Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Ναυμαχία της Ναυπάκτου''' (ιταλ. Battaglia di Lepanto) είναι μια από τις σημαντικότερες ναυμαχίες στην παγκόσμια ιστορία. Αποτελεί, δε, ακόμη και ιστορικό σταθμό στη [[ναυτική τακτική]], καθώς και στη [[ναυπηγική]].

Με την ονομασία ''Ναυμαχία της Ναυπάκτου'' παρέμεινε στην ιστορία η ναυμαχία που έγινεέλαβε χώρα στις [[7 Οκτωβρίου]] του [[1571]], αφ' αφενόςενός μεν μεταξύ των ενωμένων στόλων της [[Ισπανία]]ς, της [[Βενετία]]ς, της [[Γένουα]]ς, των Ιπποτών της Μάλτας, του δουκάτου της Σαβοΐας, του δουκάτου του Ουρμπίνο, του μεγάλου δουκάτου της Τοσκάνης και του [[Πάπας|Πάπα]] υπό την ονομασία Lega Santa (Ιερή Ένωση), αφ' αφετέρουετέρου δε του ενιαίου στόλου της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]], στην είσοδο του Κορινθιακού Κόλπου -κοντά στις νήσους νότιες [[Εχινάδες]] και στο Ακρωτήριο Σκρόφα. Η δε ονομασία της, δε, προήλθε όχι από την πόλη της [[Ναύπακτος|Ναυπάκτου]], αλλά από την ονομασία (θέση) του Κόλπου που έγινε η ναυμαχία, επειδή τότε ολόκληρος ο Κόλπος λεγότανονομαζόταν από τους Ενετούς "Κόλπος της Ναυπάκτου". Οι Δυτικοί ιστορικοί χρησιμοποιούν την ονομασία Ναυμαχία του Λεπάντο (Naval Battle of Lepanto) -(Naval Battle of Lepanto)- από το μεσαιωνικό όνομα της πόλης.<ref>Ρήγκαν Τζέρρι, σ. 5, 2007, εκδόσεις Κασταλία</ref>

Μετά τη κατάληψη της [[Κύπρος|Κύπρου]] από τον [[Σουλτάνος|Σουλτάνο]] [[Σελήμ Β΄]], τον Αύγουστο του [[1570]], και τις επακόλουθες από τους Τούρκους σφαγές των παραδοθέντων Ενετών, αλλά και μετά την προκλητική στάση των οθωμανώνΟθωμανών έναντι των χριστιανικών κρατών, άρχισαν τότε, με την πρωτοβουλία του, μετέπειτα Αγίου, [[Πάπας Πίος Ε΄|Πάπα Πίου του Ε΄]], τα χριστιανικά κράτη και μάλιστα η Ισπανία και η Βενετία, να συνάπτουν συμμαχίες για κοινές πολεμικές ενέργειες κατά των Οθωμανών πολεμικές ενέργειες, που απέβλεπαν κυρίως στη διάλυση του οθωμανικού στόλου και τηνστην απελευθέρωση των κατεχομένων εδαφών.

