Η Παναγία των Παρισίων (ταινία, 1996): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

| ημερομηνία_κυκλοφορίας = 19 Μαρτίου 2002 (DVD)<ref name="DVD">{{cite web|title=The Hunchback of Notre Dame|url=http://www.amazon.com/Hunchback-Notre-Dame-Demi-Moore/dp/B00005TN8K|publisher=Amazon|accessdate=February 3, Φεβρουαρίου 2015}}</ref><br/>12 Μαρτίου 2013 ([[Δίσκος Blu-ray|Blu-ray]])<ref name="BluRay">{{cite web|last=Landy|first=Tom|title='The Hunchback of Notre Dame / The Hunchback of Notre Dame II' Blu-ray Detailed|url=http://bluray.highdefdigest.com/news/show/DisneyBuena_Vista_1_post/Disc_Announcements/The_Hunchback_of_Notre_Dame__The_Hunchback_of_Notre_Dame_II_Blu-ray_Detailed/10784|publisher=High-Def Digest|date=December 19, Δεκεμβρίου 2012|accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

| προϋπολογισμός = $100 εκατομμύρια<ref name="mojo">{{cite web|title=The Hunchback of Notre Dame|publisher=Box Office Mojo|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=hunchbackofnotredame.htm|accessdate=February 3, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Με παραγωγή που έγινε στην περίοδο γνωστή και ως [[Αναγέννηση της Disney]], η ταινία θεωρείται ως μια από τις πιο σκοτεινές ταινίες κινουμένων σχεδίων της Disney λόγω των ώριμων θεμάτων της, παρόμοιων θεμάτων ταινιών όπως ''[[Το Μαύρο Καζάνι]]''<ref name="ReferenceA">{{cite news|title=I've Got a Hunch That This Is a New Disney Masterpiece|date=July 12, Ιουλίου 1996|location=London, England|work=The Daily Mail|page=44}}</ref> και κυκλοφόρησε την ίδια περίοδο των '90s, όπου τα πρώτα επεισόδια της δημοφιλούς σειράς της Disney ''Gargoyles'', με την ιδίου βαθμού "σκοτεινότητα", προβάλλονταν στην Αμερικανική τηλεόραση.

*Τόνι Τζέι ως Δικαστής Φρόλο: Ένας αδίστακτος, φαρισαϊκός και θρησκευτικά ευσεβής δικαστής και απρόθυμος κηδεμόνας του Κουασιμόδου. Μισεί έντονα τον τσιγγάνικο πληθυσμό του Παρισιού, τον οποίο βλέπει ως "ακάθαρτο" κοινό κόσμο και επιδιώκει να εξολοθρεύσει ολόκληρη τη φυλή. Εμφανίζει επίσης μια σαδιστική και λάγνα εμμονή με την Εσμεράλδα. Πιστεύει γενικά ότι ό,τι πράττει είναι θέλημα Θεού, παρά τις συχνές διαφωνίες του με τον ιερέα του Καθεδρικού ναού.<ref name="disneyandsin.weebly">{{cite web | url=http://disneyandsin.weebly.com/lust.html | title=Disney and the Seven Deadly Sins | accessdate=February 3, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Μετά το τέλος της ταινίας ''[[Η Πεντάμορφη και το Τέρας (ταινία, 1991)|Η Πεντάμορφη και το Τέρας]]'', ο [[Γκάρι Τρούσντεϊλ]] εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία και έκανε διάλειμμα από τη σκηνοθεσία αντί να περάσει τους επόμενους μήνες στη δημιουργία του ''[[Ο Βασιλιάς των Λιονταριών|Βασιλιά των Λιονταριών]]''.<ref>{{cite news|url=http://variety.com/1995/film/features/disney-signs-up-more-toon-talent-99129197/ | title=DISNEY SIGNS UP MORE TOON TALENT | author=Variety Staff | publisher=Variety|date=November 5, Νοεμβρίου 1995| accessdate=February3 3,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Έπειτα από αυτό, ο Τρουσντεϊλ και ο [[Κερκ Γουάις]] επιχείρησαν να φτιάξουν μια ταινία κινουμένων σχεδίων για τον [[Ορφέας|Ορφέα]] με τον τίτλο ''Ένα τραγούδι της θάλλασας'', βασισμένη στην [[Ελληνική μυθολογία]].<ref>{{cite web|url=http://www.tcm.com/tcmdb/person/194360%7C0/Gary-Trousdale/milestones.html | title=Milestones for Gary Trousdale | accessdate=February3 3,Φεβρουαρίου 2015 | publisher=Turner Classic Movies}}</ref> Το σχέδιο δεν προχώρησε αλλά ενώ δούλευαν πάνω στην ιδέα, καλέσθηκαν να συναντήσουν τον Κάτζενμπεργκ. "Εκείνη την περίοδο", εξηγεί ο Τρουσντεϊλ, "ενώ δουλεύαμε πάνω στην ιδέα [για τον Ορφέα], λάβαμε ένα τηλεφώνημα από τον Τζέφρι. Είπε 'Παιδιά, εγκαταλείψτε ό,τι κάνετε - τώρα δουλεύετε πάνω στον ''καμπούρη''<nowiki>'</nowiki>".<ref>{{Cite news |last= Brunt |title=Directors Explain Choice for Grim Story|newspaper=Rocky Mountain News |via=HighBeam Research |accessdate=February 3, Φεβρουαρίου 2015 |date=June21 21,Ιουνίου 1996 |first= Jonathan |url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-67792575.html}}</ref> Σύμφωνα με τον Γουάις, πίστεψαν ότι η ταινία είχε "μεγάλες δυνατότητες...αξέχαστους χαρακτήρες, ένα πραγματικά απίστευτο σκηνικό, δυνατότητα για φανταστικά γραφικά και πολύ συναίσθημα"<ref name="Disney DVD">{{Cite video | people = Don Hahn, Gary Trousdale, Kirk Wise |(2002). title =The Making of "The Hunchback of Notre Dame" |(DVD) medium(Documentary =film). DVDBurbank, |California: publisher =Walt Disney DVDHome |Entertainment. date = 2003}}B00005TN8K.</ref>

Η παραγωγή της ταινίας ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1993.<ref name="SouthernBaptists">{{cite news|url=http://articles.orlandosentinel.com/1996-06-21/news/9606210071_1_southern-baptist-hunchback-baptist-convention | title='Hunchback' Arrives At Right Time For Disney | last=Pinksy | first=Mark | publisher=The Orlando Sentinel| date=June 21, Ιουνίου 1996 | accessdate=February 3, Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Τον Οκτώβριο του 1993, οι σκηνοθέτες Τρούσντεϊλ και Γουάις και ο καλλιτεχνικός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Γκόετζ μαζί με τους Ρόι Κόνλι, Εντ Χέρτνερ, Γουίλ Φιν, Άλαν Μένκεν και Στίβεν Σουόρτζ, ταξίδεψαν στο Παρίσι για δέκα μέρες. Οι τρεις μέρες ήταν αφιερωμένες στην εξερεύνηση της Παναγίας των Παρισίων, συμπεριλαμβανομένου και μιας ιδιωτικής ξενάγησης σε σπάνια ειδωμένα από κόσμο περάσματα, κλιμακοστάσια, πύργους και κρυμμένα δωμάτια, όπου ο Ουγκώ έδρασε. Επισκέφτηκαν επίσης το Μέγαρο της Δικαιοσύνης αλλά και την αυθεντική τοποθεσία της Αυλής των Θαυμάτων.{{sfn|Robello|1996|p=98}}

