Αλαί αι Αραφηνίδες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

| λεζάντα = Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στην [[Αρτέμιδα Αττικής|Αρτέμιδα Αττικής]] ([[Λούτσα Αττικής|Λούτσα]]).

Οι '''Αλαί αι Αραφηνίδες''' ({{lang-grc|Ἁλαί Ἀραφηνίδες}}), (ο δήμος: Αλών Αραφηνίδων) ήταν αρχαίος οικισμός - [[πόλις|πόλη]] και δήμος της [[Αιγηίδα φυλή|Αιγηίδας]] (περιοχή της [[Αρχαία Αττική|Αρχαίας Αττικής]] και [[Φυλές (αρχαία Ελλάδα)|φυλή]] της αρχαίας [[Αρχαία Αθήνα|Αθήνας]]) που, με βάση τις αρχαίες πηγές, βρίσκονταν στην [[Ανατολική Αττική]], ανάμεσα στον [[Μαραθώνας|Μαραθώνα]] και στην [[Βραυρώνα]].<ref name="miettsimiski11.blogspot.gr">[http://miettsimiski11.blogspot.gr/2014/04/blog-post_23.html Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος, «Το Ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στις Αλές Αραφηνίδες (Λούτσα)»], 917 σελ. (τόμοι Α & Β), εκδ. [[Ακαδημία Αθηνών]], Αθήνα 2013, ISBN 978-960-404-272-2</ref> Πρόκειται για την ευρύτερη περιοχή της σύγχρονης αλυκής της [[Ραφήνα|Ραφήνας]]ς και τη συνεχόμενη περιοχή της [[Αρτέμιδα Αττικής|Αρτέμιδας]].

Στην αρχαία Ελλάδα με την ονομασία [[Αλαί]] φέρονταν διάφορες παραθαλάσσιες περιοχές όπου υπήρχαν φυσικές αλυκίδες (= [[Αλυκή|αλυκές]]), σε αντιδιαστολή με τις τεχνικές δεξαμενές (λάκκους) συλλογής άλατος, που λέγονταν [[Αλοπήγιο|αλοπήγια]]. Την ονομασία αυτή έπαιρναν και άλλες γειτονικές πόλεις ή δήμοι όπως, λόγου χάριν, οι [[Αλαί αι Αιξωνίδες]] (σημερινή Βούλα ή [[Βουλιαγμένη Αττικής|Βουλιαγμένη]]), οι [[Αλαί του Πειραιώς]] (κοντά στον σημερινό ναό του Αγίου Διονυσίου) και οι [[Αλαί Βοιωτίας]] (ο σημερινός [[Θεολόγος Φθιώτιδας|Θεολόγος]]). Οι ''Αραφηνίδες'' είναι συλλογικό πατρωνυμικό όνομα. Η ονομασία του αρχαίου δήμου Αλαί Αραφηνίδες είναι σύνθετη και συνίσταται από τη λέξη [[Αλαί]], που σημαίνει "αλυκές" και το συλλογικό πατρωνυμικό "Αραφηνίδες". Η πρώτη λέξη παραπέμπει στην παραγωγή αλατιού, ενώ η κατάληξη σε "-ίδες" στο δεύτερο συνθετικό υποδηλώνει ότι οι ιδρυτές του δήμου προέρχονταν από τον βορείως ευρισκόμενο δήμο [[Αραφήν Αιγηίδας |Αραφήνα]].<ref>[http:// name="miettsimiski11.blogspot.gr"/2014/04/blog-post_23.html Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος, «Το Ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στις Αλές Αραφηνίδες (Λούτσα)»], 917 σελ. (τόμοι Α & Β), εκδ. [[Ακαδημία Αθηνών]], Αθήνα 2013, ISBN 978-960-404-272-2</ref>

