Ιώ (δορυφόρος): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Girionis (συζήτηση | συνεισφορές)
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 73:
Η '''Ιώ''' ([[Αγγλική γλώσσα|αγγλικά]]: '''Io''') ή '''Δίας I''', είναι ο τρίτος κατά σειρά μεγέθους [[φυσικός δορυφόρος|δορυφόρος]] του [[Πλανήτης|πλανήτη]] [[Δίας (πλανήτης)|Δία]]. Ανακαλύφθηκε από τον [[Γαλιλαίος Γαλιλέι|Γαλιλαίο]] τον Ιανουάριο του [[1610]] και σχεδόν συγχρόνως από τον Γερμανό αστρονόμο [[Μάγερ Σίμων|Μάγερ Σίμωνα]], γνωστότερο ως Μάριο (1570-1624). Παρουσιάζει την εντονότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα στο ηλιακό σύστημα.
 
Με πάνω από 400 ενεργά [[ηφαίστειο|ηφαίστεια]], η Ιώ είναι το πιο δραστήριο γεωλογικώς αντικείμενο στο Ηλιακό Σύστημα.<ref name="book">{{cite book |title=Encyclopedia of the Solar System |chapter=Io: The Volcanic Moon |author=Rosaly MC Lopes |publisher=Academic Press |date=2006 |editor1=Lucy-Ann McFadden |editor2=Paul R. Weissman |editor3=Torrence V. Johnson |pages=419–431 |isbn=978-0-12-088589-3}}</ref><ref name="Lopes2004">{{cite journal |title=Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys |journal=Icarus |last=Lopes |first=R. M. C. |display-authors=etal |pages=140–174 |volume=169 |issue=1 |date=2004 |doi=10.1016/j.icarus.2003.11.013 |bibcode=2004Icar..169..140L}}</ref> Η επιφάνεια της ΙώςΙούς είναι επίσης διάστικτη με περισσότερα από 100 όρη που έχουν ανυψωθεί από εκτεταμένη συμπίεση στη βάση του πυριτικού φλοιού της ΙώςΙούς.<ref name="Schenk2001">{{cite journal |last=Schenk |first=P. |display-authors=etal |date=2001 |title=The Mountains of Io: Global and Geological Perspectives from ''Voyager'' and ''Galileo'' |journal=Journal of Geophysical Research |volume=106 |issue=E12 |pages=33201–33222 |doi=10.1029/2000JE001408 |bibcode=2001JGR...10633201S}}</ref> Αντίθετα με άλλους δορυφόρους στο εξώτερο Ηλιακό Σύστημα, οι οποίοι αποτελούνται κυρίως από υδατικό πάγο, η Ιώ αποτελείται βασικά από πυριτικό βράχο που περιβάλλει έναν πυρήνα τηγμένου σιδήρου ή σουλφιδίων του σιδήρου.
 
