Ιωάννης Γ´ Δούκας Βατάτζης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

|λεζάντα = Μικρογραφία από χειρόγραφο του 15ου αι. (ΜόδεναΜόντενα, Βιβλιοθήκη Estence)

|επίγονοι = [[Θεόδωρος Β' Λάσκαρης|Θεόδωρος Β'Β΄]] αυτ. Ρωμαίων

Ο '''Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης''' ([[Διδυμότειχο]], [[1193]] - [[Νυμφαίο Ιωνίας]], [[3 Νοεμβρίου]] [[1254]]) ήταν ο δεύτερος [[Αυτοκρατορία της Νίκαιας|αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας της Νικαίας]] ([[1222]]-[[1254]]), διάδοχος και γαμπρός του [[Θεόδωρος Α'Α΄ Λάσκαρης|Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρη]]. Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός, υπήρξε συνεχιστής του έργου του προκατόχου του, πετυχαίνονταςεπιτυγχάνοντας να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και να ανορθώσει κοινωνικά και οικονομικά το κράτος, θέτοντας τις βάσεις για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Η τριανταδυόχρονητριανταδυάχρονη βασιλεία του χαρακτηρίζεται από συνεχή πρόοδο σε όλους τους τομείς της ζωής τής εξόριστης αυτοκρατορίαςΑυτοκρατορίας.

Γεννήθηκε στο [[Διδυμότειχο]] της [[Θράκη|Θράκης]] το [[1193]]. Παρόλο που από τα μέσα του 12ου αιώνα αρκετές επιφανείς προσωπικότητες του Βυζαντίου (κυρίως στρατιωτικοί) φέρουν το επώνυμο Βατάτζης, δεν μπορεί να ανασυντεθεί με ακρίβεια το γενεαλογικό του δένδρο. Κάποιες πηγές τον θέλουν γιο του στρατηγού Βασιλείου Βατάτζη και κάποιας ανεψιάς των αυτοκρατόρων [[Ισαάκιος Β'Β΄ Άγγελος|Ισαάκιου Β΄ Αγγέλου]] και [[Αλέξιος Β'Β΄ Άγγελος|Αλεξίου Γ΄ Αγγέλου]], της οποίας το όνομα δεν μας διασώζεται. Αλλού πάλι φέρεται ως εγγονός του Κωνσταντίνου Βατάτζη, στρατοπεδάρχη του [[Μανουήλ Α'Α΄ Κομνηνός|Μανουήλ Α΄ Κομνηνού]] ([[1148]]). Όλες αυτές οι πληροφορίες ελέγχονται για την ακρίβειά τους, καθώς προέρχονται, κατά ένα μεγάλο μέρος, από συναξάρια που γράφτηκαν αρκετούς αιώνες μετά την εποχή του και σε πολλές περιπτώσεις συγχέουν τον βίο του Ιωάννη Γ΄ με γεγονότα, που συνέβησαν κατά τη βασιλεία του Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρη.<ref>[[Αντώνιος Μηλιαράκης|Αντωνίου Μηλιαράκη]], "Ιστορία του Βασιλείου της Νικαίας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1204-1261)", Εκδόσεις ''ΙΩΝΙΑ΄'' (Εκδόσεις Ιονικής Τράπεζας), Αθήνα 1994 σελ. 418</ref> Πάντως, είχε προγόνους και στηνστη περίφημηπεριφανή οικογένεια των Δουκών, ενώ αδελφός του ήταν ο περίφημος σεβαστοκράτωρ Ισαάκιος Δούκας.

Μετά την άλωση της [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολης]] από τους Σταυροφόρους της [[Δ'Δ΄ Σταυροφορία|Δ΄ Σταυροφορίας]] βρέθηκε στην [[Νίκαια Βιθυνίας]], προφανώς ακολουθώντας το ρεύμα μετανάστευσης από τις λατινοκρατούμενες, προς τις υπό βυζαντινό έλεγχο, περιοχές. Εκεί, οι αρετές του, αλλά και η ευγενική του καταγωγή εκτιμήθηκαν από τον Θεόδωρο Α΄, ο οποίος τίμησε τον νεαρό Ιωάννη με το αξίωμα του [[πρωτοβεστιάριος|πρωτοβεστιάριου]] (επικεφαλής του πρώτου τμήματος της αυτοκρατορικής φρουράς). Τέλος, ελλείψει άρρενος διαδόχου, ο Θεόδωρος Α΄ επέλεξε τον Ιωάννη ως διάδοχό του δίδοντάς του την κόρη του [[Ειρήνη Λασκαρίνα|Ειρήνη]] ως σύζυγό του.

Η άνοδος του Ιωάννη Γ΄ στον θρόνο της Νικαίας δεν βρήκε σύμφωνους τους αδερφούςαδελφούς τουτού Θεοδώρου, τους Ισαάκιο και Αλέξιο Λάσκαρη. Δυσαρεστημένοι, κατέφυγαν στην αυλή του [[Λατινική Αυτοκρατορία|Λατίνου αυτοκράτορα]] της Κωνσταντινούπολης [[Ροβέρτος Β'Β΄ ντε Κουρτεναί|Ροβέρτου Β΄ ντε Κουρτεναί]], ζητώντας βοήθεια για την ανατροπή του Ιωάννη Γ΄. Μάλιστα προς επισφράγιση της συμμαχίας τους, τού πρόσφεραν το χέρι της ανηψιάςανιψιάς τους, Ευδοκίας, κόρης του Θεοδώρου, Ευδοκίας, την οποία είχαν απαγάγει και φέρει μαζί τους στην Κωνσταντινούπολη. Το συνοικέσιο μάλλον δεν ευόδωσεευοδώθηκε, αλλά ο Ροβέρτος Β΄ βοήθησε τους αδερφούςαδελφούς Λάσκαρη να στρατολογήσουν μισθοφόρους, όπως επίσης και προσφέροντάς τους στρατό.

Οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν στις αρχές του [[1223]], όταν ο φραγκικός στρατός των Λασκαριδών διεκπεραιώθηκε στην [[Βιθυνία]]. Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στο Ποιμανηνό το επόμενο έτος, όπου ο στρατός του Βατάτζη, με τον ίδιο επικεφαλής, συνέτριψε τους αντιπάλους. Πρόκειται για μεγάλης σπουδαιότητας νίκη: οι [[Φράγκοι]] έχασαν τις περισσότερες μικρασιατικές κτήσεις τους, προς όφελος της Νικαίας, εξαιρουμένων των παράλιων απέναντι από την Πόλη και την [[Νικομήδεια]], η δε εξασθένισηεξασθένισή τους, λόγω της καταστροφής μεγάλου τμήματος του στρατού τους, έκανε τον Ιωάννη ακόμαΓ΄ ακόμη τολμηρότερο.

Πράγματι ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας της Νίκαιας μετέφερε τον πόλεμο στα ευρωπαϊκά λατινοκρατούμενα εδάφη καθώς και στα απέναντι των παράλιων της [[Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]] νησιά του [[Αιγαίο|Αιγαίου]]. Με τη βοήθεια στόλου που ναυπηγήθηκε κοντά στην [[Λάμψακος|Λάμψακο]] (απ’από όπου εξεδιώχθησαν οι [[Βενετία|Ενετοί]]), τα στρατεύματα του Βατάτζη διέσχισαν τον [[Ελλήσποντος|Ελλήσποντο]] και κυρίευσαν αρκετές πόλεις της Θράκης, ενώ οι Λατίνοι περιορίστηκαν πίσω από τα τείχη της Πόλης, μη δυνάμενοι να υπερασπίσουν τις κτίσεις τους. Από τα νησιά του Αιγαίου κατελήφθησανανακτήθηκαν η [[Χίος]], η [[Λέσβος]], η [[Σάμος]], η [[Ικαρία]], η [[Κως]] και άλλα μικρότερα. Το σημαντικό νησί της [[Ρόδος|Ρόδου]], καθώς και άλλα των [[Δωδεκάνησα|Δωδεκανήσων]], εκυβερνάτο από τον βυζαντινό άρχοντα [[Λέων Γαβαλάς|Λέοντα Γαβαλά]], ο οποίος, κατόπιν αρκετών αμφίρροπων εχθροπραξιών, δέχτηκε εν τέλει την επικυριαρχία του Βατάτζη ([[1233]]).

Ενώ όμως όλα έβαιναν καλώς για το κράτος της Νίκαιας, και ενώ ο Ιωάννης Γ΄ είχε ξεκινήσει τη βασιλεία του με τόσο καλούς οιωνούς, άρχισε να εξυφαίνεται στην Νίκαια συνωμοσία κατά του αυτοκράτοραΑυτοκράτορα. Επικεφαλής των συνωμοτών, που θέλησαν να εκμεταλλευτούν την απουσία του αυτοκράτοραΑυτοκράτορα, ήταν ο εξάδελφος και στενός συνεργάτης του, Ανδρόνικος ΝέστογγοςΝεστόγγος. Ο Ιωάννης, Γ΄ όμως, πληροφορήθηκε εγκαίρως τα περί συνωμοσίας και εγκαταλείποντας τις επιχειρήσεις, επέστρεψε ταχέως στην Νίκαια, σώζοντας έτσι τον θρόνο του. Ωστόσο μέχρι το [[1235]] δεν επιχείρησε να ηγηθεί προσωπικά στρατιωτικών επιχειρήσεων για την επέκταση των συνόρων, έχοντας ως πρώτιστο σκοπό την εδραίωση της θέσης του και την ρύθμιση εσωτερικών ζητημάτων.

[[Αρχείο:Byzantium1204-el.svg|left|thumb|Οι διάδοχοι του Βυζαντίου (ΡωμυλίαςΡωμανίας).]]

Στον αντίποδα της μικρασιατικής αυτοκρατορίαςΑυτοκρατορίας είχε δημιουργηθεί τοη [[Δεσποτάτο της Ηπείρου|ηγεμονία της Ηπείρου]], το οποίο ενσάρκωνε τις ελπίδες των Βυζαντινών της [[Βαλκάνια|Βαλκανικής]] χερσονήσου για την αποτίναξη του λατινικού, όσο και του βουλγαρικού ζυγού. ΤοΗ Δεσποτάτοηγεμονία, με πρωτεύουσα την [[Άρτα]], περιλάμβανε τμήματα της σημερινής [[Αλβανία|Αλβανίας]], Δυτικής Ελλάδας ([[Ήπειρος]], Δυτ.Δυτικής ΜακεδονίαΜακεδονίας, Δυτ.Δυτικής Στερεά)Στερεάς. Σύντομα, υπό την ηγεσία του ικανού, θυελλώδους όσο και τυχοδιώκτη [[Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας|Θεοδώρου ΔούκαΚομνηνού ΑγγέλουΔούκα]], ακολούθησε επεκτατική πολιτική, καταλαμβάνοντας το [[1223]] τηντη [[Θεσσαλονίκη]] καθώς και μεγάλα τμήματα της [[Μακεδονία|Μακεδονίας]], της [[Θεσσαλία|Θεσσαλίας]] και της Θράκης. Φαινόταν λοιπόν, ότι η Ήπειρος θα πετύχαινε την ανακατάληψη της Βασιλεύουσας. Το [[1227]] μάλιστα, ο μονάρχηςηγεμόνας της Ηπείρου εγκατέλειψε τον τίτλο του Δεσπότηδεσπότη και στέφθηκε αυτοκράτορας"Αυτοκράτορας" στην Θεσσαλονίκη.

[[File:Campaigns of Ivan Assen II.png|thumb|Η Βουλγαρική Αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιβάν Ασέν ΒΒ΄.]]

