|
== Οικογένεια – Νεαρή ηλικία ==
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 18 Φεβρουαρίου/[[3 Μαρτίου]] του 1883, εποχή κατά την οποία το νησί αποτελούσε ακόμη τμήμα της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]].<ref name="ΙΜΚ">{{Cite web|url=http://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/|title=Νίκος Καζαντζάκης|last=|first=|date=|website=www.historical-museum.gr|publisher=[[Ιστορικό Μουσείο Κρήτης]]|accessdate=28 Νοεμβρίου 2015}}</ref><ref>{{Cite web |title= Λύθηκε το «αίνιγμα» σχετικά με την ακριβή ημερομηνία γέννησης του Νίκου Καζαντζάκη |url= http://news.in.gr/culture/article/?aid=810018 |publisher= in.gr |date= 15 Ιουν. 2007 |accessdate= 28 Νοεμβρίου 2015}}</ref> Ήταν γιος του καταγόμενου από το χωριό Βαρβάροι (σημερινή [[Μυρτιά Ηρακλείου|Μυρτιά]], όπου βρίσκεται και το Μουσείο Καζαντζάκη) εμπόρου γεωργικών προϊόντων και κρασιού, Μιχάλη Καζαντζάκη (1856–1932) και της Μαρίας Χριστοδουλάκη (1862–1932) με καταγωγή από το χωριό Ασσυρώτοι, το σημερινό [[Κρυονέρι Ρεθύμνου|Κρυονέρι]] του [[Δήμος Μυλοποτάμου|Δήμου Μυλοποτάμου]] στο [[Νομός Ρεθύμνης|νομό Ρεθύμνου]]. Είχε δύο αδελφές, την Αναστασία (1884) και την Ελένη (1887),<ref name="Εταιρεία Φίλων">{{Cite web|url=http://amis-kazantzakis.blogspot.gr/|title=Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ)|last=|first=|date=|website=amis-kazantzakis.blogspot.gr|publisher=|accessdate=28 Νοεμβρίου 2015}}</ref> και έναν αδελφό, τον Γιώργο (1890),<ref name=":0">{{Cite book|url=http://www.biblionet.gr/book/31744/|title=Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη|last=Καζαντζάκης|first=Νίκος|last2=Πρεβελάκης|first2=Παντελής|authorlink2=Παντελής Πρεβελάκης|publisher=Εκδόσεις Καζαντζάκη|year=1984|isbn=|location=Αθήνα|page=}}</ref> που πέθανε σε βρεφική ηλικία. Στο Ηράκλειο έλαβε τη στοιχειώδη μόρφωση κι έπειτα το 1897 γράφτηκε στη [[Γαλλική Εμπορική Σχολή του Τίμιου Σταυρού]] στη [[Νάξος|Νάξο]], όπου διδάχθηκε τη [[γαλλική γλώσσα|γαλλική]] και την [[ιταλική γλώσσα|ιταλική]] γλώσσα και ήρθε σε μία πρώτη επαφή με τον [[δυτικός πολιτισμός|δυτικό πολιτισμό]]. Το 1899 επέστρεψε στο Ηράκλειο και ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του.
