Αρχαία Αθήνα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τη Μυκηναϊκή περίοδο οι Αθηναίοι βρίσκονταν στηνστη σκιά των ισχυρών Μυκηναϊκών κέντρων της περιόδου. Ο [[Όμηρος]] αναφέρει συμμετοχή της Αθήνας στον [[Τρωικός πόλεμος|Τρωικό πόλεμο]], με 50 πλοία και αρχηγό τον [[Μενεσθέας|Μενεσθέα]]<ref>{{ws|[[s:Ιλιάς/Β|Βικιθήκη, Ιλιάδα, Ραψωδία Β 544-556]]}} Οἳ δ' ἄρ' Ἀθήνας εἶχον ἐϋκτίμενον πτολίεθρον

[[Αρχείο:Map Greco-Persian Wars-el.svg|240px|thumb|Χάρτης των [[Περσικοί πόλεμοι|Περσικών Πολέμων]]. Με μπλε χρώμα οι ελληνικές πόλεις-κράτη που συγκρότησαν τηντη συμμαχία εναντίον των Περσών]]

Δέκα χρόνια μετά σχεδίασε την ίδια εκστρατεία ο διάδοχος του Δαρείου [[Ξέρξης]]. Για την αντιμετώπιση του Ξέρξη συμμάχησαν οι περισσότερες ελληνικές πόλεις της νότιας Ελλάδας. Αφού δεν κατόρθωσαν να ανακόψουν την Περσική επέλαση στις [[μάχη των Θερμοπυλών|Θερμοπύλες]] ο ελληνικός στρατός συγκεντρώθηκε στον ισθμό της Κορίνθου ενώ ο στόλος αγκυροβόλησε στηνστη Σαλαμίνα. Οι Πέρσες έφτασαν ανενόχλητοι μέχρι την Αθήνα που είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της και προξένησαν τεράστιες καταστροφές στην πόλη. Λίγο μετά όμως ο περσικός στόλος καταστράφηκε στηνστη [[ναυμαχία της Σαλαμίνας|Σαλαμίνα]] και οι Πέρσες αποσύρθηκαν από την Αττική. Ένα χρόνο μετά οι Πέρσες ηττήθηκαν στη [[μάχη των Πλαταιών]] και εγκατέλειψαν οριστικά τα σχέδια τους για κατάληψη της Ελλάδας<ref>{{ws|[[s:Ιστορίαι (Ηροδότου)/Καλλιόπη|Βικιθήκη Ηροδότου Ιστορία, βιβλίο/Θ]]}}</ref>.

Λίγο μετά την λήξη των [[Περσικοί πόλεμοι|Περσικών πολέμων]] η Πανελλήνια συμμαχία που είχε συσταθεί το 481 με σκοπό την αντιμετώπιση των [[Πέρσες|Περσών]] διασπάστηκε. Κύρια αιτία ήταν η συνέχιση του πολέμου κατά των Περσών από πλευράς Αθηναίων, ενώ οι Πελοποννήσιοι δεν επιθυμούσαν τηντη συνέχιση των πολεμικών επιχειρήσεων. Έτσι όταν οι Αθηναίοι έπλευσαν στον [[Ελλήσποντος|Ελλήσποντο]] για να ελευθερώσουν τις ελληνικές πόλεις της περιοχής, οι Σπαρτιάτες με τους υπόλοιπους Πελοποννήσιους αποχώρησαν. Χωρίς τη βοήθεια των υπόλοιπων Ελλήνων οι Αθηναίοι προχώρησαν στην πολιορκία της [[Σηστός|Σηστού]] και την κατέλαβαν το 478 π.Χ. Την ίδια χρονιά ή πιθανόν ένα χρόνο μετά, το 477 π.Χ. η Αθήνα προχώρησε στην ίδρυση της [[Δηλιακή συμμαχία|Δηλιακής συμμαχίας]] ή πρώτης Αθηναϊκής συμμαχίας. Την οργάνωση της συμμαχίας ανέλαβε ο [[Αριστείδης]]. Με την ίδρυση της συμμαχίας αυτής οι Αθηναίοι επισφράγισαν την υπεροχή τους στη θάλασσα.

Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων και την αποχώρηση των Περσών η Αθήνα ήταν κατεστραμμένη πόλη. Την περίοδο αυτή άρχισε η ανέγερση των τειχών της πόλης. Η Σπάρτη αντέδρασε στην ανέγερση των τειχών και απαίτησε από τους Αθηναίους να μην προχωρήσουν στην οχύρωση της πόλης. Ο [[Θεμιστοκλής]] τότε πήγε στηνστη Σπάρτη για να διαπραγματευτεί το θέμα δίνοντας εντολή στους Αθηναίους να συνεχίσουν την ανέγερση των τειχών. Ο ίδιος καθυστέρησε τις διαπραγματεύσεις με τους Σπαρτιάτες μέχρι το τείχος να φτάσει σε ένα ικανό ύψος για να αποκρούσει επιθέσεις και τότε τους αποκάλυψε πως η Αθήνα έχει ήδη τειχιστεί. ΣτηνΣτη συνέχεια οχυρώθηκε και ο Πειραιάς <ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης,Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.89-1.90]]</ref>.

Στα χρόνια μετά τη λήξη των Περσικών πολέμων κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή της Αθήνας, ο Θεμιστοκλής. Από το 476 έως το 462 κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της πόλης ο [[Κίμωνας]], ο οποίος συνέχισε τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Περσών. Το 476 π.Χ. κατέλαβε την πόλη [[Ηιόνα]] στις εκβολές του Στρυμώνα που ακόμα βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο των Περσών. Ένα χρόνο μετά επιτέθηκε κατά των [[Δόλοπες|Δολόπων]] πειρατών της [[Σκύρος|Σκύρου]], τους οποίους νίκησε απαλλάσσοντας το κεντρικό [[Αιγαίο]] από τη δράση τους. Οι Δόλοπες εκδιώχθηκαν από τηντη Σκύρο και στο νησί εγκαταστάθηκαν Αθηναίοι κληρούχοι<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.98-1.99]]</ref>.

Οι Αθηναίοι στηνστη συνέχεια πραγματοποίησαν μία σειρά από επιχειρήσεις που είχαν στόχο την ενδυνάμωση της Δηλιακής συμμαχίας. Αρχικά κατέλαβαν την [[Κάρυστος|Κάρυστο]] (473 π.Χ.) και στηνστη συνέχεια κατέστειλαν την αποστασία της [[Νάξος|Νάξου]] (469 π.Χ.) επαναφέροντας την πόλη στηνστη συμμαχία. Η [[Δηλιακή συμμαχία]] είχε αρχίσει να μετατρέπεται σταδιακά σε Αθηναϊκή ηγεμονία. Το 467 π.Χ. οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους αντιμετώπισαν ξανά τους Πέρσες τους οποίους νίκησαν στη [[μάχη του Ευρυμέδοντα]] ποταμού, στις ακτές της [[Λυκία]]ς. Με τη νίκη αυτή των Αθηναίων οι Πέρσες εγκατέλειψαν τις προσπάθειές τους για ανάκτηση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας. Η πρώτη προσπάθεια αποικισμού της [[Αμφίπολη]]ς από τους Αθηναίους τους έφερε αντιμέτωπους με τους [[Θάσος|Θάσιους]]. Οι Αθηναίοι τελικά κατέλαβαν τη Θάσο το 463 π.Χ. και τη μετέτρεψαν σε φόρου υποτελή<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.100,1.101]]</ref>.