Ο συγγραφέας Ταπ Μέρφι καλέσθηκε για να γράψει το σενάριο και αποφασίστηκε νωρίς ότι ο Κουασιμόδος θα ήταν το επίκεντρο της ιστορίας, όπως ήταν και σε παλαιότερες προσαρμογές ταινιών.<ref>{{cite news|url=http://articles.latimes.com/1996-06-16/entertainment/ca-15443_1_quasi-original | title=A Quasi Original | last=Clark | first=John | newspaper=Los Angeles Times | date=June 16, Ιουνίου 1996 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Η αρχική ιδέα ήταν να γραφτεί μια ιστορία αγάπης μεταξύ του Κουασιμόδου και της Εσμεράλδας, σύμφωνα με τον Μέρφι, αλλά "αποφασίσαμε να κάνουμε τον Λοχαγό Φοίβο πιο ηρωικό και κεντρικό στην ιστορία. Με αυτή την απόφαση ωρίμασε και η ιδέα ενός είδους ερωτικού τριγώνου μεταξύ Κουασιμόδου, Εσμεράλδας και Φοίβου."<ref name="Dretzka" /> Μερικοί από τους χαρακτήρες-κλειδιά του βιβλίου εγκαταλείφθηκαν τελείως ενώ τα γκαργκόιλ του ναού προστέθηκαν στην ιστορία από τους Τρουσντεϊλ και Γουάις και παρουσιάστηκαν ως οι κωμικοί έμπιστοι φίλοι και συμβουλάτορες του Κουασιμόδου• όπως γράφεται στο βιβλίο: "Τα άλλα αγάλματα, αυτά των τεράτων και των δαιμόνων, δεν ένιωσαν μίσος για τον Κουασιμόδο...Οι Άγιοι ήταν οι φίλοι του και τον ευλόγησαν τα τέρατα να είναι φίλοι του και να τον προστατεύουν. Έτσι θα μπορούσε να τους ανοίξει την καρδιά του."{{sfn|Robello|1996|pp=132}}<ref>{{cite news|url=http://articles.orlandosentinel.com/1996-07-03/lifestyle/9607010647_1_gargoyles-hunchback-crotchety | title=Holy Medieval Icon! Gargoyles Are Hot | last=Shapiro | first=Stephanie | publisher=Orlando Sentinel | newspaper=Baltimore Sun | date=July 3, Ιουλίου 1996 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Μια από τις πρώτες αλλαγές που έγιναν για να συμβιβαστεί η ιστορία με το αίτημα της Disney, ήταν να μετατραπεί ο Φρόλο σε δικαστή παρά σε αρχιδιάκονο έτσι ώστε να αποφευχθούν οποιουδήποτε είδους θρησκευτικές ευαισθησίες όταν θα τελείωνε η ταινία.<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=fTI1yeZd-tkC&pg=PA117&dq=jerry+beck+hunchback&hl=en&sa=X&ei=hFd1VOiyC8qdgwTtnITIAw&ved=0CB8Q6AEwAA#v=onepage&q=jerry%20beck%20hunchback&f=false | title=The Animated Movie Guide | last=Beck | first=Jerry | date=2005 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015 | publisher=Chicago Review Press | pp=116–17 | isbn=978-1556525919}}</ref> "Καθώς μελετούσαμε τους χαρακτήρες, ειδικά τον Φρόλο, οπωσδήποτε ανακαλύψαμε πολλούς ιστορικούς παραλληλισμούς με το είδος μανίας που είχαμε: με τον Ομοσπονδιακό Νότο, τη Ναζιστική Γερμανία, διαλέξτε και πάρτε," εξήγησε ο Γουάις. "Αυτά τα πράγματα επηρέασαν τον τρόπο σκέψης μας."<ref name= Dretzka>{{cite news|url= http://articles.chicagotribune.com/1996-06-16/news/9606160076_1_quasimodo-hunchback-phoebus | title=`Hunchback' For The '90s | last=Dretzka | first=Gary | newspaper=Baltimore Sun | date=June 16, Ιουνίου 1996 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ο παραγωγός Ντον Χαν εκτιμά ότι η έμπνευση για τον Φρόλο ήρθε από την ερμηνεία του [[Ρέιφ Φάινς]] ως Άμον Γκετ στην ταινία ''[[Η Λίστα του Σίντλερ]]'', ο οποίος δολοφονούσε Ιουδαίους ενώ ταυτόχρονα ποθούσε την Ιουδαία υπηρέτριά του.<ref name="Hunch"/>

Προς το τέλος του 1993, η ποπ τραγουδίστρια Σίντι Λόπερ ήταν η πρώτη ηθοποιός που συνδέθηκε με την ταινία στα πολύ αρχικά της στάδια. Σκεφτόμενη ότι την είχαν πάρει για το ρόλο της Εσμεράλδας, η Λόπερ τρόμαξε όταν έμαθε ότι θα έδινε τη φωνή της σε ένα γκαργκόιλ ονόματι Κουίν και προσλήφθηκε μια εβδομάδα αργότερα μετά από ένα δοκιμαστικό ανάγνωσης με τους σκηνοθέτες.<ref>{{cite web| url=http://www.laughingplace.com/News-ID115030.asp | title=Getting the Gargoyles right proves to be a gruesome go... | last=Hill | first=Jim | publisher=The Laughing Place | date= April 5, Απριλίου 2001 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Αργότερα, η ομάδα ανάπτυξης σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τα ονόματα Τσάνεϊ, Λότον και Κουίν - ονόματα ηθοποιών οι οποίοι έπαιξαν τον Κουασιμόδο σε προηγούμενες κινηματογραφικές εκδοχές της ταινίας. Παρόλα αυτά, το νομικό τμήμα της Disney έφερε ένσταση στη χρησιμοποίηση των ονομάτων για τα γκαργκόιλ, φοβούμενη ότι η πλευρά των Λον Τσάνεϊ, Τσαρλς Λότον ή [[Άντονι Κουίν]] (ο οποίος ήταν ακόμη ζωντανός) μπορεί να έκανε μήνυση κι έτσι το ονόματα αυτά εγκαταλείφθηκαν.<ref name="gargoyles_1">{{cite web|url=http://www.laughingplace.com/News-PID115030-115031.asp | title=Getting the Gargoyles right proves to be a gruesome go... (Part 2) | last=Hill | first=Jim | publisher=The Laughing Place | date=April 5, Απριλίου 2001 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Τρουσντεϊλ και Γουάις πρότειναν τότε να δώσουν στα γκαργκόιλ τα μικρά ονόματα των ηθοποιών, δηλαδή Λον, Τσαρλς και Άντονι, αλλά υπήρχε η ίδια νομική ανησυχία με αποτέλεσμα να δώσουν στα δύο από τα γκαργκόιλ τα ονόματα Βίκτωρ και Ούγος εμπνευσμένοι από το όνομα του ίδιου του συγγραφέα του βιβλίου. Στο τρίτο γκαργκόιλ έδωσαν το όνομα Λαβέρνα, το οποίο επιλέχθηκε από τον Γουάις ως φόρος τιμής στην τραγουδίστρια των Andrews Sisters, Λαβέρνα Άντριους.<ref name="gargoyles_1"/> Τώρα ως Λαβέρνα, η Λόπερ θεωρήθηκε πολύ μικρή για να "ενσαρκώσει" μια φίλη του Κουασιμόδου η οποία θα το έδινε σοφές συμβουλές ενώ την ίδια στιγμή ο Σαμ ΜακΜούραϊ - περισσότερο γνωστός για τη δουλειά του στο ''The Tracey Ullman Show'' - προσλήφθηκε ως Ούγος. Εν τω μεταξύ, ο Τσαρλς Κίμπουργκ, ο οποίος αρχικά δεν ήταν ενθουσιασμένος με την προσαρμογή της ταινίας σε κινούμενα σχέδια, προσλήφθηκε ως Βίκτωρ, αλλά αργότερα ενθουσιάστηκε με το επίπεδο έρευνας που έγινε για να ολοκληρωθεί η ταινία και το πώς οι ιδέες για τις ιστορίες μεταφέρθηκαν από το βιβλίο στην οθόνη.<ref>{{cite news | url=http://news.google.com/newspapers?nid=1955&dat=19960622&id=BS4iAAAAIBAJ&sjid=3qYFAAAAIBAJ&pg=2936,3543040 | title=Etched in Stone | last=Britton | first=Bonnie | date=June22 22,Ιουνίου 1996 | newspaper=Reading Eagle | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Μετά από πολλές ηχογραφήσεις και δοκιμαστικά, η Λόπερ και ο ΜακΜούραϊ ειδοποιήθηκαν από τους σκηνοθέτες οι οποίοι τους απελευθέρωσαν από τους ρόλους τους.<ref name="gargoyles_2">{{cite web|url=http://www.laughingplace.com/News-PID115030-115032.asp | title=Getting the Gargoyles right proves to be a gruesome go... (Part 3) | last=Hill | first=Jim | publisher=The Laughing Place | date=April 5, Απριλίου 2001 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ο Τζέισον Αλεξάντερ, ο οποίος έδωσε τη φωνή του στον Αμπουσμόλ στην ταινία ''Η Επιστροφή του Τζαφάρ'', προσλήφθηκε ως Ούγος εκπληρώνοντας μια επιθυμία που είχε από καιρό να είναι σε μια ταινία της Disney. Τότε ο ρόλος της Λαβέρνα επανεξετάστηκε λεπτομερώς και αναβαθμίστηκε σε ένα πιο ώριμο, σοφότερο χαρακτήρα και την Μαίρη Γουίκς να προσλαμβάνεται για αυτόν.<ref name="gargoyles_2" /> Έπειτα από το θάνατο της Γουίκς τον Οκτώβριο του 1995,<ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/1995/10/26/arts/mary-wickes-85-character-actress-for-50-years.html | title=Mary Wickes, 85, Character Actress for 50 Years | last=Gussow | first=Mike | newspaper=The New York Times | date=October 26, Οκτωβρίου 1995 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> η Τζέιν Γουίδερς προσλήφθηκε για τις εναπομείναντες (6) ατάκες της Λαβέρνα.<ref name= "Hunch">{{cite news|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,293046,00.html | title=Playing a Hunch | authors=Thompson, Anne and Dave Krager | publisher=Entertainment Weekly | date=June 21, Ιουνίου 1996 | accessdate=February,4 Φεβρουαρίου 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=http://variety.com/1996/voices/columns/thesp-requires-heimlich-at-museum-bow-1117862933/ | title=Thesp requires Heimlich at museum bow | last=Archerd | first=Army | publisher=Variety | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015 | date=June17 17,Ιουνίου 1996}}</ref>