Στον ευρύτερο χώρο του ιερού της [[Βραυρώνα|Βραυρώνας]]ς βρέθηκαν τρία τιμητικά ψηφίσματα του δήμου των Αλών Αραφηνίδων, τα οποία χρονολογούνται στα μέσα περίπου του 4ου αι. π.Χ. και με τα οποία έγινε δυνατή η ταύτιση του αρχαίου δήμου των Αλών Αραφηνιδών με την [[Λούτσα]].<ref name="archaiologia.gr">Το άρθρο της αρχαιολόγου [[Κλαίρη Ευστρατίου|Κλαίρης Ευστρατίου]], με τίτλο «[http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/06/39-10.pdf Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στη Λούτσα]», στο περιοδικό «Αρχαιολογία», Τεύχος 6ο, Αθήνα 2011, σελ.72-73.</ref> Το ένα βρέθηκε από τον αρχαιολόγο [[Γιάννης Παπαδημητρίου (αρχαιολόγος)|Ιωάννη Παπαδημητρίου]] το [[1957]], τα άλλα δύο ήταν ήδη γνωστά από περισυλλογές της εποχής του μεσοπολέμου, από το [[1931]]. Τα ψηφίσματα αυτά συσχετίζουν το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου με συγκεκριμένους αγώνες και εορτές. <ref name="archetai.gr">[http://www.archetai.gr/site/content.php?artid=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα], άρθρο του Κωνσταντίνου Καλογερόπουλου. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref> Μαρτυρείται επίσης τέλεση αγώνα [[πυρριχιστής|πυρριχιστών]], καθώς και μία εορτή που έφερε το όνομα «Ταυροπόλια», γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την κωμωδία «Επιτρέποντες» του [[Μένανδρος|Μενάνδρου]].<ref>[[Μένανδρος]], «Επιτρέποντες», στίχοι 451-454.</ref> Ένα από αυτά τα ψηφίσματα αναφέρει την ύπαρξη ναού του [[Διόνυσος|Διονύσου]], χωρίς ωστόσο να γίνεται σαφές εάν αυτός βρισκόταν μέσα στο ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου.<ref>[http://www. name="archetai.gr"/site/content.php?artid=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα], άρθρο του Κωνσταντίνου Καλογερόπουλου. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref>

