|
[[Αρχείο:West and East Berlin.svg|thumb|300px|<center>Χάρτης του Δυτικού και Ανατολικού Βερολίνου, με τα συνοριακά περάσματα και τα μητροπολιτικά δίκτυα {{nobr|([[ShareMap:public/West and East Berlin|χρησιμοποιήστε τον διαδραστικό χάρτη]])}}</center>]]
Το '''Τείχος του Βερολίνου''' (στα [[Γερμανική γλώσσα|γερμανικά]] ''{{lang|de|Berliner Mauer}}'')<ref>Το σύνορο μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης μεταξύ του 1947 και του 1989 ήταν πιο γνωστό ως «[[σιδηρούν παραπέτασμα]]».</ref>, «τείχος της ντροπής» για τους Γερμανούς της δύσης και επισήμως αποκαλούμενο από την ανατολικογερμανική κυβέρνηση ως «αντιφασιστικό τείχος προστασίας», ανεγέρθηκε στην καρδιά του Βερολίνου[[Βερολίνο]]υ με αφετηρία το βράδυ μεταξύ της [[12 Αυγούστου|12ης]] και της [[13 Αυγούστου|13ης Αυγούστου]] του [[1961]], έπειτα από κοινή έκκληση των κρατών – μελών τουτη [[ΣύμφωνοΛαοκρατική της Βαρσοβίας|ΣυμφώνουΔημοκρατία της ΒαρσοβίαςΓερμανίας]] και(ΛΔΓ)<ref καθώς είχε φτάσει στο αποκορύφωμαname="dumont"/>, η κατάχρησηοποία τωνεπιχείρησε ανοιχτώνμε συνόρωναυτό τηςτον [[Λαοκρατικήτρόπο Δημοκρατίανα τηςθέσει Γερμανίας|Λαοκρατικήςένα Δημοκρατίαςτέλος τηςστην Γερμανίας]]ολοένα ([[Λαοκρατικήκαι Δημοκρατίααυξανόμενη τηςφυγή Γερμανίας|ΛΔΓ]]),ένοπλοιτων σχηματισμοίκατοίκων της, μεπρος την υποστήριξη του [[ΚόκκινοςΔυτική ΣτρατόςΓερμανία|ΚόκκινουΟμοσπονδιακή ΣτρατούΔημοκρατία της Γερμανίας]], κατάφεραν(ΟΔΓ)<ref αστραπιαίαname="dumont"/>{{,}}<ref σεname="andre_fontaine"/>. μίαΤο και μόνο νύχτατείχος, νασυνιστώσα ασφαλίσουντης τα[[εσωτερική σύνοραγερμανική μεσυνοριογραμμή|εσωτερικής τογερμανικής [[Δυτικό Βερολίνοσυνοριογραμμής]]. Το τείχος, αποτελούσε ένα φυσικό σύνορο μεταξύ του [[Ανατολικό Βερολίνο|Ανατολικού Βερολίνου]] και του [[Δυτικό Βερολίνο|Δυτικού Βερολίνου]] για διάστημα άνω των εικοσιοκτώ ετών, ενώ αποτελούσε το σημαντικότερο σύμβολο αντίστασηςμιας στονΕυρώπης επεκτατισμόδιχοτομημένης τωναπό Δυτικώντο [[σιδηρούν παραπέτασμα]]. Κάτι παραπάνω από ένα απλό [[τείχος]], επρόκειτο για μια σύνθετη στρατιωτική κατασκευή η οποία περιείχε δύο τείχη ύψους 3,6 μέτρων<ref>[http://www.berlin.de/mauer/verlauf/index/index.fr.php Le tracé du mur dans Berlin - Berlin.de<!-- Bot generated title -->]</ref> με διάδρομο περιπολίας, 302 [[παρατηρητήριο|παρατηρητήρια]] και συστήματα συναγερμού, 14.000{{formatnum:14000}} φύλακες, 600 σκυλιά και καλωδιωτά πλέγματα. ΟιΈνας επίσημεςαδιευκρίνιστος στατιστικέςαριθμός γιαατόμων τουςυπήρξαν θανάτουςθύματα σεπροσπαθειών επεισόδιαδιάβασης στοτου τείχοςτείχους. Ωστόσο, τόσοφαίνεται στιςότι κρατικέςοι υπηρεσίεςΑνατολικογερμανοί της ΟΔΓ όσοσυνοριοφύλακες και στηοι διεθνήΣοβιετικοί αρθογραφίαστρατιώτες κυμαίνονταιδεν απόδίσταζαν 86να μέχριπυροβολήσουν 200 θανάτους στις πιο ακραίεςτους περιπτώσειςφυγάδες.