Έτσι, οι πλείστες δυνάμεις του συγκροτηθέντος συμμαχικού υπερ-στόλου των δυτικών χριστιανικών κρατών διατέθηκαν από τηντη Βενετία, που ήταν η περισσότερο πληγείσα στις κτήσεις της, ενώ στοστον στόλο της Ισπανίας συνενώθηκαν οι στόλοι της Νεάπολης και Σικελίας, που υπάγονταν σ' αυτήν, καθώς και ο στόλος της Γένουας με τα σκάφη του Πάπα. ΤονΤου ενετικόενετικού στόλοστόλου, που ήταν διαιρεμένος σε δύο μοίρες, ηγούνταν οι ναύαρχοι [[Σεμπαστιάνο Βενιέρ]], ο [[Μάρκο Kουερίνι]] και ο [[Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγκο]], του Παπικούπαπικού στόλου ο ναύαρχος [[Μαρκαντόνιο Κολλόνα]], του Γενουατικούγενουατικού ο ναύαρχος [[Τζαναντρέα Ντόρια]] και τέλος του ισπανικού ο αδελφός του Βασιλέως της Ισπανίας Δον [[Ιωάννης ο Αυστριακός]] (Don Juan d' Austria), υπό την αρχηγία του οποίου τέθηκε όλος ο στόλος. Έτσι, στα μέσα του [[1571]] ο στόλος αυτός, συγκεντρώθηκε στη σικελική [[Μεσσήνη (Ιταλία)|Μεσσήνη]].<br />Στις [[17 Σεπτεμβρίου]] ο συμμαχικός στόλος, που αριθμούσε 6 [[Γαλεάσσα|Γαλεάσσες]] και [[Γαλέρα|Γαλέρες]] (σύνολο 212 πλοία), καιαπέπλευσε από τη Μεσσήνη για τα ελλαδικά ύδατα, προς συνάντηση του οθωμανικού στόλου, μεταφέροντας δύναμη πεζικού περίπου 28.000 ανδρών: 10.000 ΙσπανοίΙσπανούς απλού πεζικού άριστης ποιότητας, 7.000 ΓερμανοίΓερμανούς και Κροάτες, 5.000 ΙταλοίΙταλούς μισθοφόροιμισθοφόρους πληρωμένοιπληρωμένους από την Ισπανία και 5.000 ΒενετοίΒενετούς στρατιώτες. Απέπλευσε από Μεσσήνη για τα ελλαδικά ύδατα προς συνάντηση του οθωμανικού στόλου. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο συμμαχικός στόλος καταπλέεικατέπλευσε στηστην [[Κέρκυρα]], όπου μετά από μικρή ανάπαυση απέπλευσε προς Νότο, όπου και παραπλέοντας την ηπειρωτική ακτή και φθάνοντας στις Εχινάδες νήσους του Κόλπου της Ναυπάκτου έγινε αντιληπτός ο οθωμανικός στόλος.

Οι Οθωμανικέςοθωμανικές γαλέρες επανδρώθηκανεπανδρώνονταν από 13.000 έμπειρους ναύτες, γενικά από ναυτικά έθνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ονομαστικά από Βέρβερους, Έλληνες, ΣύριουςΣύρους και Αιγύπτιους, καθώς και 34.000στρατιώτες000 στρατιώτες. Έπλεε κι εκείνος προς συνάντηση του χριστιανικού. Αποτελείτο από 222 πολεμικές γαλέρες και 56 γαλιότες και μερικά μικρότερα πλοία. Αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου ήταν ο [[Καπουδάν πασάς]] [[Αλή Ζαζέ μουεζίν]], έχοντας υπ' αυτόν τον αρνησίθρησκο [[Νάπολη|Ναπολιτάνο]] [[Μπέης|Μπέη]] του [[Αλγέρι|Αλγερίου]] [[Ουλούτς Αλή]] και τον Μπέη της [[Αλεξάνδρεια|Αλεξανδρείας]] [[Μεχμέτ Σιρρόκο]].

Οι δύο στόλοι βρέθηκαν «εν αλλήλοις» (συναντήθηκαν) στις [[7 Οκτωβρίου]], οπότε και έλαβαν αμφότεροι παράταξη μάχης (''τάξη μάχης''). Το κέντρο του συμμαχικού στόλου κατείχε ο Δον Ιωάννης, τηντη διοίκηση της αριστερής πτέρυγας της παράταξης ανέλαβε ο Ενετός ναύαρχος Βαρβαρίγος, της δε δεξιάς ο Γενουάτης ναύαρχος Ντόρια, ενώ όπισθεν του κέντρου είχε παραταχθεί εφεδρική δύναμη. Αντίθετα, ο οθωμανικός στόλος απέβλεψε εξ αρχής στην κύκλωση των χριστιανικών πλοίων. Και πράγματι, ενώ φαινόταν πως είχε παρακάμψει την αριστερή πτέρυγα του συμμαχικού στόλου, επιτέθηκαν οι Ενετοί, οι οποίοι και διασπούνδιέσπασαν την αιγυπτιακή γραμμή, επιφέροντας την τέλεια καταστροφή της. Στην αρχική αυτή μάχη φονεύθηκαν ο Ενετός, αλλά και ο Αιγύπτιος ναύαρχος, ενώ διακρίθηκαν ιδιαίτερα τα επτανησιακά των Ενετών. Στον ίδιο χρόνο, στο κέντρο των παρατάξεων η μάχη ήταν σφοδρότερη, έφθασε μάλιστα να γίνεται "εκ του συστάδην", όταν τα πλοία άρχισαν να πλευρίζουν. Οι δε δύο ναυαρχίδες, του Δον Ιωάννη και του Καπουδάν Πασά, έφθασαν πολύ κοντά, βάλλοντας με τα τηλεβόλα τους, υπερτερούσε όμως η ισπανική, από το πυρ της οποίας φονεύθηκε ο Καπουδάν Πασάς και η ναυαρχίδα του τελικά κατελήφθη. Στη δεξιά όμως πτέρυγα υπερτερούσαν τα αλγερινά πλοία και, προσπαθώντας να τα περικυκλώσουν, τα πλοία του Ντόρια αναγκάσθηκαν ν' ανοιχθούν με τα ιστία (πανιά) γρήγορα στο πέλαγος, απομονώθηκαν όμως και κινδύνεψαν. Τότε έσπευσαν προς βοήθειά του τα εφεδρικά πλοία της δεύτερης γραμμής, που ανέκοψαν τα αλγερινά και τα έτρεψαν σε υποχώρηση.