Ο δημότης των αρχαίων Αλών Αραφηνίδων ονομαζόταν Αλαιεύς ή Αλεύς ή Αλεύς Αραφήνιος ή Αλεύς Αραφηνίδης.<ref>''«Αλαί Αραφηνίδες και Αλαί Αιξωνίδες, δήμοι, ο μεν της Αιγηίδος, ο δ' Αιξωνεύς της Κεκροπίδος φυλής. εκατέρου ο δημότης άνευ του ι Αλεύς, και Αλήθεν και Αλήσι και Αληθένδε. Ξενόφαντοςείπε. Τρύφων δ' εν παρωνύμοις Αλαίος τρισύλλαβον και Αλαιαίοις τετρασύλαβον, ως Ληναίος Ληναιεύς, Κρηταίος Κρηταιεύς. αλλ' εν τοις εξής κατ' έθος Αττικόν ένδειάν φησί του ι. έστι δε ο δήμος της Αραφηνίδος μεταξύ Φηγέως του προς Μαραθώνι και Βραυρώνος, αι δ' Αιξωνίδες εγγύς του άστεος. έστι και λίμνη εκ θαλάσσης. δασύνεται δε το Αλαί, ως και εν τω δράματι Μενάνδρου από του Αραφηνίσιν Αλαίς διακείσθαι τα πράγματα, ος έστι τόπος Αττικής.»'' [[Στέφανος ο Βυζάντιος|Στέφανος Βυζάντιος]], «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839. Σελ 30.</ref> Οι Αλαί αναφέρονται από τον [[Ευριπίδης|Ευριπίδη]], στην [[τραγωδία]] του «[[Ιφιγένεια εν Ταύροις (τραγωδία)|Ιφιγένεια εν Ταύροις]]»,<ref>[[Ευριπίδης]], «[[Ιφιγένεια εν Ταύροις (τραγωδία)|Ιφιγένεια εν Ταύροις]]», [[s:Ιφιγένεια εν Ταύροις|στιχ.1450-1467]]: [...] "χῶρός τις ἔστιν Ἀτθίδος πρὸς ἐσχάτοις / ὅροισι, γείτων δειράδος Καρυστίας, / ἱερός, '''Ἁλάς''' νιν οὑμὸς ὀνομάζει λεώς• ἐνταῦθα τεύξας ναὸν ἵδρυσαι βρέτας, / ἐπώνυμον γῆς Ταυρικῆς πόνων τε σῶν, / οὓς ἐξεμόχθεις περιπολῶν καθ᾽ Ἑλλάδα / οἴστροις Ἐρινύων. Ἄρτεμιν δέ νιν βροτοὶ / τὸ λοιπὸν ὑμνήσουσι Ταυροπόλον θεάν. / νόμον τε θὲς τόνδ᾽• ὅταν ἑορτάζῃ λεώς, / τῆς σῆς σφαγῆς ἄποιν᾽ ἐπισχέτω ξίφος / δέρῃ πρὸς ἀνδρὸς αἷμά τ᾽ ἐξανιέτω, / ὁσίας ἕκατι θεά θ᾽ ὅπως τιμὰς ἔχῃ. / σὲ δ᾽ ἀμφὶ σεμνάς, Ἰφιγένεια, κλίμακας / Βραυρωνίας δεῖ τῇδε κλῃδουχεῖν θεᾷ• / οὗ καὶ τεθάψῃ κατθανοῦσα, καὶ πέπλων / ἄγαλμά σοι θήσουσιν εὐπήνους ὑφάς, / ἃς ἂν γυναῖκες ἐν τόκοις ψυχορραγεῖς / λίπωσ᾽ ἐν οἴκοις." [...]</ref> ότι ήσαν κοντά στην κορυφογραμμή της Καρυστίας. Σε αυτό το μέρος ήταν το ιερό με το άγαλμα της Ταυροπόλου Αρτέμιδος,<ref>[[Στράβων]], «[[Γεωγραφικά]]», [[s:Γεωγραφικά/Θ|Βιβλίο Θ΄, 1.22]]: [...] "Κάμψαντι δὲ τὴν κατὰ τὸ Σούνιον ἄκραν ἀξιόλογος δῆμος Σούνιον, εἶτα Θόρικος, εἶτα Ποταμὸς δῆμος οὕτω καλούμενος, ἐξ οὗ οἱ ἄνδρες Ποτάμιοι, εἶτα Πρασιὰ Στειριὰ Βραυρών, ὅπου τὸ τῆς Βραυρωνίας Ἀρτέμιδος ἱερόν, '''[Ἁλαὶ Ἀραφη]νίδες, ὅπου τὸ τῆς Ταυροπόλου'''," [...]</ref> το οποίο έφεραν από την [[Ταυρίδα]], η [[Ιφιγένεια]] και ο αδελφός της [[Ορέστης]].

Το λιμάνι του δήμου χρησιμοποιούταν επίσης και από τους πολίτες της [[Βραυρώνα]]ς, καθώς και για την μεταφορά δομικών υλικών από τα λατομεία μαρμάρου της [[Κάρυστος|Καρύστου]], η οποία βρισκόταν απέναντι στο νησί της [[Εύβοια]]ς, καθώς ήταν το πλησιέστερο λιμάνι της Αττικής.<ref>[[Στράβων]], «[[Γεωγραφικά]]», [[s:Γεωγραφικά/Θ|Βιβλίο Ι΄, 1.6]]: [...] "Κάρυστος δέ ἐστιν ὑπὸ τῶι ὄρει τῆι Ὄχηι• πλησίον δὲ τὰ Στύρα καὶ τὸ Μαρμάριον͵ ἐν ὧι τὸ λατόμιον τῶν Καρυστίων κιόνων͵ ἱερὸν ἔχον Ἀπόλλωνος Μαρμαρίνου͵ ὅθεν διάπλους εἰς Ἁλὰς τὰς Ἀραφηνίδας". [...] </ref>