Ο Μάντι Πατίνκιν προσεγγίστηκε για τον ρόλο του Κουασιμόδου, αλλά το στυλ ερμηνείας για τον ρόλο συγκρούστηκε με τις απαιτήσεις των παραγωγών και ο Πατίνκιν δήλωσε: "Ήμουν εκεί απλά για ένα δοκιμαστικό και είπα 'Δεν μπορώ να το κάνω αυτό'."<ref>{{cite news|url=http://articles.latimes.com/1997-03-16/news/tv-38764_1_chicago-hope | title=The Hunchback From Hope | last=King | first=Susan | newspaper=Los Angeles Times | date=March 16, Μαρτίου 1997 | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ο Τομ Χουλς προσλήφθηκε τότε ως Κουασιμόδος και του επιτράπηκε να τραγουδήσει ο ίδιος τα τραγούδια του ρόλου αφού πρώτα του ζητήθηκε να κάνει ένα ντέμο του τραγουδιού "Φεύγω" (Out there).<ref>{{cite news|url= http://books.google.com/books?id=pAkEAAAAMBAJ&pg=PA64&lpg=PA64&dq=tom+hulce+billboard&source=bl&ots=uwP1z4eb10&sig=eMv-xnKu1bUOA-vqA9ZMISwO7eA&hl=en&sa=X&ei=mmBJVPWcOqnJ8AGz_IGAAg&ved=0CDEQ6AEwBw#v=onepage&q=tom%20hulce%20billboard&f=false | title= Tom Hulce gives voice to singing Quasimodo in `Hunchback' | last=McCormick | first=Moira | publisher=Billboard | date=July 6, Ιουλίου 1996 | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015 | volume=Volume 108 | issue=27 | pages=64}}</ref>

Επιθυμώντας μια διαφορετική, πιο βραχνή φωνή από τις προηγούμενες που χρησιμοποιήθηκαν για κεντρικές ηρωίδες σε ταινίες της Disney,<ref name="dvdcommentary"/> η [[Ντέμι Μουρ]] προσλήφθηκε για το ρόλο της Εσμεράλδας και συναντήθηκε με τον Μένκεν και τον Σουόρτζ για τα τραγούδια. Μετά από αρκετές δοκιμαστικές ηχογραφήσεις, η ηθοποιός, σύμφωνα με τον Σουόρτζ, είπε: "Καλύτερα να προσλάβετε κάποια άλλη". Έτσι, για την ερμηνεία των τραγουδιών της Εσμεράλδας προσλήφθηκε η τραγουδίστρια του "New York City cabaret", Χάιντι Μόλενχορ.<ref>{{cite news|url=http://articles.sun-sentinel.com/1996-04-19/entertainment/9604170510_1_demi-moore-hunchback-ovarian-cancer | title=No Singing For Demi Moore | work=Tribune Media Services | publisher=Sun-Sentinel | date=April 19, Απριλίου 1996 | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Ο Βρετανός ηθοποιός Τόνι Τζέι, ο οποίος δήλωσε για τον ρόλο του ως Φρόλο ως την "προσφορά του για την αθανασία",<ref>{{cite news|url=http://articles.latimes.com/2006/aug/20/local/me-jay20 | title=Tony Jay, 73; Veteran Voice Actor in Film and Video Games | last=Nelson | first=Valerie | newspaper=Los Angeles Times | date=August 20, Αυγούστου 2006 | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015}}</ref> προσλήφθηκε από τους σκηνοθέτες μετά τη συνεργασία τους στην ταινία ''Η Πεντάμορφη και το Τέρας''. Όταν είδαν την ερμηνεία του ως Θείος Έρνι στο μιούζικαλ ''The Who's Tommy'', ο ηθοποιός του [[Μπρόντγουεϊ]] Πολ Καντέλ επιλέχθηκε για τη φωνή του Κλοπίνου.<ref name="dvdcommentary">Trousdale, Gary; Wise, Kirk; and Hahn, Don (2003). DVD audio commentary for ''The Hunchback of Notre Dame''. Walt Disney Home Entertainment.</ref>