Στον στρατιωτικό τομέα το 459 π.Χ. η Αθήνα εξασφάλισε τηντη συμμαχία των [[Μεγαρείς|Μεγάρων]] και απέκτησε πρόσβαση στον Κορινθιακό<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης,Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.103]]</ref>. Την περίοδο αυτή άρχισαν να οικοδομούνται και τα [[Μακρά Τείχη]]. Η ανάπτυξη της Αθήνας και προς τον [[Κορινθιακός κόλπος|Κορινθιακό κόλπο]] ανησύχησε την [[αρχαία Κόρινθος|Κόρινθο]] η οποία εξασφαλίζοντας τηντη συμμαχία της [[Αίγινα]]ς, ανέλαβε πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Αθηναίων. Το 458 οι δύο αντίπαλες δυνάμεις συγκρούστηκαν στην πόλη [[Αλιείς (αρχαία πόλη)|Αλιείς]] της νότιας Αργολίδας με τους Κορίνθιους και τους [[Αίγινα|Αιγινίτες]] να υπερτερούν. Λίγο μετά όμως οι Αθηναίοι πολιόρκησαν την Αίγινα και την κατέλαβαν υποχρεώνοντάς την να ενταχθεί στη Δηλιακή συμμαχία. Την επόμενη χρονιά (457 π.Χ.) ανέλαβε δράση εναντίον της Αθήνας και η [[αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]] η οποία κατάφερε να συμμαχήσει με τους [[Βοιωτοί|Βοιωτούς]]. Τότε ξεκίνησε μία πολυετής διαμάχη μεταξύ των Αθηναίων και των Σπαρτιατών που αναφέρεται συχνά ως [[πρώτος Πελοποννησιακός πόλεμος]]. Την πρώτη χρονιά οι δύο αντίπαλοι συνασπισμοί συγκρούστηκαν στην [[Τανάγρα]] με τους Πελοποννήσιους και τους Βοιωτούς να επικρατούν των Αθηναίων αλλά λίγες μέρες μετά οι Αθηναίοι με αρχηγό τον [[Μυρωνίδης|Μυρωνίδη]] νικούν τους αντιπάλους τους στα [[Οινόφυτα]]<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.107-1.108]]</ref>. Με τη νίκη των Αθηναίων στη [[μάχη των Οινοφύτων]] η Βοιωτία πέρασε προσωρινά στον έλεγχό τους. ΣτηνΣτη συνέχεια η Αθήνα προχώρησε σε επιθετικές κινήσεις κατά της Σπάρτης. Με αρχηγό του στόλου τον [[Τολμίδης|Τολμίδη]] και στηνστη συνέχεια τον ίδιο τον Περικλή, οι Αθηναίοι κατέστρεψαν το Γύθειο και εξασφάλισαν τηντη συμμαχία της [[Ζάκυνθος|Ζακύνθου]], της [[Κεφαλονιά]]ς και της [[Ακαρνανία]]ς. Οι Αθηναίοι την περίοδο αυτή πραγματοποιούσαν και μία δεύτερη επιχείρηση στην Αίγυπτο βοηθώντας τον τοπικό άρχοντα που είχε επαναστατήσει κατά τον Περσών. Η επιχείρηση απέτυχε προκαλώντας στους Αθηναίους οικονομικές και στρατιωτικές απώλειες. Το γεγονός αυτό τους ανάγκασε να τερματίσουν τις επιχειρήσεις κατά της Σπάρτης κηρύσσοντας ανακωχή. Παράλληλα έκλεισαν ειρήνη με τους Πέρσες, γνωστή ως [[Καλλίειος ειρήνη]] από το όνομα του Αθηναίου διαπραγματευτή.

Το 447 π.Χ. οι [[αρχαία Θήβα|Θηβαίοι]] έδιωξαν την φιλοαθηναϊκή παράταξη της πόλης. Οι Αθηναίοι εκστράτευσαν εναντίον τους όπου και ηττήθηκαν στη [[μάχη της Κορώνειας]]<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.113]]</ref>. Μετά από αυτή την αποτυχία η Αθήνα έχασε τον έλεγχο της Βοιωτίας που τον είχε εξασφαλίσει δέκα χρόνια πριν, στη μάχη των Οινοφύτων. Ένα χρόνο μετά αποχώρησαν και οι [[Μεγαρείς]] από την Αθηναϊκή συμμαχία. Η προσπάθεια για ανάκτηση των Μεγάρων οδήγησε σε νέα σύγκρουση με τηντη Σπάρτη. Τελικά οι δύο αντίπαλοι, Σπαρτιάτες και Αθηναίοι αποφάσισαν τηντη σύναψη ειρήνης για τριάντα χρόνια και τη διατήρηση του καθεστώτος που υπήρχε πριν την προσχώρηση των Μεγάρων στην Αθήνα, δηλαδή πριν το 459 π.Χ. Η συμφωνία ειρήνης αναφέρεται ως [[Τριακονταετείς Σπονδές]] (446 π.Χ).<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Α#Ανάδειξις των Αθηνών εις μεγάλην δύναμην (479-432πΧ)|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 1.115]]</ref>

Ένα χρόνο μετά την επιτυχία της Πύλου οι Αθηναίοι στράφηκαν εναντίον των Βοιωτών από τους οποίους ηττήθηκαν στη [[μάχη του Δήλιου]]. ΣτηνΣτη συνέχεια οι συγκρούσεις μεταφέρθηκαν στη Χαλκιδική όπου νέες πόλεις είχαν αποστατήσει με παρακίνηση της Σπάρτης. Οι Αθηναίοι κατέλαβαν τη [[Σκιώνη]] και τη [[Μένδη]] και στράφηκαν στη συνέχεια στην πρώην αποικία τους [[Αμφίπολη]] που είχε επίσης αποστατήσει. Την πόλη υπερασπίζονταν οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον [[Βρασίδας|Βρασίδα]]. Στη μάχη που ακολούθησε οι Αθηναίοι ηττήθηκαν, ενώ εκεί σκοτώθηκαν ο Κλέων και ο Βρασίδας. Τον Κλέωνα τον διαδέχτηκε ο πολιτικός του αντίπαλος, [[Νικίας]]. Ένα χρόνο μετά, Αθηναίοι και Σπαρτιάτες σύναψαν ειρήνη γνωστή ως [[Νικίειος ειρήνη]], από το όνομα του Αθηναίου ηγέτη που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις.

