Λέων Β΄ της Αρμενίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1:
{{σε χρήση}}
{{πληροφορίες προσώπου}}
Ο '''Λέων Β΄ της Αρμενίας''' (''???? ?'', [[1150]] - [[2 Μαΐου]] [[1219]]), ήταν ο δέκατος [[Κατάλογος μοναρχών του Αρμενικού βασιλείου της Κιλικίας|Πρίγκιπας του Αρμενικού βασιλείου της Κιλικίας]] ή ''Πρίγκιπας των Βουνών'' ([[1187]] - [[1198]]) και ο πρώτος Βασιλιάς του Αρμενικού βασιλείου της Κιλικίας ([[1198]] - [[1219]]).<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Cawley, Charles (2009-04-01), Lords of the Mountains, Kings of (Cilician) Armenia (Family of Rupen)</ref><ref>Nickerson Hardwicke, Mary. The Crusader States, 1192–1243.</ref><ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref><ref>Vahan M. Kurkjian (2005-04-05). "A History of Armenia". Website. Bill Thayer.</ref> Μερικοί ιστορικοί τον καταγράφουν σαν ''"Λέων Α΄ ο Μεγαλοπρεπής"'' επειδή ήταν ο πρώτος βασιλιάς.<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Ο Λέων Β΄ ήταν δεύτερος γιος του [[Στέφανος της Αρμενίας|Στέφανου της Αρμενίας]] και της Ρίτας του Μπαμπερόν, ο πατέρας του ήταν δεύτερος γιος του [[Λέων Α΄ της Αρμενίας]] και η μητέρα του ήταν κόρη του Σεμπάντ, λόρδου του Μπαμπερόν.<ref>Cawley, Charles (2009-04-01), Lords of the Mountains, Kings of (Cilician) Armenia (Family of Rupen)</ref> Την εποχή του η [[Αρμενία]] έγινε ενοποιημένο βασίλειο με τεράστιο ρόλο στις πολιτικές υποθέσεις.<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref><ref>Edwards, Robert W. The Fortifications of Armenian Cilicia.</ref> Ο Λέων Β΄ είχε στενές σχέσεις με τους Λατίνους που συμμετείχαν στην [[Γ΄ Σταυροφορία]], τους παρείχε τρόφιμα, ζώα και κάθε είδους βοήθεια, το βασίλειο του επεκτάθηκε από την [[Ισαυρία]] μέχρι τα βουνά Αμάνους.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref><ref>Vahan M. Kurkjian (2005-04-05). "A History of Armenia". Website. Bill Thayer.</ref>
Ο '''Λέων Β΄''' (''Լևոն Բ'', [[1150]] - [[2 Μαΐου]] [[1219]]), ήταν ο πέμπτος πρίγκιπας της [[Αρμενικό Βασίλειο της Κιλικίας|Μικράς Αρμενίας (Κιλικίας)]] ([[1187]] - [[1199]]) και ο πρώτος βασιλιάς της ([[1199]] - [[1219]]). Νεότερος γιος του Στεφάνου του νεώτερου, γιου του πρίγκηπα Λέοντα Α΄, νεότερος αδελφός και διάδοχος του πρίγκηπα Ρουπέν Γ' μετά την παραίτησή του ([[1187]]), υπό τον όρο να παντρέψει τις κόρες του μονάχα με Αρμένιους.
 
