Δελφοί: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
added pic
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 13:
| Σύνδεσμος = http://whc.unesco.org/en/list/393
}}
[[Αρχείο:Δελφοί, Ο Ναός του Απόλλωνα.jpg|μικρογραφία|304x304px300x300px|Ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς]]
[[Αρχείο:Columns of the Temple of Apollo at Delphi, Greece.jpeg|250px300x300px|μικρογραφία|δεξιά|Ο ναός του Απόλλωνα|εναλλ.=]]
[[Αρχείο:Delphi tholos.jpg|250px300x300px|μικρογραφία|δεξιά|Η θόλος της Αθηνάς Προναίας|εναλλ.=]]
[[Αρχείο:Delphi's Valley.JPG|250px300x300px|μικρογραφία|δεξιά|Ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών|εναλλ.=]]
[[Αρχείο:Thesaurous.jpg|αριστερά|170px300x300px|μικρογραφία|Ο [[θησαυρός των Αθηναίων]]|εναλλ.=]]
[[Αρχείο:Ομφαλός της γής (Δελφοί).JPG|thumb|right|247x247px300x300px|Ο 'Ομφαλός της Γης'|εναλλ.=]]
Οι '''Δελφοί''' ήταν αρχαία ελληνική πόλη στην οποία λειτούργησε το σημαντικότερο [[Μαντείο των Δελφών|μαντείο]] του αρχαιοελληνικού κόσμου. Η πόλη αναφέρεται από τους ομηρικούς χρόνους με την ονομασία Πυθώ. Στην αρχή των ιστορικών χρόνων ήταν μία από τις πόλεις της [[αρχαία Φωκίδα|αρχαίας Φωκίδας]], αλλά σταδιακά ο ρόλος της πόλης ενισχύθηκε και εξελίχθηκε σε πανελλήνιο κέντρο και ιερή πόλη των αρχαίων Ελλήνων. Αποτέλεσε επίσης κέντρο της [[Δελφική Αμφικτυονία|Δελφικής Αμφικτυονίας]]. Οι Δελφοί διατήρησαν τη σημαντική τους θέση μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ., οπότε δόθηκε οριστικό τέλος στη λειτουργία του μαντείου με διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄. Τους επόμενους αιώνες η πόλη παρήκμασε και εγκαταλείφθηκε οριστικά την περίοδο των [[σλάβοι|σλαβικών]] επιδρομών.
 
== Ιστορία ==
[[Αρχείο:Columns of the Temple of Apollo at Delphi, Greece.jpeg|250px|μικρογραφία|δεξιά|Ο ναός του Απόλλωνα]]
=== Προϊστορία- Μυκηναϊκή περίοδος ===
[[Αρχείο:Delphi tholos.jpg|250px|μικρογραφία|δεξιά|Η θόλος της Αθηνάς Προναίας]]
Σύμφωνα με την παράδοση, στην περιοχή των Δελφών υπήρχε ιερό αφιερωμένο στη γυναικεία θεότητα της [[Γαία (μυθολογία)|Γαίας]] και φύλακάς του είχε τοποθετηθεί ο φοβερός δράκοντας [[Πύθων (μυθολογία)|Πύθων]]. Σύμφωνα με τοπικούς μύθους κύριος του ιερού έγινε ο [[Απόλλων]] όταν σκότωσε τον Πύθωνα. Στη συνέχεια ο θεός μεταμορφωμένος σε δελφίνι μετέφερε στην περιοχή [[Κρήτη|Κρήτες]], οι οποίοι ίδρυσαν το ιερό του. Ο μύθος αυτός σχετικά με την κυριαρχία του Απόλλωνα επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις στις τοπικές γιορτές, όπως τα [[Σεπτήρια]], τα [[Δελφίνια]], τα [[Θαργήλια]], τα [[Θεοφάνεια (αρχαία γιορτή)|Θεοφάνεια]], και τα [[Πύθια]]<ref name="culturehist">[http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2507 Υπουργείο Πολιτισμού, Δελφοί, Ιστορικό]</ref>
 
Γραμμή 33 ⟶ 36 :
 