Μετά τον Νικία υπερίσχυσε στην πολιτική σκηνή ο [[Αλκιβιάδης]] ο οποίος ήταν οπαδός της συνέχισης του πολέμου. Με ενέργειές του εξασφάλισε τηντη συμμαχία του [[Αργείοι|Άργους]] προκαλώντας την άμεση επέμβαση της Σπάρτης που κατέληξε στη [[μάχη της Μαντίνειας (418 π.Χ.)|μάχη της Μαντίνειας]]. Στη μάχη αυτή επικράτησαν οι Σπαρτιάτες διαλύοντας τη συμμαχία των Αθηναίων με το Άργος. Το 416 π.Χ. οι Αθηναίοι αποφάσισαν να μεταφέρουν το πεδίο δράσης τους στη [[Σικελία]], καθώς τους προσέλκυαν τα πλούτη του νησιού και τους προκαλούσε πάντα ανησυχία η ενδυνάμωση των [[Συρακούσες|Συρακουσών]], μίας πόλης φιλικής προς τους Πελοποννήσιους, που είχε τη δυνατότητα να τους ενισχύει οικονομικά και να τους ανεφοδιάζει σε τρόφιμα. Ήδη το 427 π.Χ. είχαν στείλει μία μικρή δύναμη να βοηθήσει το [[Ρήγιο]] και τους [[Λεοντίνοι|Λεοντίνους]] που απειλούνταν από τις Συρακούσες<ref>[[s:Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (μετάφραση Βενιζέλου)/Γ#Δίκη των Πλαταιέων|Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, 3.86]]</ref>. Το 416 π.Χ. η αφορμή δόθηκε όταν η πόλη [[Έγεστα]] ζήτησε τη βοήθεια της Αθήνας για να προστατευτεί από τις επιθέσεις του γειτονικού [[Σελινούντας Σικελίας|Σελινούντα]], που ήταν συμμαχική πόλη με τις Συρακούσες. Με προτροπή του Αλκιβιάδη οργάνωσαν μία πολύ δαπανηρή εκστρατεία, γνωστή ως [[Σικελική εκστρατεία]], της οποία ανέλαβαν αρχηγοί, ο Αλκιβιάδης, ο [[Λάμαχος]] και ο Νικίας. Λίγο μετά την αναχώρηση της αποστολής, την άνοιξη του 415 π.Χ. ο Αλκιβιάδης κατηγορήθηκε για ιερόσυλη πράξη, τον αποκεφαλισμό των Ερμών, που είχε πραγματοποιηθεί στην Αθήνα λίγο πριν την αναχώρηση του στόλου. Οι Αθηναίοι ανακάλεσαν τον Αλκιβιάδη για να τον δικάσουν αλλά αυτός διέφυγε στη Σπάρτη. Για να εκδικηθεί τους Αθηναίους, συμβούλευσε τους Σπαρτιάτες να στείλουν ενισχύσεις στις Συρακούσες και να οχυρώσουν τη [[Αρχαία Δεκέλεια Αττικής|Δεκέλεια]] στην Αττική.