Την διετία 1194 - 1195 λίγο πριν δεχτεί τον τίτλο του βασιλιά ένωσε την [[Αρμενική Αποστολική Εκκλησία]] με την [[Ρώμη]].<ref>Nickerson Hardwicke, Mary. The Crusader States, 1192–1243.</ref> Μετά την υπογραφή της Ένωσης η στέψη του έγινε αμέσως, η τελετή έγινε στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Ταρσό (6 Ιανουαρίου 1198).<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Η άνοδος του στον θρόνο της Κιλικίας σαν πρώτου μονάρχη του Αρμενικού βασιλείου της Κιλικίας έφερε την ρήξη των δεσμών της Αρμενικής εκκλησίας με την [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] δημιουργώντας νέους ισχυρούς δεσμούς με την δύση.<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Με τις επιδέξιες διπλωματικές του ικανότητες απέκτησε φιλίες με όλους τους Ευρωπαίους ηγεμόνες, δημιούργησε σχέσεις με τους [[Ιωαννίτες Ιππότες]] και το [[Τευτονικό Τάγμα]] που τους έκανε σημαντικές παραχωρήσεις.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref><ref>Edwards, Robert W. The Fortifications of Armenian Cilicia.</ref>
==Με την άνοδό του στον θρόνο==
Ο Λέων Β΄ είχε μεγαλεπήβολα οράματα να κατακτήσει το [[Πριγκιπάτο της Αντιόχειας]] με όλες τις βορειοανατολικές Μεσογειακές ακτές. Η εφαρμογή των σχεδίων του ξεκίνησε με την κατάκτηση του κάστρου του Μπάργκας που είχε εγκαταλείψει ο Μαμελούκος σουλτάνος [[Σαλαντίν]] (1194).<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Ο μεγαλύτερος θρίαμβος ακολούθησε ατις αρχές του 1216 όταν με μεγάλο στρατό κατέλαβε την [[Αντιόχεια]], τοποθέτησε στην διοίκηση της πόλης τον μικρανεψιό του [[Ραϋμόνδος Ρουπέν|Ραϋμόνδο Ρουπέν]] που παρέμεινε μέχρι τον θάνατο του Λέων.<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Ο Λέων Β΄ έκανε ταχύτατο μετασχηματισμό της αυλής του σύμφωνα με τα Φραγκικά πρότυπα, τα παλιά Αρμένικα ονόματα αντικαταστάθηκαν με Λατινικά και έγινε αλλαγή των αξιωμάτων στα πρότυπα των Φράγκων.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref>
Με την άνοδό του στον πριγκιπικό θρόνο, βλέποντας τον κίνδυνο της συμμαχίας του [[Ισαάκιος Β΄ Άγγελος|Ισαάκιου Β΄ Άγγελου]] Αυτοκράτορα των Ρωμαίων με τον [[Σαλαντίν]] της Αιγύπτου, συμμάχησε με τον [[Βοημούνδος Γ΄ της Αντιόχειας|Βοημούνδο Γ΄ των Πουατιέ]] ([[1144]] - [[1201]]) πρίγκηπα της Αντιόχειας ([[1163]] - [[1201]]), αναγνωρίζοντας την κυριαρχία του. Οι δύο πρίγκιπες μαζί απέκρουσαν επιτυχώς επίθεση Τουρκομάνων ([[1187]]). Την επόμενη χρονιά ([[1188]]) ο Λέων Β΄ νυμφεύτηκε την Ισαβέλλα, ανιψιά της πριγκίπισσας Σιβίλλας τρίτης συζύγου του Βοημούνδου Γ'. Την ίδια χρονιά, εκμεταλλευόμενος το χάος που επήλθε στους Σελτζούκους Τούρκους λόγω του θανάτου τού σουλτάνου τους Κιλίτζ Αρσλάν Β΄, κυρίευσε το φρούριο της Βραγάνα φτάνοντας ως την Ισαυρία. Προχωρώντας βορειότερα, κυρίευσε την Ηράκλεια φτάνοντας ως την Καισάρεια, αλλά παρέμεινε ουδέτερος όταν ο [[Σαλαδίνος|Σαλαντίν]] επιτέθηκε στην Αντιόχεια. Όταν έφτασε στην περιοχή ο [[Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα]] ([[1122]] - [[1190]]) βασιλιάς της Γερμανίας ([[1155]] - [[1190]]), έστειλε αποστολή να τον υποδεχτεί με στρατό και δώρα ([[1190]]) και μετά τον πνιγμό του βασιλιά έστειλε δεύτερη αποστολή στον γιο και διάδοχο του [[Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Ερρίκο ΣΤ']] ([[1165]] - [[1197]]) βασιλιά της Γερμανίας ([[1190]] - [[1197]]). Επέστρεψε στην [[Ταρσός|Ταρσό]] μαζί με τον Ερρίκο ΣΤ', τον στρατό του και τους επισκόπους. Συμμετείχε σε όλες τις μάχες της Γ΄ Σταυροφορίας και στην πολιορκία της Άκρας ([[1187]] - [[1199]]), μετά την κατάληψη των Ιεροσολύμων από τον Σαλαντίν ([[1138]] - [[1193]]). Τέλος ενώθηκε με τον αντίπαλο του Σαλαντίν, τον [[Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος|Ριχάρδο Α΄]] τον ''Λεοντόκαρδο'' ([[1155]] - [[1199]]) βασιλιά της Αγγλίας ([[1189]] - [[1199]]) στην κατάκτηση της Κύπρου.
Το εμπόριο αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό την εποχή του, παραχώρησε σημαντικά εμπορικά προνόμια με διατάγματα στην [[Γένοβα]], την [[Βενετία]] και την [[Πίζα]].<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Τα διατάγματα αυτά ρύθμιζαν την φοροαπαλλαγή των Ιταλών εμπόρων με αντάλλαγμα να του παρέχουν υπηρεσίες.<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Εγκαταστάθηκαν με την βοήθεια του Λέων σημαντικές εμπορικές κοινότητες Ιταλών στην [[Ταρσός|Ταρσό]], τα [[Άδανα]] και την [[Μοψουεστία]], έγιναν η σημαντικότερη πηγή εσόδων για το [[Αρμενικό βασίλειο της Κιλικίας]].<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref>
 