Παράλληλα με την ταινία ''[[Ποκαχόντας]]'', η ομάδα που δούλευε για την ''Παναγία των Παρισίων'' ήταν ανάμεσα στις πρώτες που δούλεψε για μεγάλου μήκους ταινία στο νέο κτίριο της Disney Feature Animation γειτονικά του κύριου Λωτ της Disney στο Μπέρμπανκ.<ref name="Disney DVD"/><ref>{{cite news|url= http://www.nytimes.com/1995/03/05/arts/architecture-view-playful-even-goofy-but-what-else-it-s-disney.html | first=Herbert | last=Muschamp | title= ARCHITECTURE VIEW; Playful, Even Goofy, but What Else? It's Disney | newspaper=The New York Times | date=March 5, Μαρτίου 1995 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Όμως, καθώς το κτίριο ήταν κατειλημμένο για τις ταινίες ''Ο Βασιλιάς των Λιονταριών'' και ''Ποκαχόντας'' την ίδια περίοδο, περισσότερο προσωπικό προσλήφθηκε από τον [[Καναδάς|Καναδά]] και το [[Ηνωμένο Βασίλειο]] για την ''Παναγία των Παρισίων'',<ref>{{cite web|url=http://jimhillmedia.com/columnists1/b/floyd_norman/archive/2008/11/18/toon-tuesday-looking-back-on-disney-s-the-hunchback-of-notre-dame-part-deux.aspx | last=Norman| first=Floyd| title=Toon Tuesday: Looking Back on Disney's "The Hunchback of Notre Dame" -- Part Deux| publisher=Jim Hill Media| date=November11 11,Νοεμβρίου 2008| accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> και καθώς η ανάπτυξη προχωρούσε, το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας μεταφέρθηκε σε μια μεγαλύτερη εγκατάσταση στο Airway της Γκλεντέι στην [[Καλιφόρνια]]. Καθώς η ομάδα και το προσωπικό μετακόμιζε στο νέο του επιτελείο, αποφάσισε να ονομάσουν το καινούριο κτίριο "Sanctuary" (ιερό, άδυτο).<ref>{{cite web|url=http://jimhillmedia.com/columnists1/b/floyd_norman/archive/2008/11/11/toon-tuesday-looking-back-on-disney-s-the-hunchback-of-notre-dame-part-un.aspx| last=Norman| first=Floyd| title=Toon Tuesday: Looking Back on Disney's "The Hunchback of Notre Dame" -- Part Un| publisher=Jim Hill Media| date=November 11, Νοεμβρίου 2008| accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Από την εποχή που έγινε η ταινία ''[[Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ;]]'', η Disney πρόσλαβε εικονογραφιστές από τη [[Γερμανία]], τη [[Γαλλία]], την [[Ιρλανδία]] αλλά και από τον Καναδά, οι οποίοι παρείχαν τα καθήκοντά τους στο προσφάτως ανοικτό δορυφορικό στούντιο της Disney στο Παρίσι,<ref name="Norman">{{cite book| url= http://books.google.com/books?id=PMK9MQLnRCEC&pg=PT109&lpg=PT109&dq=alan+menken+paris+1994&source=bl&ots=TrD0-AhmdP&sig=rjNbPlHqDWbyylsn2oaqGb6e9m0&hl=en&sa=X&ei=CT51VLidDse0ggSvu4KYDw&ved=0CDYQ6AEwBDgK#v=onepage&q=alan%20menken%20paris%201994&f=false | title=Animated Life: A Lifetime of tips, tricks, techniques and stories from a Disney legend | last=Norman | first=Floyd | date=April 11, Απριλίου 2013 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015 | publisher=Focal Press | isbn=978-0240818054}}</ref> όπου και ολοκληρώθηκε το 20% της ταινίας.<ref>{{cite news|last=Swarden|first=Anne|date=July1 1,Ιουλίου 1997|title=Parisian Moviegoers Flock To See Hunchback |url=http://news.google.com/newspapers?nid=1957&dat=19970101&id=tFhGAAAAIBAJ&sjid=wugMAAAAIBAJ&pg=5979,121705|newspaper=The Washington Post |accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Εν τω μεταξύ, ενώ στα στούντιο της Disney στη [[Φλόριντα]] προετοιμαζόταν η πρώτη "εντός έδρας" παραγωγή για την ταινία με τον τότε τίτλο ''Ο Θρύλος της Μουλάν'' (τελικά κυκλοφόρησε ως ''[[Μουλάν (ταινία, 1998)|Μουλάν]]''), τουλάχιστον εφτά εικονογραφιστές έγραψαν περίπου τέσσερα λεπτά από την ταινία, κυρίως με σκηνές των Φρόλο και Κουασιμόδου. Καλλιτέχνες ειδικών εφέ, σχεδίου και καθαρισμού παρείχαν επιπλέον στήριξη.<ref>{{cite news|url=http://articles.orlandosentinel.com/1996-06-21/entertainment/9606190157_1_disney-animated-disney-mgm-hunchback | title=A Small Role For Florida Animators | last=Hinman | first=Catherine | newspaper=Orlando Sentinel | date=June 21, Ιουνίου 1996 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Για να επιτευχθούν οι σκηνές μεγάλης κλίμακας με πάρα πολύ κόσμο, κυρίως στις σκηνές στο Πανηγύρι των Τρελών αλλά και στην κλιμάκωση της ταινίας, χρησιμοποιήθηκαν υπολογιστές με πρόγραμμα εικονογράφησης στους οποίους δημιουργήθηκαν έξι τύποι χαρακτήρων - άντρες και γυναίνες κανονικού βάρους σώματος, χοντροί ή λεπτοί - και οι οποίοι ήταν προγραμματισμένοι να εκτελούν 72 συγκεκριμένες κινήσεις από το να χοροπηδάνε μέχρι να χειροκροτούν.<ref>{{cite news| url=http://news.google.com/newspapers?nid=2002&dat=19960614&id=NBsvAAAAIBAJ&sjid=ZNsFAAAAIBAJ&pg=3659,3055615 | title=Disney made effort to follow Hugo's novel | last=Gaul | first=Lou | newspaper=The Beaver County Times | date=June 14, Ιουνίου 1996 | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ψηφιακή τεχνολογία προσέφερε επίσης μια οπτική σάρωση στη σκηνή όπου ο Κουασιμόδος σπάει τις αλυσίδες, τρέχει γύρω από το ναό και αιωρείται πάνω από την πλατεία για να σώσει την Εσμεράλδα.<ref name="Dretzka"/>

Έχοντας δουλέψει στην ταινία ''[[Ποκαχόντας (ταινία, 1995)|Ποκαχόντας]]'' για ένα χρόνο, οι [[Άλαν Μένκεν]] και [[Στίβεν Σουόρτζ]], σύμφωνα με τον Σουόρτζ, είχαν πολλές προτάσεις για να δουλέψουν σε ταινίες αλλά διάλεξαν να δουλέψουν στην ''Παναγία των Παρισίων'' γιατί τους τράβηξαν τα υποκείμενα θέματά της για την κοινωνία των απόκληρων αλλά και η προσπάθεια του Κουασιμόδου να ελευθερωθεί από την ψυχολογική καταπίεση του Φρόλο.<ref>{{cite web|url=http://www.stephenschwartz.com/wp-content/uploads/2010/08/disney-hunchback-movie2.pdf | title=Stephen Schwartz Comments on Disney’s "The Hunchback of Notre Dame" | publisher=stephenschwartz.com | date=AugustΑύγουστος 2010 | accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Η ταινία έχει πολλά μουσικά μοτίβα κατά τη διάρκειά της, τα οποία "χαιρετούν" μπαίνοντας και βγαίνοντας μέσα σε κομμάτια μουσικής και έχοντας ποικίλες χροιές ανάλογα με τη δράση και την ιστορία της ταινίας στο συγκεκριμένο σημείο. Το soundtrack της ταινίας περιλαμβάνει κομμάτια σε σύνθεση του Άλαν Μένκεν και τραγούδια σε στίχους των Άλαν Μένκεν και Σουόρτζ. Τα τραγούδια τα οποία περιλαμβάνονται σε αυτό είναι: "Στα σκαλιά της Παναγιάς" (The Bells of Notre Dame) για τον Κλοπίνο, "Φεύγω" (Out There) για Κουασιμόδο και Φρόλο, "Τζουμ Τριάλα" (Topsy Turvy) επίσης για τον Κλοπίνο, "Η Προσευχή της Εσμεράλδας" (God Help the Outcasts) για την Εσμεράλδα, "Λάμψη του Ουρανού/Σκοτάδι του Άδη" (Heaven's Light/Hellfire) για Κουασιμόδο, Ιερέα και Φρόλο, "Είσαι τυπάς" (A Guy Like You) για τα γκαργκόιλ και "Η Αυλή των Θαυμάτων" (The Court of Miracles) για τον Κλοπίνο και τους τσιγγάνους.<ref>{{cite web|title=The Hunchback of Notre Dame - Greek Soundtrack|url=http://castalbums.org/recordings/-1996-Greek-Soundtrack/16033|publisher=Cast Albums|accessdate=February 4, Φεβρουαρίου 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=The Hunchback Of Notre Dame: An Original Walt Disney Records Soundtrack|url=http://www.amazon.com/The-Hunchback-Notre-Dame-Soundtrack/dp/B000001M31|publisher=Amazon|accessdate=February 4, 2015}}</ref>

