Τυμπάκι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
ετυμολογία του οικισμού |
||
Γραμμή 35:
==Ιστορικά στοιχεία==
Πρώτη γραπτή αναφορά του οικισμού ''Chimbachi'' γίνεται σε έγγραφο του 1248, στην περιοχή του οποίου υπάρχει μετόχι της Παλιανής έκτασης 2 ζευγαρ(ι)ών: casale nomine ''Chimbachi'' quod habet bouum de terra duo. Mνεία του οικισμού γίνεται και το 1390 σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου της Κρήτης, στο οποίο αναφέρεται το ''Chimbachi'' στη ''Messarea'' ως ιδιοκτησία του Franciscus de Molino. Στην απογραφή του 1577 από το Francesco Barozzi αναφέρεται ως ''Timbachi mettochio''. O Pietro Castrofilaca στην απογραφή του το 1583 δεν αναφέρεται στον οικισμό, ενώ το 1630 ο Francesco Basilicata αναφέρει δυο οικισμούς με αυτό το όνομα ''Timbachi Apano'' και ''Timbachi Cato''. Με την εσφαλμένη γραφή ''Timeachi'' και ''Timeachi cato'' αναφέρουν τον οικισμό στους χάρτες τους οι Nicolaus Visscher (1638), Vicenzo Coronelli (1689) και Georg Mattheus Seutter (1725 περίπου).
Στις τουρκικές απογραφές του 1671 και 1672 καταγράφεται, με την ορθή προφορά, ως ''Dibaki'' με 40 υπόχρεους σε φόρο κατοίκους. Το 1783 καταγράφεται εσφαλμένα ''Disbachy'' από τους De Bonneval και Dumas στη μυστική έκθεσή τους. Οι ίδιοι το καταγράφουν ως ''Disbachi'' στον συνοδευτικό χάρτη τους. Με τη γραφή ''Dibaki'' καταγράφεται και το 1834 στην αιγυπτιακή απογραφή, με 95 χριστιανικές και 3 μουσουλμανικές οικογένειες. Ο Spart (1852) στον χάρτη του καταγράφει τον οικισμό ως ''Tybaki''. Είναι η παλαιότερη καταγραφή του ονόματος του οικισμού με ''υ'', η οποία το συνδέει προφανώς με την ελληνική λέξη ''τύμβος''. Σε έκθεση ωμοτήτων του 1866 ο οικισμός καταγράφεται ως ''Τυμπάκι.''
Στην απογραφή του 1881 το ''Τυμπάκι'' ορίζεται ως έδρα δήμου με 1070 χριστιανούς κατοίκους και το 1900 με 1443. Το 1920 ορίζεται ξανά έδρα αγροτικού δήμου με 882 κατοίκους και το 1928 έδρα κοινότητας με 1855 κατοίκους. Το 1940 ο οικισμός γίνεται ''Τυμπάκιον'' με 2377, το 1951 με 3477, το 1961 με 2816, το 1971 με 3229, το 1981 με 3864, το 1991 με 5230 και το 2001 με 5007 κατοίκους. Το 1998 το ''Τυμπάκι'' έγινε έδρα του καποδιστριακού Δήμου Τυμπακίου, που περιλάμβανε όλους τους οικισμούς της επαρχίας της Πυργιώτισσας. Από το 2011 είναι ενταγμένο στον «καλλικρατικό» Δήμο Φαιστού.
===Ονομασία===
Το όνομα του οικισμού έχει άγνωστη προέλευση. Η εικασία ότι οφείλεται στη λέξη τύμβος, που πηγάζει από τη θεωρία ότι ο οικισμός ιδρύθηκε από κατοίκους του οικισμού Άγιος Ανδρέας, δεν ευσταθεί κατά το Στέργιο Σπανάκη. Άλλες πηγές<ref>[http://www.e-city.gr/heraklion/home/view/1107.php
Η ερμηνεία από τη λέξη τύμβος δεν ευσταθεί και για έναν πρόσθετο λόγο: τύμβοι δεν απαντώνται στην Κρήτη, ούτε χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στο παρελθόν ως τρόπος ταφής.
===Λοιπά ιστορικά στοιχεία===▼
Ο Στέργιος Σπανάκης αποδέχεται την ετυμολογία από τον ''τύμβο'' και την ύπαρξη του οικισμού ''Άγιος Ανδρέας'' «που ήταν βορειοανατολικά στο Τυμπάκι, στους πρόποδες κωνικού λόφου δηλαδή τύμβου απ’ όπου και το όνομα Τυμπάκι, υποκοριστικό του ''τύμβος''». Τέτοιος λόφος όμως δεν υπάρχει.
Ο τυμπακιανός φιλόλογος Γ. Μαλεφιτσάκης, προφανώς επειδή δεν είχε πεισθεί από την παραγωγή του τοπωνυμίου από τη λέξη τύμβος, στις σημειώσεις του υπενθυμίζει στον εαυτό του να ερευνήσει την ύπαρξη ή όχι βενετσιάνικου επωνύμου ''Ντύμπος'' ή ''Ντούμπος'' «επειδή το Τυμπάκι αναφέρεται ως μετόχι ''Timbachi mettochio'', δηλαδή τόπος που έμεναν οι καλλιεργητές – ενοικιαστές κάποιου φέουδου. Προφανώς σ’ αυτή τη σκέψη τον οδήγησε η παρουσία του τοπωνυμίου ''στου Ντούμπο το Στρατάκι'', που διασώζεται στην περιοχή του Τυμπακίου (βλ. ονομαστικός κατάλογος τπν Τυμπακίου).