=== Ιστορικά χρόνια ===
Από τον 8ο αιώνα, όταν πλέον επικράτησε η λατρεία του [[Απόλλων]]α, το ιερό των Δελφών απέκτησε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, ενώ η επιρροή του εξαπλώθηκε σταδιακά σε ένα μεγάλο τμήμα του ευρύτερου χώρου της ανατολικής [[Μεσόγειος|Μεσογείου]]. Σημαντικός αριθμός αφιερωμάτων που βρέθηκαν στους Δελφούς, προέρχεται ακόμα και από περιοχές της Συρίας και της Αρμενίας, γεγονός που μαρτυρά την έκταση της επιρροής του ιερού. Λόγω του μεγάλου κύρους του [[Μαντείο των Δελφών|μαντείου]], οι ελληνικές πόλεις κατέφευγαν σ’ αυτό για να βοηθηθούν στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του [[δεύτερος ελληνικός αποικισμός|αποικισμού]], όπου οι μητροπόλεις κατέφευγαν στο μαντείο για να το συμβουλευτούν, για την επιλογή κατάλληλης θέσης για την ίδρυση αποικίας.
[[Αρχείο:Delphi's Valley.JPG|250px|μικρογραφία|δεξιά|Ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών]]
Από τον 8ο αιώνα, όταν πλέον επικράτησε η λατρεία του [[Απόλλων]]α, το ιερό των Δελφών απέκτησε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, ενώ η επιρροή του εξαπλώθηκε σταδιακά σε ένα μεγάλο τμήμα του ευρύτερου χώρου της ανατολικής [[Μεσόγειος|Μεσογείου]]. Σημαντικός αριθμός αφιερωμάτων που βρέθηκαν στους Δελφούς, προέρχεται ακόμα και από περιοχές της Συρίας και της Αρμενίας, γεγονός που μαρτυρά την έκταση της επιρροής του ιερού. Λόγω του μεγάλου κύρους του [[Μαντείο των Δελφών|μαντείου]], οι ελληνικές πόλεις κατέφευγαν σ’ αυτό για να βοηθηθούν στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του [[δεύτερος ελληνικός αποικισμός|αποικισμού]], όπου οι μητροπόλεις κατέφευγαν στο μαντείο για να το συμβουλευτούν, για την επιλογή κατάλληλης θέσης για την ίδρυση αποικίας.
[[Αρχείο:Ομφαλός της γής (Δελφοί).JPG|thumb|right|247x247px|Ο 'Ομφαλός της Γης']]
Το ιερό των Δελφών έγινε σταδιακά κέντρο της σημαντικότερης Αμφικτυονίας του αρχαίου ελληνικού κόσμου, Η Αμφικτυονία αυτή που έγινε γνωστή ως [[Δελφική Αμφικτυονία]], ήταν μία ομοσπονδιακή ένωση δώδεκα φυλών με θρησκευτικό κυρίως χαρακτήρα.<ref name="culturehist"/> Συμμετείχαν σε αυτή οι φυλές της κεντρικής Ελλάδας και ηγετική θέση ανάμεσά τους κατείχαν οι [[Θεσσαλοί]]. Αρχικά είχε κέντρο της την [[Ανθήλη]] της Μαλίδας, αλλά από τα μέσα του 7ου αιώνα έκανε κέντρο της τους Δελφούς.
 
Στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα η Δελφική Αμφικτυονία διεξήγαγε πόλεμο με την γειτονική πόλη των Δελφών, την [[Κρίσα]]. Ο πόλεμος αυτός ονομάστηκε [[πρώτος ιερός πόλεμος|Α΄ Ιερός πόλεμος]] και είχε ως κατάληξη την καταστροφή της Κρίσας
<ref name="hist">[http://web.archive.org/20091229221549/www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/86_72-79.pdf Arxaiologia.gr] ''Άρθρο της Κατερίνας Τυπάλδου-Φακίρη''</ref> Αποτέλεσμα του πολέμου ήταν οι Δελφοί να αυξήσουν την πανελλήνια θρησκευτική και πολιτική τους επιρροή και να μεγαλώσουν σε έκταση, αποκτώντας εδάφη που μέχρι τότε ανήκαν στην Κρίσα. Παράλληλα μετά το τέλος του πολέμου διοργανώθηκαν για πρώτη φορά τα [[Πύθια]], οι δεύτεροι σε σημασία πανελλήνιοι αγώνες μετά τους [[Ολυμπιακοί Αγώνες|Ολυμπιακούς]]. Στα πρώτα Πύθια που διοργανώθηκαν το 586 π.Χ. δόθηκαν ως έπαθλα στους νικητές των αγώνων, χρηματικά δώρα από τα λάφυρα της Κρίσας.<ref name="archaiol"/> Από τους επόμενους αγώνες καθιερώθηκε ως τιμητικό βραβείο των νικητών το δάφνινο στεφάνι.
[[Αρχείο:Thesaurous.jpg|αριστερά|170px|μικρογραφία|Ο [[θησαυρός των Αθηναίων]]]]
 
