|
Στην [[Ελλάδα]] η λέξη ''Βλάχος'' (με κεφαλαίο Β) χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τους ομιλούντες την Βλάχικη γλώσσα ([[Αρμάνοι]]) ή τους ομιλούντες την Βλαχομογλενίτικη. Με την υποχώρηση της γλώσσας που παρατηρήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, η λέξη αναφέρεται πλέον και σε όσους προέρχονται από βλαχόφωνες οικογένειες χωρίς απαραίτητα να γνωρίζουν και να ομιλούν τη βλάχικη.<br />
Σε κάποιες περιοχές των Βαλκανίων η λ. Βλάχος σήμαινε γενικά τον ορθόδοξο χριστιανό, ανεξαρτήτως γλώσσας.<ref>[http://books.google.gr/books?id=Rf8P-7ExoKYC&pg=PA68&lpg=PA68&dq=poturciti&source=bl&ots=KOtjeSLQff&sig=VkkuKKuFkpclq93vXIweLcp9tzc&hl=el&sa=X&ei=FK9jUcXJCYSs0QXFh4GoCg&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=poturciti&f=false Mitja Velikonja, ''Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina'', Texas A&M University Press, 5 Φεβ 2003. σελ. 68.]</ref>
==Προέλευση της λέξης "Βλάχος"==
*Από το [[Λατινική γλώσσα|λατινικό]] ''villicus'' που ήταν για τους [[Ρωμαίοι|Ρωμαίους]] ο αγρότης.
==Ασχολίες==
Η εκτεταμένη ενασχόληση των Βλάχων με την κτηνοτροφία ταύτισε, στις διάφορες Βαλκανικές γλώσσες, ήδη από το μεσαίωνα, το εθνονύμιο τους με το επάγγελμα του κτηνοτρόφου.
Το 1718 οι Οθωμανοί ηττώνται έξω από την Βιέννη και έτσι σηματοδοτείται η οριστική απομάκρυνση τους από την Κεντρική Ευρώπη. Ακολουθεί η υπογραφή μιας σειράς εμπορικών συνθηκών ανάμεσα στην Αψβουργική και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι συνθήκες αυτές όρισαν τα γεωγραφικά σύνορα των δύο αυτοκρατοριών και καθόρισαν τις εμπορικές τους σχέσεις. Μεταξύ των νέων εμπορικών ρυθμίσεων κατοχυρώνονταν η ελευθερία του εμπορίου στους χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους των δύο αυτοκρατοριών, η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στον Δούναβη, ο διορισμός εκατέρωθεν προξενικών αρχών και η συμφωνία προνομιακού τελωνιακού δασμού 3% για τα διακινούμενα προϊόντα των δύο συμβαλλόμενων πλευρών, δημιουργώντας έτσι τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη του διαβαλκανικού εμπορίου και προκαλώντας ένα ισχυρό κύμα ελληνικής μετανάστευσης προς την πολλά υποσχόμενη κεντρική Ευρώπη.
Το νέο ευνοϊκό κλίμα εκμεταλλεύτηκαν αποτελεσματικά κυρίως οι Μακεδόνες, οι Ηπειρώτες και οι Θεσσαλοί οι οποίοι στράφηκαν στο εμπόριο και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα διάφορα ευρωπαϊκά και βαλκανικά εμπορικά κέντρα. Οι ισχυροί συγγενικοί δεσμοί οδήγησαν σταδιακά τις αρχικές εγκαταστάσεις ατομικού χαρακτήρα σε μεταναστεύσεις ολόκληρων οικογενειών με αποτέλεσμα τα κύρια κέντρα που φιλοξένησαν βλαχόφωνους Έλληνες να μετατραπούν σε ένα ευρύτατο και πολυδιάστατο δίκτυο πρακτόρων, συνεργατών, ανταποκριτών, αλλά και προϊόντων, πρακτικών και νοοτροπιών. Οι Έλληνες έμποροι επέλεξαν τους νέους τόπους εγκατάστασης τους βάσει της γεωγραφικής – εμπορικής τοποθεσίας των περιοχών και της θέσης που κατείχαν στο χερσαίο οδικό δίκτυο. Στο χώρο των Βαλκανίων, κύρια κέντρα των Βλάχων υπήρξαν η Μοσχόπολη, η Αχρίδα, το Νις, το Κάρλοβιτς, η Κραίνα, το Σεμλίνο, το Νόβισαντ, τα Βελεσσά, η Μιλόβιστα, το Πάντσεβο. Αναμφίβολα οι Μοσχοπολίτες έμποροι αποτέλεσαν το πιο ζωτικό οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό κομμάτι των περισσότερων σέρβικων επαρχιών στις οποίες εγκαταστάθηκαν. Σημαντική παρουσία είχαν και οι μέτοικοι της Βλάστης και της Σιάτιστας στις περιοχές πέρα από τον Σάβο, ενώ στο Βελιγράδι αυτοί που έπαιξαν τον ίδιο ρόλο ήταν κυρίως οι βλαχόφωνοι της Κλεισούρας και δευτερευόντως οι Σιατιστινοί, οι Μπλατσιώτες και οι Κοζανίτες.
