Παγκράτι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Tolisr (συζήτηση | συνεισφορές)
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Tolisr (συζήτηση | συνεισφορές)
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 2:
Το '''Παγκράτι''' είναι συνοικία του ανατολικού τμήματος του [[Δήμος Αθηναίων|Δήμου Αθηναίων]] που εκτείνεται ανατολικά της [[Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας|Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας]] σε μικρή απόσταση από το ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Ανήκει διοικητικά στο 2ο Δημοτικό διαμέρισμα, γειτνιάζοντας με το [[Κολωνάκι]], την [[Καισαριανή]], το [[Βύρωνας|Βύρωνα]], τον [[Υμηττός Αττικής|Υμηττό]] και το [[Νέος Κόσμος (Αθήνα)|Νέο Κόσμο]],<ref>{{Cite book|author=Παναγιωτάτου, Ελίζα (διεύθ.)|title=Οικειοποίηση του δημόσιου χώρου: η περίπτωση του Παγκρατίου. Το ζήτημα της μεθοδολογίας και της θεωρίας στο σχεδιασμό του χώρου|publisher=Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο - Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών|year=2017|location=Αθήνα|page=20|url= http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/12097_/pagkrati.pdf|accessdate=2018-11-20}} Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους/τις: Δημήτρη Ανδρικόπουλο, Άλκηστι Δαλκαβούκη, Νικολέττα Ραλλάτου, Χριστίνα Ραφτοπούλου και Στέφανο Τσιγδινό.</ref> ή το[[Μετς]].<ref name=":1">{{Cite news|author=Φιλίππα Δημητριάδη|title=Τα οκτώ μεγάλα μπερδέματα της πόλης των Αθηνών|website=Popaganda|url=http://popaganda.gr/geitonies-athinas-sinora/|date=10 Μαρτίου 2016|accessdate=2017-11-26}}</ref> Ο πυρήνας της συνοικίας αναπτύχθηκε στα ανατολικά<ref>{{cite book|author=[[Μάνος Μπίρης]]|title=Μισός αιώνας αθηναϊκής αρχιτεκτονικής, 1875-1925''|location=Αθήνα|year=1987|page=15}}</ref> και νοτιοανατολικά<ref name=NPE>{{cite encyclopedia|title=Παγκράτι|encyclopedia=Νέα Παγκόσμιος Εγκυκλοπαίδεια|volume=24|page=199|publisher=Mορφωτική Εταιρία|location=Αθήνα|year=1953-}}</ref> του ποταμού [[Ιλισός|Ιλισσού]] (σημερινή Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου)<ref>Βλ. μεταξύ άλλων {{cite book|title=Τοπωνύμια της Αθήνας, του Πειραιά και των περιχώρων|author=[[Γιάννης Καιροφύλας]]|publisher=Φιλιππότης|year=1995|location=Αθήνα|page=157}}</ref> που στα τέλη του 19ου αι. ήταν το σύνορο της πόλης,<ref name=EMelab/> στην περιοχή από το Καλλιμάρμαρο Στάδιο ως το λόφο του Προφήτη Ηλία. Όπως σημείωνε ο Κώστας Μπίρης, πριν αναπτυχθεί η συνοικία, η περιοχή ονομαζόταν (το) ''Παγκράτι'' ή (η) ''Παγκράτη''.<ref name=kbiris>{{cite book|author=[[Κώστας Μπίρης]]|title=Αι τοπωνυμίαι της πόλεως και των περιχώρων των Αθηνών|publisher=[[Υπουργείο Πολιτισμού]] - Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων|others=(Δημοσιεύματα του “Αρχαιολογικού Δελτίου”, αρ. 17)|location=Αθήνα|year=2006|origyear=1971|page=78|isbn=960-214-445-9}}</ref> Ανάμεσα στην τότε Αθήνα και το Παγκράτι μεσολαβούσαν «το [[Ζάππειο]], ο [[Εθνικός Κήπος|Βασιλικός - Εθνικός Κήπος]] και τα στρατόπεδα κατά μήκος του Ιλισσού».<ref name="EMelab">Ευγενία Μελαμπιανάκη, ''Οι πλατείες της Αθήνας, 1834-1945: Διαδικασία διαμόρφωσης, λειτουργία, πολεοδομική σημασία'', διδ. διατριβή, ΕΜΠ: Αθήνα 2006, σ. 482.