Μετά την ατυχή για τους Αθηναίους έκβαση της Σικελικής εκστρατείας ο Πελοποννησιακός πόλεμος αναζωπυρώθηκε. Οι Σπαρτιάτες, οχυρωμένοι στη Δεκέλεια όπως τους είχε συμβουλεύσει ο Αλκιβιάδης, παρενοχλούσαν σοβαρά την αθηναϊκή ύπαιθρο ενώ οι Αθηναίοι κατέφυγαν πάλι μέσα στα [[Μακρά Τείχη]]. Εκτός από τη Σπάρτη είχαν να αντιμετωπίσουν τις [[Ιωνία|ιωνικές]] πόλεις που αποστατούσαν. Σταδιακά η [[Χίος]] οι [[Κλαζομενές]], η [[Ερυθρές Ιωνίας|Ερυθραία]] και η [[Μίλητος]] αποστάτησαν αναγκάζοντας τους Αθηναίους να στείλουν στόλο για να τις επαναφέρουν στην [[Αθηναϊκή συμμαχία]]. Χρησιμοποιώντας ως βάση τη [[Σάμος|Σάμο]] που παρέμενε πιστή, επανέφεραν στη συμμαχία τις παραπάνω πόλεις. Το 411 π.Χ. σημειώθηκε απόπειρα στην Αθήνα για αλλαγή του πολιτεύματος, από ομάδα ολιγαρχικών με αρχηγούς τους [[Φρύνιχος (στρατηγός)|Φρύνιχο]] και [[Αντιφώντας|Αντιφώντα]]. Η εξουσία περιήλθε προσωρινά σε ένα σώμα 400 ολιγαρχικών, το οποίο ανατράπηκε μέσα στην ίδια χρονιά. Ο στόλος αντιθέτως, ο οποίος βρισκόταν εκείνη την περίοδο στηνστη Σάμο, διατήρησε αρχηγούς της δημοκρατικής παράταξης ενώ ανακάλεσε και τον Αλκιβιάδη. Ο Αλκιβιάδης ανέλαβε αρχηγός των Αθηναίων στην πολιορκία της [[Κύζικος|Κυζίκου]] όπου οι Αθηναίοι νίκησαν τους Σπαρτιάτες καταστρέφοντας τον στόλο τους. Τα επόμενα χρόνια ο αθηναϊκός στόλος συνέχισε τις επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Προποντίδας καταλαμβάνοντας το [[Βυζάντιο]] και τα [[Άβδηρα]]. Μετά τις επιτυχίες αυτές ο Αλκιβιάδης έγινε δεκτός στην Αθήνα, απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες που τον βάραιναν και εκλέχτηκε νέος στρατηγός των Αθηναίων (407 π.Χ.) Ένα χρόνο μετά όμως, την άνοιξη του 406 π.Χ. ηττήθηκε στη ναυμαχία που έγινε στο [[Νότιο Αιολίδας|Νότιο]] και καθαιρέθηκε. Αρχηγός στη συνέχεια ανέλαβε ο [[Κόνωνας]], ο οποίος κατάφερε να πετύχει μεγάλη νίκη κατά των Σπαρτιατών στη [[ναυμαχία των Αργινουσών]]<ref>[[s:Ελληνικά (Ξενοφών)/A'/VI|Ξενοφώντα Ελληνικά 1.5]]</ref>, το καλοκαίρι του 406 π.Χ. Παρά τη νίκη που σημείωσαν οι Αθηναίοι, καταδίκασαν σε θάνατο τους στρατηγούς που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι επειδή δεν περισυνέλλεξαν τα πτώματα των νεκρών. Καταδικάστηκαν σε θάνατο συνολικά έξι στρατηγοί. Ένα χρόνο μετά οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν τη [[Λάμψακος|Λάμψακο]], αναγκάζοντας τους Αθηναίους να στείλουν στόλο εναντίον τους, Στη [[Ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς|ναυμαχία]] που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή Αιγός Ποταμοί οι Σπαρτιάτες με τον [[Λύσανδρος|Λύσανδρο]] συνέτριψαν τον αθηναϊκό στόλο και εξουδετέρωσαν πλήρως τις πολεμικές δυνατότητες της Αθήνας<ref>[[s:Ελληνικά (Ξενοφών)/Β'/I|Ξενοφώντα Ελληνικά 2.1]]</ref>. Μετά από ένα χρόνο πολιορκίας η Αθήνα παραδόθηκε και ο Πελοποννησιακός πόλεμος έληξε.

Μετά την παράδοση της Αθήνας η Σπάρτη επέβαλε στην πόλη ολιγαρχικό πολίτευμα. Την εξουσία ανέλαβαν τριάντα ολιγαρχικοί γνωστοί ως [[Τριάκοντα Τύραννοι]]. Οι δέκα από αυτούς άνηκαν στην ολιγαρχική παράταξη του [[Κριτίας|Κριτία]] και άλλοι δέκα στην ολιγαρχική παράταξη του [[Θηραμένης|Θηραμένη]]. Κατά την περίοδο αυτή επικράτησε κλίμα τρομοκρατίας στην Αθήνα και πολλοί πολίτες εκτελέστηκαν. Οι μετριοπαθείς ολιγαρχικοί αντέδρασαν με αποτέλεσμα να εκτελεστεί ο εκπρόσωπός τους Θηραμένης. Τελικά το σκληρό καθεστώς των τριάντα τυράννων κατέλυσε ο [[Θρασύβουλος]], έναν χρόνο μετά (403 π.Χ) ο οποίος με 70 συντρόφους κατέλαβε το φρούριο της Φυλής και στηνστη συνέχεια με την υποστήριξη περισσότερων Αθηναίων δημοκρατικών κατέλαβε τον Πειραιά. Οι ολιγαρχικοί συγκρούστηκαν με τους δημοκρατικούς στον ΠειραίαΠειραιά όπου ηττήθηκαν. ΣτηνΣτη σύγκρουση αυτή σκοτώθηκε και ο Κριτίας. Οι ολιγαρχικοί τότε κατέφυγαν στην Ελευσίνα όπου παρέμειναν μέχρι να τους χορηγηθεί άσυλο από το νέο καθεστώς της Αθήνας.