Ο ισχυρότερος, πλέον, άνδρας της Βαλκανικής ήταν ο Βούλγαρος ηγεμόνας και ο Βατάτζης έσπευσε να συμμαχήσει μαζί του. Η συμμαχία επισφραγίστηκε, κατά το έθος της εποχής, με τον γάμο τού γιου τού Βατάτζη, [[Θεόδωρος Β' Λάσκαρης|Θεοδώρου]], με την κόρη του ΑσάνΑσέν Ελένη. Μετά την υπογραφή των συμφωνιών, οι δύο σύμμαχοι ξεκίνησαν εκστρατείες στην Θράκη. Αμφότεροι έφτασαν μέχρι τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, την οποία και πολιόρκησαν από κοινού το [[1235]] και το [[1236]], χωρίς όμως επιτυχία. Η επέμβαση Βενετών και [[Πριγκιπάτο της Αχαΐας|Φράγκων της Πελοποννήσου]] αντίστοιχα απέτρεψε την πτώση της Πόλης. Είχε γίνει όμως σαφές, ότι η πτώση της λατινοκρατούμενης Κωνσταντινούπολης δεν ήταν παρά θέμα χρόνου. Ο ίδιος ο [[Πάπας]] [[Αφορισμός|αφόρισε]] τον ΑσάνΑσέν,<ref> Ο τσάρος Καλοϊωάννης[[Καλογιάν της Βουλγαρίας]] ([[1197]]-[[1207]]) είχε πιο πριν κηρύξει την ένωση με την [[Καθολική Εκκλησία|Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία]] με αντάλλαγμα τον τίτλο του ''βασιλέα'' (rex), που του απένειμε ο πάπας.</ref> απαίτησε από τον βασιλέαβασιλιά της Νίκαιας να σταματήσει τις εχθροπραξίες και κάλεσε τους ηγεμόνες της Δύσης να συνδράμουν με στρατεύματα τους εν τη Πόλει ομοεθνείς τους. Τότε, ο ηγεμόνας των Βουλγάρων αποκήρυξε τη συμμαχία του με τον Βατάτζη, αντιλαμβανόμενος ότι ο σύμμαχός του ωφελείται πολύ περισσότερο από τον ίδιο.· Επεδίωξε,επεδίωξε μάλιστα, και πέτυχεεπέτυχε να προσεταιριστεί τους Λατίνους της Πόλης, με την ελπίδα να γίνει κύριός της κατόπιν κάποιου διακανονισμού ή συνοικεσίου. Τελικά, εξ αιτίας αστάθμητων παραγόντων,<ref>την ίδια χρονιά, [[1237]], ξέσπασε επιδημία στην πρωτεύουσα του ΑσάνΑσέν, Τύρνοβο, κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους η γυναίκα του, ένας γιος του και ο Βούλγαρος πατριάρχης. Συντετριμμένος ο ΙωάννηςΙβάν ΑσάνΑσέν Β΄, θεώρησε τις απανωτές συμφορές ως θεοδικία για την αθέτηση των συμφωνιών με τον Βατάτζη και την επαναπροσέγγιση προς τη Δυτική Εκκλησία.</ref> η συμμαχία Βουλγάρων και Φράγκων δεν ευόδωσεευοδώθηκε. Εγκαταλείποντας τις κοινές με τους Λατίνους επιχειρήσεις, ο ΙωάννηςΙβάν ΑσάνΑσέν Β΄ ανανέωσε τις συνθήκες και τις συμφωνίες με τον Βατάτζη. Το 1241 ο Βούλγαρος ηγεμόνας απεβίωσε, αφήνοντας στον θρόνο τον δεκαετή γιο του, [[ΚαλλιμάνΚαλιμάν Ασέν Α΄]]. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αυτοκρατορίαΑυτοκρατορία της Νίκαιας απαλλάχθηκε από έναν επικίνδυνο και ικανό αντίπαλο και ο Βατάτζης έστρεψε την προσοχή του στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Ήθελε να στερεώσει τις ευρωπαϊκές κτίσεις του πριν δώσει το οριστικό χτύπημα στην παραπαίουσα Κωνσταντινούπολη.

Εν τω μεταξύ, τα πράγματα στην "αυτοκρατορία" της Θεσσαλονίκης εξελίχτηκανεξελίχθηκαν ως εξής: ο Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας, μετά τη μάχη της ΚλοκότνιτζαΚλοκοτνίτσας, κατέστηείχε καταστεί αιχμάλωτος του ΙωάννηΙβάν Ασέν ΑσάνΒ΄. Μερικά χρόνια αργότερα, συνελήφθη να συνωμοτεί εναντίον του τελευταίου και τιμωρήθηκε με την ποινή της τύφλωσης. Τον θρόνο της Θεσσαλονίκης είχε καταλάβει ο Μανουήλ, αδερφόςαδελφός του τυφλού Θεοδώρου και την Ήπειρο ο [[Μιχαήλ Β'Β΄ Κομνηνός Δούκας]], ανιψιός του τελευταίου. Όταν ο ΙωάννηςΙβάν Ασέν ΑσάνΒ΄ χήρεψε, ο πολυμήχανος Θεόδωρος του πρόσφερε την κόρη του. Έτσι, κατάφερε τελικά να αφεθεί ελεύθερος. Μπήκε κρυφά στην Θεσσαλονίκη, όπου ανέτρεψε τον αδερφόαδελφό του, τον Μανουήλ, και ανέβασε στον θρόνο τον γιο του, τον [[Ιωάννης δεσπότης Θεσσαλονίκης|Ιωάννη]]. Ο Μανουήλ κατέφυγε αρχικά στους [[Σουλτανάτο του Ρουμ|Σελτζούκους του Ικονίου]] και κατόπιν στη Νίκαια. Υποσχέθηκε στον Βατάτζη, ότι αν τον συνέδραμε, ώστε να καταλάβει τη συμβασιλεύουσα, θα την κυβερνούσε υπό την επικυριαρχία του. Όντως, ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας του έδωσε στρατό και στόλο και ο Μανουήλ απέπλευσε για την Ελλάδα. Αποβιβάστηκε στην Θεσσαλία, στον Παγασητικό το [[1239]]. Χρησιμοποιώντας τον στρατό του ως μέσω πίεσης και χωρίς να πραγματοποιηθούν στρατιωτικές επιχειρήσεις, κατάφερε να γίνει διανομή των εδαφών του Βασιλείου της Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος έλαβε την Θεσσαλία, ο αδερφόςαδελφός του, Θεόδωρος τη δυτική Μακεδονία και ο Ιωάννης παρέμεινε στην Θεσσαλονίκη.