==Πρώτα χρόνια==
 
===Ηγεμονία Ρουπέν Γ΄===
 
Ο πατέρας του δολοφονήθηκε ενώ πήγαινε σε ένα γεύμα του Βυζαντινού κυβερνήτη της Κιλικίας (7 Φεβρουαρίου 1165).<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Cawley, Charles (2009-04-01), Lords of the Mountains, Kings of (Cilician) Armenia (Family of Rupen)</ref><ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Ο ίδιος και ο μεγαλύτερος αδελφός του [[Ρουπέν Γ΄ της Αρμενίας]] ζούσαν τότε στο κάστρο του θείου τους Μπακουράν κυρίου του Μπαμπερόν που προστάτευε την διάβαση από τις [[Κιλίκιες Πύλες]] προς τον [[Ταύρος|Ταύρο]].<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref><ref>Edwards, Robert W. The Fortifications of Armenian Cilicia.</ref>
Ο θείος του [[Μλεχ της Αρμενίας]] απέκτησε πολλούς εχθρούς στο εσωτερικό της χώρας λόγω της βιαιότητας του με αποτέλεσμα την δολοφονία του απο έναν στρατιώτη του στην [[Κοζάν]] (1175).<ref>Vahan M. Kurkjian (2005-04-05). "A History of Armenia". Website. Bill Thayer.</ref> Οι λόρδοι της Αρμενικής Κιλικίας εξέλεξαν νέο βασιλιά τον μεγαλύτερο αδελφό του Λέων Ρουπέν Γ΄. Ο Χετούμ Γ΄ του Λαμπρόν και ο [[Βοημούνδος Γ΄ της Αντιόχειας]] συμμάχησαν και ξεκίνησαν τις εχθροπραξίες εναντίον του Ρουπέν που έστειλε τον αδελφό του Λέων να προστατέψει τις βουνοπλαγιές.<ref>Vahan M. Kurkjian (2005-04-05). "A History of Armenia". Website. Bill Thayer.</ref><ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Ο Βοημούνδος Γ΄ σε άριστη συνεργασία με τον Χετούμ αιχμαλώτισε τον Ρουπέν.<ref>Vahan M. Kurkjian (2005-04-05). "A History of Armenia". Website. Bill Thayer.</ref>
Η απουσία του μεγαλύτερου αδελφού του έδωσε την ευκαιρία στον Λέων να κάνει επίδειξη των πολιτικών του ικανοτήτων σαν κηδεμόνας του [[Οίκος των Ρουπενιδών|Οίκου των Ρουπενιδών]].<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Η απελευθέρωση του Ρουπέν απαιτούσε ένα τεράστιο ποσό σαν λύτρα και την υποταγή των Άδανων και της Μοψουεστία.<ref>Ghazarian, Jacob G. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393).</ref> Μετά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία ο Ρουπέν παραιτήθηκε υπέρ του αδελφού του Λέων και αποσύρθηκε στο μοναστήρι του Τραζάργκ.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref>
 