Σε μία σχολική παράσταση έπαιξε τον ρόλο του [[Κρέοντας|Κρέοντα]] στην τραγωδία του [[Σοφοκλής|Σοφοκλή]], ''[[Οιδίπους Τύραννος]]''.<ref name=":0" />
== Πρώτη εμφάνιση στα γράμματα ==
Το 1902 μετακόμισε στην [[Αθήνα]] για πανεπιστημιακές σπουδές. Φοίτησε στη [[Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών|Νομική Σχολή]] του [[Πανεπιστήμιο Αθηνών|Πανεπιστημίου Αθηνών]] και το 1906 πήρε το δίπλωμα του [[Διδάκτορας|διδάκτορα]] της [[Νομική|Νομικής]] με άριστα. Στο πτυχίο του Νίκου Καζαντζάκη φαίνεται και η υπογραφή του [[Κωστής Παλαμάς|Κωστή Παλαμά]], ο οποίος ήταν γραμματέας στο πανεπιστήμιο, θέση μία και μοναδική τότε.<ref name="Όφις και Κρίνο">{{Cite book |last= Καζαντζάκης |first= Νίκος |title= Όφις και Κρίνο |url= http://www.biblionet.gr/book/99164/Καζαντζάκης,_Νίκος,_1883-1957/Όφις_και_κρίνο |others= επιμέλεια: Πάτροκλος Σταύρου |publisher= Εκδόσεις Καζαντζάκη |location= Αθήνα |date= 2005 |isbn= 978-960-7948-01-4}}</ref>
Το 1906 πρωτοεμφανίστηκε<ref name="Όφις και Κρίνο"/> στα ελληνικά γράμματα με το μυθιστόρημα ''[[Όφις και Κρίνο]]'' (με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή),<ref name="Κατσίμπαλης">{{Cite book|url=http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/2/9/b/metadata-200-0000029.tkl|title=Βιβλιογραφία Ν. Καζαντζάκη Α΄ 1906-1948|last=Κατσίμπαλης|first=Γ. Κ.|authorlink=Γιώργος Κατσίμπαλης|date=1958|publisher=[χ.ε.]|year=|isbn=|location=Αθήνα|page=}}</ref> για να ακολουθήσουν την ίδια χρονιά το δοκίμιο ''[[Η Αρρώστια του Αιώνος]]'' και έπειτα το θεατρικό έργο ''[[Ξημερώνει]]''. Το τελευταίο το υπέβαλε στον [[Παντελίδειος Δραματικός Αγώνας|Παντελίδειο Δραματικό Αγώνα]] και επαινέθηκε, δίχως όμως ούτε αυτό ούτε κανένα άλλο εκείνη τη χρονιά να βραβευθεί. Την επόμενη χρονιά ο Καζαντζάκης υπέβαλε ανεπιτυχώς και αυτή τη φορά δύο ακόμη θεατρικά του έργα στον ίδιο διαγωνισμό, το ''[[Έως πότε;]]'', το οποίο επαινέθηκε, και το ''[[Φασγά]]'', ενώ έγραψε και ένα δεύτερο μυθιστόρημα, τις ''[[Σπασμένες Ψυχές]]''. Ακολούθησαν δύο ακόμη θεατρικά έργα, τη μονόπρακτη τραγωδία ''Κωμωδία'' και το ''Η Θυσία'', το οποίο δημοσιεύθηκε αργότερα με τον τίτλο ''[[Ο Πρωτομάστορας]]''. Το τελευταίο υποβλήθηκε το 1910 στον [[Λασσάνειος Δραματικός Αγώνας|Λασσάνειο Δραματικό Αγώνα]] και κέρδισε το πρώτο βραβείο, ενώ διασκευάστηκε και σε λιμπρέτο από τον [[Μανώλης Καλομοίρης|Μανώλη Καλομοίρη]] ο οποίος το μελοποίησε σε όπερα.<ref>{{Cite book |last= Καζαντζάκης |first= Νίκος |title= Ο Πρωτομάστορας (Η Θυσία) |url= http://www.biblionet.gr/book/180014/Καζαντζάκης,_Νίκος,_1883-1957/Ο_πρωτομάστορας |others= επιμέλεια: Πάτροκλος Σταύρου, Ευαγγελία Σοφιανού |publisher= Εκδόσεις Καζαντζάκη |location= Αθήνα |date= 2012 |isbn= 978-960-7948-43-4}}</ref>
Παράλληλα αρθρογραφούσε σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά υπό τα ψευδώνυμα ''Ακρίτας'', ''Κάρμα Νιρβαμή'' και ''Πέτρος Ψηλορείτης''<ref name="Κατσίμπαλης">{{Cite book|title=Βιβλιογραφία Ν. Καζαντζάκη Α΄ 1906-1948|first=Γ. Κ.|last=Κατσίμπαλης|authorlink=Γιώργος Κατσίμπαλης|publisher=[χ.ε.]|isbn=|year=|date=1958|location=Αθήνα|page=|url=http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/2/9/b/metadata-200-0000029.tkl}}</ref>, ενώ το 1907 ξεκίνησε [[Μεταπτυχιακό|μεταπτυχιακές]] σπουδές στο [[Παρίσι]]. Σημαντική επίδραση στον Καζαντζάκη είχαν οι διαλέξεις του [[Ανρί Μπεργκσόν]], τις οποίες παρακολουθούσε και τον οποίο παρουσίασε στην Αθήνα με ένα δοκίμιό του το 1912, ''[[H. Bergson]]''. Το 1909 επέστρεψε στην [[Ελλάδα]] και εξέδωσε στο Ηράκλειο τη διατριβή του επί υφηγεσία ''[[Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας]]''. Το 1910 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα και το 1911 παντρεύτηκε τη [[Γαλάτεια Καζαντζάκη|Γαλάτεια Αλεξίου]], στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, στο νεκροταφείο Ηρακλείου, κι αυτό γιατί φοβόταν τον πατέρα του, που δεν ήθελε για νύφη τη Γαλάτεια.