* Μία πρώτη ανάπτυξη φαίνεται κατά την [[Μεσοελλαδική περίοδος|Μεσοελλαδική]] ΙΙΙ και την [[Υστεροελλαδική περίοδο|Υστεροελλαδική]] [ΥΕ] Ι. Τα κεραμικά ευρήματα επιβεβαιώνουν επίσης τη χρήση και κατά τη διάρκεια της κύριας περιόδου χρήσης των [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|μυκηναϊκών]] ανακτόρων, δηλαδή των περιόδων ΥΕ ΙΙΙΑ και ΥΕ ΙΙΙΒ, καθώς και μια αναλαμπή στην ΥΕ ΙΙΙΓ. <ref>[http://www. name="archetai.gr"/site/content.php?artid=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα], άρθρο του Κωνσταντίνου Καλογερόπουλου. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref>

* Το [[κρασί]] του θεού [[Διόνυσος|Διονύσου]] αποκτά την «τιμητική» του<ref>Το άρθρο της αρχαιολόγου [[Κλαίρη Ευστρατίου|Κλαίρης Ευστρατίου]], με τίτλο «[http://www.name="archaiologia.gr"/wp-content/uploads/2011/06/39-10.pdf Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στη Λούτσα]», στο περιοδικό «Αρχαιολογία», Τεύχος 6ο, Αθήνα 2011, σελ.72-73.</ref> με τα κεραμικά ευρήματα της ελληνιστικής περιόδου (τέλη 4ου έως αρχές 1ου αι. π.Χ.). Λάγυνοι, κάνθαροι και μεγαρικοί σκύφοι είναι τα πιο αγαπητά αγγεία,<ref>[http://www. name="archetai.gr"/site/content.php?artid=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα], άρθρο του Κωνσταντίνου Καλογερόπουλου. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref> που φανερώνουν ότι η παραγωγή του κρασιού και οι αμπελώνες είναι μια από τις βασικές ασχολίες των κατοίκων του αρχαίου αυτού δήμου.

* Η ιστορία των κατοίκων τους επόμενους αιώνες φαίνεται να ακολουθεί την ιστορική διαδρομή των υπολοίπων κατοίκων της αρχαίας Αττικής ενώ η γενικότερη εγκατάλειψη των αρχαίων ιερών, που αποφασίζεται με πολιτικά διατάγματα την εποχή αυτή, δηλαδή μετά τον 4ο αι. μ.Χ., <ref>[http://www. name="archetai.gr"/site/content.php?artid=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα], άρθρο του Κωνσταντίνου Καλογερόπουλου. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref> μάλλον οριοθετεί και το τέλος της λατρείας της Αρτέμιδος και τα συνεπαγόμενα οικονομικά και άλλα οφέλη των κατοίκων από αυτήν, στην ευρύτερη περιοχή του δήμου των Αλών των Αραφηνίδων.

[[File:Artemis Gabii Louvre Ma529 n1.jpg|thumb|left|120px|Η ''[[Άρτεμις των Γαβίων]]'' στο μουσείο του [[Λούβρο|Λούβρου]]υ, [[Παρίσι]]]]Στο ναό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος υπήρχε μεγάλο άγαλμα της θεάς [[Άρτεμις|Αρτέμιδος]], που επιβεβαιώνει την ανάπτυξη της λατρείας της Αρτέμιδος στην ευρύτερη περιοχή του δήμου και το οποίο πήρε ο [[Ξέρξης]] και το μετέφερε στα [[Σούσα]]<ref>[[Διονύσιος Σουρμελής]], [http://invenio.lib.auth.gr/record/115508/files/01.pdf?version=1 {{pdf}} Αττικά, ή, Περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινών μερών του άστεως], σελ. 15.</ref>. Υπάρχει επίσης σχετική αναφορά από τον [[Παυσανίας|Παυσανία]] ότι ο [[Πραξιτέλης]], φιλοτέχνησε και ένα άγαλμα της Αρτέμιδος της [[Βραυρώνα|Βραυρώνας]]ς, το οποίο ήταν τοποθετημένο στην [[Ακρόπολη Αθηνών|Ακρόπολη των Αθηνών]].<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0159%3Abook%3D1%3Achapter%3D23%3Asection%3D7 Περιήγησις της Ελλάδος - Παυσανίας, 1.23.7] - perseus.tufts.edu</ref> Στα καταστατικά της εποχής (347/6 π.Χ.) για τα εκθέματα του Παρθενώνα που έχουν ανακαλυφθεί, αναφέρεται πως το άγαλμα αποτελούσε αφιέρωμα, προφανώς των κατοίκων του δήμου των Αλών<ref>{{en}} Tullia Linders, ''Studies in the Treasure Records of Artemis Brauronia Found in Athens'', Stockholm, 1972.</ref> και πως απεικονίζει τη θεά με χιτωνίσκο. Επίσης είναι γνωστό πως ως μέρος της λατρείας πως οι πιστοί της θεάς πρόσφεραν ενδύματα. Το άγαλμα αυτό του Πραξιτέλη έχει συνδεθεί με την [[Αρτέμιδα των Γαβίων]], με τη θεά να φορά ένδυμα που έχει προσφερθεί από τους πιστούς της. Επιπλέον, η κεφαλή μοιάζει με αυτή της [[Αφροδίτη της Κνίδου|Αφροδίτης της Κνίδου]]<ref>{{en}} Ridgway [1997], p.329.</ref> και του [[Απόλλων Σαυροκτόνος|Απόλλωνα Σαυροκτόνου]], έργα τα οποία επίσης αποδίδονται στον Πραξιτέλη.<ref>{{en}} Rolley, p.262 ; Martinez, p.314.</ref>

