Ιστορία της Αμοργού: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

Από τα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ υπάρχουν ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην Αμοργό. Κατά την αρχαιότητα η Αμοργός γίνεται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του Κυκλαδικού πολιτισμού. Αργότερα, κατά την [[Μινωικός πολιτισμός|μινωική εποχή]], καταφθάνουν στο νησί πολλοί μινωίτες ιδρύοντας μία από τις πρώτες πόλεις του νησιού, τη [[Μινώα]]. Αργότερα, Ναξιώτες ιδρύουν την [[Αρκεσίνη]], στη σημερινή περιοχή Καστρί και την ίδια εποχή [[Μίλητος|Μιλήσιοι]] εγκαθίστανται στην [[Αιγιάλη]], κοντά στο σημερινό χωριό [[Θολάρια]]. Αυτές ήταν κατά την αρχαιότητα οι σπουδαιότερες πόλεις του νησιού. Η Αμοργός ήταν γνωστή με τα ονόματα Υπερία, Πλαταγία, Παγκάλη και Ψυχία. Εκείνα τα χρόνια στο νησί φτιάχνονταν υφάσματα και ενδύματα τα οποία μάλιστα ήταν περιζήτητα λόγω της ποιότητά τους (αμοργίδες, αμοργίς). Μεταξύ των θεών που τιμούσαν οι Αμοργιανοί ήταν η Πολιάς Αθηνά, ο Πάνας, ο Ζεύς, η Ήρα, η Ουρανία Αφροδίτη, ο Κισσοκόμας Διόνυσος και ο Αποτρόπαιος Απόλλων. Γνωστές εορτές οι οποίες λάμβαναν χώρα ήταν τα Ηραία, Εκατόμβαια και τα Διονύσια. Βρέθηκε υπό την κυριαρχία των Μακεδόνων, Πτολεμαίων, Σάμου και Ρόδου πριν καταλήξει στους Ρωμαίους. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους θα είναι τόπος εξορίας: επί [[Τιβέριος Καίσαρας Αύγουστος|Τιβερίου]], το 23 μ.Χ. θα εξοριστεί ο Βέβιος Σειρήνος, ανθύπατος της [[Ισπανία|Ισπανίας]]<ref>Αντ. Σακελλαρίου, Οι Κυκλάδες ως τόπος εξορίας επί Τιβερίου, Πλάτων τομ. 50 (1998),σελ. 170.</ref><ref>Εξορίστηκε επειδή είχε διαπράξει δημοσίως βιαιοπραγία. Γεώργιος Τουρλίδης, «Η Αμοργός εν τοις Χρονικοίς του Τακίτου», Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τομ.8(1969-1970),σελ.666</ref>

 

Τα βυζαντινά χρόνια άνηκε στο θέμα Αιγαίου ενώ τα χρόνια αυτά υπήρχαν συχνές επιδρομές πειρατών οι οποίες ανάγκασαν τους κατοίκους να μετακινηθούν από τους παραλιακούς σε οχυρωμένους οικισμούς στην ενδοχώρα του νησιού.  Τον 9ο αιώνα χτίζεται η μονή της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας και το 1088 ανακαινίστηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό. Αφορμή για την ίδρυση της στάθηκε η εύρεση μιας εικόνας της Παναγίας, που έφτασε από το Χόζοβο ή Χόζοβα της Παλαιστίνης.

 

Το 1207 ξεκινάει η Λατινοκρατία (1206-1537) με την κατάληψη του νησιού από τον [[Μάρκος Α΄ Σανούδος|Μάρκο Σανούδο]] και την υπαγωγή του στο Δουκάτο της Νάξου. Τότε οχυρώνεται ο φυσικός βράχος το 1207 από τους αδέλφους Ιερεμία και Ανδρέα Γκύζη και ο οικισμός της χώρας επεκτείνεται στην Νότια πλευρά του Κάστρου. Επίσης δημιουργούνται οι εσωτερικές πλακόστρωτες πλατείες που φέρουν ακόμα το λατινογενές όνομα "Λόζα", καθώς και ο κεντρικός δρόμος, η σημερινή "μέση" (οδός), που διατρέχει όλον τον οικισμό. Από τα λίγα αρχιτεκτονικά λείψανα της Ενετοκρατίας συγκαταλέγονται ο "Πύργος του Γαβρά" και ο "Κάτω Λάκκος".<ref>{{Cite web|url=http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2624|title=Ιστορικό Χώρας Αμοργού|last=|first=|date=2012|website=|publisher=Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού|archiveurl=|archivedate=|accessdate=18/09/2018}}</ref>

 