Στον [[Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος|Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο]], το 1912, κατατάχθηκε εθελοντής, αλλά τελικά διορίστηκε στο γραφείο του πρωθυπουργού [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθερίου Βενιζέλου]].
== Σικελιανός και Νίκος Καζαντζάκης ==
Το 1910 ήταν ένας εκ των ιδρυτών του [[Εκπαιδευτικός Όμιλος|Εκπαιδευτικού Ομίλου]],<ref name="Κατσίμπαλης"/> μέσω του οποίου συνδέθηκε φιλικά, το 1914, με τον ποιητή [[Άγγελος Σικελιανός|Άγγελο Σικελιανό]]. Μαζί ταξίδεψαν στο [[Άγιον Όρος]], όπου διέμειναν περίπου σαράντα ημέρες, ενώ περιηγήθηκαν και σε πολλά ακόμη μέρη της Ελλάδας αναζητώντας ''«τη συνείδηση της γης και της φυλής τους»''<ref name="Εκδόσεις">{{Cite web|url=http://www.kazantzakispublications.org/|title=Εκδόσεις Καζαντζάκη (Πάτροκλος Σταύρου)|last=|first=|date=|website=www.kazantzakispublications.org|publisher=|accessdate=28 Νοεμβρίου 2015}}</ref>: Αθήνα, [[Ελευσίνα]], [[Δελφοί]], [[Κόρινθος]], [[Μυκήνες]], [[Άργος]], [[Τεγέα (αρχαία πόλη)|Τεγέα]], [[Σπάρτη]], [[Μυστράς]] κ.α. Την περίοδο αυτή ήρθε σε επαφή και με το έργο του [[Δάντης Αλιγκέρι|Δάντη]], τον οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει στα ημερολόγιά του ως έναν από τους δασκάλους του, μαζί με τον [[Όμηρος|Όμηρο]] και τον Μπεργκσόν, ενώ ο [[Παντελής Πρεβελάκης]], φίλος και βιογράφος του, θεωρεί πως τότε άναψε και η πρώτη σπίθα που θα έδινε έπειτα από 24 χρόνια την ''Οδύσεια''.<ref name="Εκδόσεις"/>
Το 1915 σχεδίασαν με τον Ι. Σκορδίλη να κατεβάσουν ξυλεία από το Άγιον Όρος. Η αποτυχημένη αυτή εμπειρία, μαζί με μία άλλη παρόμοια, το 1917, όπου με έναν εργάτη, τον [[Αλέξης Ζορμπάς|Γιώργη Ζορμπά]], προσπαθούν να εκμεταλλευθούν ένα λιγνιτωρυχείο.<ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.gr/petros-tzeferis/-_3619_b_8988476.html|title=Μεταλλειοκτήτης ο Καζαντζάκης και μεταλλωρύχος ο Ζορμπάς!|last=Τζεφέρης|first=Πέτρος|date=15-01-2016|website=www.huffingtonpost.gr|publisher=|accessdate=09-07-2016}}</ref> στην [[Πραστοβά Λακωνίας|Πραστοβά]] της [[Μάνη]]ς, μεταμορφώθηκαν πολύ αργότερα στο μυθιστόρημα ''[[Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά|Bίος και Πολιτεία του Aλέξη Zορμπά]].''<ref name=":0" /><ref name="ΙΜΚ"/>
Το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος διόρισε τον Καζαντζάκη Γενικό Διευθυντή του [[Υπουργείο Περιθάλψεως|Υπουργείου Περιθάλψεως]] με αποστολή τον επαναπατρισμό Ελλήνων από την περιοχή του [[Καυκασία|Καυκάσου]]. Οι εμπειρίες που αποκόμισε αξιοποιήθηκαν αργότερα στο μυθιστόρημά του ''[[Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (μυθιστόρημα)|Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται]]''. Τον επόμενο χρόνο, μετά την ήττα του [[Κόμμα Φιλελευθέρων|κόμματος των Φιλελευθέρων]], ο Καζαντζάκης αποχώρησε από το Υπουργείο Περιθάλψεως και πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια στην [[Ευρώπη]].
