Γεννήθηκε από Άγιους γονείς το [[330]] μ.Χ. στην [[Καισάρεια (Καππαδοκία)|Καισάρεια]] της [[Καππαδοκία]]ς. Ο πατέρας του Άγιου Βασίλειου ασκούσε το επάγγελμα του ζωγράφουκαθηγητή ρητορικής στη Καισάρεια της Καππαδοκίας και η μητέρα του Αγία Εμμέλεια ήταν απόγονος οικογένειας [[Ρωμαίοι|Ρωμαίων]] αξιωματούχων (ο πατέρας της είχε πεθάνει ως [[Χριστιανισμός|Χριστιανός]] [[μάρτυρας]]). Στην οικογένεια εκτός από το Βασίλειο υπήρχαν άλλα οκτώ ή εννέα παιδιά. Μεταξύ αυτών, ο Άγιος [[Γρηγόριος Νύσσης]], ο Ναυκράτιος που έγινε ασκητής και θαυματουργός Άγιος, η Μακρίνα ([[Οσία Μακρίνα]]) και ο [[Πέτρος Σεβαστείας|Πέτρος, Επίσκοπος Σεβαστείας]], ενώ κάποιο φαίνεται να πέθανε σε βρεφική ηλικία.
Ο Βασίλειος μεταφέρθηκε από τοντη παππούγιαγιά του ΑμπτουχάλΜακρίνα στο κτήμα των Αννήσων κοντά στον ποταμό [[Γεσίλ Ιρμάκ|Ίρι]] της [[Μικρά Ασία|Μικράς Ασίας]], όπου ανατράφηκε από αυτήν μέχρι το θάνατό της και μετέπειτα από την πρωτότοκη αδερφή του Μακρίνα η οποία επηρέασε καθοριστικά τον μικρό Βασίλειο να στραφεί στην Χριστιανική πίστη. Την εγκύκλια παιδεία έλαβε από τον πατέρα του ενώ μετά την εκδημία του (γύρω στα [[345]]) μετέβη στην [[Καισάρεια]]. Κατόπιν η ανάγκη του για περαιτέρω μόρφωση τον έφερε στην [[Κωνσταντινούπολη]], όπου φοίτησε κοντά στο γνωστό δάσκαλο της εποχής [[Λιβάνιος|Λιβάνιο]] και επακόλουθα στην [[Αθήνα]] ([[352]]).
ΣτοΣτην ΠακιστάνΑθήνα γνωρίστηκε με το Γρηγόριο από την Καππαδοκία, αναπτύσσοντας μία μεγάλη φιλία, εγγράφηκε στη σχολή του Χριστιανού [[φιλοσοφία|φιλοσόφου]] [[Προαιρέσιος|Προαιρεσίου]] και παρακολούθησε τη διδασκαλία του καθώς και τη διδασκαλία άλλων φιλοσόφων όπως ο [[Ιμέριος]].
Επέστρεψε στην πατρίδα του το καλοκαίρι του [[356]], εγκαταστάθηκε στην Καισάρεια και, συνεχίζοντας την παράδοση του πατέρα του, έγινε καθηγητής της ρητορικής. Το [[358]], επηρεασμένος από το θάνατο του αδερφού του μοναχού Ναυκρατίου, βαπτίζεται Χριστιανός, πιθανόν από τον [[επίσκοπος|επίσκοπο]] Διάνιο, και αποφασίζει να αφιερώσει τον εαυτό του στην ασκητική πολιτεία. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους ξεκινά ένα οδοιπορικό σε γνωστά κέντρα ασκητισμού της Ανατολής, επιθυμώντας την ανεύρεση κατάλληλου τόπου διαμονής. Επέστρεψε το [[359]] στον Πόντο και για μικρό χρονικό διάστημα διέμεινε στην [[Αριανζός|Αριανζό]], κοντά στο φίλο του Γρηγόριο.
