά την περίοδο αυτή συνεχίζεται η χρήση των απολεπισμένων λίθινων εργαλείων, ενώ γενικεύεται η χρήση των τριπτών ή λειασμένων λίθινων εργαλείων, τα οποία εμφανίζονται κατά τη [[Μεσολιθική]].

Η χρήση του όρου "Νεολιθική" ως χρονολογικού εργαλείου προκύπτει κυρίως από την συνειδητοποίηση ότι η Νεολιθική δεν είναι ένα ενιαίο φαινόμενο, ένα στάδιο στην εξέλιξη του ανθρώπου. Τα στοιχεία που συνήθως συνδέονται με τη Νεολιθική (η εξημέρωση των φυτών και των ζώων, η μόνιμη εγκατάσταση και οι νέες τεχνολογίες με κυρίαρχη την [[κεραμική]]), δεν αποτελούν ένα πακέτο, αλλά πρακτικές τις οποίες οι άνθρωποι υιοθετούσαν κατά περίπτωση και ανάλογα με τις παραδόσεις στις οποίες ζούσαν μέχρι τότε. Στην [[Ιαπωνία]] για παράδειγμα η κεραμική ήταν γνωστή πριν από την εξημέρωση των ζώων και των φυτών και τη μόνιμη εγκατάσταση, ενώ στη Νοτιοδυτική [[Ασία]] (ή αλλιώς [[Εγγύς Ανατολή]]) η καλλιέργεια και η μόνιμη εγκατάσταση προηγήθηκαν της χρήσης της κεραμικής (εξού και οι όροι Ακεραμική και Προκεραμική Νεολιθική). Γενικά ως βασικό στοιχείο θεωρείται η εξημέρωση των ζώων και των φυτών, αλλά το πιο εύκολο και πρακτικό στοιχείο αναγνώρισης είναι η κεραμική, λόγω της μεγάλης ποσότητας που ανευρίσκεται στις ανασκαφές (κυρίως στην [[Ευρώπη]], όπου δεν έχει διαπιστωθεί ακεραμική ή προκεραμική φάση της Νεολιθικής). Οι διεργασίες αλλαγής προς την υιοθέτηση αυτών των πρακτικών άρχισαν στην [[Εγγύς Ανατολή]] γύρω στο 10.000 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ., ενώ στον [[Αρχαία Ελλάδα|ελλαδικό χώρο]] λίγο μετά το 7000 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ., όπως στον πασσαλόπηκτο οικισμό του [[Δισπηλιό Καστοριάς|Δισπηλιού Καστοριάς]], [[Αυγή Καστοριάς|Αυγής Καστοριάς]] της [[Πρωτονεολιθικής περιόδου]] και [[Κολοκυνθού Καστοριάς]] μετά τη [[Μέση Νεολιθική Περίοδο]]. Στην κεντρική [[Ευρώπη]] οι πρώτες αλλαγές εμφανίζονται γύρω στο 5500 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ. Ανάλογα με την περιοχή οι πρώιμες αυτές πρακτικές χαρακτηρίζονται από τους πρώτους οικισμούς στους οποίους βρέθηκαν στοιχεία. Έτσι στην πρώην [[Γιουγκοσλαβία]] η πρώτη φάση της Νεολιθικής ονομάζεται [[πολιτισμός Στάρτσεβο]], ενώ η επόμενη φάση (μετά το 5000 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ.) [[πολιτισμός Βίντσα]]. Στην [[Νεολιθική Ελλάδα|Ελλάδα]] (και κυρίως στη [[Θεσσαλία]]) η πρώτη φάση ονομάζεται [[πολιτισμός Σέσκλου]], ενώ η επόμενη [[πολιτισμός Διμηνίου]]. Στην κεντρική [[Ευρώπη]] η πρώτη φάση ονομάζεται πολιτισμός της [[Γραμμική ταινιωτή κεραμική|Γραμμικής ταινιωτής κεραμικής]].

Το βασικό επίπεδο κοινωνικής οργάνωσης κατά τη Νεολιθική φαίνεται πως ήταν η κοινότητα. Οι περισσότεροι οικισμοί είχαν αρκετά σαφή όρια, για να θεωρούνται αυτόνομες μονάδες στο χώρο (και ίσως, αν και όχι απαραίτητα, αυτόνομες κοινωνικές μονάδες). Οι οικισμοί αυτοί ήταν αρκετά μεγάλοι ώστε να μπορούν να επιβιώσουν οικονομικά (θεωρείται δηλαδή ότι υπήρχαν αρκετοί άνθρωποι, για να αντεπεξέρχονται στις περιόδους ανάγκης, όπως ο θερισμός, και για να μπορούν να συντηρούν βιώσιμα κοπάδια). Για την οργάνωση των σχέσεων εντός των οικισμών υπάρχουν πολλά διαφορετικά στοιχεία ανά περιοχή. Στο [[Τσατάλχουγιούκ]] (Çatalhöyük ή Çatalhüyük) για παράδειγμα τα σπίτια ήταν κολλημένα το ένα με το άλλο σε ομάδες και φαίνεται ότι μεγάλο ρόλο έπαιζαν οι "γειτονιές". Στην κεντρική [[Ευρώπη]] υπήρχαν μεγάλα κτίσματα (τα λεγόμενα "longhouses") λίγο απομονωμένα το ένα από το άλλο. Στην [[Αρχαία Ελλάδα|Ελλάδα]] μετά το 5.000 [[Π.Κ.Ε.]]/Ππ.Χ. εμφανίζονται οικισμοί στους οποίους το κεντρικό σημείο καταλαμβάνει ένα μεγάλο κτίσμα, ενώ γύρω τους αναπτύσσονται μικρότερα κτίσματα σε περιβόλους (π.χΧ. [[Διμήνι]] και [[Σέσκλο]] στη [[Θεσσαλία]]).

Η τεχνολογία που διαχώριζε τη Νεολιθική ως εποχή, η κατασκευή τριπτών και λειασμένων εργαλείων, δεν ήταν απολύτως καινούρια, καθώς χρησιμοποιόταν ήδη στην κατασκευή οστέινων εργαλείων. Κατά τη Νεολιθική όμως η τεχνική αυτή επεκτείνεται στα λίθινα εργαλεία και γίνεται βασικό στοιχείο της ζωής των κατοίκων, εφόσον τα εργαλεία αυτά χρησιμοποιούνται σε πολλές εργασίες (κόψιμο, ξύσιμο, άλεσμα). Η ίδια τεχνική χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό και την κατασκευή "κοσμημάτων" από λίθο ή από όστρεο (κυρίως από το όστρεο [[Spondylus Gaederopus]]). Το ίδιο σημαντικά ήταν τα εργαλεία από απολεπισμένο λίθο (κυρίως λεπίδες και φολίδες) που χρησιμοποιούνταν σε ποικίλες επίσης εργασίες (κόψιμο, ξύσιμο, κυνήγι). Πάντως η τεχνική που έχει σχεδόν ταυτιστεί με τη Νεολιθική είναι η κατεργασία του πηλού σε ποικίλες εκφάνσεις: [[κεραμική]], ειδώλια, αλλά και κτίσματα και κατασκευές από πηλό (π.χΧ. φούρνοι). Παρά την εντύπωση που δημιουργείται από την ονομασία των περιόδων, και στη Νεολιθική γινόταν μικρή χρήση του χαλκού, κυρίως όμως λαξευτού και όχι χυτού.