Αυτοκρατορία των Σασσανιδών: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 70:
Για τις ακριβείς λεπτομέρειες της πτώσης της Παρθικής Αυτοκρατορίας και της συνακόλουθης ανόδου αυτής των Σασσανιδών, οι αρχαίες πηγές είναι αντιφατικές.<ref name=Fyre461>{{Harvnb|Frye|2005|p=461}}</ref> Η Αρχή των Σασσανιδών εγκαθιδρύθηκε στην πόλη Ιστάχρ (η αρχαία ''Ίσατις'', 8 χλμ. βορειοανατολικά της [[Περσέπολη]]ς) από τον Αρδασίρ Α', απόγονο ιερέων της θεάς Αναχίτα.
Η ιστορία αναλυτικότερα είχε ως εξής: Ο Παπάκ ήταν αρχηγός μιας περιοχής που ονομαζόταν
Τα μετέπειτα γεγονότα είναι ασαφή, εξαιτίας της διφορούμενης φύσης των πηγών. Είναι σίγουρο παρόλα αυτά ότι μετά το θάνατο του Παπάκ, ένας γιος του, ο Αρδασίρ, ο οποίος εκείνο τον καιρό ήταν κυβερνήτης της πόλης με το όνομα Δαραβγίρδη (έρημη σήμερα, 10 χλμ. από την πόλη Νταράμπ του [[Ιράν]]), συγκρούστηκε με το μεγαλύτερο αδελφό του Σαπώρη για την εξουσία. Οι πηγές αναφέρουν ότι ο Σαπώρης καθώς έφευγε για να συναντήσει τον αδελφό του, σκοτώθηκε όταν η στέγη ενός κτηρίου κατέρρευσε. Το έτος 208, αφού θανάτωσε τα υπόλοιπα αδέρφια του, ο Αρδασίρ αυτοανακηρύχθηκε κυβερνήτης της Περσίδος.<ref name=Farrokh178>{{harvnb|Farrokh|2007|p=178}}</ref><ref>{{harvnb|Zarinkoob|1999|p=194 198}}</ref>
Γραμμή 81:
Στα αμέσως επόμενα χρόνια, τοπικές εξεγέρσεις συνέβησαν κοντά στα σύνορα της αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά, ο Αρδασίρ Α' προχώρησε στην επέκταση της αυτοκρατορίας του στην ανατολή και βορειοδυτικά, κατακτώντας τις επαρχίες [[Σιστάν]], [[Υρκανία]], [[Τραξιανή]], [[Μαργιανή]], [[Βακτριανή]] και [[Χορασμία|Χωρεσμία]]. Προσέθεσε δε στις κατακτήσεις του το [[Μπαχρέιν]] στον [[Περσικός Κόλπος|Περσικό Κόλπο]] και την πόλη [[Μοσούλη]] στη [[Μεσοποταμία]]. Μεταγενέστερες επιγραφές των Σασσανιδών ισχυρίζονται την υποταγή των βασιλιάδων του [[Αυτοκρατορία των Κοσσανών|Κουσάν]], [[Τουράν (περιοχή)|Τουράν]] και [[Μακρανία|Μακράν]] στον Αρδασίρ, περισσότερο βασισμένες σε νομισματικές ενδείξεις, αν και είναι περισσότερο πιθανό αυτό να συνέβη όταν βασίλευε ο γιος του Αρδασίρ, Σαπώρης Α'. Στα δυτικά, επιθέσεις εναντίον της [[Χάτρα]], [[Αρμενία]]ς και [[Αδιαβηνή]]ς δεν είχαν την ίδια επιτυχία. Το 230 μ.Χ., ο Αρδασίρ Α' επέδραμε βαθιά στη ρωμαϊκή ενδοχώρα, με τους Ρωμαίους να αντεπιτίθενται δυο χρόνια αργότερα, χωρίς όμως κάποια αποφασιστική επιτυχία, παρά το θρίαμβο που τέλεσε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας [[Αλέξανδρος Σεβήρος]] στη [[Ρώμη]].<ref>[http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre605.html 5.1-6]</ref><ref>{{harvnb|Dodgeon-Greatrex-Lieu|2002|p=24 28}}</ref><ref>{{harvnb|Frye|1993|p=124}}</ref>