Τρία τραγούδια που γράφτηκαν για την ταινία απορρίφθηκαν και δεν προστέθηκαν στην εξέλιξη της ιστορίας. Οι Τρουσντεϊλ και Γουάις δεν ήταν βέβαιοι για το ποιο μουσικό κομμάτι θα ήταν κατάλληλο για την τρίτη πράξη, παρόλο που οι Μένκεν και Σουόρτζ έγραψαν δυο ερωτικά τραγούδια, "Σε ένα μέρος θαυμάτων" (In a Place of Miracles) και "Όσο υπάρχει φεγγάρι" (As Long as There's a Moon), για την Εσμεράλδα και τον Φοίβο. Ο Τρουσντεϊλ και ο Γουάις ένιωθαν ότι το τραγούδι θα αφαιρούσε από τον Κουασιμόδο τον πρωραγωνιστικό ρόλο<ref>{{cite news|url=http://www.deseretnews.com/top/2407/15/As-Long-As-Theres-a-Moon-The-Hunchback-of-Notre-Dame-15-Disney-songs-that-were-cut-before-they.html | title=15 Disney songs that were cut before they ever made it onto the big screen | last=Hickens | first=Jackie | publisher=Deseret News | date=April 6, Απριλίου 2014 | accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> και τελικά αποφάσισαν να τραγουδάει ο Κλοπίνος κατά τη διαδρομή του Κουασιμόδου και του Φοίβου στην εκτέλεσή τους επειδή βρήκαν το κρησφύγετο των τσιγγάνων.{{sfn|Laird|2014|pp=244}} Οι Μένκεν και Σουόρτζ έγραψαν επίσης και το τραγούδι "Όταν" (Someday) το οποίο αρχικά προοριζόταν για την ταινία, αλλά οι σκηνοθέτες επιθυμούσαν ένα θρησκευτικό τραγούδι να ακουστεί μέσα στον ναό κι έτσι το "Όταν" μεταφέρθηκε στους τίτλους τέλους της σειράς.{{sfn|Laird|2014|pp=242}} Το R&B συγκρότημα All-4-One ηχογράφησε το τραγούδι για τους τίτλους τέλους για την κυκλοφορία της ταινίας στις Ηνωμένες Πολιτείες,<ref>{{cite press release|url=http://www.thefreelibrary.com/GRAMMY+AWARD-WINNING+GROUP+ALL-4-ONE+TO+PERFORM+FIRST+SINGLE+FROM+THE...-a018234004|title=Grammy Award-winning group All-4-One to perform first single from the Walt Disney Records soundtrack 'The Hunchback of Notre Dame'|work=PR Newswire|publisher=The Free Library|date=April 29, Απριλίου 1996|accessdate=February4 4,Φεβρουαρίου 2015|location=Burbank, California}}</ref> και για την κυκλοφορία της ταινίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, το τραγούδι ηχογραφήθηκε από το Βρετανικό R&B γυναικείο συγκρότημα Eternal. Ο Λουίς Μιγκέλ ηχογράφησε μια ισπανική εκδοχή του τραγουδιού για την κυκλοφορία της ταινίας στη Λατινική Αμερική, η οποία έκανε μεγάλη επιτυχία.

''Η Παναγία των Παρισίων'' καταπιάνεται με αρκετά θέματα, συμπεριλαμβανομένου την βρεφοκτονία, τη λαγνεία, την καταδίκη και την [[αμαρτία]].<ref>{{cite news|last=Brew|first=Simon|title=Looking back at Disney’s The Hunchback Of Notre Dame|url=http://www.denofgeek.us/movies/17457/looking-back-at-disney%E2%80%99s-the-hunchback-of-notre-dame|accessdate=February 5, Φεβρουαρίου 2015|newspaper=Den of Geek|date=May 16, Μαΐου 2011}}</ref> Ένα από τα πιο σημαντικά είναι η πίστη σε ένα Θεό που αγαπά και συγχωρεί. Επίσης, σύμφωνα με τον Μαρκ Πίνσκι, υπονοεί μια "καταδίκη των [[Έκτρωση|αμβλώσεων]], της [[ευθανασία]]ς και του [[Ρατσισμός|ρατσισμού]], καθώς και την ηθική αντίσταση στη [[γενοκτονία]]".<ref name="books.google">{{Cite journal |url=http://books.google.com/?id=YGtbYTyulb4C&pg=PA167&dq=hunchback+of+notre+dame+disney#v=onepage&q=hunchback%20of%20notre%20dame%20disney&f=false | title = The Gospel According to Disney: Faith, Trust, and Pixie Dust | isbn = 9780664234676 | author1 = Pinsky | first1 = Mark I | year = 2004}}</ref>

Το 1994, η ταινία προγραμματίστηκε να κυκλοφορήσει τα Χριστούγεννα του 1995,<ref>{{cite news|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,302837_2,00.html | last=Daly | first=Steve | title=Mane Attraction | publisher=Entertainment Weekly | date=July 8, Ιουλίου 1994 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015 | quote="They've increased the worldwide animation staff from a worn-down 150 to nearly 1,000, with swanky new digs nearly ready back in Burbank and no end to expansion in sight (six features are due by 1998, including ''Pocahontas'' next summer and ''The Hunchback of Notre Dame'' for Christmas 1995)."}}</ref><ref>{{cite news|url=http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19940619&slug=1916358 | title='The Lion King' Gives A New Voice To Disney Storytelling | last=Hartl | first=John | publisher=The Seattle Times | date=June 19, Ιουνίου 1994 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> αλλά "σπρώχθηκε" για να κυκλοφορήσει το καλοκαίρι του 1996.<ref>{{cite news| title=SNEAKS '96 : SUMMER : Hot enough for ya? Try this: a singing 'Hunchback of Notre Dame,' a chunky 'Nutty Professor,' a Cruise-ing 'Mission: Impossible' and a pumped-up "Independence Day.' To chill, try 'Moll Flanders,' 'Pinocchio' or Tom Hanks' directing debut, 'That Thing You Do.' | last=Cromelin | first=Richard | url=http://articles.latimes.com/1996-01-21/entertainment/ca-26888_1_andy-warhol-courtney-love-miramax | publisher=Los Angeles Times | date=January 21, Ιανουαρίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref><ref>{{cite news| title=Animation Fever - Other Studios Aim To Break Disney's Grip On Market | last=Seigel | first=Jessica | url=http://articles.chicagotribune.com/1995-01-08/entertainment/9501080385_1_disney-executives-lion-king-snow-white | publisher=Chicago Tribune | date=January 8, Ιανουαρίου 1995 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015 | quote="In a Gothic reprise of the ''Beauty and the Beast'' theme, "The Hunchback of Notre Dame" will pine for his Esmeralda in 1996."}}</ref> Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 19 Ιουνίου 1996 στο Σούπερντομ στη [[Νέα Ορλεάνη]], όπου προβλήθηκε σε έξι τεράστιες οθόνες. Μια παρέλαση προηγήθηκε της πρεμιέρας στη Γαλλική Συνοικία της Νέας Ορλεάνης, ξεκινώντας από το Τζάκσον Σκουέαρ χρησιμοποιώντας άρματα και μέλη του καστ από το Walt Disney World.<ref name="This Day in Disney">{{cite web|url=http://www.thisdayindisneyhistory.com/Jun19.html | title=It Happened Today: June 19 | work=thisdayindisneyhistory.com | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Η ταινία κυκλοφόρησε παγκοσμίως δυο μέρες αργότερα.

Ως μέρος της προώθησης, η Walt Disney Records κυκλοφόρησε δύο εκατομμύρια προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου τραγούδια καραόκε σε βίντεο, soundtracks καθώς και μια έκδοση της ταινίας σε βιβλίο, "Διαβάστε μαζί" (My First Read Along), στοχεύοντας δημογραφικά τα μικρά παιδιά. Κατά την κυκλοφορία της ταινίας, ''Η Παναγία των Παρισίων'' συνοδεύτηκε από εμπορική καμπάνια μεγαλύτερη των $40 εκατομμυρίων με διαφημιστικά μαζί με εταιρίες όπως οι Burger King, Payless Shoes, [[Νεστλέ|Nestle]] και Mattel.<ref>{{cite news|url=http://articles.latimes.com/1996-07-23/business/fi-27142_1_disney-animation | title=Quasi-Successful | last=Bates | first=James | publisher=Los Angeles Times | date=July 23, Ιουλίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Μέχρι το 1997, η Disney εισέπραξε κατά προσέγγιση $500 εκατομμύρια κέρδος από την ταινία και τα προϊόντα προώθησης που βασίζονταν σε αυτήν.<ref>{{Cite journal |url=http://books.google.com/?id=bOtMUf22qWMC&pg=PA99&dq=hunchback+of+notre+dame+disney#v=onepage&q=hunchback%20of%20notre%20dame%20disney&f=false | title = The Mouse that Roared: Disney and the End of Innocence | isbn = 9781442203303 | author1 = Giroux | first1 = Henry A | last2 = Pollock | first2 = Grace | date = April 16, Απριλίου 2010}} | accessdate = February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref><ref>{{cite news | url=http://articles.latimes.com/1997-06-01/entertainment/ca-64365_1_disney-animated-movie | title=Can Anyone Dethrone Disney? | last=Horn | first=John | publisher=Los Angeles Times | accessdate=February 6, Φεβρουαρίου 2015 | date=June1 1,Ιουνίου 1997}}</ref>