Το 1923 χώρισαν οι δρόμοι του Καζαντζάκη και του Σικελιανού. Ξαναέσμιξαν έπειτα από 19 χρόνια, το 1942.<ref name=":0" />
== Ταξίδια ==
Ο Καζαντζάκης ταξίδεψε πολύ στη ζωή του: [[Νάξος]], [[Αθήνα]], [[Παρίσι]], [[Άγιον Όρος]], [[Καύκασος]], [[Βιέννη]], [[Βερολίνο]], [[Ιταλία]], [[Κύπρος]], [[Παλαιστίνη]], [[Αίγυπτος]], [[Όρος Σινάι|Σινά]], [[Ρωσία]], [[Κίνα]], [[Ιαπωνία]], [[Ισπανία]], [[Τσεχοσλοβακία]], [[Αγγλία]], [[Γαλλία]], [[Ολλανδία]], [[Γερμανία]], [[Αυστρία]], [[Γιουγκοσλαβία]] και αλλού.
Το 1922 επισκέφτηκε τη Βιέννη, όπου ήρθε σε επαφή με το έργο του [[Σίγκμουντ Φρόυντ]] και τις [[Βουδισμός|βουδιστικές]] γραφές. Επισκέφτηκε ακόμη τη Γερμανία, ενώ το 1924 έμεινε για τρεις μήνες στην Ιταλία. Τον Οκτώβριο του 1927, ο Καζαντζάκης, έφυγε για τη [[Μόσχα]] προσκεκλημένος από την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης, για να πάρει μέρος στις γιορτές για τα δεκάχρονα της [[Οκτωβριανή Επανάσταση|Οκτωβριανής Επανάστασης]].
Το 1922 επισκέφτηκε τη Βιέννη, όπου ήρθε σε επαφή με το έργο του [[Σίγκμουντ Φρόυντ]] και τις [[Βουδισμός|βουδιστικές]] γραφές. Επισκέφτηκε ακόμη τη Γερμανία, ενώ το 1924 έμεινε για τρεις μήνες στην Ιταλία. Την περίοδο 1923–1926 πραγματοποίησε επίσης αρκετά δημοσιογραφικά ταξίδια στη [[Σοβιετική Ένωση]], την Παλαιστίνη, την Κύπρο και την Ισπανία, όπου του παραχώρησε συνέντευξη ο δικτάτορας [[Μιγέλ Πρίμο ντε Ριβέρα|Πρίμο ντε Ριβέρα]].<ref name="ΙΜΚ" /> Τον Οκτώβριο του 1926 πήγε στη Ρώμη και πήρε συνέντευξη από τον [[Μπενίτο Μουσολίνι]].<ref name="ΙΜΚ" /> Επίσης, εργάστηκε ως ανταποκριτής των εφημερίδων [[Ακρόπολις (εφημερίδα)|''Ακρόπολις'']], ''[[Ελεύθερος Λόγος]]'', ''[[Ελεύθερος Τύπος (εφημερίδα)|Ελεύθερος Τύπος]]'', [[Η Καθημερινή|''Η Καθημερινή'']] κ.ά.<ref name="Κατσίμπαλης" /> Είχε, βέβαια, γνωριστεί με την Ελένη Σαμίου, το 1924 (το διαζύγιο με την Γαλάτεια εκδόθηκε το 1926), με την οποία έζησε 21 χρόνια χωρίς γάμο. Παντρεύτηκαν το 1945 κι αυτό γιατί με τον καλό του φίλο, τον [[Άγγελος Σικελιανός|Άγγελο Σικελιανό]] και τη δεύτερη γυναίκα του, θα πήγαιναν στις [[ΗΠΑ]]. Το 1925 ο Καζαντζάκης συνελήφθη στο Ηράκλειο της Κρήτης, αλλά κρατήθηκε μόνο για είκοσι τέσσερεις ώρες, επειδή από το 1924 είχε αναλάβει την πνευματική ηγεσία μιας [[Κομμουνισμός|κομμουνιστικής]] οργάνωσης δυσαρεστημένων προσφύγων και παλαιμάχων από τη [[Μικρασιατική εκστρατεία]].<ref name="ΙΜΚ" /> Σ' αυτό το επεισόδιο αναφέρεται ο Παντελής Πρεβελάκης και η [[Έλλη Αλεξίου]].<ref>{{Cite book|url=http://www.biblionet.gr/book/88429/Αλεξίου,_Έλλη,_1894-1988/Για_να_γίνει_μεγάλος|title=Για να γίνει μεγάλος: Βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη|last=Αλεξίου|first=Έλλη|authorlink=Έλλη Αλεξίου|date=2004|publisher=Εκδόσεις Καστανιώτη|year=2004|isbn=978-960-03-3841-6|location=Αθήνα|page=}}</ref>