 
Γραμμή 79:
==Ονοματολογία==
[[File:Io, Earth & Moon size comparison.jpg|left|thumb|Size comparison between Io (lower left), the [[Moon]] (upper left) and Earth]]
Αν και ο Simon Marius δεν πιστώθηκε την εξ ολοκλήρου ανακάλυψη των δορυφόρων του Γαλιλαίου, τα ονόματα που έδωσε στους δορυφόρους υιοθετήθηκαν τελικά. Στη δημοσίευσή του ''Mundus Iovialis anno M.DC.IX Detectus Ope Perspicilli Belgici'' το 1614, πρότεινε αρκετά εναλλακτικά ονόματα για τους εσωτερικότερους από τους μεγάλους δορυφόρους του ΔίαΔιός, ανάμεσά τους "Ο Ερμής του ΔίαΔιός" και "Ο Πρώτος από τους Πλανήτες του Διός".<ref name="Marius">{{cite book |last=Marius |first=S. |authorlink=Simon Marius |date=1614 |title=Mundus Iovialis anno M.DC.IX Detectus Ope Perspicilli Belgici |trans-title=The World of Jupiter discovered in the year 1609 by Means of a Belgian spy-glass |url=http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1916Obs....39..367./0000367.000.html}}</ref> Βάσει μιας πρότασης του Γιοχάννες Κέπλερ τον Οκτώβριο του 1613, επινόησε ακόμα μια ονοματολογική σύμβαση για κάθε φεγγάρι που ονομαζόταν από μια ερωμένη του [[Ελληνική μυθολογία|Ελληνικό μυθολογικό]] [[Δίας|Δία]] ή τον αντίστοιχο του [[Ρωμαϊκή μυθολογία|ρωμαϊκό]] [[Γιούπιτερ]]. Ονόμασε τα εσώτερα μεγάλα φεγγάρια του ΔίαΔιός από την ελληνική μυθολογική μορφή [[Ιώ (μυθολογία)|Ιώ]].<ref name="Marius"/><ref name="Marius2">{{cite journal |last=Marius |first=S. |authorlink=Simon Marius |date=1614 |title=Mundus Iovialis anno M.DC.IX Detectus Ope Perspicilli Belgici |url=http://galileo.rice.edu/sci/marius.html}} (in which he [http://galileo.rice.edu/sci/observations/jupiter_satellites.html attributes the suggestion] to Johannes Kepler)</ref> Τα ονόματα του Μάριους δεν υιοθετήθηκαν ευρέως μέχρι μερικούς αιώνες μετά, και στην πλειονότητα της πρώιμης αστρονομικής βιβλιογραφίας η Ιώ αναφερόταν γενικά με τον [[Ρωμαϊκοί αριθμοί|Ρωμαϊκό αριθμητικό]] ορισμό (σύστημα που εισήγαγε ο Γαλιλαίος) ως "{{nowrap|Jupiter I}}",<ref>{{cite web |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jup_Io |title=Io: Overview |publisher=NASA |date= |accessdate=5 March 2012}}</ref> ή ως "ο πρώτος δορυφόρος του ΔίαΔιός".
 
Χαρακτηριστικά της ΙώςΙούς έχουν πάρει το όνομά τους από χαρακτήρες και τοποθεσίες από ο μύθο της ΙώςΙούς, καθώς επίσης και από θεότητες της φωτιάς, των ηφαιστείων, του Ήλιου και της βροντής της καταιγίδας από διάφορους μύθους, και χαρακτήρες και τοποθεσίες από την ''[[Θεία Κωμωδία|Κόλαση]]'' του [[Ντάντε Αλιγκέρι|Δάντη]].<ref name="NameCategories">{{cite web |url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/append6.html |title=Categories for Naming Features on Planets and Satellites |publisher=U.S. Geological Survey |first=Jennifer |last=Blue |date= |accessdate=12 September 2013}}</ref>
 
== Δομή ==
Γραμμή 96:
==Αλληλεπίδραση με τη μαγνητόσφαιρα του Δία==
[[File:Jupiter magnetosphere schematic.jpg|thumb|300px|Σχήμα της μαγνητόσφαιρα του Δία και τα components influenced by Io (near the center of the image): ο δακτύλιος πλάσματος (κόκκινο), το ουδέτερο νέφος (κίτρινο), the flux tube (in green), και οι γραμμές του μαγνητικού πεδίου (μπλε).<ref name="SpencerGraphic">{{cite web |url=http://www.boulder.swri.edu/~spencer/digipics.html |title=John Spencer's Astronomical Visualizations |date= |accessdate=25 May 2007 |last=Spencer |first=J. |work= |publisher= |pages=}}</ref>]]
Η Ιώ παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του [[Μαγνητόσφαιρα του Δία|μαγνητικού πεδίου του ΔίαΔιός]], δρώντας ως ηλεκτρική γεννήτρια που μπορεί να αναπτύξει 400.000 volt κατά πλάτος της και να δημιουργήσει ηλεκτρικό ρεύμα 3 εκατομμυρίων ampere, απελευθερώνοντας ιόντα που προσδίδουν στον Δία ένα μαγνητικό πεδίο διογκωμένο στο διπλάσιο του μεγέθους που θα είχε διαφορετικά.<ref name="nasa-jup-io">{{cite web |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jup_Io |title=Io: Overview |publisher=NASA |series=Solar System Exploration |accessdate=29 October 2014}}</ref> Η μαγνητόσφαιρα του Δία σαρώνει αέρια και σκόνη από τη λεπτή ατμόσφαιρα της ΙώςΙούς με ρυθμό 1&nbsp;[[τόνος (μονάδα μέτρησης)|τόνου]] ανά δευτερόλεπτο.<ref name="IobookChap11">{{cite book |last=Schneider |first=N. M. |last2=Bagenal |first2=F. |editor-last=Lopes |editor-first=R. M. C. |editor2-last=Spencer |editor2-first=J. R. |title=Io after Galileo |date=2007 |publisher=Springer-Praxis |isbn=3-540-34681-3 |pages=265–286 |chapter=Io's neutral clouds, plasma torus, and magnetospheric interactions}}</ref> Αυτό το υλικό αποτελείται κυρίως από [[ιόν|ιονισμένο]] και ατομικό θείο, οξυγόνο και χλώριο· ατομικό νάτριο και κάλιο· μοριακό διοξείδιο του θείου και θείο· και σκόνη [[χλωριούχο νάτριο|χλωριούχου νατρίου]].<ref name="IobookChap11" /><ref name="Postberg2006">{{cite journal |last=Postberg |first=F. |display-authors=etal |title=Composition of jovian dust stream particles |journal=Icarus |volume=183 |issue=1 |pages=122–134 |date=2006 |url= |doi=10.1016/j.icarus.2006.02.001 |bibcode=2006Icar..183..122P}}</ref> Αυτά τα υλικά προέρχονται από την ηφαιστειακή δραστηριότητα της ΙώςΙούς, αλλά το υλικό που διαφεύγει από το μαγνητικό πεδίο του Δία προς το διαπλανητικό διάστημα προέρχεται απευθείας από την ατμόσφαιρα της ΙώςΙούς. Αυτά τα υλικά, ανάλογα με την ιονισμένη τους κατάσταση και τη σύνθεσή τους, καταλήγουν σε διάφορα ουδέτερα (μη ιονισμένα) νέφη και ζώνες ακτινοβολίας στη [[μαγνητόσφαιρα]] του Δία και, σε μερικές περιπτώσεις, τελικά απορρίπτονται από το σύστημα του Δία.
 