Δύο χρόνια αργότερα, απεβίωσαν ο Μανουήλ και ο [[Ιβάν Ασέν Β΄|Ιωάννης Β΄ Ασάν]], αφήνοντας τον Θεόδωρο (που ουσιαστικά κινούσε τα νήματα πίσω από τον Ιωάννη της Θεσσαλονίκης) και τον Μιχαήλ Β΄ της Ηπείρου κυρίαρχους στη νότια Βαλκανική. Με τον θάνατο του Μανουήλ, ο Βατάτζης βρήκε το κατάλληλο πρόσχημα για να διεκδικήσει ενεργά την υποταγή της περιοχής. Πρώτη ενέργειά του ήταν ο αφοπλισμός του ενεργητικού και πανούργου Θεοδώρου. Το πέτυχεεπέτυχε με έναν ειρηνικό και “έντιμο” τρόπο: προσκάλεσε τον Θεόδωρο στη Νίκαια, όπου τον υποδέχτηκε με τιμές. Όταν όμως αυτός ετοιμάστηκε να επιστρέψει στη Μακεδονία, πληροφορήθηκε, ότι ήταν αιχμάλωτος.

Το [[1246]] βρέθηκε στην Θράκη, όπου επιθεωρούσε τις φρουρές των πόλεων, εν όψει της λήξης ανακωχής με τους Φράγκους. ΜαθαίνονταςΌταν έμαθε, ότι ο βασιλιάς της Βουλγαρίας [[Καλιμάν Ασέν Α΄|Καλιμάν]], πέθανεαπεβίωσε, αφήνοντας στον θρόνο τον ανήλικο αδερφόαδελφό του, επετέθη κατά των Βουλγάρων. Σε σύντομο διάστημα προσαρτήθηκε στο βασίλειο της Νικαίας ολόκληρη η νότια και νοτιοδυτική Βουλγαρία και τμήματα της Μακεδονίας. Σημαντικές πόλεις, όπως οι [[Σέρρες]], η [[Βέροια]], το [[Μελένικο]] και τα [[Σκόπια]] περιήλθαν υπό βυζαντινό έλεγχο, οι περισσότερες εξ αυτών αμαχητί. Στράφηκε τότε και κατά της Θεσσαλονίκης, την οποία κατέλαβε σε συνεργασία με δυσαρεστημένους από τη διακυβέρνηση του νέου δεσπότη [[Δημήτριος δεσπότης Θεσσαλονίκης|Δημήτριου]], αριστοκράτες της πόλης. Με τη συμβασιλεύουσα υπό την κατοχή του, ο Βατάτζης εδραίωσε τη θέση του ως μοναδικός βυζαντινόςΒυζαντινός αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας στη συνείδηση του λαού. Προσεταιρίστηκε, επίσης, τον δεσπότη της Ηπείρου, [[Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας|Νικηφόρο Α΄]], διάδοχο του Μιχαήλ Β΄ με την προοπτική συνοικεσίου. Μα ο Νικηφόρος Α΄ αθέτησε τη συμφωνία και το [[1251]] επιτέθηκε κατά των πόλεων της Μακεδονίας, που υπάγοντανυπαγόταν στη Νίκαια. Χρειάστηκε μιαμία ακόμαακόμη εκστρατεία και πολλές αμφίρροπες μάχες, μέχρι τελικά να συνθηκολογήσει ο Νικηφόρος –Α΄, με την προοπτική συνοικεσίου πάλι και λαμβάνοντας τον τίτλο του δεσπότη, όπως οι προκάτοχοί του, αλλά με ακόμα λιγότερα εδάφη.

ΑυτοκράτοραςΜονάρχης της [[Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] στην εποχή του Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη ήταν ο [[Φρειδερίκος Β'Β΄ Χοενστάουφεν]] ([[1194]] – [[1250]], αυτοκράτοραςβασιλιάς από το 1220). Μεγαλωμένος στην νορμανδική [[Σικελία]], όπου συνυπήρχαν [[Άραβες]], [[Έλληνες]], Ιταλόφωνοι και [[Ιουδαίοι]], είχε αναπτύξει μια πολύ διαφορετική αντίληψη και νοοτροπία από τους υπόλοιπους ηγεμόνες της Δύσης.<ref>Βασίλιεφ, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εκδόσεις Μπεργαδή, 1954, σελ.651</ref> Υπέρμαχος της «ελέω Θεού μοναρχίας», δεν συμμεριζόταν την τάση του Ποντίφηκαποντίφηκα για επιβολή και κυριαρχία της εκκλησιαστικής εξουσίας επί της πολιτικής. Δεν άργησε, λοιπόν, να έρθει σε σύγκρουση με το παπικό κράτος.

Από την άλλη πλευρά, ο Βατάτζης, για να αντισταθμίσει την επιρροή και τη δύναμη του πάπα, του οποίου οι ενέργειες μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να κατευθύνουν ακόμαακόμη μία σταυροφορία εναντίον των βυζαντινών χωρών, αναζητούσε έναν βάσιμο σύμμαχο στη Δύση. Τα κοινά συμφέροντα, αλλά και οι κοινές εκκλησιαστικές και πολιτικές αντιλήψεις των δύο μοναρχών, οδήγησαν στη σύναψη συμμαχίας με τον Ιωάννη Γ΄ τύποις υποτελή του Γερμανού αυτοκράτορα.<ref>Βασίλιεφ, ό.π. σελ.654</ref> Η συμμαχία σφραγίστηκε με τον γάμο του Ιωάννη Γ΄ (η πρώτη σύζυγός του, Ειρήνη, πέθανεείχε αποβιώσει το [[1239]]) με την κόρη του Φρειδερίκου Β΄, την Κονστάνς, το [[1245]]. Μετά από αυτό, ο [[Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄]] αφόρισε τον Φρειδερίκο Β΄ και αποκύρηξεαποκήρυξε το γένος των Βυζαντινών. Ενδεικτική των αντιλήψεων του Γερμανού μονάρχη είναι η επιστολή που έστειλε στον Ιωάννη, σχολιάζοντας την πολιτική του πάπα.: Θεωρείθεωρεί ότι κακώς η Κωνσταντινούπολη είχε αφαιρεθεί από τους Βυζαντινούς, τους δικαιωματικούς κατόχους της, και ότι κακώς πάλι οι τελευταίοι θεωρούνταν σχισματικοί, αφού ο πρωταίτιος του σχίσματος ήταν ο ίδιος ο πάπας.<ref>Α. Μηλιαράκης, ό.π. σελ.385</ref>