Τα επόμενα χρόνια οι Αθηναίοι συμμάχησαν με τους [[Βοιωτοί|Βοιωτούς]] εκμεταλλευόμενοι την αλλαγή στάσης των τελευταίων εναντίον της [[αρχαία Σπάρτη|Σπάρτης]]. Το 395 π.Χ. η Σπάρτη με αφορμή την επέμβαση των Βοιωτών στην Φωκίδα, έστειλε στρατό εναντίον τους. Οι δύο αντίπαλοι συγκρούστηκαν στην [[Αλίαρτος|Αλίαρτο]] όπου επικράτησαν οι Βοιωτοί με τους συμμάχους τους Αθηναίους. Η ήττα της Σπάρτης παρακίνησε και άλλες δυσαρεστημένες πόλεις να στραφούν εναντίον της με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας μεγάλος συνασπισμός πόλεων που στρέφονταν πλέον κατά της Σπάρτης. Αποτέλεσμα της νέας διαμορφωμένης κατάστασης ήταν το ξέσπασμα του [[Κορινθιακός πόλεμος|Κορινθιακού πολέμου]] που κράτησε εννέα χρόνια. Οι Σπαρτιάτες επικράτησαν του συνασπισμού στη μάχη του ποταμού Νεμέα λίγο έξω από την Κόρινθο και στη μάχη της Κορώνειας αλλά ηττήθηκαν στη θάλασσα, στην περιοχή της Κνίδου, από τον στόλο του Κόνωνα τον οποίον ενίσχυαν οι Πέρσες. Στο επόμενο διάστημα η Σπάρτη έκανε συνεχείς επιδρομές στην Κορινθία λεηλατώντας την περιοχή. Τους Κορίνθιους ενίσχυαν οι Αθηναίοι με αρχηγό τον [[Ιφικράτης|Ιφικράτη]] και στηνστη συνέχεια με τον [[Χαβρίας|Χαβρία]]. Παράλληλα ο πόλεμος συνεχιζόταν στη θάλασσα όπου οι Αθηναίοι κατάφεραν να κερδίσουν ξανά παλαιότερους συμμάχους, όπως τηντη [[Λέσβος|Λέσβο]], τηντη [[Σαμοθράκη]] και περιοχές της Θράκης. Σε μία επιχείρηση στην πόλη [[Άσπενδος|Άσπενδο]] της Παμφυλίας σκοτώθηκε ο Θρασύβουλος. Ο πόλεμος προκάλεσε μεγάλες φθορές και από τις δύο πλευρές και οδήγησε τους αντιμαχόμενους να επιθυμούν την ειρήνη. Αποτέλεσμα ήταν να δεχτούν τελικά σχέδιο που πρότεινε ο Πέρσης Βασιλιάς Αρταξέρξης. Με τηντη συμφωνία ειρήνης, γνωστή ως [[Ανταλκίδειος ειρήνη]], οι Πέρσες απέκτησαν πάλι τον έλεγχο της Μικράς Ασίας και της Κύπρου, ενώ οι Αθηναίοι διατήρησαν τα νησιά Σκύρο, Λήμνο και Ίμβρο.