[[Αρχείο:Berliner Mauer.jpg|thumb|Υπολείμματα του τείχους του Βερολίνου, το 2004.]]
[[Αρχείο:UTafel A115 Teilung.jpg|thumb|Πινακίδα σήμανσης της παλαιάς γερμανικής διχοτόμησης.]]
Η αποδυνάμωση της [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετικής Ένωσης]], η [[Περεστρόικα]] της οποίας ηγείτο ο [[Μιχαήλ Γκορμπατσώφ]], καθώς και το πείσμα των [[Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας|Ανατολικογερμανών]] οι οποίοι οργάνωσαν μεγάλες διαδηλώσεις, οδήγησαν στις [[9 Νοεμβρίου]] [[1989]] στην πτώση του «τείχους της ντροπής», προκαλώντας τον μεγάλο θαυμασμό του «ελεύθερου κόσμου» και ανοίγοντας τον δρόμο για την [[γερμανική επανένωση]]. Σχεδόν ολοκληρωτικά κατεστραμμένο, το Τείχος έχει αφήσει, ωστόσο, στην αστική πολεοδομική οργάνωση της γερμανικής πρωτεύουσας ανεπούλωτα σημάδια τα οποία παραμένουν ως σήμερα. Το τείχος του Βερολίνου, σύμβολο του ιδεολογικού και πολιτικού χάσματος του [[ψυχρός πόλεμος|ψυχρού πολέμου]], αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για αριθμό λογοτεχνικών βιβλίων και ταινιών. Σήμερα, αρκετά είναι τα μουσεία που το έχουν ως θέμα.
== Ιστορία ==
{{Κύριο|Κατοχή της Γερμανίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο}}
Μετά την παράδοσή της στις [[8 Μαΐου]] [[1945]], η [[Γερμανία]] διαιρέθηκε σε τρεις και στη συνέχεια τέσσερις ζώνες κατοχής υπό σοβιετική, αμερικάνικη, βρετανική και γαλλική διοίκηση, σύμφωνα με την συμφωνία που είχε επικυρωθεί στην [[Σύνοδος της Γιάλτας|σύνοδο της Γιάλτας]]. Το [[Βερολίνο]], η πρωτεύουσα του [[Γ΄ Ράιχ]], αρχικά ευρισκόμενη στο σύνολό της υπό την κατοχή του [[Κόκκινος Στρατός|Κόκκινου Στρατού]] έπρεπε επίσης να διαμοιραστεί σε τέσσερα τμήματα μεταξύ των τεσσάρων συμμαχικών δυνάμεων. Οι Σοβιετικοί άφησαν, τότε, στους Δυτικούς τις δυτικές συνοικίες της πόλης, οι οποίες βρέθηκαν, με αυτό τον τρόπο, πλήρως απομονωμένες ως θύλακας στη ζώνη κατοχής τους, με τη ζώνη που παρέμεινε υπό σοβιετικό έλεγχο να έχει από μόνη της έκτασης της τάξεως των 409 km², ή αλλιώς ποσοστό 45,6 % επί της συνολικής έκτασης της πόλης<ref name="dumont">{{cite web
H άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας τη νύχτα της 8 προς [[9 Μαΐου]] του [[1945]] οριοθετεί το τέλος του πολέμου για τη [[Γερμανία]]. Λίγο αργότερα, συνθηκολόγησε και η [[Ιαπωνία]]. Στις 5 Ιουνίου 1945 οι τέσσερις νικητές ([[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|ΕΣΣΔ]], [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|ΗΠΑ]], [[Γαλλία]], [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανία]]) υπέγραψαν τη «Διακήρυξη σχετικά με την Ηττα της Γερμανίας και την Ανάληψη της Ανώτατης Αρχής», σύμφωνα με την οποία η Γερμανία χωρίστηκε σε τέσσερις ζώνες κατοχής και το Βερολίνο σε τέσσερις τομείς. Από τις [[9 Ιουνίου]] εγκαθιδρύονται οι στρατιωτικές κυβερνήσεις των ζωνών κατοχής. Κάθε ένα κράτος από τους νικητές είχε την ανώτατη εξουσία στο τμήμα της Γερμανίας που ήταν υπό τον έλεγχό του και στην αντίστοιχη ζώνη στο [[Βερολίνο]] μέχρι την επαναδημιουργία του ενιαίου γερμανικού κράτους.