Την Ιώ περιβάλλει (σε απόσταση μέχρι και έξι ακτίνες ΙώςΙούς από την επιφάνεια) ένα νέφος ουδέτερου ατόμων θείου, οξυγόνου νατρίου και καλίου. Αυτά τα σωματίδια προέρχονται από την ανώτερη ατμόσφαιρα της ΙώςΙούς και διεγείρονται από συγκρούσεις με ιόντα στον [[τόρος|τόρο]] [[πλάσμα (φυσική)|πλάσματος]] (αναλύεται κατωτέρω) και από άλλες διεργασίες και γεμίζουν την [[σφαίρα Χιλ]] της ΙώςΙούς, όπου η βαρύτητα της ΙώςΙούς είναι ισχυρότερη από του ΔίαΔιός. Μέρος αυτού του υλικού διαφεύγει από τη βαρυτική έλξη της ΙώςΙούς και τίθεται σε τροχιά γύρω από το Δία. Σε μιμια περίοδο 20 ωρών, αυτά τα σωματίδια διασπείρονται από την Ιώ και δημιουργούν ένα ουδέτερο νέφος σε σχήμα μπανάνας όπου μπορεί να απλωθεί σε απόσταση έξι φορές μεγαλύτερη της ακτίνας του ΔίαΔιός γύρω από την Ιώ, είτε στο εσωτερικό της τροχιάς της ΙώςΙούς και μπροστά από αυτήν είτε εκτός αυτής και πίσω αυτήν.<ref name="IobookChap11" /> Η διαδικασία σύγκρουσης που ενεργοποιεί αυτά τα σωματίδια περιστασιακά επίσης προσδίδει στα ιόντα νατρίου στον τόρο πλάσματος ένα ηλεκτρόνιο, αφαιρώντας αυτά τα νέα "γρήγορα" ουδέτερα σωματίδια από τον τόρο. Αυτά τα σωματίδια διατηρούν την ταχύτητα τους (70&nbsp;km/s, συγκριτικά με την ταχύτητα τροχιακής περιστροφής της ΙώςΙούς στα 17&nbsp;km/s ), κι ούτως εξέρχονται ως πίδακες που απομακρύνονται από την Ιώ.<ref name="Burger1999">{{cite journal |last=Burger |first=M. H. |display-authors=etal |title=Galileo's close-up view of Io sodium jet |journal=Geophys. Res. Lett. |volume=26 |issue=22 |pages=3333–3336 |date=1999 |url= |doi=10.1029/1999GL003654 |bibcode=1999GeoRL..26.3333B}}</ref>
 
== Μελέτη ==