Το 378 π.Χ. η Αθήνα ίδρυσε τη [[Δεύτερη Αθηναϊκή συμμαχία]] με στόχο να αποτρέψει τον Σπαρτιατικό επεκτατισμό προς τα νησιά του Αιγαίου. ΣτηνΣτη συμμαχία προσχώρησαν τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, η [[Εύβοια]], το [[Κοινό της Χαλκιδικής]], οι πόλεις των νότιων παραλίων της Θράκης και αργότερα τα νησιά του Ιονίου εκτός από τη Ζάκυνθο. Το 371 π.Χ. η Αθήνα ανησυχώντας για την ενδυνάμωση της Θήβας έκλεισε ειρήνη με τηντη Σπάρτη. Οι Θηβαίοι μετά την επικράτησή τους στη [[μάχη των Λεύκτρων]] το 371 π.Χ. κυριάρχησαν στον ελλαδικό χώρο το επόμενο διάστημα. Τελικά συγκρούστηκαν με τους αντιπάλους τους στη Μαντίνεια με τους Αθηναίους να πολεμούν στο πλευρό των Σπαρτιατών. Η [[Μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.)|μάχη της Μαντίνειας]] δεν ανέδειξε νικητή αλλά οδήγησε σε συνθήκη ειρήνης μεταξύ των αντίπαλων πλευρών. Η Αθήνα στο μεταξύ προσπαθούσε να διατηρήσει τηντη συνοχή της δεύτερης Αθηναϊκής συμμαχίας που αντιμετώπιζε συνεχείς απόπειρες πόλεων για αποστασία. Με κύριους επικεφαλής του στόλου τον Ιφικράτη, τον Χαβρία, τον [[Τιμόθεος (στρατηγός)|Τιμόθεο]] και τον [[Χάρης|Χάρη]] προσπαθούσε να διατηρήσει την ακεραιότητα της συμμαχίας. Μεταξύ του 357 και 355 ένας συνασπισμός πόλεων που αποστάτησαν από τηντη συμμαχία, με κυριότερες τηντη Ρόδο, την Κω και την Χίο, συγκρούστηκαν με την Αθήνα. Κατά τον συμμαχικό πόλεμο όπως έγινε γνωστός ο πόλεμος μεταξύ των πρώην μελών της Β΄Αθηναικής συμμαχίας οι Αθηναίοι δεν κατάφεραν να επαναφέρουν τις παραπάνω πόλεις στηνστη συμμαχία. Την περίοδο αυτή ξέσπασε και ο [[τρίτος ιερός πόλεμος]], στον οποίο οι Αθηναίοι τάχτηκαν στο πλευρό των [[Φωκείς|Φωκέων]]. Η στάση τους αυτή τους έφερε αντιμέτωπους με τους Μακεδόνες του Φιλίππου που είχαν σπεύσει να αντιμετωπίσουν τους Φωκείς. Οι Μακεδόνες επικράτησαν τελικά και σύναψαν ειρήνη με τους Αθηναίους, την επονομαζόμενη [[Φιλοκράτειος ειρήνη|Φιλοκράτειο ειρήνη]] (346 π.Χ.). Οι Αθηναίοι όμως παρασυρμένοι από τους λόγους του [[Δημοσθένης|Δημοσθένη]]<ref>[[Κωνσταντίνος Τσάτσος]], Δημοσθένης «Οι τρεις Ολυνθιακοί, τρεις Φιλιππικοί και ο λόγος περί των εν Χερρονήσω», 3^η έκδοση 2000, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας ISBN 960-05-0905-0</ref> εγκατέλειψαν γρήγορα την φιλική στάση προς τους Μακεδόνες και άρχισαν να δημιουργούν συνασπισμό εναντίον τους. Στον συνασπισμό προσχώρησαν οι Θηβαίοι, οι Κορίνθιοι και οι Μεγαρείς. Οι δύο αντίπαλοι συγκρούστηκαν στην [[Χαιρώνεια]] το 338 π.Χ. και στη μάχη που ακολούθησε επικράτησαν οι Μακεδόνες που αναδείχθηκαν πλέον σε κυρίαρχη δύναμη στον ελλαδικό χώρο.

Η Αθήνα συμμετείχε στην [[Συνέδριο Κορίνθου|πανελλήνια συμμαχία]] που συγκροτήθηκε από τους [[Αρχαίοι Μακεδόνες|Μακεδόνες]], με σκοπό να εκστρατεύσουν εναντίον των Περσών. Μετά τον θάνατο του [[Μέγας Αλέξανδρος|Μεγάλου Αλεξάνδρου]] όμως, οι Αθηναίοι εκμεταλλευτήκαν την ευκαιρία μαζί με άλλες πόλεις της νότιας Ελλάδας να στραφούν εναντίων των [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|Μακεδόνων]], γεγονός που οδήγησε στον [[Λαμιακός πόλεμος|Λαμιακό πόλεμο]] (322 π.Χ.). Οι Μακεδόνες μετά τον πόλεμο και αφού νίκησαν τους Αθηναίους, εγκατέστησαν φρουρά στον Πειραιά. Αργότερα ο [[Κάσσανδρος]] τοποθέτησε τοποτηρητή στην Αθήνα τον [[Δημήτριος ο Φαληρεύς|Δημήτριο Φαληρέα]]. Το 307 π.Χ. ο γιος του [[Αντίγονος ο Μονόφθαλμος|Αντίγονου]], [[Δημήτριος Πολιορκητής]] κατέλαβε την Αθήνα Ο Δημήτριος στηνστη συνέχεια κατέλαβε τον θρόνο της Μακεδονίας με αποτέλεσμα η Αθήνα να γίνει μέρος του Μακεδονικού βασιλείου, όπου παρέμεινε και όταν βασιλιάς της Μακεδονίας έγινε ο γιος του Δημήτριου, [[Αντίγονος Γονατάς]]. Το 268 π.Χ. η Αθήνα εντάχθηκε στηνστη Σπαρτιατική συμμαχία κατά των Μακεδόνων. Ο συνασπισμός των πόλεων της νότιας Ελλάδας συγκρούστηκε με τους Μακεδόνες του Αντίγονου. Ο πόλεμος αυτός που ονομάστηκε [[Χρεμωνίδειος πόλεμος]] (267-261 π.Χ.) έληξε με νίκη των Μακεδόνων οι οποίοι επέβαλαν πάλι Μακεδονική φρουρά στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια του [[Μακεδονικοί Πόλεμοι#Β' Μακεδονικός Πόλεμος|δεύτερου Μακεδονικού πολέμου]] οι Αθηναίοι τάχθηκαν στο πλευρό των [[Ρωμαίοι|Ρωμαίων]].