Έτσι η ναυμαχία αυτή έληξε με πλήρη νίκη των συμμαχικών πλοίων, εκ των οποίων μόνο 15 βυθίστηκαν και φονεύθηκαν περί τους 8.000 εκ των πληρωμάτων τους. Οι απώλειες του οθωμανικού στόλου ήταν τεράστιες, μόλις 40 πλοία εκ των 273 διέφυγαν την καταστροφή ή την αιχμαλωσία, υπό τον Ουλούτς Αλή ή [[Κιλίτζ Αλή Πασάς|Κιλίτζ Αλή Πασά]], (όπως ήταν το μετέπειτα όνομά του), στο δε έμψυχο οι απώλειες υπολογίσθηκαν σε 30.000 νεκρούς, και 15.000 αιχμαλώτους εκ των οποίων 1.500 ήταν Έλληνες των ελλαδικών και τουρκικών παραλίων, που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στόλο και απελευθερώθηκαν.<br />Την καταστροφή του τουρκικού στόλου συμπλήρωσε νυκτερινή καταιγίδα με μεγάλη τρικυμία στη θαλάσσια περιοχή, η οποία έπληξε τα τουρκικά πλοία που είχαν διαφύγει στα ανοικτά, εκ των οποίων σώθηκε μόνο η αλγερινή ναυαρχίδα.

Η καταστροφή του τουρκικού στόλου αναπτέρωσε το ηθικό των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής και αποτέλεσε την αφετηρία μιας σειράς επαναστατικών και συνωμοτικών ενεργειών εναντίον των Τούρκων. Οι κινήσεις αυτές έγιναν με την ελπίδα της βοήθειας που υπόσχονταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας (Sacra Liga). Οι βοήθειες αυτές στην πραγματικότητα δεν ήλθαν ποτέ ή ήταν πενιχρές, και οι επαναστατικές προσπάθειες δεν είχαν επιτυχία. Μαρτυρούν όμως τη ζωτικότητα και την έντονη εθνική συνείδηση των λαών της περιοχής, και κυρίως των Ελλήνων. Οι προσπάθειες αυτές ατονούνατόνησαν μετά την έκρηξη του τριακονταετήΤριακονταετούς πολέμουΠολέμου (1618-1648), οπότε και άλλαξαν οι προτεραιότητες της πολιτικής των δυτικών δυνάμεων.<ref>[http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_06/ekd_pemk_06_chasiotis.pdf I.K. Χασιώτης, " Ο αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Ιωακείμ και οι συνωμοτικές κινήσεις στη Βόρειο Ήπειρο (1572-1576)", περιοδικό "Μακεδονικά", τομ. 6, 1964, σελ. 237.]</ref>