Αν και η συμμαχία δεν απέδωσε όσο θα ήθελε ο Βατάτζης, υπήρξε αρκετά συμφέρουσα και για τα δύο κράτη. Ο Φρειδερίκος Β΄ εμπόδισε τα στρατεύματα, που κατόπιν αιτήματος του πάπα ετοιμάζοντανετοιμαζόταν να συνδράμουν τους Λατίνους της Πόλης, να περάσουν από την επικράτειά του στην Βόρειο [[Ιταλία]], ενώ έλαβε από τον σύμμαχό του ενισχύσεις (κυρίως πεζούς και τοξότες) για τις επιχειρήσεις του στην Νότιο Ιταλία.

Έντονη διπλωματική δραστηριότητα αναπτύχθηκε μεταξύ Νίκαιας και Αγίας Έδρας, επί των ημερών του Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη. Έχοντας απέναντί του τον πανίσχυρο πάπα [[Πάπας Γρηγόριος Θ΄|Γρηγόριο Θ΄]] ([[1227]]-[[1241]]), που ακολουθούσε την ανατολική πολιτική των προκατόχων του, προτρέποντας του ηγεμόνες της Δύσης να ενισχύσουν τους Λατίνους της Πόλης, ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας απέστειλε αίτηση διά του πατριάρχηΠατριάρχη Γερμανού Β΄ για την ένωση των Εκκλησιών. Συνήλθε, λοιπόν, σύνοδος στο [[Νυμφαίο Ιωνίας|Νυμφαίο]] της [[Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]] το [[1232]], που όμως γρήγορα διαλύθηκε χωρίς να επέλθη κάποια συμφωνία. Ο Βατάτζης είχε θέσει ως όρο την μη αποστολή βοήθειας προς τους Φράγκους της Κωνσταντινούπολης, πράγμα που ο πάπας απέρριπτε ασυζητητί. Παρόμοια προσπάθεια κατά τα επόμενα έτη ([[1234]]) κατέληξε σε ανταλλαγή ύβρεων.<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Θ΄ σελ.86</ref> Μολονότι ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας αντιλήφθηκε, ότι δεν μπορούσε να κερδίσει πολλά μέσω διαπραγματεύσεων, εξακολούθησε να κρατά επαφές με το [[Βατικανό]]. Οι θέσεις και οι επιδιώξεις του, όμως, παρέμεναν σταθερές, έτσι ώστε οι υπήκοοί του (κλήρος και λαός) δεν αισθάνθηκαν ποτέ, ότι θίγονται οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους χάριν πολιτικών στόχων.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ είχε ενεργό ρόλο στη λύση της συμμαχίας μεταξύ Βουλγάρων υπό τον ΙωάννηΙβάν ΑσάνΑσέν Β΄ και Νίκαιας, αφού αφόρισε τον Βούλγαρο βασιλέαβασιλιά. Κατόπιν έστειλε επιπλητικήεπιπληκτική επιστολή στον Βατάτζη, απαιτώντας να σταματήσει τις εχθροπραξίες εναντίον της Πόλης. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση<ref>Α. Μηλιαράκης, ό.π. σελ. 276-279 όπου παρατίθεται εκτενής περίληψη της επιστολής του Βατάτζη προς τον Πάπα.</ref> του αυτοκράτορα: θεωρεί το γένος των [[Ονομασίες των Ελλήνων|Ρωμαίων]] (Βυζαντινών) ως το μόνο που έχει δικαιώματα στον θρόνο του [[Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας|Μεγάλου Κωνσταντίνου Α΄]]. «Τις αγνοεί ότι ο κλήρος της διαδοχής εκείνου (σ.σ. του Μ. Κωνσταντίνου) εις το ημέτερον διέβη γένος, και ότι ημείς είμεθα οι τούτου κληρονόμοι και διάδοχοι;» Επίσης βεβαιώνει τον πάπα, ότι δεν θα σταματήσει τις εχθροπραξίες, εάν δεν καταλάβει την Πόλη («ως ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν»). Στις δε απειλές περί σταυροφορίας υπέρ των δοκιμαζόμενων Φράγκων, απαντά ότι «εάν δε τις δια τούτο αγανακτή και δυσχεραίνη και οπλίζηται καθ’ ημών, έχομεν πως κατά τούτου να αμυνθώμεν, πρώτον μεν διά της βοηθείας του Θεού, έπειτα δε διά των υπαρχόντων και παρ’ ημίν αρμάτων και ίππων και πλήθους ανδρών μαχίμων και πολεμιστών, οίτινες πολλάκις επολέμησαν τους σταυροφόρους». Μετά το γεγονός αυτό, οι σχέσεις Ρώμης και Νικαίας επιδεινώθηκαν περισσότερο. Μάλιστα, ο πάπας απέτρεψε και σύναψη συμμαχίας μεταξύ Νίκαιας και [[Ουγγαρία|Ουγγαρίας]], εξοργισμένος από την κατάληξη της συνόδου στο [[Νυμφαίο Ιωνίας|Νυμφαίο]].