Την περίοδο των [[Περσικοί πόλεμοι|Περσικών πολέμων]] το μαντείο των Δελφών εξέδωσε αρκετούς δυσοίωνους χρησμούς για τις ελληνικές πόλεις, γεγονός που αποδόθηκε από μεταγενέστερους ιστορικούς σε φιλοπερσική στάση που κράτησε.<ref name="archaiol"/> Ο [[Ηρόδοτος]] αναφέρει πως οι Δελφοί δέχτηκαν επίθεση από τους Πέρσες. Συγκεκριμένα αναφέρει πως αφού ο Ξέρξης πέρασε τις [[Θερμοπύλες]] και κατευθυνόταν προς τη Φωκίδα, έστειλα ένα στρατιωτικό σώμα προς τους Δελφούς για να αποσπάσει θησαυρούς. Όταν οι Πέρσες πλησίασαν στους Δελφούς, δύο κορυφές από τον Παρνασσό αποκόπηκαν και έπεσαν πάνω τους, ενώ παράλληλα καταδιώχθηκαν από δύο τοπικούς ήρωες, τον [[Φύλακος|Φύλακο]] και τον [[Αυτόνοος|Αυτόνοο]].<ref>[[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ουρανία|Ηρόδοτος 8.39]] τούτους δὲ τοὺς δύο Δελφοὶ λέγουσι εἶναι ἐπιχωρίους ἥρωας, Φύλακόν τε καὶ Αὐτόνοον, τῶν τὰ τεμένεα ἐστὶ περὶ τὸ ἱρόν, Φυλάκου μὲν παρ᾽ αὐτὴν τὴν ὁδὸν κατύπερθε τοῦ ἱροῦ τῆς Προναίης, Αὐτονόου δὲ πέλας τῆς Κασταλίης ὑπὸ τῇ Ὑαμπείῃ κορυφῇ. οἱ δὲ πεσόντες ἀπὸ τοῦ Παρνησοῦ λίθοι ἔτι καὶ ἐς ἡμέας ἦσαν σόοι, ἐν τῷ τεμένεϊ τῆς Προναίης Ἀθηναίης κείμενοι, ἐς τὸ ἐνέσκηψαν διὰ τῶν βαρβάρων φερόμενοι. τούτων μέν νυν τῶν ἀνδρῶν αὕτη ἀπὸ τοῦ ἱροῦ ἀπαλλαγὴ γίνεται.</ref>
Γραμμή 48:
 