Από το 1573 εκδηλώνονται συστηματικά πειρατικές επιδρομές από Μαλτέζους, Ναπολιτάνους, Ισπανούς, Κορσικανούς, και Γάλλους κατά νηοπομπών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Τούρκοι προσανατολίζονται στους Έλληνες και αναθέτουν σε μικρά ελληνικά σκάφη των τουρκοκρατούμενων περιοχών τη μεταφορά των εμπορευμάτων τους. Ο αποκλεισμός από το 1592 και ύστερα ξένων πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα συνέβαλε στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας. Τα ελληνικά πλοία ήταν ασφαλέστερα, διότι Έλληνεςτα πειρατικά σκάφη επάνδρωναν στην πλειονότητά τους τα πειρατικά σκάφηΈλληνες.<ref>Αλεξάνδρα Κραντονέλλη, "Η σημασία της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου στην ανάπτυξη της Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, στο: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Μνήμη Δ.Α. Ζακυθινού, μέρος Α', επιμ.Ν.Γ.Μοσχονάς, Σύμμεικτα τ.9 (1994)σελ.273-275</ref>

* Στη Ναυμαχία αυτή έλαβε μέρος ως υπαξιωματικός της γαλέρας ''Μαρκέσα (Marquesa)'', ο μετέπειτα διάσημος Ισπανός συγγραφέας [[Μιγκέλ ντε Θερβάντες]]. Αν και άρρωστος με πυρετό την ημέρα εκείνη, ο Θερβάντες πολέμησε και πληγώθηκε τρεις φορές από σφαίρα, δύο στο στήθος και μία που του άφησε μόνιμη αναπηρία στο αριστερό του χέρι. Στο «Ταξίδι στον Παρνασσό» (1614) αναφέρει ότι στη Ναύπακτο αχρηστεύτηκε το αριστερό του χέρι «προς δόξαν του δεξιού» (υπαινισσόμενος την κατοπινή επιτυχία του πρώτου μέρους του Δον Κιχώτη). Ο Θερβάντες πάντα ένοιωθε υπερήφανος για τη συμμετοχή του στη Ναυμαχία, και πίστευε ότι είχε λάβει μέρος στην πιο ένδοξη μάχη που είδαν ή θα δουν οι αιώνες,<ref>«Δον Κιχώτης» μέρος Β΄, εισαγωγή.</ref> (που όπως αποδείχθηκε ιστορικά δεν είχε άδικο), ενώ συμπλήρωνε σε κείμενό του γι' αυτήν: «''τηνΤην ημέρα εκείνη διαλύθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο η μέχρι τότε υφιστάμενη πεποίθηση, ότι οι Τούρκοι ήταν στη θάλασσα αήττητοι''».<ref>C. Qualia, ''Cervantes, Soldier and Humanist'', 1</ref> Δυστυχώς, όμως, οι τότε Ηγεμόνες άργησαν πολύ να επωφεληθούν των νέων αυτών δυναμικών, που παρουσίασε εκείνη η ναυμαχία, σε αντίθεση με τη ναυτική τέχνη και βεβαίως τη ναυπηγική, που έσπευσαν αμέσως να προσαρμοστούν επ΄επ' αυτών.

* Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου υπήρξε το τέλος των κωπήλατων πολεμικών πλοίων και η ανατολή των ιστιοφόρων στους κατά θάλασσα αγώνες. Μια ιστορική διαδρομή 2.500 ετών και πλέον, του [[κουπί|κουπιού]], που είχε ξεκινήσει από την Αργοναυτική εκστρατεία, έφθασε στο τέλος της, για να δώσει τη σειρά του στο [[πανί]] ως κύριο μέσο πρόωσης, που βεβαίως είχε ξεκινήσει εξ ανάγκης στα εμπορικά πλοία, λόγω των μεγάλων αποστάσεων που έπρεπε να καλύψουν, αλλά που δεν είχε όμως δοκιμασθεί για περιορισμένες κατ΄κατ' έκταση ναυμαχίες. Σ΄Σε αυτήαυτήν την τότε σύγχρονη εξέλιξη, η ναυτική τέχνη και η ναυπηγική προσαρμοζόμενες, άρχισαν να παρουσιάζουν τεράστια [[ιστιοφόρα]], για να καταλήξουν στα λεγόμενα [[Δίκροτο|Δίκροτα]] και [[Τρίκροτο|Τρίκροτα]], που θα καλύψουν ανάγκες των επόμενων πέντε αιώνων, προκειμένου και αυτά να υποκλιθούν στη νεότερη γενιά του [[ατμός|ατμού]] και του [[σίδηρος|σιδήρου]]. Η ναυμαχία αυτή σήμανε, επίσης ,το τέλος των επιδιώξεων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας για μιαν έξοδο στον Ατλαντικό.