Και πάλι, όμως, ο μονάρχης της Νίκαιας δεν διέκοψε τις επαφές με την παπική έδρα. Πληροφόρησε τον διάδοχο τού Γρηγορίου Θ΄, τον [[Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄|Ιννοκέντιο Δ΄]] ([[1243]]-[[1254]]), ότι επιθυμεί την ένωση των Εκκλησιών και άρχισαν εκ νέου συζητήσεις με τους απεσταλμένους του πάπα στην Νίκαια. Πάντως, φαίνεται ότι δεν έτρεφε, πλέον, ελπίδες για κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα πέραν της καθυστέρησης αποστολής φραγκικών ενισχύσεων στην Κωνσταντινούπολη. Εν τούτοις, ο νέος πάπας ήταν πιο διαλλακτικός και διατεθημένος να θυσιάσει την Κωνσταντινούπολη με αντάλλαγμα την υποταγή την Ανατολικής Εκκλησίας. Από την άλλη, ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας χάριν της Κωνσταντινούπολης σκεπτόταν σοβαρά να συμβιβαστεί στο θέμα του πρωτείου της παπικής Έδρας. Η αντίδραση όμως του ορθόδοξου Πατριάρχη πάνωεπάνω σε δογματικά ζητήματα, εμπόδισε την περαιτέρω προσέγγιση. Ένας ακόμη βασικός λόγος καθυστέρησης των προσπαθειών προσέγγισης (η οποία, ομολογουμένως, ήταν μεγαλύτερη από ποτέ) ήταν η ισχυροποίηση της θέσης της Νίκαιας έναντι όλων των γειτονικών κρατών. ΔενΟ ήθελεΙωάννης οΓ΄ Ιωάννηςδεν ήθελε να έρθει σε σύγκρουση με το ιερατείο, αλλά και τον λαό του από την στιγμή που δεν συνέτρεχε κάποια ουσιαστική εξωτερική αιτία. Οριστικό τέρμα στο θέμα αυτό έθεσε ο σχεδόν ταυτόχρονος θάνατος των Ιννοκέντιου Δ' και Βατάτζη.

Ο Ιωάννης Γ΄, εκμεταλλευόμενος τις αντιζηλίες των ιταλικών πόλεων (που αρκετές φορές έφταναν μέχρι και την ανοικτή σύγκρουση), προσπάθησε να αποκομίσει ποικίλα οφέλη, κυρίως την οικονομική αποδέσμευση από αυτές και τον περιορισμό του εμπορικού μονοπωλίου, από τα οποία υπέφερε το Βυζάντιο κατά τις τελευταίες δεκαετίες πριν την άλωση. Έτσι αρνήθηκε επίμονα να ανανεώσει τα προνόμια, που ο προκάτοχός του είχε παραχωρήσει στην Βενετία.<ref name=auto1>Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμος 4, σελ.168</ref> Επιπλέον, εκδίωξε τους Βενετούς από αρκετές παραλιακές πόλεις της Μικράς Ασίας, όπως η [[Λάμψακος]]. Εναντίον της Βενετίας στρέφοντανστρεφόταν και οι κινήσεις προσέγγισης με την Γένουα, που επιδίωξε κατά τα πρώτα έτη της βασιλείας του, αν και δεν τελεσφόρησαν. Ωστόσο, φρόντισε για την κατασκευή στόλου, ώστε να έχει τη δυνατότητα έμπρακτης αμφισβήτησης της κυριαρχίας των Ιταλών στο Αιγαίο. Σε ευθεία σύγκρουση με την Βενετία ήρθε, όταν η τελευταία υποστήριξε τον άρχοντα της Ρόδου Λέοντα Γαβαλά στην προσπάθειά του να μείνει μακριά από την επιρροή του Βατάτζη. Την ίδια εποχή, ο στόλος της Νίκαιας έφτασε μέχρι την [[Κρήτη]] προς βοήθεια των επαναστατημένων Κρητών. Τελικά οι Βενετοί απώθησαν τους Νικαείς από την Κρήτη, αλλά η Ρόδος δέχτηκε την επικυριαρχία του Ιωάννη (1233). Η ένοπλη αντιπαράθεση με τους Βενετούς συνεχίστηκε, καθώς ο κλοιός έσφιγγε γύρω από την Κωνσταντινούπολη. Επανειλημμένως ο μικρασιατικός στόλος της Νίκαιας καταναυμαχήθηκε από τον αντίστοιχο βενετικό, αλλά και πάλι, χάριν της οικονομικής ευρωστίας της Νίκαιας, αναγεννιόταν και εμφανιζόταν στο Αιγαίο και την [[Προποντίδα]].

Οι σχέσεις με τη Γένουα ήταν πιο πολύπλοκες. Τις προσπάθειες προσέγγισης και συνεργασίας διαδέχοντανδιαδεχόταν περίοδοι συγκρούσεων μικρής εμβέλειας. Η οριστική ρήξη ήρθε το [[1247]], όταν ο συνασπισμένος στόλος Γένουας και [[Πριγκιπάτο της Αχαΐας|Πριγκιπάτου της Αχαΐας]] επιτέθηκε κατά της Ρόδου, τη στιγμή που ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας ετοιμαζόταν να πολιορκήσει την Πόλη. Εν τούτοις, αντέδρασε ταχύτατα αποσπώντας μεγάλο μέρος των δυνάμεών του για να υπερασπίσει το σημαντικό αυτό νησί, που πάντοτε εποφθαλμιούσαν οι ιταλικές πόλεις.