Το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολής, η ταινία πήρε τη δεύτερη θέση σε αριθμό εισιτηρίων πίσω από την ταινία ''Eraser'', βγάζοντας ακαθάριστα $21.3 εκατομμύρια. Μια νέα στρατηγική πώλησης εισιτηρίων όπου η Disney περιελάμβανε πωλήσεις από τα δικά της καταστήματα παγκοσμίως, πρόσθεσαν περίπου $1 εκατομμύριο στις εισπράξεις.<ref name="box office">{{cite news | url=http://articles.latimes.com/1996-06-24/entertainment/ca-18118_1_strong-openings | title='Eraser,' 'Hunchback' Post Strong Openings | last=Brennan | first=Judy | publisher=Los Angeles Times | date=June 24, Ιουνίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Παρόλα αυτά, σε σύγκριση με την ''[[Ποκαχόντας (ταινία, 1995)|Ποκαχόντας]]'', η οποία έβγαλε ακαθάριστα $29 εκατομμύρια την προηγούμενη χρονιά, ο πρόεδρος Ντικ Κουκ της Buena Vista Pictures Distribution υπερασπίστηκε τις εισπράξεις αναφερόμενος στις εισπράξεις της ταινίας ''[[Η Πεντάμορφη και το Τέρας (ταινία, 1991)|Η Πεντάμορφη και το Τέρας]]'', η οποία προβλήθηκε στις μισές αίθουσες σε σχέση με την ''Παναγία των Παρισίων'' και έβγαλε ακαθάριστα περίπου $9 εκατομμύρια.<ref name="box office"/> Εκτός Αμερικής, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1996, η ταινία έγινε η δέκατη πέμπτη ταινία εκείνης της χρονιάς που εισέπραξε περισσότερα από $100 εκατομμύρια ακαθάριστα ξεπερνώντας τις εγχώριες εισπράξεις, και συνέχισε μέχρι τα $200 εκατομμύρια.<ref>{{cite news|url=http://variety.com/1996/scene/vpage/weekend-o-seas-biz-quasi-hot-1117435850/ | title=Weekend o’seas biz Quasi-hot | last=Groves | first=Don | publisher=Variety | date=December 1, Δεκεμβρίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Η ταινία τελικά κατέληξε να εισπράξει λίγο περισσότερο από $100 εκατομμύρια εγχώρια και πάνω από $325 εκατομμύρια παγκοσμίως, φέρνοντάς την στην πέμπτη θέση ταινιών με τις περισσότερες εισπράξεις για το 1996.<ref name="mojo"/>

Η ιστοσελίδα συλλογής κριτικών [[Rotten Tomatoes]] έδωσε στην ταινία 73% θετική κατάταξη βασιζόμενη σε 51 κριτικές με την πλειοψηφία αυτών να δηλώνει "Η υιοθέτηση από την Disney του κλασσικού έργου του Βίκτωρος Ουγκώ στην οθόνη είναι εντυπωσιακά άνιση, αλλά τα δυνατά οπτικά, τα σκοτεινά θέματα και τα μηνύματα ανοχής την κάνουν μια πιο σοφιστική, για ένα μέσο παιδί, ταινία."<ref name="rt">{{cite web|url=http://www.rottentomatoes.com/m/1073037-hunchback_of_notre_dame/ | title=The Hunchback of Notre Dame&nbsp;— Rotten Tomatoes |work=Rotten Tomatoes | publisher=Flixster, Inc. | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ο κριτικός Ρόγκερ Έμπερτ των ''Chicago Sun-Times'' έδωσε στην ταινία 4 αστέρια αποκαλώντας την "την καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney από την κυκλοφορία της ''Πανέμορφης και του Τέρατος'' - μια στροβιλιστική, ανεβαστική, συναρπαστική ιστορία με μηνύματα που αγγίζουν την καρδιά τα οποία προκύπτουν μέσα από την κωμωδία και το τραγούδι."<ref>{{cite news|url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19960621/REVIEWS/606210302/1023 | title=The Hunchback of Notre Dame | author=Ebert, Roger | date=June 21, Ιουνίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015 | work=Chicago Sun-Times | publisher=Sun Times Media Group}}</ref> Στην κριτική του για τους ''Chicago Tribune'', ο Τζιν Σίσκελ βαθμολόγησε την ταινία με 3,5/4 περιγράφοντας την ως "μια απροσδόκητα συναισθηματική, απλοποιημένη εκδοχή του μυθιστορήματος του Ουγκώ" με "αποτελεσματικά τραγούδια και, ναι, καλαίσθητο χιούμορ".<ref>{{cite web| title=Schwarzenegger Solidifies His Action-star Status With `Eraser' | last=Siskel | first=Gene | url=http://articles.chicagotribune.com/1996-06-21/entertainment/9606210128_1_eraser-special-effects-star | publisher=Chicago Tribune | date=June 21, Ιουνίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ο Όουεν Γκλέιμπερμαν του ''Entertainment Weekly'' βαθμολόγησε την ταινία με Α στην κριτική του και την ονόμασε: "η καλύτερη 'σοβαρή' ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney σε μια πολύπλεκτη εποχή [...] ένα παραμύθι περικυκλωμένο με συναισθήματα το οποίο ισορροπεί τη σκοτεινότητα και τη συναισθηματικότητα, το πάθος και τον θρίαμβο, με μυστηριώδη χάρη."<ref>{{cite web|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,293063,00.html | last=Gleiberman | first=Owen | title=The Hunchback of Notre Dame Review | date=June 21, Ιουνίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015 | publisher=Entertainment Weekly}}</ref>

Ο Ρίτσαρντ Κόρλις του ''Time'' επαίνεσε την ταινία δίνοντάς της θετική κριτική δηλώνοντας: "το αποτέλεσμα είναι ένας μεγάλος καρτουνίστικος καθεδρικός, γεμάτος γκαρκγόιλ και προδοσία, απελπισμένη αγάπη και βασανισμένη λαγνεία" και επίσης προσθέτει ότι "ο [[Άλαν Μένκεν]] και ο [[Στίβεν Σουόρτζ]] έγραψαν τη μεγαλύτερη και πιο επιβλητική μουσική για μια ταινία κινουμένων σχεδίων μέχρι τώρα".<ref>{{cite news| url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,984745,00.html | work=Time magazine | title=Cinema: A Grand Cartoon Cathedral - Disney's Hunchback Sets All Medieval Paris Aglow | date=June 24, Ιουνίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Ο Τσαρλς Σπένσερ από το ''The Daily Telegraph'' έδωσε επίσης θετική κριτική λέγοντας: "είναι συναρπαστικά δραματική και για μεγάλα διαστήματα ξεχνάς ότι βλέπεις κινούμενα σχέδια...μια εκθαμβωτική απόλαυση".<ref>{{cite news| url=http://www.movie-film-review.com/devfilm.asp?rtype=1&id=5649 | title=Movie Review: The Hunchback of Notre Dame | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Το περιοδικό ''Variety'' ήταν επίσης θετικό στην κριτική του, δηλώνοντας ότι "υπάρχουν τόσα πολλά για να θαυμάσεις, χωρίς ούτε στο ελάχιστο να ρισκάρεις να χαθεί η ιστορία" και επίσης λέει: "αυτή η νέα ταινία θα πρέπει να εξασφαλίσει την κυριαρχία της Disney στα κινούμενα σχέδια και οι γνώστες του είδους, μικροί ή μεγάλοι, θα έχουν πολλά να γευτούν".<ref>{{cite news| url=http://variety.com/1996/film/reviews/the-hunchback-of-notre-dame-4-1200446001/ | work=Variety | title=Review: The Hunchback of Notre Dame | date=June 17, Ιουνίου 1996 | accessdate=February6 6,Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Εξετάζοντας επίσης τα σκοτεινά θέματα της ταινίας, η ''The Daily Mail'' αποκαλεί την ''Παναγία των Παρισίων'' "τη σκοτεινότερη εικόνα της Disney, με μια διεισδυτική ατμόσφαιρα φυλετικής έντασης, θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και υστερίας του όχλου" και "την καλύτερη μέχρι τώρα εκδοχή του μυθιστορήματος του Ουγκώ, ένα αριστούργημα κινουμένων σχεδίων και μια από τις μεγαλύτερες ταινίες μιούζικαλ".<ref name="ReferenceA"/> Η Τζάνετ Μάσλιν έγραψε στην κριτική της στους ''The New York Times'', "σε μια ταινία που φέρει ευδιάκριτες, σφοδρές ομοιότητες με άλλες πρόσφατες επιτυχίες της Disney, το Ηράκλειο έργο των κινηματογραφιστών επισκιάστηκε από το Σισύφειο πρόβλημα. Απλά δεν υπάρχει τρόπος να ευχαριστήσεις τα παιδιά με ένα καλό αίσθημα με αυτή την εκδοχή της ιστορίας."<ref>{{cite news|url=http://movies.nytimes.com/movie/review?res=9901E3DE1539F932A15755C0A960958260&scp=70&sq=beauty%20and%20the%20beast&st=cse&pagewanted=print|last=Maslin|first=Janet|title=Film Review; The Dancing Gargoyles Romp and Wisecrack|date=June 11, Ιουνίου 1996|accessdate=February 6, Φεβρουαρίου 2015|work=The New York Times|publisher=The New York Times Company}}</ref>