H ονομασία '''Άρτεμις των Γαβίων'''<ref>{{Cite web|url = http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:EvsBgkGFxvIJ:eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ARCH471/%25CE%259A%25CE%2591%25CE%25A4%25CE%2591%25CE%259B%25CE%259F%25CE%2593%25CE%259F%25CE%25A3%2520%25CE%25A3%25CE%25A5%25CE%259B%25CE%259B%25CE%259F%25CE%2593%25CE%2597%25CE%25A3%2520%25CE%2595%25CE%259A%25CE%259C%25CE%2591%25CE%2593%25CE%2595%25CE%2599%25CE%25A9%25CE%259D/%25CE%259A%25CE%25B1%25CF%2584%25CE%25AC%25CE%25BB%25CE%25BF%25CE%25B3%25CE%25BF%25CF%2582%2520%25CE%25B5%25CE%25BA%25CE%25BC%25CE%25B1%25CE%25B3%25CE%25B5%25CE%25AF%25CF%2589%25CE%25BD__%25CE%25BC%25CE%25B5%2520%25CE%25B1%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25B8%25CE%25BC%25CE%25BF%25CF%258D%25CF%2582%2520%25CE%2595%25CE%25A5%25CE%25A1%25CE%2595%25CE%25A4%25CE%2597%25CE%25A1%25CE%2599%25CE%259F%25CE%25A5.docx+&cd=13&hl=en&ct=clnk&gl=uk|title = Συνοπτικός κατάλογος έργων της Συλλογής Εκμαγείων|date = |accessdate = |website = |publisher = Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών|last = |first = }}</ref><ref>{{Cite web|url = https://books.google.co.uk/books?id=wjRDAQAAMAAJ&pg=PA4&lpg=PA4&dq=%CE%86%CF%81%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CF%82+%CF%84%CF%89%CE%BD+%CE%93%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CF%89%CE%BD&source=bl&ots=RmJ6F6rKyz&sig=8lUPThlMhuEmCn98sXsjN7j0SVY&hl=en&sa=X&ved=0CDsQ6AEwA2oVChMIo9qV2sbYxwIVCqQeCh2E4g6G#v=onepage&q=%CE%86%CF%81%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CF%82%20%CF%84%CF%89%CE%BD%20%CE%93%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CF%89%CE%BD&f=false|title = Λεξικόν ιστορίας και γεωγραφίας, Τόμος 2|date = 1871|accessdate = |website = |publisher = Βρεττός|last = Βουτυρά, Βρεττού, Βαφειάδου|first = |page = 4|location = Κωνσταντινούπολη}}</ref> ([[ιταλικά]]: ''Diana di Gabi'', [[γαλλικά]]: ''Diane de Gabies'') αναφέρεται σε άγαλμα της θεάς [[Άρτεμις|Αρτέμιδος]] το οποίο ανακαλύφθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στα [[Γάβια]] της [[Ιταλία|Ιταλίας]]ς (ιταλικά: ''Gabi''),<ref>{{Cite web|url = https://books.google.co.uk/books?id=5RwFBwAAQBAJ&pg=PA53&lpg=PA53&dq=%CE%93%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CF%89%CE%BD&source=bl&ots=4FRZJWPf7_&sig=AGg87LRU04c2yLzCJXHgt5N6_qc&hl=en&sa=X&ved=0CDgQ6AEwA2oVChMIi6r8iLXYxwIVKkrbCh3glwdh#v=onepage&q=%CE%93%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CF%89%CE%BD&f=false|title = Ρωμαϊκή Ιστορία - Τόμος Α|date = 9 Mar 2015|accessdate = |website = |publisher = Πελεκάνος|last = Βερτολίνη|first = Φραγκίσκος|page = 53}}</ref> έγινε έκθεμα της [[Συλλογή Μποργκέζε|συλλογής Μποργκέζε]], και κατόπιν στεγάστηκε στο [[Μουσείο του Λούβρου|Λούβρο]]. Το άγαλμα χρονολογείται στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. και είναι ρωμαϊκό αντίγραφο από προγενέστερο ελληνικό,<ref>{{fr}} {{{{Cite web|title = Site officiel du musée du Louvre|url = http://cartelfr.louvre.fr/cartelfr/visite?srv=car_not_frame&idNotice=20298|website = cartelfr.louvre.fr|accessdate = 2015-09-02}}</ref> η δημιουργία του οποίου αποδίδεται στον [[Πραξιτέλης|Πραξιτέλη]] κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., πιθανώς την ''Άρτεμις Βραυρωνία''.