|url=http://www.herodote.net/dossiers/synthese.php?ID=64
|title=Le Mur de Berlin dans l'Histoire
Αυτό το οποίο πρέπει να ξεκαθαριστεί, είναι ότι ολόκληρο το Βερολίνο βρισκόταν μέσα στην καρδιά της σοβιετικής ζώνης κατοχής και μετέπειτα της ΓΛΔ. Δηλαδή, το Δυτικό Βερολίνο ούτε ανήκε γεωγραφικά ούτε καν συνόρευε με την ΟΔΓ. Το Δυτικό Βερολίνο αποτελούσε ένα προκεχωρημένο φυλάκιο, μέσα στη ΓΛΔ και του σοσιαλιστικού συστήματος συνολικά. Αυτή η γεωγραφική διευκρίνιση είναι πολύ σημαντική, δεδομένου ότι η πόλη του Βερολίνου είχε μετατραπεί στην κυρίως σκηνή της διεθνούς αντιπαράθεσης μεταξύ δύο αντιτιθέμενων συστημάτων, της ανερχόμενης εργατικής εξουσίας και της έμπειρης εξουσίας του κεφαλαίου και φυσικά δύο αντιτιθέμενων στρατιωτικών συνασπισμών (Σύμφωνο Βαρσοβίας και ΝΑΤΟ).
|author=Gérard-François Dumont (Université de Paris-Sorbonne)
|publisher=[http://www.herodote.net/ Herodote.net]
|accessdate=21 Αυγούστου 2007
}}</ref>. Η θέση και η σημασία του Βερολίνου το κατέστησαν ως ένα από τα μεγαλύτερα διακυβεύματα του [[ψυχρός πόλεμος|ψυχρού πολέμου]] ο οποίος ξεκίνησε με την λήξη των εχθροπραξιών.
==== Γεγονότα στην Γερμανία ====
==== Αίτια της ανέγερσης του Τείχους του Βερολίνου ====
Από τη δημιουργία της το 1949, η [[Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας|ΛΔΓ]] γνώρισε ένα ολοένα και αυξανόμενο κύμα φυγής προς την ΟΔΓ, ειδικότερα στο Βερολίνο. Η αστική συνοριογραμμή ήταν με μεγαλύτερη δυσκολία ελέγξιμη, σε αντίθεση με τις αγροτικές περιοχές οι οποίες ήταν ήδη έντονα φυλασσόμενες. Μεταξύ 2,6 και 3,6 εκατομμύρια Γερμανοί διέφυγαν της [[Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας|ΛΔΓ]] μέσω του Βερολίνου μεταξύ του 1949 και του 1961, στερώντας με αυτό τον τρόπο την χώρα από εργατικό δυναμικό την στιγμή της ανακατασκευής της και δείχνοντας στον κόσμο την μικρή πίστη των πολιτών στο κομμουνιστικό καθεστώς.<ref name="dumont">{{cite web|url=http://www.herodote.net/dossiers/synthese.php?ID=64|title=Le Mur de Berlin dans l'Histoire|publisher=[http://www.herodote.net/ Herodote.net]|accessdate=21 Αυγούστου 2007|author=Gérard-François Dumont (Université de Paris-Sorbonne)}}</ref><ref name="andre_fontaine">Ο [[Αντρέ Φονταίν (δημοσιογράφος)|André Fontaine]] στο ''Histoire de la guerre froide'', tome 2, {{p.