Κατά την κυκλοφορία της στη Γαλλία το Μάρτιο του 1997, η υποδοχή από τους Γάλλους κριτικούς αναφέρθηκε να είναι "λαμπερή, σε μεγάλο βαθμό θετική".<ref>{{cite news|url=http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19970102&slug=2516743 | title=Quelle Horreur! French Give Thumbs-Up To Disney's `Hunchback' | last=Swanson | first=Anna | date=January 2, Ιανουαρίου 1997 | accessdate=February 6, Φεβρουαρίου 2015 | publisher=The Seattle Times | work=The Washington Post}}</ref> Οι Γάλλοι κριτικοί και το κοινό βρήκαν στην ταινία ακόμη και ομοιότητες με τη ζωή όταν καθρέφτισε ένα πραγματικό γεγονός από τον Αύγουστο του 1995 όπου η Γαλλική αστυνομία εισέβαλε σε μια Παρισιανή εκκλησία για να απομακρύνει περισσότερους από 200 παράνομους μετανάστες οι οποίοι αναζήτησαν άσυλο εκεί ώστε να μην απελαστούν. "Είναι δύσκολο να μην σκεφτείς τους μετανάστες στον Άγιο Βερνάρδο που δεν είχαν χαρτιά όταν ο Φρόλο προσπαθεί να σαρώσει τον όχλο" έγραψε ένας κριτικός.<ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/1997/01/05/world/a-disney-cartoon-becomes-a-morality-play-for-paris.html | title=A Disney Cartoon Becomes a Morality Play for Paris | last=Whitney | first=Craig | newspaper=The New York Times | date=January 5, Ιανουαρίου 1997 | accessdate=February 6, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Ορισμένες επικρίσεις δόθηκαν από θαυμαστές του [[Η Παναγία των Παρισίων (Ουγκώ)|μυθιστορήματος]] του Ουγκώ οι οποίοι δεν ήταν ευχαριστημένοι με τις αλλαγές που έκανε η Disney στην ιστορία. Ο Άρνοντ Λέιτερ, μελετητής του Ουγκώ, κατηγόρησε τη Disney πως απλούστευσε, επεξεργάστηκε και λογόκρινε το βιβλίο σε πολλές απόψεις, συμπεριλαμβανομένων και των προσωπικοτήτων των χαρακτήρων. Στην κριτική του, έγραψε αργότερα ότι οι εικονογραφιστές "δεν έχουν αρκετή αυτοπεποίθηση στα ίδιά τους τα συναισθήματα" και ότι η ταινία "μεταπίπτει σε πολλά κλισέ".<ref>{{cite web | last = Laster | first = Arnaud | title = Waiting for Hugo | date = January 10, Ιανουαρίου 1997 | url=http://www.awn.com/mag/issue1.10/articles/laster.ang1.10.html | accessdate = February 7, Φεβρουαρίου 2015 }}</ref> Απόγονοι του Ουγκώ επέκριναν τη Disney σε μια ανοικτή επιστολή στην εφημερίδα ''Libération'' για το ότι το όνομα του προγόνου τους δεν αναφέρθηκε καθόλου στις διαφημιστικές αφίσες και περιέγραψαν την ταινία ως μια "χυδαία εμπορευματοποίηση από ασυνείδητους πωλητές".<ref>{{cite news|url=http://variety.com/1997/scene/vpage/disney-s-hunchback-irks-hugo-progeny-1117342764/ | title= Disney’s ‘Hunchback’ irks Hugo progeny | last=Williams | first=Michael | publisher=Variety | date=March 11, Μαρτίου 1997 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=http://articles.orlandosentinel.com/1997-03-11/business/9703100651_1_hugo-novel-family | title=Disney Outrages Hugo Family| last=Williams | first=Michael | publisher=Orlando Sentinel | date=March 11, Μαρτίου 1997 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=http://articles.chicagotribune.com/1997-03-11/news/9703110233_1_victor-hugo-denounce-movie-poster | title=Clan Of Victor Hugo Denounce Disney Film | author=Tribune News Service | publisher=Chicago Tribune | location=Paris | date=March 11, Μαρτίου 1997 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref>

Επικρίσεις προήλθαν επίσης και από θεατές οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι η ταινία είναι πολύ τρομακτική και βίαιη για μικρά παιδιά και ότι η πλοκή, η οποία εμπλέκει θέματα σεξουαλικής εμμονής και θρησκείας, μπορεί να είναι πιο πολύ για ενηλίκους.<ref name="response">{{cite news|url=http://www.thefreelibrary.com/REEL+BUZZ+%3A+PARENTS,+KIDS+GET+ANIMATED+ABOUT+%60HUNCHBACK'.-a083950989 | title=Real Buzz: Parents, Kids Get Animated About 'Hunchback' | work=Los Angeles Daily Times | publisher=The Free Library | date=June 27, Ιουνίου 1996 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref> Περαιτέρω κατηγορίες έγιναν για το ότι η ταινία έχει ομοφυλοφιλικά υπονοούμενα, πιο αισθητα με το τραγούδι "Out There" (Φεύγω), όνομα μιας πιεσμένης ομάδας ομοφυλοφίλων, να είναι ένα κάλεσμα να "βγουν από την ντουλάπα" (come out of the closet).<ref>{{cite news|url=http://www.thefreelibrary.com/Quasi-rudo!%3B+Disney+takes+a+risque+with+sexy+scenes.-a061319048 | title=Quasi-rudo!; Disney takes a risque with sexy scenes. | last=Rose | first=Simon | date=July 11, Ιουλίου 1996 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015 | publisher=The Free Library}}</ref> Ακολουθώντας διαμαρτυρίες στις Ηνωμένες Πολιτείες, χιλιάδες Βρετανοί γονείς απαγόρευσαν στα παιδιά τους να δουν την ταινία.<ref>{{cite news|url=http://www.thefreelibrary.com/'Hunchback+of+Naughty+Dame'+row.-a061166779 | last=Stenson | first=Jules | title='Hunchback of Naughty Dame' row. | date=June 23, Ιουνίου 1996 | accessdate=February7 7,Φεβρουαρίου 2015 2015 | work=The Sunday People | publisher=The Free Library}}</ref> Ως αντίδραση στις αμφισβητήσεις, ο πρόεδρος της Walt Disney Feature Animation Πίτερ Σνάιτερ είπε: "Η μόνη αμφισβήτηση που έχω ακούσει για την ταινία είναι η γνώμη ορισμένων ανθρώπων ότι 'Καλά, είναι εντάξει για μένα, αλλά μπορεί να ενοχλεί κάποιους άλλους'". Ο Σνάιτερ δήλωσε επίσης, προς άμυνά του, ότι "η ταινία παίχτηκε δοκιμαστικά σε οθόνες σε όλη τη χώρα και δεν άκουσε κανένα, γονιό ή παιδί, να παραπονεθεί για τέτοια ζητήματα. Νομίζω, για παράδειγμα, ότι το θέμα της αναπηρίας αντιμετωπίζεται με μεγάλο σεβασμό" και "Ο Κουασιμόδος είναι πραγματικά ο αδύνατος που γίνεται ήρωας· δεν νομίζω ότι υπάρχει τίποτα καλύτερο για την ψυχολογία κάποιου όταν γίνεται ο ήρωας μιας ταινίας. Το μόνο πράγμα για το οποίο μας ζητήθηκε να είμαστε προσεκτικοί ήταν η λέξη "καμπούρης", την οποία έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε στον τίτλο".<ref>{{cite news|url=http://www.spokesman.com/stories/1996/jun/23/courting-controversy-disneys-newest-animated/|title=Courting Controversy? Disney’s Newest Animated Feature, ‘Hunchback Of Notre Dame,’ Takes On Sensitive Adult Issues|last=Strauss|first=Bob|publisher=The Spokesman-Review|date=June 23, Ιουνίου 1996|accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref> Παρόλα αυτά, μερικές εκδόσεις εφημερίδων ανέφεραν ότι τα παιδιά δεν επηρεάστηκαν από το ώριμο περιεχόμενο της ταινίας και επαινούσαν την ταινία.<ref name="response"/><ref>{{cite news|url=http://articles.latimes.com/1996-06-24/entertainment/ca-18114_1_hunchback-themes | title=Children Seem Unfazed by 'Hunchback' Themes | last=Rauzi | first=Robin | newspaper=Los Angeles Times | date=June 24, Ιουνίου 1996 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref>