Το 1927 ξεκίνησε την ανθολογία των ταξιδιωτικών του άρθρων για την έκδοση του πρώτου τόμου του ''Ταξιδεύοντας'', ενώ το περιοδικό ''[[Αναγέννηση (περιοδικό)|Αναγέννηση]]'', του [[Δημήτρης Γληνός|Δημήτρη Γληνού]], δημοσίευσε την ''[[Ασκητική]]'', το φιλοσοφικό του έργο. Τον Οκτώβριο του 1927, ο Καζαντζάκης, όντας [[Αριστερά (πολιτική)|αριστερός]], έφυγε για τη [[Μόσχα]] προσκεκλημένος από την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης, για να πάρει μέρος στις γιορτές για τα δεκάχρονα της [[Οκτωβριανή Επανάσταση|Οκτωβριανής Επανάστασης]]. Εκεί γνωρίστηκε με τον ομοϊδεάτη, αριστερό Ελληνορουμάνο λογοτέχνη, [[Παναΐτ Ιστράτι]],<ref>{{Cite web |title= Ο Παναΐτ Ιστράτι και η οικογένεια Καζαντζάκη |url= http://www.kathimerini.gr/71250/article/proswpa/proskhnio/o-panait-istrati-kai-h-oikogeneia-kazantzakh |publisher= [[Η Καθημερινή]] |date= 28.08.2013 |accessdate= 28 Νοεμβρίου 2015}}</ref> μαζί με τον οποίον επέστρεψε στην Ελλάδα. Τον Ιανουάριο του 1928 στο θέατρο «Αλάμπρα», στην Αθήνα, μίλησαν εξυμνώντας τη Σοβιετική Ένωση, ο Καζαντζάκης και ο Ιστράτι. Στο τέλος της ομιλίας έγινε και διαδήλωση. Τόσο ο Καζαντζάκης όσο και ο συνδιοργανωτής της εκδήλωσης Δημήτρης Γληνός διώχθηκαν δικαστικά. Η δίκη ορίσθηκε στις 3 Απριλίου, αναβλήθηκε μερικές φορές και δεν έγινε ποτέ.
Τον Απρίλιο, ο Καζαντζάκης, ξαναβρέθηκε στη Ρωσία, όπου γράφει ένα [[κινηματογράφος|κινηματογραφικό]] σενάριο για το ρωσικό κινηματογράφο με θέμα από τη [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]], ''Το Κόκκινο Μαντήλι''.<ref name="Εκδόσεις" /> Τον Μάιο του 1929 απομονώθηκε σε ένα αγρόκτημα στην [[Τσεχοσλοβακία]], όπου ολοκλήρωσε στα [[Γαλλικά]] τα μυθιστορήματα ''[[Τόντα-Ράμπα]]'' (''Toda-Raba'', μετονομασία του αρχικού τίτλου ''Moscou a crié'') και ''Kapétan Élia''. Τα έργα αυτά εντάσσονταν στην προσπάθεια του Καζαντζάκη να καταξιωθεί διεθνώς ως συγγραφέας. Η γαλλική έκδοση του μυθιστορήματος ''Toda-Raba'' έγινε με το ψευδώνυμο Nikolaï Kazan. Το 1930 θα δικαζόταν, πάλι, ο Καζαντζάκης για αθεϊσμό, για την ''[[Ασκητική]]''. Η δίκη ορίσθηκε για τις 10 Ιουνίου, αλλά κι αυτή δεν έγινε ποτέ.
[[Αρχείο:Σπίτι Καζαντζάκη.JPG|thumb|Το σπίτι του συγγραφέα (δεξιά) στην [[Αίγινα]], φωτογραφημένο τον Αύγουστο του 1937.|αριστερά]]
To 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε εκ νέου στην [[Αίγινα]], όπου ανέλαβε τη συγγραφή ενός γαλλοελληνικού [[λεξικό|λεξικού]]. στην [[Ολλανδία]] και αργότερα στο [[Παρίσι]]. Τελικά έχασε την όρασή του από το δεξί μάτι.