Σπουδαίο έργο επιτέλεσε ο Βατάτζης και ως προς την εσωτερική αναδιοργάνωση της χώρας, σε όλα τα επίπεδα. Ακολουθώντας ένα πρόγραμμα οικονομικής ανόρθωσης, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ευημερία των υπηκόων του και κυρίως των χαμηλών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων. Αναζωογονήθηκαν η γεωργία και η κτηνοτροφία, το εμπόριο γνώρισε σπουδαία άνθηση, ενώ παράλληλα υπήρξε ιδιαίτερα αυστηρός απέναντι στις καταχρήσεις και σπατάλες που παρατηρούντο από την μεριά της διοίκησης. Έτσι μπόρεσε να εφαρμόσει πολιτική ελαφριάς φορολογίας, χωρίς να παρατηρηθεί ποτέ έλλειψη οικονομικών πόρων.<ref>O [[Γεώργιος Παχυμέρης]] αναφέρει, ότι ακόμαακόμη και σε καιρό πολέμου η φορολογία παρέμενε ως έχει. Βλ. στον Α. Μηλιαράκη ό.π. σελ. 415, όπου περιγράφεται συγκεκριμένα με ποιον τρόπο τα πολλά συνοριακά φρούρια στην Ανατολή εξασφάλιζαν τα απαραίτητα, χωρίς να επιβαρύνονται οι πολίτες με έκτακτα τέλη.</ref> Περιόρισε τις εισαγωγές ειδών πολυτελείας και με το προσωπικό του παράδειγμα προέτρεψε τον λαό να αποφεύγει την πολυτέλεια και τη χλιδή χάριν της λιτότητας. Αναφέρεται ότι επέπληξε τον γιο και διάδοχό του, όταν κάποια μέρα τον είδε ντυμένο με ακριβά ενδύματα.<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Θ΄ σελ.230 και Α.Μηλιαράκης ό.π. σελ. 415</ref>

Στην ιστορία έμεινε το «ωάτον» στέμμα που πρόσφερε στην γυναίκα του. Επρόκειτο για ένα στέμμα κατασκευασμένο από μαργαριτάρια, το οποίο χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από τις πωλήσεις αυγών του κτήματός του.<ref>[http://www2.egiklopedia.gr/asiaminor/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=4636#noteendNote_9 Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού]</ref> Μ’Με αυτόν τον τρόπο ήθελε να δείξει, πουπού μπορεί να φτάσει κάποιος με συνετή και συνεπή διαχείριση. Μάλιστα, αναφέρεται, ότι ασχολείτο και ο ίδιος με αγροτικές εργασίες στα κτήματά του, όταν του το επέτρεπαν οι κρατικές υποθέσεις.

Η μείωση των εισαγωγών ακολουθήθηκε από αύξηση των εξαγωγών. Ειδικά μετά την επιδρομή των Μογγόλων, το καταστραμμένοκατεστραμμένο Σουλτανάτο του Ικονίου εισήγαγε από την Νίκαια είδη διατροφής έναντι χρυσού, ακριβών υφασμάτων και άλλων πολυτελών ειδών.

Σπουδαία άνθηση, επίσης, γνώρισαν τα γράμματα και οι τέχνες. Ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον για την παιδεία και τις επιστήμες. Σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο ιστορικός [[Γεώργιος Ακροπολίτης]] και ο μοναχός και λόγιος [[Νικηφόρος Βλεμμύδης]], έδρασαν την εποχή εκείνη στην Νίκαια. Ακόμη, με ειδική μέριμνα του Ιωάννη Γ΄ και της πρώτης συζύγου του, ιδρύθηκαν μοναστήρια, ναοί, νοσοκομεία και άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Όλα αυτά διασφαλίστηκαν με την ισχυρή φρούρηση των συνόρων, που επετεύχθη με μια σειρά αποτελεσματικών μέτρων, πουτα οποία ελήφθησαν προς αυτήν την κατεύθυνση. Συγκεκριμένα χτίστηκαν ή/και επανδρώθηκαν ισχυρά φρούρια κατά μήκος των συνόρων και χορηγήθηκαν ατέλειες και [[πρόνοια|πρόνοιες]] σε συνοριακούς πληθυσμούς. Ουσιαστικά αναβίωσε ο θεσμός των [[ακρίτες|ακριτών]], χάριςχάρη στην επανίδρυση των στρατιωτικών αγροκτημάτων.<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Θ΄ σελ.111</ref> Η άμυνα και προστασία των συνόρων ήταν αποτελεσματική όσο λίγες φορές, ακόμαακόμη και εναντίον των αεικίνητων τουρκομανικών φυλών, που ζούσαν στις παρυφές της βυζαντινοσελτζουκικήςβυζαντινο-σελτζουκικής μεθορίου, και από τις οποίες η Μικρά Ασία υπέφερε από τα μέσα σχεδόν του 11ου αιώνα

Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης πέθανεαπεβίωσε στις 3 Νοεμβρίου του 1254 στο [[Νυμφαίο Ιωνίας|Νυμφαίο Μικράς Ασίας]] και ενταφιάστηκε με μεγάλες τιμές και λαϊκό πένθος στην Μονή Σωσάνδρων, που ο ίδιος είχε χτίσεικτίσει προς τιμήν της [[Θεοτόκος|Παναγίας]]. Έπασχε από [[επιληψία]], που με τον καιρό εκδηλωνόταν όλο και πιο έντονα. Ωστόσο η βασιλεία του υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχημένη και η δράση του υμνείται ομόφωνα από όλους τους ιστορικούς, σύγχρονους ή μεταγενέστερους, κάτι εξαιρετικά σπάνιο στην Ιστορία. Υπήρξε πολύ αγαπητός στον λαό του και αρκετά χρόνια μετά το θάνατό του αναγνωρίστηκε ως άγιος με το όνομα ''Άγιος Ιωάννης Βατάτζης ο Ελεήμων''.