''Η Παναγία των Παρισίων'' πρωτοκυκλοφόρησε σε βιντεοκασέτα στις 4 Μαρτίου 1997 για τη συλλογή "Τα Αριστουργήματα της Disney". Οι πωλήσεις και οι ενοικιάσεις της βιντεοκασέτας τελικά συγκέντρωσαν έσοδα $200 εκατομμυρίων μέχρι το καλοκαίρι του 1998.<ref>{{cite news| title=Bridled Optimism | last2=Eller | first2=Claudia | last1=Bates | first1=James | url=http://articles.latimes.com/1998/jun/12/business/fi-59077/2 | newspaper=Los Angeles Times | date=June 12, Ιουνίου 1998 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref><ref>{{cite news| title=Kid Vid Business Isn't All Play | url=https://books.google.com/books?id=-AkEAAAAMBAJ&pg=PA85&lpg=PA85&dq=the+hunchback+of+notre+dame+home+video+sales&source=bl&ots=c4SXDU5QoN&sig=H4BfGUJM5aAD5oL3Fc4OkX2qOqA&hl=en&sa=X&ei=HfmYVPqkK5D4yQTHs4CYAw&ved=0CFQQ6AEwCA#v=onepage&q=the%20hunchback%20of%20notre%20dame%20home%20video%20sales&f=false | publisher=Billboard | volume=Volume 110 | issue=28 | pages=85 | date=July 11, Ιουλίου 1998 | accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015 2015}}</ref> Αρχικά είχε προγραμματιστεί η κυκλοφορία σε DVD τον Δεκέμβριο του 2000 ως μέρος της συλλογής "Τα Χρυσά Κλασικά της Disney", αλλά η κυκλοφορία ακυρώθηκε τον Απρίλιο του 2000 για άγνωστους λόγους. Τότε επαναπρογραμματίστηκε για τις 19 Μαρτίου 2002, μαζί με την κατευθείαν σε βίντεο κυκλοφορία της ''[[Η Παναγία των Παρισίων ΙΙ|Παναγίας των Παρισίων 2]]''.

Η ταινία διασκευάστηκε σε μια πιο σκοτεινή και Γοτθική παραγωγή μιούζικαλ στο Βερολίνο, την οποία έγραψε και σκηνοθέτησε ο Τζέιμς Λαπίν με παραγωγό την εταιρεία παραγωγής της Disney για θεατρικές παραστάσεις. Το μιούζικαλ, που είχε τον τίτλο ''Der Glöckner von Notre Dame'' (μεταφραση: Ο Κωδωνοκρούστης της Παναγίας των Παρισίων), ήταν πολύ επιτυχημένο και παίχτηκε από το 1999 μέχρι το 2002. Επίσης μια ηχογράφηση του έργου με το καστ ηχογραφήθηκε στη Γερμανία. Μια αναβίωση του μιούζικαλ στην αγγλική γλώσσα έκανε πρεμιέρα στο Σαν Ντιέγκο στις 28 Οκτωβρίου 2014.<ref>{{cite web|last=Gilbert|first=Ryan|url=http://www.broadway.com/buzz/174220/into-the-california-sunlight-disneys-the-hunchback-of-notre-dame-will-have-its-us-premiere-at-la-jolla/|title=Into the California Sunlight! Disney's The Hunchback of Notre Dame Will Have Its U.S. Premiere at La Jolla|publisher=Broadway|date=January 24, Ιανουαρίου 2014|accessdate=February 7, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Στην Ελλάδα μια διασκευή του μιούζικαλ έκανε πρεμιέρα στις 7 Οκτωβρίου 2011. Τη σκηνοθεσία της παράστασης έκανε ο Χάρης Βορκάς ενώ τους ρόλους του Κουασιμόδου και της Εσμεράλδας είχαν οι [[Κωνσταντίνος Καζάκος]] και Μαρία Κορινθίου αντίστοιχα.<ref>{{cite web|title="Η Παναγία των Παρισίων" με Καζάκο και Κορινθίου-Δείτε φωτογραφίες από την πρεμιέρα|url=http://www.thebest.gr/news/index/viewStory/92896|publisher=The Best|date=October 10, Οκτωβρίου 2011|accessdate=February 8, Φεβρουαρίου 2015}}</ref><ref>{{cite web|title="Η παναγία των Παρισίων" επίσημη πρεμιέρα (φωτο)|url=http://www.boxtv.gr/2011/11/05/h-panagia-twn-parisiwn-epishmh-premiera/|publisher=Box TV|date=November 5, Νοεμβρίου 2011|accessdate=February 8, Φεβρουαρίου 2015}}</ref>

Τον Ιούνιο του 1998, ανακοινώθηκε η συνέχεια της ταινίας με τον τίτλο ''[[Η Παναγία των Παρισίων ΙΙ|Η Παναγία των Παρισίων ΙΙ: Το μυστικό των καμπάνων]]'' και ήταν προγραμματισμένη να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο του 1999.<ref>{{cite news|url=http://www.thefreelibrary.com/LION'S+SHARE%3B+WALT+DISNEY+VIDEO+SEQUELS+MINING+GOLD.-a083826825 | title=Lion's share; Walt Disney video sequels mining gold| first=Dave|last=McNary|date=June 7, Ιουνίου 1998|accessdate=February7 7,Φεβρουαρίου 2015|work=Los Angeles Daily News|publisher=The Free Library}}</ref> Παρόλα αυτά, η συνέχεια καθυστέρησε να κυκλοφορήσει προκειμένου να ηχογραφηθεί το ""I'm Gonna Love You" από την [[Τζένιφερ Λαβ Χιούιτ]].<ref name="sequel">{{cite news | url=http://variety.com/2001/digital/news/disney-ramps-up-vid-preem-sequel-slate-1117852843/| title=Disney ramps up vid-preem sequel slate | last=Hettrick | first=Steve | publisher=Variety | date=September 18, Σεπτεμβρίου 2001 | accessdate=February7 7,Φεβρουαρίου 2015}}</ref> Η συνέχεια επανένωσε το αυθεντικό καστ από την πρώτη ταινία με την Χιούι, τον Χάλεϊ Τζόελ Όσμεντ και τον Μάικλ ΜακΚιν να δανείζουν τις φωνές τους σε νέους χαρακτήρες.<ref name="sequel"/> Το 2002, η συνέχεια ''Η Παναγία των Παρισίων ΙΙ'' κυκλοφόρησε κατευθείαν σε βιντεοκασέτα και DVD. Η πλοκή επικεντρώνεται για άλλη μια φορά στον Κουασιμόδο καθώς συνεχίζει να κτυπά τις καμπάνες μαζί με τη βοήθεια του Ζέφυρου, τον γιο της Εσμεράλδας και του Φοίβου. Επίσης συναντά και ερωτεύεται ένα νέο κορίτσι, την Μαντλίν, η οποία έχει έρθει στο Παρίσι μαζί με τον σατανικό ιδιοκτήτη του τσίρκου της πόλης, Σαρούς. Η Disney σκέφτηκε ότι θα ήταν πρέπον να φτιάξει μια συνέχεια η οποία θα ήταν πιο διασκεδαστική και πιο κοντά στα παιδιά σε σχέση με τα σκοτεινά και βλοσυρά θέματα που υπήρχαν στην αυθεντική ταινία.