Βορειότερα, η Βιέννη και η Πέστη αναδείχθηκαν σε σημαντικούς πόλους έλξης για Μοσχοπολίτες και άλλους βλαχόφωνους πληθυσμούς. Είτε ως πλανόδιοι έμποροι, είτε ως μόνιμα εγκατεστημένοι, είτε ως μεταφορείς εμπορευμάτων ανάμεσα στις δυο αυτοκρατορίες, κατάφεραν να διεισδύσουν στον οικονομικό στίβο της νέας τους χώρας και να αναδειχτούν σε δυναμικούς εκφραστές του εμποροκρατικού πνεύματος της εποχής. Οι Βλάχοι όπως και πολλοί ακόμη Έλληνες κατάφεραν να εκμεταλλευτούν τα ευνοϊκά προνόμια που τους παραχωρούσε η βασιλική Αυλή της Βιέννης, τα οποία εκτός των ευνοϊκών δασμολογικών ρυθμίσεων που προέβλεπαν αφορούσαν επιπλέον την ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων των μεταναστών, την αυτοδιοίκησή τους καθώς και την παραχώρηση υλικών μέσων (χωράφια, σπίτια, ζώα) για τη μόνιμη εγκατάστασή τους στα εδάφη της.
Παράλληλα στον ελληνικό χώρο τα διεθνώς δικτυωμένα βλαχοχώρια εξακολουθούν να ακμάζουν. Χωριά μετατρέπονται σε πόλεις καθώς γνωρίζουν δραματική αύξηση του πληθυσμού τους. Τέτοιες είναι η Χώρα Μετζόβου, η Σαμαρίνα, η Σίπισχα, το Λινοτόπι, το Μπλάτσι, το Περτούλι, η Γράμμουστα, το Βλαχολείβαδο, η Νικολίτσα, η Κλεισούρα, όπου σε κάθε μία από αυτές ο πληθυσμός υπερβαίνει τις 6000. Στο Μοναστήρι πλειοψηφία αποτελεί ο Βλαχόφωνος πληθυσμός, ενώ ξεχωριστή υπήρξε και η παρουσία των Βλάχων στις Σέρρες και την Θεσσαλονίκη. Βλάχοι όπως οι Καλαρρύτες διατηρούν τεράστια κοπάδια και εξάγουν ζωικά προϊόντα στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα διαθέτουν και εμπορικό στόλο στην Μεσόγειο με τον οποίο επικοινωνούν με την Μασσαλία και την Σαρδηνία. Αργυροχρυσοχόοι ακμάζουν στο Λινοτόπι, τους Καλαρρύτες και στη Νεβέσκα (Νυμφαίο), ενώ αγιογράφοι στη Σαμαρίνα, στη Γράμμουστα, στο Λινοτόπι, στον Ασπροπόταμο, στη Μπελκαμένη, ξυλογλύπτες στο Μέτσοβο κ.α. <ref>{{Cite book|title=ΟΙ ΑΡΜΑΝΟΙ ΒΛΑΧΟΙ|first=Μέρτζος|last=Ν. Ι.|isbn=|year=2010|location=Θεσσαλονίκη|page=5-8}}</ref><ref>{{Cite book|title=ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ|first=Κωνσταντίνος Α.|last=Βακαλόπουλος|isbn=|year=1990|location=Θεσσαλονίκη|page=169-172}}</ref><ref>{{Cite web|url=από http://www.vlahoi.net/diaspora-ton-vlahon/mikres-mosxopoleis.html|title=«Μικρές Μοσχοπόλεις» Η εγκατάσταση των Μοσχοπολιάνων Βλάχων στον χώρο της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης|last=Καρακώστα|first=Κ. Δ.|date=2008, 10-13 Δεκεμβρίου|website=ΒΛΑΧΟΙ|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=Ιανουάριος 10, 2018}}</ref>
==Γλώσσα==
Οι Βλάχοι της Νότιας Βαλκανικής αυτοπροσδιορίζονται ως Αρμούνιι (Αrmɨɲi) <ref>Στις παρενθέσεις καταχωρείται η φωνητική απόδοση των βλάχικων λέξεων βάση των γραφημάτων του διεθνούς φωνητικού αλφαβήτου.</ref> ή Ρεμένιι (Remeɲi) όροι που προέρχονται από το λατινική λέξη Romani«Ρωμαίοι». Από τους ίδιους όρους διαμορφώθηκε ο νεολογισμός Αρωμούνοι που χρησιμοποιεί σήμερα η επιστημονική βιβλιογραφία. Η πλειοψηφία τους ζει στην Ελλάδα, την Αλβανία, την Π.Γ.Δ.Μ. και την Ρουμανία. Ιστορική τους κοιτίδα θεωρείται η οροσειρά της Πίνδου και οι ορεινές της προεκτάσεις. Η χρήση της Βλάχικης γλώσσας υπήρξε κυρίως προφορική ενώ ως γραπτή γλώσσα χρησιμοποιήθηκε από τους Βλάχους κυρίως η ελληνική.
==Στην καθημερινή γλώσσα==
Στην καθημερινή γλώσσα ο ''βλάχος'' (με μικρό β, προφ. ''βλά-χους'') αποτελεί γενικευμένο όρο για όσους κατάγονται από βουνίσια ή αγροτική περιοχή, και αναφέρεται σε κάποιον που μιλάει με χωριάτικη προφορά. Συνήθως είναι υποτιμητικός χαρακτηρισμός και υποδηλώνει έλλειψη μόρφωσης και συμπεριφοράς. Χρησιμοποιείται κυρίως μεταφορικά για κάποιον απολίτιστο, αμόρφωτο και χωρίς τρόπους.<ref>Νικόλαος Κοντοσόπουλος, «Οι Έλληνες και οι άλλοι», Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, τομ. 29-30 (1999-2003), σελ.298</ref>
|