ΩςΤου ΆγιοςΑγίους ΙωάννηςΙωάννη ΒατάτζηςΒατάτζη οτου Ελεήμων,Ελεήμονος η μνήμη του ετιμάτο με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα. Η μνήμη του αγίουΑγίου-αυτοκράτοραΑυτοκράτορα διατηρήθηκε μέχρι τους νεότερους χρόνους, κυρίως στη μητρόπολη της [[Έφεσος|Εφέσου]]. Το 14ο αιώνα ο επίσκοπος Πελαγονίας Γεώργιος συνέγραψε τοτον ''Βίον του αγίου Ιωάννου βασιλέως του Ελεήμονος'' σε μορφή συναξαρίου, ενώ του αποδόθηκαν πολλά θαύματα. Στον επίσκοπο Γεώργιο πιθανόν βασίστηκε και ο [[Νικόδημος ο Αγιορείτης]] (1749-1809), ο οποίος κατά παραγγελία του μητροπολίτη Εφέσου συνέταξε ακολουθία προς τιμήν του αγίουΑγίου-αυτοκράτοραΑυτοκράτορα. Η Εκκλησία δεν τον αναγνώρισε επίσημα ως άγιο, ωστόσο στα μηναία αναφέρεται η μνήμη του «Ιωάννη Δούκα Βατάτζη» στις [[4 Νοεμβρίου]]. Στο [[Διδυμότειχο]] έχει ανεγερθεί το [[2010]] ο πρώτος Ναόςναός αφιερωμένος στον άγιο Ιωάννη Βατάτζη.

Ο Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης υπήρξε, κατά κοινή ομολογία όλων των ιστορικών, ένας από τους μεγαλύτερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Στην περίπτωσή του επαληθεύεται η ρήση του [[Κωνσταντίνος Παλαιολόγος|Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου]], του τελευταίου Αυτοκράτορα, ο οποίος απευθυνόμενος προς τον αδερφόαδελφό του, [[Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος|Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο]], είπε τα εξής: «Από την ιστορία μας έχουμε το δίδαγμα πως όσο κυβερνούσαν βασιλιάδες στρατιώτες, τοη ΒυζάντιοΡωμανία δοξαζόταν, ενώ μόλις έπαιρναν την αρχή οι ευνούχοι, το [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|κράτος]] διαλυόταν». Ο Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης ανήκει στην πρώτη κατηγορία, μόνο που δεν τον διέκρινε η ιμπεριαλιστική νοοτροπία και η επιθυμία για αποκόμιση πλούτου και δόξας. Αντίθετα, πρώτιστο μέλημα του Ιωάννου ήταν ο λαός του. ΓιαΓι' αυτό έμεινε στην ιστορία γνωστός ως ο ''πατέρας των Ρωμαίων''.

Τα επιτεύγματά του μπορούν να εκτιμηθούν καλύτερα, εάν ληφθεί υπόψιν το ιστορικό πλαίσιο, εντός του οποίου έδρασε. Ο βυζαντινόςΒυζαντινός κόσμος, μετά το [[1204]], βρισκόταν σε πλήρη αποσύνθεση, με τοπικιστικά και αυτονομιστικά κινήματα να διαδέχονται το ένα το άλλο. Οι ιταλικές δημοκρατίες μονοπωλούσαν το εμπόριο της ανατολικής Μεσογείου, ενώ παράλληλα αποτελούσαν σημαντικό αποσταθεροποιητικό παράγοντα, εξαιτίας των πειρατικών επιχειρήσεων στις οποίες επιδίδοντανεπιδιδόταν. Τα Βαλκάνια ήταν κατακερματισμένα μεταξύ [[Σλάβοι|Σλάβων]], Βυζαντινών και [[Φράγκοι|Φράγκων]], που πολεμούσαν αδιάκοπα μεταξύ τους. Παρόμοια κατάσταση επικρατούσε και στην Μικρά Ασία με τις τουρκομανικές φυλές να αποτελούν μόνιμο κίνδυνο για κάθε οργανωμένη κοινωνία (ακόμα και για τους ομοφύλους τους, Σελτζούκους). Η εμφάνιση των Μογγόλων έκανε την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη και πολύπλοκη, αν και τελικά απέβη θετική για το κράτος της Νίκαιας. Τέλος, μολονότι η λατινικήΛατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης γρήγορα έπαψε να παίρνει επιθετικές πρωτοβουλίες, αποτελούσε πάντα μια δυνητική αιτία μίας ακόμαακόμη σταυροφορίας, την οποία οι πάπες εκείνη της περιόδου ήταν πρόθυμοι να κηρύξουν.

Μέσα σ’σε αυτό το σύνθετο γεωπολιτικό και ιστορικό πλαίσιο, ο Ιωάννης Γ΄ κατάφερε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις του κράτους του με μακρόχρονους και πολυμέτωπους αγώνες σε Μ. Ασία, Βαλκάνια και Αιγαίο. Οι αγώνες αυτοί τροφοδοτήθηκαν από μια στιβαρή και ανθούσα οικονομία, που ήταν το αποτέλεσμα συνετής και συνεπούς εσωτερικής πολιτικής. Δεν συμμεριζόταν την οπτική της κωνσταντινουπολίτικης αριστοκρατίας, η οποία ήθελε το κράτος της Νίκαιας ως απλό μέσο για την επάνοδο στην Βασιλεύουσα.<ref name=auto1 /> Η οπτική αυτή είχε δημιουργήσει προστριβές μεταξύ των αριστοκρατών προσφύγων από την Πόλη και των ντόπιων μικρασιατικών πληθυσμών, ιδίως κατά τη βασιλεία του Θεοδώρου Α΄. Παλαιότερα, παρόμοια οπτική (αλλά και πρακτική) αδιαφορίας για τις επαρχίες από μέρους της κεντρικής διοίκησης είχε οδηγήσει στην αποξένωση της πρωτεύουσας από τις επαρχίες, με συνέπεια οι τελευταίες να αδιαφορήσουν με την σειρά τους για την τύχη της Βασιλεύουσας το 1204. Για να αποφευχθεί κάτι παρόμοιο, ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας δόμησε και οργάνωσε την επικράτειά του σε υγιείς βάσεις, ώστε η ευημερία να απλωθεί και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα (απ’από όπου αντλούσε μεγάλο ποσοστό των στρατιωτών του).

Στο ''υπέρπυρον'' ο Ιωάννης Γ’Γ΄ στέκεται στα αριστερά, ενώ στα δεξιά η Θεοτόκος με το δεξί της χέρι τον ακουμπά στο κεφάλι. Στην άλλη όψη εικονίζεται ο Χριστός ένθρονος.<ref>David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996</ref>