Το 267 μ.Χ. η Αθήνα υπέστη μεγάλες καταστροφές από την επιδρομή των [[Έρουλοι|Ερούλων]], γερμανικού λαού που είχε εισβάλλει στηνστη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μετά την επιδρομή η πόλη συρρικνώθηκε. Παρέμεινε όμως σημαντικό κέντρο των γραμμάτων μέχρι το κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών από τον [[Ιουστινιανός Α'|Ιουστινιανό]] το 529 μ.Χ.

Οι κυριότεροι δήμοι των Μεσογείων ήταν η [[Δεκέλεια Αττικής|Δεκέλεια]] στην περιοχή του σημερινού [[Τατόι|Τατοΐου]], ο [[Αυλώνας Αττικής|Αυλώνας]], ο [[Χολαργός]], η [[Κηφισιά]], η [[Φλύα]], το [[Άθμονον]], η [[Λευκονόη]], η [[Εκάλη]], ο [[Σφηττός]], οι [[Αφίδνες]], οι [[Αχαρνές Αττικής|Αχαρνές]], η [[Φυλή]], οι [[Ελευθερές]], η [[Οινόη Αττικής|Οινόη]], η [[Παιανία]] και η [[Παλλήνη]]. Ο Χολαργός βρισκόταν στη δυτική πλευρά του λεκανοπεδίου σε τελείως διαφορετική θέση από τον σημερινό [[Χολαργός|Χολαργό]]<ref>Παπαχατζή, Νικόλαου. ''Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις'', Εκδοτική Αθηνών, 1998, σ.405. ISBN 960-213-090-3</ref>. Η [[Φλύα]] βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Χαλανδρίου ενώ το Άθμονον βρισκόταν στην περιοχή του [[Μαρούσι|Αμαρουσίου]]. Στην περιοχή αυτή υπήρχε ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδας<ref>{{ws|[[s:Αττικά|Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις/Αττικά]]}}Ἀθμονεῖς δὲ τιμῶσιν Ἀμαρυσίαν Ἄρτεμιν· πυνθανόμενος δὲ σαφὲς οὐδὲν ἐς αὐτὰς ἐπισταμένους τοὺς ἐξηγητὰς εὗρον, αὐτὸς δὲ συμβάλλομαι τῇδε. ἔστιν Ἀμάρυνθος ἐν Εὐβοίᾳ· καὶ γὰρ οἱ ταύτῃ τιμῶσιν Ἀμαρυσίαν, ἑορτὴν δὲ καὶ Ἀθηναῖοι τῆς Ἀμαρυσίας ἄγουσιν οὐδέν</ref>. Στα σύνορα περίπου των σημερινών δήμων Ιλίου και Περιστερίου πρέπει να βρισκόταν σύμφωνα με τις περισσότερες ενδείξεις ο αρχαίος δήμος της [[Λευκονόη]]ς. Στο παρελθόν πίστευαν ότι στη θέση του σημερινού δήμου Ιλίου βρισκόταν ο αρχαίος [[Δήμος Τρώων|δήμος Τρώων]] ή [[Ξυπέτη]]ς, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από τηντη σύγχρονη έρευνα<ref>Μαρίνου Διώτη και Σπύρου Γεωργόπουλου, Ίλιον πορεία στους αιώνες</ref>. Η [[Κηφισιά]], οι [[Αχαρνές Αττικής|Αχαρνές]], οι [[Αφίδνες]], η [[Παλλήνη]], η [[Παιανία]] και η [[Εκάλη]] βρίσκονταν στη θέση των σημερινών ομώνυμων δήμων ενώ ο [[Σφηττός]] από την οποία πήρε το όνομα η σημερινή λεωφόρος Λαυρίου (σφηττια οδός ) βρισκόταν δυτικά του σημερινού [[Κορωπί|Κορωπίου]]. Επίσης ο [[Ωρωπός]] στα βόρεια της Αττικής ήταν άλλοτε Αθηναϊκή πόλη και άλλοτε Βοιωτική.