To 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε εκ νέου στην [[Αίγινα]], όπου ανέλαβε τη συγγραφή ενός γαλλοελληνικού [[λεξικό|λεξικού]]. Mετέφρασε ακόμη τη ''[[Θεία Κωμωδία]]'' του Δάντη. Επίσης, έγραψε ένα μέρος των ωδών που ονόμαζε ''κάντα''. Αυτά ενσωματώθηκαν αργότερα σ' έναν τόμο με τίτλο ''[[Τερτσίνες (ποιητική συλλογή)|Τερτσίνες]]'' (1960). Αργότερα, ταξίδεψε στην Ισπανία ξεκινώντας παράλληλα τη μετάφραση έργων Ισπανών ποιητών. Το 1935 πραγματοποίησε ταξίδι στην Ιαπωνία και την Κίνα εμπλουτίζοντας τα ταξιδιωτικά του κείμενα. Λίγο αργότερα, πλήθος κειμένων του δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες ή περιοδικά, ενώ το μυθιστόρημά του ''[[Ο Βραχόκηπος]]'', που το είχε γράψει στα [[Γαλλικά]], εκδόθηκε στην [[Ολλανδία]] και τη [[Χιλή]]. Κατά την περίοδο της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|κατοχής]], συνεργάστηκε με τον [[Ιωάννης Κακριδής|Ιωάννη Κακριδή]] για την μετάφραση της [[Ιλιάδα]]ς.
Το 1943 ολοκλήρωσε το γράψιμο του μυθιστορήματός του ''[[Bίος και Πολιτεία του Aλέξη Zορμπά]]''.
== Ακρίτας (1945–1957) ==
[[Αρχείο:Nikos Kazantzakis Statue in Heraklion.jpg|right|thumb|200px|Προτομή του Καζαντζάκη στο [[Ηράκλειο]].]]
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, δραστηριοποιήθηκε έντονα στην ελληνική πολιτική ζωή, αναλαμβάνοντας την προεδρία της [[Σοσιαλιστική Εργατική Κίνηση|Σοσιαλιστικής Εργατικής Κίνησης]], ενώ διετέλεσε και [[Υπουργός Επικρατείας|υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου]] της [[Κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη 1945|κυβέρνησης]] του [[Θεμιστοκλής Σοφούλης|Θεμιστοκλή Σοφούλη]] από τις 26 Νοεμβρίου 1945 έως τις 11 Ιανουαρίου 1946. Υπήρξε μέλος του [[Ελληνοσοβιετικός Σύνδεσμος|Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου]]. Παραιτήθηκε από το αξίωμά του μετά από την ένωση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Το Μάρτιο του 1945 προσπάθησε να πάρει μια θέση στην [[Ακαδημία Αθηνών|Ακαδημία της Αθήνας]], αλλά απέτυχε για δύο ψήφους. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου παντρεύτηκε την Ελένη Σαμίου, στον Άι - Γιώργη τον Καρύτση, με κουμπάρους τον [[Άγγελος Σικελιανός|Άγγελο]] και την [[Άννα Σικελιανού]].
Ο Καζαντζάκης προτάθηκε 9 χρονιές (1947, 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956 και 1957) για το [[Βραβείο Νόμπελ]], με συνολικά 14 διαφορετικές προτάσεις:<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, Νίκος Καζαντζάκης |url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=4747|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 11 Απριλίου 2016}}</ref>,
* Το 1947, από τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών [[Νίκος Βέης|Νίκο Βέη]]<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, Πρόταση Νίκου Βέη (1947) |url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=3183 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 28 Νοεμβρίου 2015}}</ref> (ο οποίος είχε προτείνει, την ίδια χρονιά, για βράβευση και τον [[Άγγελος Σικελιανός|Άγγελο Σικελιανό]], με διαφορετική πρόταση).
* Το 1950, από τον [[Γιάλμαρ Γκούλμπεργκ]] ''(Hjalmar Gullberg)'' της [[Σουηδική Ακαδημία|Σουηδικής Ακαδημίας]], σε μια κοινή πρόταση με τον Άγγελο Σικελιανό.<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, Πρόταση Hjalmar Gullberg (1950) |url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=2849 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 28 Νοεμβρίου 2015}}</ref>
*Το 1951, με 2 διαφορετικές προτάσεις από τον Σουηδό συγγραφέα [[Σίγκφριντ Σίβερτζ]] ''(Sigfrid Siwertz)'' (μια από κοινού με τον Σικελιανό<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, α' πρόταση Sigfrid Siwertz (1951)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=16382|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref> και μια μόνο του<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, β' πρόταση Sigfrid Siwertz (1951)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=16381|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref>).