===Πρίγκιπας της Κιλικίας===
 
Η επικίνδυνη συμμαχία ανάμεσα στον Σαλαντίν και τον Βυζαντινό αυτοκράτορα [[Ισαάκιος Β΄ Άγγελος|Ισαάκιο Β΄ Άγγελος]] και η άμεση απειλή των [[Τουρκομάνοι|Τουρκομάνων]] ανάγκασαν τον Λέων να προχωρήσει σε συμμαχία με τον Βοημούνδο Γ΄ που του έδωσε όρκο υποτέλειας.<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Οι δυο πρίγκιπες συμμάχησαν για να αποκρούσουν μια επιδρομή Τουρκομάνων (1187).<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref> Ο Λέων Β΄ είχε λίγες δυνάμεις αλλά επιτέθηκε με τέτοια ορμή που θανάτωσε τους αρχηγούς των αντιπάλων και τους καταδίωξε με βαριές απώλειες.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Ο Λέων παντρεύτηκε αμέσως μετά την Ισαβέλλα, μια ανιψιά της συζύγου του Βοημούνδου Γ΄ Σιβύλλας.<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Cawley, Charles (2009-04-01), Lords of the Mountains, Kings of (Cilician) Armenia (Family of Rupen)</ref>
Την επόμενη χρονιά (1188) ο Λέων εκμεταλλεύτηκε την ταραχή που επικρατούσε στο [[Σουλτανάτο του Ρουμ]] με τον θάνατο του [[Κιλίτζ Αρσλάν Β΄]] με επίθεση εναντίον των Σελτζούκων.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Η πρώτη αιφνίδια επίθεση ήταν ανεπιτυχής αλλά ο Λέων επέστρεψε δυο μήνες αργότερα με μεγάλο στρατό, κυρίευσε το κάστρο, θανάτωσε τους αρχηγούς της φρουράς και βάδισε στην [[Ισαυρία]].<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Η [[Σελεύκεια η επί του Τίγρη|Σελεύκεια]] φαίνεται είχε αλωθεί την ίδια εποχή αν και δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Ο Λέων προχώρησε βόρεια, κυρίευσε την Ηράκλεια και την εγκατέλειψε αφού πήρε ένα τεράστιο ποσό, κατόπιν προχώρησε μέχρι την Καισάρεια.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref>
 
Ο Βαχράμ της Έδεσσας στο έργο του ''"Βασιλικά Χρονικά της Μικρής Αρμενίας"'' γράφει :<ref>Vahram (2008-09-10). "Chronicle"</ref>
 
''"Ο Λέων Β΄ ήταν εξαιρετικά γενναίος και μορφωμένος πρίγκιπας, επέκτεινε το πριγκιπάτο του σε όλες τις κατευθύνσεις και έγινε διοικητής σε πολλές επαρχίες. Οι απόγονοι του [[Ισμαήλ]] με αρχηγό τον Ρουστάμ επιτέθηκαν στην [[Κιλικία]], ο Λέων Β΄ δεν φοβήθηκε με πολύ λιγότερους άντρες αλλά με μεγάλη πίστη στον θεό που θανάτωσε τον [[Σενναχειρείμ]] αντιμετώπισε τους εισβολείς. Ο [[Άγιος Γεώργιος]] σκότωσε τον Ρουστάμ και ο στρατός των Αγαρηνών δραπέτευσε και διασκορπίστηκε, οι Αρμένιοι τους καταδίωξαν παίρνοντας τεράστιο αριθμό από λάφυρα. Η δύναμη του Λέων αυξήθηκε σημαντικά, καταδίωξε τους Τούρκους και τους [[Τατζίκοι|Τατζίκους]], κατέκτησε την Ισαυρία και έφτασε μέχρι το [[Ικόνιο]], κυρίευσε για άλλη μια φορά την Ηράκλεια και πήρε ένα τεράστιο ποσό για να την εγκαταλείψει. Με νέα συνθήκη με τον σουλτάνο του Ικονίου πήρε νέο τεράστιο ποσό, έκτισε πλήθος από φρούρια και κάστρα σε όλα τα σύνορα του βασιλείου και ήταν γενναιόδωρος με όλα τα μοναστήρια που είχαν κτίσει οι προγονοί του. Η γενναιοδωρία του επεκτάθηκε στους λεπρούς που ήταν άστεγοι επειδή τους είχαν διώξει όλοι οι συγγενείς τους, παρείχε στον καθένα κατοικία με όλα τα απαραίτητα για την επιβίωση τους."''
 