</ref> Όπως ανέφερε η [[Κώστας Ελευθερουδάκης|εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη]] του [[Μεσοπόλεμος|Μεσοπολέμου]], το Παγκράτι ήταν «συνοικία των [[Αθήνα|Αθηνών]], εκτός της περιοχής του σχεδίου πόλεως, επί των πέρα του [[Βατραχονήσι|Βατραχονησίου]] προς τον [[Υμηττός|Υμηττόν]] λόφων».<ref>{{cite encyclopedia|title=Παγκράτι|encyclopedia=Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν|volume=10|publisher=Eκδοτικός Οίκος Eλευθερουδάκη|location=Aθήνα|year=1930|page=327}}</ref> Το Παγκράτι ταυτίζεται με το δήμο [[Άγρα]]ς της [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαιότητας]].<ref name=NPE/>
[[Αρχείο:Kallimarmaron_stadium.JPG|δεξιά|μικρογραφία|280x280εσ|Το Παναθηναϊκό Στάδιο αποτελεί αξιοθέατο στα όρια της περιοχής]]
Το Παγκράτι εκτείνεται ανατολικά της [[Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας|Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας]], ενώ εκτείνεται βόρεια ως την [[Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου|Πινακοθήκη]], ανατολικά ως την οδό Νικηφορίδη και την πλατεία Δεληολάνη και νότια ως το [[Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών|Πρώτο Νεκροταφείο]].<ref name=":1"/> Η περιοχή του Παγκρατίου δεν αναπτύχθηκε «οργανικά» ή αυθόρμητα ως επέκταση της πόλης, αλλά σχεδιάστηκε εξαρχής ως χώρος ανάπτυξης οικιστικής δραστηριότητας, καθόσον στις 8 Ιανουαρίου 1886 συντάχθηκε το πρώτο ρυμοτομικό του σχέδιο, με τίτλο «Διάγραμμα ρυμοτομίας της συνοικία Βαθρακονησίου».<ref>Παναγιωτάτου, διεύθ. (2017), σελ. 26.</ref> Με την επέκταση του σχεδίου πόλης κατά το Μεσοπόλεμο, τα όρια της συνοικίας περιορίστηκαν προς στα ανατολικά χάριν των όμορων Δήμων, ενώ επεκτάθηκαν προς βορρά πέραν του Ιλισσού (Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου) φτάνοντας μέχρι τη Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας.<ref name=":0">{{Cite book|title=Το Παγκράτι και τα περί τον Ιλισσόν κέντρα Διοικήσεως - Πνεύματος - Υγείας|first=Αναστάσιος|last=Παππάς|publisher=Πολιτισμικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων|isbn=960-7401-11-5|year=1999|location=Αθήνα|page=21}}</ref> .
 
Αξιοθέατο στα όρια του Παγκρατίου είναι το [[Παναθηναϊκό Στάδιο]]. Στην ευρύτερη περιοχή της συνοικίας βρίσκονται η [[Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου|Εθνική Πινακοθήκη]], το [[Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών]] και το [[Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών]] ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκονται το [[Ωδείο Αθηνών]], το [[Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο|Βυζαντινό Μουσείο]], η [[Σαρόγλειο Μέγαρο|Λέσχη Αξιωματικών]] και το [[Πολεμικό Μουσείο (Αθήνα)|Πολεμικό μουσείο]]. Η ρυμοτομία του Παγκρατίου περιλαμβάνει πλήθος πλατειών όπως οι πλατείες Σταδίου, Ιλισσού, Αγίου Σπυρίδωνος, Πλαστήρα, Βαρνάβα, Προφήτη Ηλία, Παγκρατίου, Μεσολογγίου, Προσκόπων, Αντήνορος, Βρυσάκι και Π. Μελά και χώρων πρασίνου όπως το Άλσος Παγκρατίου και οι λόφοι Άγρας και [[Αρδηττός|Αρδηττού]],. Το Παγκράτι βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον [[Εθνικός Κήπος|Εθνικό Κήπο]], τον κήπο του [[Ζάππειο Μέγαρο|Ζαππείου]] και το Άλσος Συγγρού (Άλσος Κουπονίων), ενώ πολλοί δρόμοι του είναι πεζοδρομημένοι. Τ Στο Παγκράτι έχει την έδρα του ο [[Α.Ο. Παγκρατίου]], η ομάδα μπάσκετ του οποίου έχει ως έδρα της το [[Κλειστό Γυμναστήριο Μετς|Κλειστό Γυμναστήριο του Μετς]].