|348}} κάνει λόγο για «περίπου 3 εκατομμύρια», ενώ η ιστοσελίδα [http://www.berlin.de/mauer/geschichte/index.fr.html Berlin.de] κάνει λόγο ότι ''μεταξύ του 1945 και του 1961, σχεδόν 3,6 εκατομμύρια Γερμανοί διέφυγαν της σοβιετικής ζώνης κατοχής και του Ανατολικού Βερολίνου''. Τέλος, σύμφωνα με τον [[Ζαν-Φρανσουά Σουλέ|Jean-François Soulet]]: « Επίσης, από το 1950 ως το 1961, {{formatnum:2609321}} άτομα είχαν εγκαταλείψει την ΛΔΓ για να βρουν καταφύγιο στην ΟΔΓ » στο [http://www.diploweb.com/forum/soulet1.htm]</ref> Η φυγή δεν παρουσίαζε ιδιαίτερες δυσκολίες καθώς, έως τον Αύγουστο του 1961, αρκούσε να πάρει κανείς το μετρό ή τον βερολινέζικο σιδηρόδρομο για να περάσει από την Ανατολή στη Δύση<ref>Jean-François Soulet, ''La "question allemande" et la désintégration de l'empire soviétique est-européen'', les Cahiers d'histoire immédiate, {{numéro|15}}, {{p.|259-274}}</ref>, κάτι που έκαναν σε καθημερινή βάση αρκετοί Βερολινέζοι για να πάνε στον χώρο εργασίας τους. Οι Γερμανοί αποκαλούσαν τη φυγή αυτή από την κομμουνιστική ΛΔΓ προς την καπιταλιστική ΟΔΓ: «ψήφος μέσω των ποδιών». Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων εβδομάδων του Αυγούστου του [[1961]], εν μέσω οργιωδών φημών, περισσότεροι από {{formatnum:47000}} Ανατολικογερμανοί πολίτες διέφυγαν στην Δυτική Γερμανία μέσω του [[Βερολίνο]]υ. Επιπλέον, το Δυτικό Βερολίνο έπαιξε τον ρόλο πύλης εισόδου προς τη Δύση για αριθμό Τσέχων και Πολωνών. Καθώς το κύμα φυγάδων αφορούσε κυρίως τις νεότερες ηλικιακές κατηγορίες, άρχισε να αποτελεί ένα μείζον οικονομικό ζήτημα, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη της ΛΔΓ.
Ακόμη, περίπου {{formatnum:50000}} Βερολινέζοι εργάζονταν στην άλλη πλευρά των συνόρων, καθώς εργάζονταν μεν στο Δυτικό Βερολίνο ωστόσο κατοικούσαν στο Ανατολικό Βερολίνο ή στα προάστιά του, όπου το κόστος της ζωής και των ακινήτων ήταν χαμηλότερο. Στις [[4 Αυγούστου]] [[1961]] ένα διάταγμα που εκδόθηκε υποχρέωνε όσους εργάζονταν στην άλλη πλευρά των συνόρων να καταγραφούν ως τέτοιοι και να πληρώνουν τα ενοίκιά τους σε [[γερμανικό μάρκο|γερμανικά μάρκα]] (νόμισμα της [[Δυτική Γερμανία|ΟΔΓ]]). Προτού ακόμη ξεκινήσει η κατασκευή του Τείχους, η αστυνομία της ΛΔΓ είχε θέσει υπό εντατική παρακολούθηση στα σημεία πρόσβασης στο Δυτικό Βερολίνο αυτούς τους οποίους χαρακτήριζε ως ''λαθρεμπόρους'' ή ''λιποτάκτες της Δημοκρατίας''.
|