Ο γιος του Αρδασίρ Α', [[Σαπώρης Α’ της Περσίας|Σαπώρης Α',]] συνέχισε την επέκταση της αυτοκρατορίας, κατακτώντας τη [[Βακτριανή]] και το δυτικό τμήμα της [[Αυτοκρατορία των Κοσσανών|Αυτοκρατορίας των Κοσσανών]], ενώ παράλληλα έκανε αρκετές εκστρατείες εναντίον της Ρώμης. Εισβάλλοντας στη ρωμαϊκή [[Μεσοποταμία]], ο Σαπώρης Α' κατέλαβε τις [[Κάρρες]] και τη [[Νίσιβη]], αλλά το 243 μ.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Γάιος Φούριος Τιμασίθεος νίκησε τους Πέρσες στα Ρήσαινα και ξανακέρδισε τις χαμένες περιοχές.<ref name="Frye125">{{harvnb|Frye|1993|p=125}}</ref> Η συνακόλουθη προέλαση του Ρωμαίου αυτοκράτορα [[Γορδιανός Γ'|Γορδιανού Γ']] στον κάτω ρου του [[Ευφράτης|Ευφράτη]] σταμάτησε την ήττα στην περιοχή Μεσίχη της Μεσοποταμίας (244 μ.Χ.), οδηγώντας στη δολοφονία του Γορδιανού Γ' από τα ίδια του τα στρατεύματα και καθιστώντας τον Σαπώρη Α' ικανό να πετύχει την υπογραφή μιας εξαιρετικά επωφελούς συνθήκης ειρήνης με
Ο Σαπώρης Α' σύντομα επανήλθε σε πολεμική κατάσταση, νικώντας τους Ρωμαίους στη [[Βαρβαλισσός|Βαρβαλισσό]] (253 μ.Χ.), κερδίζοντας πιθανόν τότε και λεηλατώντας την [[Αντιόχεια]].<ref name="Frye125"/><ref>{{harvnb|Southern|2001|p=235 236}}</ref> Οι αντεπιθέσεις του Ρωμαίου αυτοκράτορα [[Βαλεριανός|Βαλεριανού]] κατέληξαν σε καταστροφή όταν ο ρωμαϊκός στρατός ηττήθηκε και πολιορκήθηκε στην [[Αντιόχεια (ή Έδεσσα)|Έδεσσα]], με
Ο Σαπώρης γιόρτασε τη νίκη του με την ανέγερση των εντυπωσιακών ανάγλυφων σε βράχο στο Νακς-ε Ρόσταμ και τη [[Βισαπούρ]], καθώς και με επιγραφή στην περσική και ελληνική γλώσσα, σε μνημείο κοντά στην [[Περσέπολη]]. Εκμεταλλεύτηκε δε την επιτυχία του προελαύνοντας στην [[Ανατολία]] (260 μ.Χ.), αλλά αποσύρθηκε αποδιοργανωμένος μετά από ήττες από τους Ρωμαίους και το σύμμαχό τους, τον [[Οδαίναθος|Οδαίναθο]] της [[Παλμύρα]]ς, χάνοντας το χαρέμι του και όλες τις ρωμαϊκές κτήσεις που είχαν περιέλθει στην κατοχή του.<ref>{{harvnb|Frye|1993|p=126}}</ref><ref>{{harvnb|Southern||2001p=238}}</ref>
Γραμμή 89:
Ο Σαπώρης είχε μεγαλεπήβολα πλάνα ανάπτυξης. Διέταξε την κατασκευή της πρώτης γέφυρας-φράγματος στο Ιράν και ίδρυσε πολλές πόλεις, κάποιες εν μέρει με τη βοήθεια μεταναστών από τις ρωμαϊκές περιοχές, περιλαμβάνοντας [[Χριστιανισμός|Χριστιανούς]] που θα ακολουθούσαν την πίστη τους ελεύθερα υπό την εξουσία των Σασσανιδών. Δύο πόλεις, η [[Βισαπούρ]] και η [[Νισαπούρ]], ονομάστηκαν από αυτόν τον Σασσανίδη ηγέτη. Ενίσχυσε ιδιαιτέρως το [[Μανιχαϊσμός|Μανιχαϊσμό]], προστάτεψε τον ιδρυτή του [[Μάνης|Μάνη]] (που αφιέρωσε ένα από τα βιβλία του σε αυτόν) και έστειλε πολλούς μανιχαϊστές ιεραπόστολους στο εξωτερικό. Επίσης έγινε φίλος με έναν [[Βαβυλωνία|Βαβυλώνιο]] [[ραββίνος|ραββίνο]], ονομαζόμενο Σαμουήλ.