Η Αργίνη Φραγκούλη ετυμολογεί το τοπωνύμιο ''Ντιμπάκι,'' που εντοπίζει στο Ρέθυμνο (;), από το αραβικό ''deba'', που σημαίνει αρκούδα.
Προσωπικά πιστεύω ότι η γραφή ''Τυμπάκι'' με ''υ'' είναι εσφαλμένη. Το τοπωνύμιο είναι ''Dibaki'' και όχι ''Timbaki''. ''Dibaki'' το αποκαλούν ακόμα και σήμερα οι κάτοικοί του και τους εαυτούς τους ''Dibακιανούς'' και όχι ''Τυμπακιανούς''. Ο όρος ''Τυμπάκι'' προσδιόριζε το γενικότερο χώρο του κάμπου της Μεσαράς, βορειοδυτικά της Αγίας Τριάδας, από τους αμμόλοφους της Παχιάς Άμμου, στα σύνορα με το Καλαμάκι, μέχρι τον Κόκκινο Πύργο. ''Dυbακιανοί'' ήταν οι κάτοικοι της Αγίας Τριάδας, της Συμπάλλουσας, του Φωτεινόπουλου, ακόμα και του Ξηρού Χωριού και του Αγίου Ανδρέα (''στον Αργουλιά''), όπως και σήμερα οι κάτοικοι του Κόκκινου Πύργου αποκαλούνται και αυτοχαρακτηρίζονται ''Dibακιανοί''. Ο όρος προσδιορίζει τον χώρο εκείνο που βρεχόταν από το ''Γέρο Ποταμό'' και το ''Μάγερο'' και εκτεινόταν από την ελώδη περιοχή του ''Αφραθιά'' ως την ''Καταλυκή''.
Για την ερμηνεία του τοπωνυμίου πιστεύω ότι η έρευνα πρέπει να στραφεί προς την αρχαία κρητική πόλη ''Θήβη'' και τη ρίζα ''ak''- (= νερό): ''Θήβα'' + ρίζα ''ak +'' επίθημα ''–ιον > Θηβάκιον > Θηβάκι > Τηβάκι > Tibaki > Τημπάκι''. Αργότερα λόγω παρετυμολογίας συνδέθηκε με τον ''τύμβο'', από τον οποίο άντλησε την ορθογραφία του. Είναι δηλαδή το ''Τημπάκι'' η περιοχή της αρχαίας ''Θήβης'' με τα νερά της. Το ελώδες της περιοχής δεν μαρτυρεί μόνον η παρουσία του Γέρο Ποταμού, του Μαγέρου και τα τοπωνύμια ''στον Αφραθιά'', ''στη gαταλυκή, στο Καβούσι'' κ.ά. αλλά και οι περιγραφές των επισκεπτών της περιοχής, όπως αυτή του Buondelmondi και των De Bonneval Philippe – Dumas Mathieu: «Το έδαφος γύρω από το Τυμπάκι είναι υπερβολικά ελώδες. Αυτή η πολύ χαμηλή περιοχή πρέπει να πλημμυρίζει από τη θάλασσα». Μάλλον έτσι πρέπει να ερμηνεύσουμε τη γραφή ''Chimbachi'' των δυο πρώτων γραπτών αναφορών στον οικισμό. Το αρχικό ''Chi-'' σίγουρα δεν αποδίδει ηχητικά τη συλλαβή ''Ti-'' που χρησιμοποίησαν διακόσια χρόνια αργότερα οι απογραφείς. Ίσως είναι μια απόπειρα των ενετών να αποδώσουν τη συλλαβή ''Θη''-, που πιθανόν επιβίωνε στο όνομα της περιοχής μέχρι τις μέρες τους, και, επειδή το γράμμα ''θ'' δεν αποδίδεται στα ιταλικά, η πρώτη συλλαβή ''Θη-'' αντικαταστάθηκε από τους ενετούς σε ''Τη''-.
Ωστόσο η παρετυμολογία του τοπωνυμίου από το αρχαιοπρεπές ''τύμβος + -άκιον > Τυμβάκιον > Τυμπάκιον > Τυμπάκι'' υπερίσχυσε μέχρι και σήμερα.
Ανεξάρτητα όμως από την ερμηνεία που μπορεί να αποδεχτεί ή να δώσει κάποιος στο τοπωνύμιο, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η εκφορά του ονόματος. Σήμερα, όπως και στο παρελθόν – τουλάχιστον από το 1671 – το όνομα εκφέρεται ως ''Dυbάκι και σε καμιά περίπτωση Τυμπάκι.''
▲===Λοιπά ιστορικά στοιχεία ===
Στα παλαιότερα χρόνια το Τυμπάκι μαστιζόταν από την [[ελονοσία]], σε αντίθεση με σήμερα, που το κλίμα είναι υγιεινό. Στη θέση του οικισμού Κόκκινος Πύργος παλαιότερα βρισκόταν ένας πύργος, κτισμένος με κοκκινόχωμα, εξ ου και η ονομασία του σημερινού οικισμού.
Γραμμή 73 ⟶ 94 :
==Βιβλιογραφία==
*''Το Ηράκλειον και ο Νομός του'', Έκδοση Νομαρχίας Ηρακλείου.
*''Ανδρέας Λενακάκης, Πυργιώτισσα. Ονομάτων Επίσκεψις, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2013''
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
*[http://lyk-tympak.ira.sch.gr/lib/tympaki/tympaki.htm Πληροφορίες για το Τυμπάκι]
| |||