Την ίδια εποχή δάνεισε ένα τεράστιο ποσό στον Βοημούνδο Γ΄ αλλά εκείνος έδειξε αδιαφορία να το αποπληρώσει με αποτέλεσμα όταν η Αντιόχεια δέχτηκε επίθεση από τον Σαλαντίν ο Λέων έμεινε αδιάφορος.<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref>
Ο [[Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] [[Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα]] πλησίασε τον Ιούνιο του 1190 τις περιοχές της Αρμενίας, ο Λέων Β΄ έστειλε μια αποστολή με πολλά δώρα, προμήθειες και στρατό.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Η δεύτερη αποστολή με αρχηγό τον Ναρσή του Λαμπρόν έφτασε μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα (10 Ιουνίου 1190) και επέστρεψε στην Ταρσό με τον γιο του αυτοκράτορα [[Φρειδερίκος ΣΤ΄ της Σουαβίας|Φρειδερίκο]], τους επισκόπους και τον Γερμανικό στρατό.<ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref> Ο Λέων Β΄ συμμετείχε σε όλες τις μάχες των Σταυροφόρων, βρέθηκε στην πολιορκία της Άκρας (11 Μαΐου 1191) και ενώθηκε με τον [[Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος|Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο]] στην κατάκτηση της Κύπρου.<ref>Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades.</ref><ref>Nersessian, Sirarpie Der. The Kingdom of Cilician Armenia.</ref>
 
==Κυριαρχία του Λέοντα Β΄ στην Αντιόχεια==
Γραμμή 21 ⟶ 43 :
Ο Λέων Β΄ το 1210/11 έκανε δεύτερο γάμο με τη Σιβύλλα των Λουζινιάν, κόρη τού [[Αμωρί Β΄ της Ιερουσαλήμ|Αμωρί]] της Κύπρου και είχε τέκνα:
* [[Ισαβέλλα της Αρμενίας|Ισαβέλλα]] 1216/17-1252, βασίλισσα της Αρμενίας. Παντρεύτηκε πρώτα τον [[Φίλιππος της Αντιόχειας|Φίλιππο των Πουατιέ]], δευτερότοκο γιο τού [[Βοημούνδος Δ΄ της Αντιόχειας|Βοημούνδου Δ΄]] πρίγκιπα της Αντιόχειας. Έπειτα παντρεύτηκε τον [[Χετούμ Α΄ της Αρμενίας|Χετούμ Α΄]] και έτσι η Αρμενία πέρασε στον Οίκο των Χετουμιδών.
 
==Παραπομπές==
<references />
 
==Πηγές==
* Edwards, Robert W., The Fortifications of Armenian Cilicia, Dumbarton Oaks Studies XXIII, Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1987, Washington, D.C.; ISBN 0-88402-163-7.
* Ghazarian, Jacob G: The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393); RoutledgeCurzon (Taylor & Francis Group), 2000, Abingdon; ISBN 0-7007-1418-9
* Nersessian, Sirarpie Der: The Kingdom of Cilician Armenia (in: Setton, Kenneth M.: (General Editor) – Wolff, Robert Lee – Hazard, Harry W. (Editors): A History of the Crusades – Volume II: The Later Crusades, 1189–1311; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London; ISBN 978-0-299-04834-1)
 
* Edwards, Robert W., The Fortifications of Armenian Cilicia, Dumbarton Oaks Studies XXIII, Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1987, Washington, D.C.; ISBN 0-88402-163-7.
* Ghazarian, Jacob G: The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393); RoutledgeCurzon (Taylor & Francis Group), 2000, Abingdon; ISBN 0-7007-1418-9.
* Nersessian, Sirarpie Der: The Kingdom of Cilician Armenia (in: Setton, Kenneth M.: (General Editor) – Wolff, Robert Lee – Hazard, Harry W. (Editors): A History of the Crusades – Volume II: The Later Crusades, 1189–1311; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London; ISBN 978-0-299-04834-1)
*Nickerson Hardwicke, Mary: The Crusader States, 1192–1243 (in: Setton, Kenneth M.: (General Editor) – Wolff, Robert Lee – Hazard, Harry W. (Editors): A History of the Crusades – Volume II: The Later Crusades, 1189–1311; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London; ISBN 978-0-299-04834-1)
*Runciman, Steven: A History of the Crusades – Volume III.: The Kingdom of Acre and the Later Crusades; Cambridge University Press, 1988, Cambridge; ISBN 0-521-06163-6
*Van Cleve, Thomas C.: The Fifth Crusade (in: Setton, Kenneth M.: (General Editor) – Wolff, Robert Lee – Hazard, Harry W. (Editors): A History of the Crusades – Volume II: The Later Crusades, 1189–1311; The University of Wisconsin Press, 1969, Madison, Milwaukee and London; ISBN 978-0-299-04834-1)
 
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
 
*[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Asia/Armenia/_Texts/KURARM/28*.html Έλληνες, Σταυροφόροι και Μουσουλμάνοι]
{{authority control}}
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Leo I, King of Armenia}}