Σύμφωνα επίσης, με τον αρχαιολόγο - ερευνητή της [[Ακαδημία Αθηνών|Ακαδημίας Αθηνών]] [[Κωνσταντίνος Δ. Καλογερόπουλος|Κωνσταντίνο Καλογερόπουλο]], στο δίτομο έργο του «Το Ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στις Αλές Αραφηνίδες (Λούτσα)»: ''«Σημαντικές πληροφορίες για τις τελετουργίες, αλλά και γενικότερα για τον χαρακτήρα της λατρευτικής ζωής στο ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου προσφέρει η τραγωδία του Ευριπίδη '''Ιφιγένεια εν Ταύροις'''. Σύμφωνα με την ευριπίδεια εκδοχή του μύθου, η λατρεία της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στις Αλές Αραφηνίδες διαδόθηκε από την [[Χερσόνησος η Ταυρική|Ταυρική Χερσόνησο]]. Ιδρυτής της λατρείας της Ταυροπόλου ήταν ο Ορέστης, που ιδρύει κατόπιν εντολής της Αθηνάς τον ναό της Ταυροπόλου και εισάγει στις Αλές Αραφηνίδες τον τελετουργικό εορτασμό της άφιξης του λατρευτικού της αγάλματος.»''<ref>[http:// name="miettsimiski11.blogspot.gr"/2014/04/blog-post_23.html Κωνσταντίνος Καλογερόπουλος, «Το Ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στις Αλές Αραφηνίδες (Λούτσα)»], 917 σελ. (τόμοι Α & Β), εκδ. [[Ακαδημία Αθηνών]], Αθήνα 2013, ISBN 978-960-404-272-2</ref>

Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος εντοπίστηκε το [[1925]] στην παραλία της Αρτέμιδος ([[Λούτσα|Λούτσας]]ς), ακριβώς δίπλα στη θάλασσα, όταν είχε διενεργήσει πρόχειρη ανασκαφή εκεί ο τότε Έφορος Αρχαιοτήτων Αττικής [[Νικόλαος Κυπαρίσσης]].<ref name="ReferenceA">[http://www.archetai.gr/site/content.php?artid=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα]. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref> Το [[1945]] ο αρχαιολόγος [[Γιάννης Παπαδημητρίου (αρχαιολόγος)|Ιωάννης Παπαδημητρίου]] έκανε ανασκαφές στην περιοχή, ενώ η συστηματική έρευνα κατά τα έτη [[1956]] και [[1957]] από την [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|Αρχαιολογική Εταιρεία]],<ref name="odysseus.culture.gr">Από το άρθρο της [[Ράνια Συριανού|Ράνιας Συριανού]] (σύνταξη) και της [[Ανθή Ντόβα|Ανθής Ντόβα]] (επιμέλεια), με τίτλο: «[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=21044 Ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος (Περιγραφή)]», [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού]], ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ.</ref> υπό τη διεύθυνση πλέον του τότε Διευθυντή Αρχαιοτήτων Ιωάννη Παπαδημητρίου και με τη συνεργασία των τότε Επιμελητών Αρχαιοτήτων [[Βασίλειος Πετράκος|Βασιλείου Χ. Πετράκου]] και [[Όλγα Αλεξανδρή|Όλγας Αλεξανδρή]] αποκάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού χώρου.<ref>[http://www.archetai.gr/site/content.php?artid name=124 Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα]. Από την ιστοσελίδα της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].<"ReferenceA"/ref>

Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου ήταν, πριν την ανακάλυψή του, κυρίως γνωστό από φιλολογικές πηγές. Στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Ευριπίδη, ως ιδρυτής του ιερού αναφέρεται ο [[Ορέστης]], ο οποίος μετέφερε το ξόανο της θεάς [[Άρτεμις|Αρτέμιδος]] από την [[Ταυρίδα]] και αποβιβάστηκε στις Αλές στην ανατολική ακτή της Αττικής για να χτίσει τον ναό της θεάς. Ο [[Ευριπίδης]], αλλά και ο [[Μένανδρος]] στην κωμωδία του «Επιτρέποντες» παρέχουν σημαντικές αναφορές για τον χαρακτήρα και τα δρώμενα που περιελάμβανε η εορτή των «Ταυροπολίων», που τελούνταν προς τιμήν της θεάς με νυχτερινές πομπές, τελετές ξέφρενου [[Διόνυσος|διονυσιακού]] χαρακτήρα και δρώμενα με συμβολική μίμηση ανθρωποθυσιών. <ref>Από το άρθρο της [[Ράνια Συριανού|Ράνιας Συριανού]] (σύνταξη) και της [[Ανθή Ντόβα|Ανθής Ντόβα]] (επιμέλεια), με τίτλο: «[http://name="odysseus.culture.gr"/h/2/gh251.jsp?obj_id=21044 Ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος (Περιγραφή)]», [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού]], ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ.</ref>

Το ιερό της Ταυροπόλου σαφώς αποτελούσε το σημαντικότερο χώρο λατρείας του αρχαίου αττικού δήμου των Αλών Αραφηνίδων. Η λειτουργία του ιερού τεκμηριώνεται από τον 7ο π.Χ. αιώνα έως και τον 1ο μ.Χ. αιώνα, όπως μαρτυρούν τα αναθηματικού χαρακτήρα ευρήματα, αλλά και χρηστικά και μαγειρικά αγγεία που δείχνουν την παράλληλη τέλεση συνεστιάσεων στα πλαίσια της λατρείας. <ref>Από το άρθρο της [[Ράνια Συριανού|Ράνιας Συριανού]] (σύνταξη) και της [[Ανθή Ντόβα|Ανθής Ντόβα]] (επιμέλεια), με τίτλο: «[http://name="odysseus.culture.gr"/h/2/gh251.jsp?obj_id=21044 Ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος (Περιγραφή)]», [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού]], ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ.</ref>