Κατά τον 3ο αι. π.Χ. οι Δελφοί πέρασαν στον έλεγχο της νέας δύναμης που αναδείχτηκε στην νότια Ελλάδα, της [[Αιτωλική Συμπολιτεία|Αιτωλικής Συμπολιτείας]]. Οι Αιτωλοί κατέλαβαν το ιερό το 290 π.Χ. Λίγα χρόνια μετά, το 279 π.Χ., η πόλη των Δελφών βρέθηκε σε κίνδυνο από την επιδρομή των [[Γαλάτες|Γαλατών]] στον ελλαδικό χώρο. Την επιδρομή αυτή αντιμετώπισαν με επιτυχία οι Αιτωλοί και προστάτευσαν το ιερό<ref name="archaiol"/>. Η πόλη συνέχισε να ευδοκιμεί και να πλουτίζει σε δώρα και αφιερώματα και κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα. Τα περισσότερα αφιερώματα αυτής της περιόδους προέρχονται από τις πόλεις της Αιτωλικής Συμπολιτείας.<ref>[http://www.ime.gr/chronos/06/gr/economy/index203.html Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Δελφοί]</ref>
[[Αρχείο:Map greek sanctuaries-el.svg|250px300x300px|μικρογραφία|δεξιά|Τα Κυριότερα Ιερά της Αρχαίας Ελλάδας|εναλλ.=]]
Το 190 π.Χ. οι Ρωμαίοι αφαίρεσαν από τους Αιτωλούς την κυριαρχία στο μαντείο των Δελφών.<ref name="archaiol"/> Λίγα χρόνια μετά, το 168 π.Χ. οι Δελφοί πέρασαν σε [[ρωμαϊκή αυτοκρατορία|ρωμαϊκή κυριαρχία]]. Κατά τη διάρκεια των Μιθριδατικών πολέμων οι Δελφοί λεηλατήθηκαν από τον Ρωμαίο στρατηγό [[Σύλλας|Σύλλα]] το [[86 π.Χ.]].<ref name="culturehist"/>, ο οποίος απαίτησε και πέτυχε να του παραχωρηθούν τα πολύτιμα μετάλλινα αναθήματα του ναού.<ref name="lampsas">Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου, τ. Α’, Αθήνα, εκδόσεις Δομή, 1984 , 761—762.</ref> Το 83 π.Χ., οι Μαίδοι, θρακικό φύλο, πραγματοποίησαν επιδρομή στους Δελφούς, πυρπόλησαν το ναό, λεηλάτησαν το ιερό και έκλεψαν το «άσβεστο πυρ» από το βωμό. Στη διάρκεια αυτής της επιδρομής, ένα μέρος της στέγης του ιερού ναού κατέρρευσε.<ref name="lampsas"/>
 
Γραμμή 73:
 
===Οθωμανική περίοδος===
[[Αρχείο:Delphi, Castalian Fountain, on Mount Parnassus engraving by William Miller after H W Williams.jpg|μικρογραφία|Η Κασταλία και οι Φαιδριάδες σε χαρακτικό του William Miller, 1829|εναλλ.=|404x404εσ]]
Οι Δελφοί ακολούθησαν την ιστορία της Φωκίδας με αλλεπάλληλες μεταβολές ηγεμόνων κατά τη διάρκεια της Λατινοκρατίας, ως το 1410, όταν οι Οθωμανοί οριστικοποίησαν την εξουσία τους στην περιοχή. Η ίδια η τοποθεσία παρέμεινε σχεδόν ακατοίκητη για αιώνες, ενώ φαίνεται πως ένα ίσως από τα πιο πρώιμα κτίσματα της νεότερης εποχής ήταν το μοναστήρι της Παναγιάς, το οποίο κτίστηκε πάνω στα ερείπια του αρχαίου γυμνασίου. Σιγά σιγά άρχισε να δημιουργείται ένας οικιστικός πυρήνας, που εξελίχθηκε στο χωριό Καστρί.
Ο πρώτος δυτικός “περιηγητής” που περιέγραψε τις ορατές δελφικές αρχαιότητες και μας κληροδότησε μια σπάνια εικόνα του χώρου για μια περίοδο σχετικά άγνωστη ήταν ο Κυριακός ο Αγκωνίτης (ή, κατά κόσμον, Ciriaco de Pizzicoli). Πρόκειται για μια λαμπρή μορφή, γνήσιο εκπρόσωπο του αναγεννησιακού ουμανισμού. Ξεκίνησε την καριέρα του ως έμπορος, ωστόσο οι αρχαιότητες που συναντούσε κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του τον συγκίνησαν ιδιαίτερα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μάθει αρχαία ελληνικά και λατινικά σε μεγάλη ηλικία, στα 30 του, και στη συνέχεια να επιδοθεί σε μια σειρά ταξιδιών με στόχο την αρχαιολογική εξερεύνηση και καταγραφή, παράλληλα με διάφορες διπλωματικές αποστολές ιδιαίτερα στην Οθωμανική αυλή. Ο Κυριάκος επισκέφθηκε τους Δελφούς τον Μάρτιο του 1436, στο πλαίσιο ευρύτερου ταξιδιού στην Ελλάδα και την ανατολική Μεσόγειο, και παρέμεινε εκεί για έξι ημέρες, καταγράφοντας τα αρχαιολογικά κατάλοιπα με οδηγό την περιγραφή του Παυσανία. Σε αυτόν οφείλουμε τις περιγραφές του θεάτρου και του σταδίου, καθώς και αρκετών ορατών γλυπτών. Επίσης, σημαντική ήταν η συμβολή του στην επιγραφική, καθώς κατέγραψε πλήθος επιγραφών. Βέβαια, οι ταυτίσεις του δεν ήταν πάντοτε ορθές: το κυκλικό κτίριο που περιέγραψε ως ναό του Απόλλωνα, για παράδειγμα, δεν ήταν παρά τα δύο ημικύκλια της βάσης του αναθήματος των Αργείων...
Γραμμή 79:
 