Η φιλία αυτή ήταν επωφελής για την [[Ιουδαϊσμός|ιουδαϊκή]] κοινότητα δίδοντάς της μια ανακούφιση από τους καταπιεστικούς νόμους που είχαν θεσπιστεί εναντίον της. Μεταγενέστεροι βασιλιάδες των Σασσανιδών αντέστρεψαν την πολιτική της θρησκευτικής ανεκτικότητας του Σαπώρη Α'. Υπό την πίεση των [[ζωροαστρισμός|ζωροαστρών]] και επηρεασμένος από τον αρχιερέα Καρτίρ, ο [[Βαράμης Α’ της Περσίας|Βαράμης Α']] δολοφόνησε τον [[Μάνης|Μάνη]] και εδίωξε τους οπαδούς του. Ο [[Βαράμης Β’ της Περσίας|Βαράμης Β']] ήταν. όπως και ο πατέρας του, έρμαιο των επιθυμιών του ζωροαστρικού ιερατείου.<ref>{{harvnb|Zarinkoob|1999|p=197}}</ref><ref>{{harvnb|Frye|1968|p=128}}</ref> Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, η πρωτεύουσα των Σασσανιδών, [[Κτησιφών (πόλη)|Κτησιφών]], καταλήφθηκε και καταστράφηκε από τους Ρωμαίους υπό τον αυτοκράτορα [[Κάρος|Μάρκο Αυρήλιο Κάρο]], ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι της Αρμενίας, μετά από μισό αιώνα περσικής κυριαρχίας, εκχωρήθηκε
Διαδεχόμενος τον [[Βαράμης Γ’ της Περσίας|Βαράμη Γ']] (που κυβέρνησε για λίγο το 293) και στην συνέχεια ανατράπηκε απο τον θείο του πατέρα του Ναρσή, ο νέος αυτοκράτορας [[Ναρσής]] ξεκίνησε νέο πόλεμο με τους Ρωμαίους. Μετά από μια αρχική επιτυχία εναντίον του αυτοκράτορα [[Γαλέριος|Γαλέριου]] κοντά στο Καλλίνικο στον Ευφράτη το 296, ο Ναρσής ηττήθηκε αποφασιστικά. Ο Γαλέριος ενισχύθηκε, πιθανόν την άνοιξη του 298, με ένα νέο σώμα στρατού από τις αυτοκρατορικές κτήσεις στο [[Δούναβης|Δούναβη]].<ref name="BNSCE18">Barnes, ''Constantine and Eusebius'', p. 18.</ref> Ο Ναρσής δεν προήλασε από την [[Αρμενία]] στη [[Μεσοποταμία]], αφήνοντας
[[Αρχείο:Caucasus 300 map alt de.png|thumb|right|330px|Η υποτελής στη Ρώμη, Αρμενία, περίπου το 300 μ.Χ., μετά την ήττα του Ναρσή]]
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης σύγκρουσης, ρωμαϊκές δυνάμεις κατέστρεψαν και λεηλάτησαν το στρατόπεδο του Σασσανίδη βασιλιά, παίρνοντας μαζί τους το βασιλικό θησαυρό, το χαρέμι και τη βασίλισσα γυναίκα του.<ref name="Barnes, p. 18"/> Ο Γαλέριος προήλασε στη [[Μηδία]] και την [[Αδιαβηνή]], κερδίζοντας διαδοχικές νίκες, τις πιο φημισμένες κοντά στο [[Ερζερούμ]], ασφαλίζοντας τη [[Νίσιβις|Νίσιβη]] τον Οκτώβρη του 298. Στη συνέχεια κινήθηκε νότια κατά μήκος του [[Τίγρης (ποταμός)|Τίγρη]], καταλαμβάνοντας την πόλη [[Κτησιφών (πόλη)|Κτησιφώντα]]. Ο Ναρσής είχε πρωτύτερα στείλει πρεσβεία
Οι όροι ειρήνης ήταν βαρείς: η Περσία θα παραχωρούσε εδάφη στη ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με τον ποταμό [[Τίγρης (ποταμός)|Τίγρη]] να αποτελεί πλέον το σύνορο μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών. Η Αρμενία επίσης αποδόθηκε στη Ρώμη, με το οχυρό στη Ζιάθα ως σύνορο. Η [[Γεωργία|Ιβηρία]] στον [[Καύκασος|Καύκασο]] ορκίστηκε υποταγή και πίστη στους Ρωμαίους, αποκτώντας Ρωμαίο ως τοποτηρητή. Η πόλη [[Νίσιβις|Νίσιβη]], υπό ρωμαϊκή κατοχή πλέον, θα αποτελούσε το μόνο κανάλι εμπορίου μεταξύ της Περσίας και της Ρώμης. Τέλος, οι Ρωμαίοι θα ασκούσαν έλεγχο πάνω στις πέντε σατραπείες που ευρίσκοντο μεταξύ του Τίγρη και της Αρμενίας (στο Βόρειο Κουρδιστάν, τμήμα της Τουρκίας): [[Ιντιληνή]], [[Σωφηνή]], [[Αρζανηνή]], [[Γορδυηνή]] και [[Ζαβδικηνή]] (κοντά στο σημερινό [[Χακκιάρι]] της Τουρκίας).<ref>[http://books.google.com/books?id=njwgd7YZHi8C&printsec=frontcover&dq=roman+empire+in+persia&hl=en&ei=CaAhTNrBOoKKlwfRx4E2&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CEgQ6AEwBg#v=onepage&q=roman%20empire%20in%20persia&f=false Galienus conquests:Google Book on Roman Eastern Frontier (part 1)]</ref> Οι Σασσανίδες εκχώρησαν πέντε επαρχίες δυτικά του ποταμού Τίγρη και συμφώνησαν να μην αναμειγνύονται στα θέματα που αφορούσαν την [[Αρμενία]] και τη [[Γεωργία]].<ref>{{harvnb|Zarinkoob|1999|p=200}}</ref>
Λίγο μετά την ήττα, ο Ναρσής παραιτήθηκε από το θρόνο του και πέθανε ένα χρόνο αργότερα, αφήνοντας στη θέση του
==Πρώτη Χρυσή Περίοδος (309–379)==
|