Σύμφωνα με τον Sauger, τον 15 αιώνα είχε 4000 άτομα από τους οποίους οι 900 ήταν ικανοί για οπλοφορία. Το έτος 1537 ο [[Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα|Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα]] καταλαμβάνει το νησί και το θέτει υπό Οθωμανική κυριαρχία (1537-1824). Ο περιηγητής Cornaro λέει ότι οι κάτοικοι κατέφυγαν στην Κρήτη για να σωθούν και ότι έπειτα από το έτος αυτό είχε ερημωθεί ή φαινόταν έρημη. Παρ' όλ' αυτά οι κάτοικοι πρέπει να επανήλθαν αφού επώνυμα που υπάρχουν σε μοναστηριακά κείμενα από το μεσαίωνα συνεχίζουν να υπάρχουν και έπειτα.<ref name=":0">Aντ. Mηλιαράκης, Kυκλαδικά, ήτοι γεωγραφία και ιστορία των Kυκλάδων νήσων, Aθήνα 1874</ref> Ο περιηγητής Milo το 1580 την αναφέρει κατοικημένη με τρία κάστρα ενώ ως κατοικημένη την αναφέρει και ο ιστορικός Crusius ο οποίος επικαλείται πηγή Σαντορίνης του 1577. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας γνώρισε ημέρες οικονομικής ακμής και "εκκλησιαστικής αναγέννησης", πολλές εκκλησίες ανακαινίστηκαν ενώ κατασκευάστηκαν και καινούριες, γεγονός το οποίο οφείλεται και στην παντελή απουσία Τούρκων στο νησί.

 

Οι Αμοργιανοί ασκούσαν την πειρατεία συστηματικά και εφορμούσαν ιδιαίτερα προς τις ακτές της Μικράς Ασίας. Κατά το έτος 1696,σύμφωνα με τον Coronelli, υπήρχαν στο νησί 6000 άτομα. Το έτος 1797 έχει καταγραφεί μία επιδρομή Μανιατών πειρατών με επικεφαλής τον καπετάν Στεκούλη με καταγωγή από τα Επτάνησα. Αυτοί σκότωσαν πολλούς νησιώτες και κατέκλεψαν τα πάντα από τα σπίτια αφού δεν άφησαν ούτε καν ρούχα στους κατοίκους, οι οποίοι τα είχαν εγκαταλείψει προκειμένου να κρυφτούν στα βουνά. Το μέγεθος της καταστροφής πρέπει να ήταν πολύ μεγάλο καθώς ζητήθηκε από τους Τούρκους να μην πληρώσουν φόρους για τρία χρόνια, αίτημα το οποίο δεν έγινε δεκτό. Στο νησί φαίνεται να μην υπήρχε καδής και βοεβόδας καθώς οι κάτοικοι πήγαιναν για την εκδίκαση των υποθέσεων τους στην Νάξο ή την Αστυπάλαια.

 

Στο νησί παρατηρείται η ύπαρξη μεγάλου πλήθους επιφανών βυζαντινών επωνύμων. Έχει προταθεί από τον ακαδημαϊκό [[Ιωάννης Βογιατζίδης|Ι. Βογιατζίδη]] <ref name=":0" /> ότι πολλά προέρχονται από Βυζαντινούς εξόριστους οι οποίοι βρέθηκαν εκεί έπειτα από μία αποτυχημένη εξέργεση εναντίον του αυτοκράτορα [[Ιωάννης Γ´ Δούκας Βατάτζης|Ιωάννη Βατάτζη]] ενώ άλλα (π.χ. Θεολογίτης) θεωρούνται αυτόχθων του νησιού. Κάποια ίσως να είναι παλαιότερα της εποχής του Βατάτζη αφού ο βυζαντινολόγος [[Σπυρίδων Βρυώνης|Σ. Βρυώνης]]<ref>Vryonis, Speros, The decline of medieval Hellenism in Asia Minor: and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century, Berkeley : University of California Press, 1971.</ref> αναφέρει ότι ο αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός λόγω πίεσης από τους Τούρκους μετέφερε οικογένειες από τα ενδότερα στα παράλια της Μικράς Ασίας και σε άλλες περιοχές. Ανάμεσα στις οικογένειες που αναφέρονται είναι οι Συναδινοί. Κάποια επώνυμα που δεν υπάρχουν πλέον στο νησί είναι Ψαροβράκης και Κουτσοδόντης. Άξιο αναφοράς είναι και τα γυναικεία ονόματα του νησιού όπως Δουκαινώ από Δούκισσα, Καλλιώ απο Καλλιόπη κ.τ.λ. όπως επίσης και ορισμένα αρχαιοπρεπή όπως Ερατώ, Κλειώ κ.τ.λ.