===Οι ξένοι περιηγητές===
[[Αρχείο: Dinner at Crisso, in the house of the bishop of Salona - Dodwell Edward - 1819.jpg|μικρογραφία|αριστερά|Δείπνο στο Χρισσό, χαρακτικό του περιηγητή Edward Dodwell, που απεικόνισε τόσο τα τοπία όσο και τους ανθρώπους στους Δελφούς|εναλλ.=|250x250εσ]]
Οι πληροφορίες μας για τους Δελφούς της οθωμανικής περιόδου πληθαίνουν μαζί με τους περιηγητές που τους επισκέπτονται. Όπως και στην αρχαιότητα, από τους Δελφούς περνούσε ένας από τους δρόμους που συνέδεε τη δυτική με την ανατολική Ελλάδα. Αρκετοί περιηγητές αποβιβάζονταν στην Ιτέα ή στη Ναύπακτο και στη συνέχεια έκαναν τον δρόμο αυτό οδικώς, με τη βοήθεια υποζυγίων. Από τα μέσα του 17ου αιώνα οι επισκέψεις αυτές πολλαπλασιάζονται, καθώς στην Ευρώπη εξαπλώνεται η μόδα των περιηγήσεων και της αρχαιολατρείας. Από τους πρώτους Ευρωπαίους επισκέπτες των Δελφών (επώνυμους τουλάχιστον) ήταν το δίδυμο των George Wheler και Jacob Spon, που επισκέφθηκαν την περιοχή τον Ιανουάριο του 1676. Το πρώτο κτίσμα που τράβηξε την προσοχή τους, όπως και πολλών άλλων κατοπινών επισκεπτών, ήταν το μοναστήρι της Παναγιάς, κτισμένο στη λεγόμενη “Μαρμαριά”, επάνω ακριβώς από το αρχαίο γυμνάσιο. Επρόκειτο για μετόχι της Μονής της Ιερουσαλήμ στη βοιωτική Δαύλεια, και έστεκε μέχρι τη δεκαετία του 1890, όταν κατεδαφίστηκε στην διάρκεια της “Μεγάλης ανασκαφής”. Στο μοναστήρι αυτό κατέλυαν πολλοί από τους περιηγητές, οι περισσότεροι από τους οποίους μνημονεύουν το καλό κρασί που τους πρόσφεραν οι κατά τα άλλα λιτοδίαιτοι μοναχοί.
Το 1766 πέρασαν από τους Δελφούς ο Richard Chandler, καθηγητής στην Οξφόρδη και καταξιωμένος επιγραφικός, συνοδευόμενος από τον αρχιτέκτονα και σχεδιαστή Nicholas Revett και τον ζωγράφο William Pars. Η αποστολή τους είχε χρηματοδοτηθεί από την περίφημη Εταιρεία των Dilettanti, η οποία καλλιεργούσε συστηματικά το ενδιαφέρον για τις ελληνορωμαϊκές αρχαιότητες στη Βρετανία. Οι μελέτες τους δημοσιεύτηκαν το 1769 με τον τίτλο “Ionian Antiquities”, ενώ ακολούθησαν και μια συλλογή επιγραφών καθώς και δύο ταξιδιωτικές περιγραφές, μία για τη Μικρά Ασία (1774) και μία για την Ελλάδα (1775). Εκτός από τις αρχαιότητες που κατέγραψαν, η ομάδα των βρετανών μας διέσωσε και μερικές ζωηρές περιγραφές της καθημερινής ζωής στο Καστρί, ιδιαίτερα την επίσκεψη μιας ομάδας Τουρκαλβανών, που ενεργούσαν ως φύλακες των ορεινών δρόμων, και δημιούργησαν έντονα αρνητική εντύπωση στους Βρετανούς με την “άξεστη” και “βάρβαρη” συμπεριφορά τους.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Δελφοί"