 
==Ονομασία==
[[Αρχείο:Basileos-konstantinou.jpg|μικρογραφία|Άποψη της [[Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου|Λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου]], κατά τη διάνοιξη της οποίας ανασκάφηκε το ιερό του Ηρακλή Παγκράτη]]
Το 19ο αιώνα, η περιοχή πέριξ του [[Ιλισός|ποταμού Ιλισού]] και του Σταδίου ονομαζόταν Βατραχονήσι. Ονομάστηκε έτσι από τη [[Βατραχονήσι|νησίδα]] που δημιουργούνταν μέσα στην κοίτη του Ιλισσού, στο ύψος του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου, με την ονομασία να προέρχεται από τους βατράχους που ζούσαν μέσα και γύρω από το ποτάμι. Το 1908 το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων αποφάσισε τη δημιουργία 59 συνοικιών στα όρια του Δήμου και τη μετονομασία πολλών περιοχών κι ως εκ τούτου η περιοχή του Βατραχονησίου μετονομάστηκε και μοιράστηκε στις συνοικίες «Σταδίου» και «Ιλισσού» ενώ η Γούβα και το Παγκράτι συγκρότησαν τη συνοικία «Υμηττού»<ref>{{Cite book|title=Οι Συνοικίες των Αθηνών: Η πρώτη επίσημη διαίρεση (1908)|first=Ελευθέριος|last=Σκιαδάς|isbn=978-618-5033-76-7|year=2018|location=Αθήνα|page=55}}</ref>. Το Παγκράτι αναφέρεται πρώτη φορά ως συνοικία των Αθηνών το 1920 σε διάφορα κείμενα, χωρίς ωστόσο να αναγράφεται η ονομασία του σε κάποιο επίσημο κρατικό κείμενο.<ref>Παππάς (1999), σ. 20.</ref> Πρώτη αναφορά της περιοχής με την ισχύουσα ονομασία γίνεται στους γερμανικούς χάρτες Κάουπερτ, αποτυπώσεως 1878 οι οποίοι δημοσιεύτηκαν το 1891,<ref>Παππάς (1999), σ. 18.</ref> πολύ προ της αναπτύξεως της συνοικίας. Η συνοικία ονομάστηκε ενδεχομένως από τον θεό [[Ηρακλής (μυθολογία)|Ηρακλή]] Παγκράτη, λόγω του ιερού που βρέθηκε και ανασκάφηκε από τον [[Γιάννη Μηλιάδη]], «βορειοανατολικώς του Σταδίου»,<ref name=kbiris/> στη συμβολή των οδών Βασιλέως Κωνσταντίνου και Βασιλέως Γεωργίου Β',<ref name="Ixnil-415">{{Cite book|title=Αθήνα: ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία|author=Θανάσης Γιοχάλας - Τόνια Καφετζάκη|publisher=[[Βιβλιοπωλείον της Εστίας]]|isbn=9789600515596|year=2015|edition=5η|location=Αθήνα|page=415}}</ref> κατά τη διάρκεια εργασιών κατασκευής αγωγού στην κοίτη του Ιλισού το 1953-54. Ο Παγκράτης ήταν ένας ξεχωριστός χθόνιος θεός, του οποίου η λατρεία ενδεχομένως, σύμφωνα με μια ερμηνεία, συνυπήρχε με τη λατρεία του [[Ηρακλής|Ηρακλή]], επειδή στους άθλους του υπάρχουν στοιχεία που τον συνδέουν με το βασίλειο του Κάτω Κόσμου.<ref name="archetai">Ευγενία Βικέλα, [http://www.archetai.gr/site/content.php?artid=31 «Ιλισσός (Το ιερό του Παγκράτη)»]. ''[[Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία]]''. Ανακτήθηκε στις 27-11-2017.</ref> Όπως σημείωνε ο Κ. Μπίρης: «Προφανώς, λοιπόν, εκ του ιερού εκείνου εδημιουργήθη κατά την αρχαιότητα η τοπωνυμία, επεκταθείσα δια του χρόνου εις την ευρυτέραν έκτασιν προς την αυτήν πλευράν [''σημ''. την ανατολική] του Ιλισσού».<ref name=kbiris/> Σύμφωνα με άλλη, παλαιότερη των αρχαιολογικών ευρημάτων εκδοχή, η ονομασία αποδιδόταν σε κάποιον μοναχό Παγκράτιο, ο οποίος είχε ζήσει σε ναΐσκο της περιοχής κατά την [[Τουρκοκρατία]].<ref name=NPE/>
 
== Ιστορία ==