Σήμερα, από το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου σώζεται μόνο το θεμέλιο ενός δωρικού περίπτερου ναού από πωρόλιθο. Ο σηκός διαιρείται σε ένα μεγάλο ανατολικό τμήμα και σε ένα μικρότερο δυτικό, το οποίο εικάζουν οι ερευνητές ότι ήταν το «άδυτο». Η κατασκευή του ναού, με βάση τα θεμέλιά του, χρονολογείται στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. <ref>Από το άρθρο της [[Ράνια Συριανού|Ράνιας Συριανού]] (σύνταξη) και της [[Ανθή Ντόβα|Ανθής Ντόβα]] (επιμέλεια), με τίτλο: «[http://name="odysseus.culture.gr"/h/2/gh251.jsp?obj_id=21044 Ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος (Περιγραφή)]», [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού]], ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ.</ref>

Στον χώρο του ιερού έχουν εντοπισθεί δύο πρόπυλα (ανατολικό και δυτικό), χαλικόστρωτος δρόμος και βάθρα αναθημάτων. Τέλος, σε απόσταση 200 μέτρα νότια του ναού της Ταυροπόλου Αρτέμιδος αποκαλύφθηκε το [[1975]],<ref>Το άρθρο της αρχαιολόγου [[Κλαίρη Ευστρατίου|Κλαίρης Ευστρατίου]], με τίτλο «[http://www.name="archaiologia.gr"/wp-content/uploads/2011/06/39-10.pdf Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στη Λούτσα]», στο περιοδικό «Αρχαιολογία», Τεύχος 6ο, Αθήνα 2011, σελ.72-73.</ref> ένας ακόμη, μικρός, ναός με αποθέτη με πλήθος αφιερωμάτων που χρονολογούνται από τους γεωμετρικούς μέχρι και τους κλασικούς χρόνους.<ref>Από το άρθρο της [[Ράνια Συριανού|Ράνιας Συριανού]] (σύνταξη) και της [[Ανθή Ντόβα|Ανθής Ντόβα]] (επιμέλεια), με τίτλο: «[http://name="odysseus.culture.gr"/h/2/gh251.jsp?obj_id=21044 Ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος (Περιγραφή)]», [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού]], ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ.</ref>

Τα σημαντικότερα των ευρημάτων, από το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου, καθώς και από το μικρό ιερό εκτίθενται και φυλάσσονται στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας]].<ref name="odysseus.culture.gr"/><ref>[http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3359 Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας (Περιγραφή - Ιστορικό)]</ref><ref>Το άρθρο της Γιώτας Συκκά, με τίτλο [http://www.kathimerini.gr/375536/article/politismos/arxeio-politismoy/arxaia-lamyh-3ana-sth-vrayrwna Αρχαία λάμψη ξανά στη Βραυρώνα], στην ιστοσελίδα της εφημερίδας [[Η Καθημερινή]], στις 8 Νοεμβρίου 2009.</ref><ref>Από το άρθρο της [[Ράνια Συριανού|Ράνιας Συριανού]] (σύνταξη) και της [[Ανθή Ντόβα|Ανθής Ντόβα]] (επιμέλεια), με τίτλο: «[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=21044 Ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος (Περιγραφή)]», [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού]], ιστοσελίδα ΟΔΥΣΣΕΥΣ.</ref> Στην παρουσίαση της εργογραφίας του αρχιτέκτονα [[Δημήτριος Φωτιάδης (αρχιτέκτονας)|Δημητρίου Φωτιάδη]] υπάρχει και η μελέτη για το Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας (σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Δ. Φωτιάδη).

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο των Αλών Αραφηνίδων, όπως ο Βρέμων ο Αλαιεύς, ο Δημέας ο Αλαιεύς, ο Δημήτριος ο Αλαιεύς γιος του Λευκίου, ο Δημόφιλος ο Αλαιεύς, ο Διόδωρος ο Αλαιεύς κ.α.<ref>[http://empressattica.com/DBSearchA.php Δημότες των Αλών Αραφηνίδων]. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): ALAI (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project</ref>

* [[Τζον Σ. Τρέιλ|John S. Traill]]: ''Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica.'' Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. &nbsp;128.

* [[Κωνσταντίνος Δ. Καλογερόπουλος|Κ. Καλογερόπουλος]], «Το ιερό της Αρτέμιδος Ταυροπόλου στη Λούτσα» (έκδοση στη σειρά εκδόσεων της [[Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]]).