*Το 1952, από την [[Ένωση Νορβηγών Συγγραφέων]].<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Ένωσης Νορβηγών Συγγραφέων (1952)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=16403|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref>
*Το 1953, από τον [[Χανς Χάιμπεργκ]] ''(Hans Heiberg)'', πρόεδρο της Ένωσης Νορβηγών Συγγραφέων.<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Hans Heiberg (1953)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=16439|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref>
*Το 1954, από τον [[Χένρυ Όλσον]] ''(Henry Olsson)'', της Σουηδικής Ακαδημίας.<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Henry Olsson (1954)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=16474|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref>
*Το 1955, με 2 προτάσεις, μια από τον καθηγητή [[Λόρεντζ Έκχοφ]] ''(Lorentz Eckhoff)'' του [[Πανεπιστήμιο του Όσλο|πανεπιστημίου του Όσλο]]<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Lorentz Eckhoff(1955)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17692 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref> και μια από την [[Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών]].<ref>{{Cite web|url=http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17691|title=Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών(1955)|last=|first=|date=|website=|publisher=[[Βραβείο Νόμπελ]]|accessdate=7 Μαΐου 2016}}</ref>
*Το 1956, με 3 προτάσεις, μια την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών (1956)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17821 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref>, μια από τον καθηγητή Γιοχάννες Αντρέασον Ντάλε ''(Johannes Andreasson Dale)'' του Πανεπιστημίου του Όσλο (προτείνοντας στην ίδια πρόταση και τον Ρώσο συγγραφέα [[Μιχαήλ Σόλοχοφ]])<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Johannes Andreasson Dale (1956)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17822 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref> και μια από τον καθηγητή Ελληνικών του [[Πανεπιστήμιο της Γενεύης|Πανεπιστημίου της Γενεύης]] Σαμουέλ Μπο-Μποβύ ''(Samuel Baud-Bovy)''.<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Samuel Baud-Bovy(1956)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17823|publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref>
*Το 1957, με 2 προτάσεις, μια από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών (1957)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17847 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref> και μια από τον Samuel Baud-Bovy.<ref>{{Cite web |title= Nobel Prize in Literature, Nomination Database, πρόταση Samuel Baud-Bovy(1957)|url= http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=17848 |publisher= [[Βραβείο Νόμπελ]] |accessdate= 7 Μαΐου 2016}}</ref><br>
Το 1947 διορίστηκε στην [[UNESCO]] με αποστολή την προώθηση μεταφράσεων κλασικών λογοτεχνικών έργων, με απώτερο στόχο τη γεφύρωση των διαφορετικών πολιτισμών. Παραιτήθηκε τελικά το 1948, προκειμένου να αφοσιωθεί στο λογοτεχνικό του έργο. Για τον σκοπό αυτό εγκαταστάθηκε στην [[Αντίμπ]] της Γαλλίας, όπου τα επόμενα χρόνια ακολούθησε μία ιδιαίτερα παραγωγική περίοδος, κατά την οποία ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού του έργου.
Το 1953 προσβλήθηκε από μία μόλυνση στο μάτι, γεγονός που τον υποχρέωσε να νοσηλευτεί αρχικά στην [[Ολλανδία]] και αργότερα στο [[Παρίσι]]. Τελικά έχασε την όρασή του από το δεξί μάτι.
==Η στάση της Εκκλησίας απέναντι στον Νίκο Καζαντζάκη==
Η πρώτη εκκλησιαστική αντίδραση στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη εκδηλώθηκε το 1928 όταν ο επίσκοπος Σύρου [[Αθανάσιος Σύρου|Αθανάσιος]] με υπόμνημά του στη Σύνοδο καταδίκαζε την ''[[Ασκητική]]''<ref> Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ. 119-120</ref> Σημαντικό ρόλο στην ενασχόληση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος με το έργο του συγγραφέα διαδραμάτισε ο Τύπος της εποχής και κυρίως η εφημερίδα [[Εστία (εφημερίδα)|Εστία]], που με τη δημοσίευση των άρθρων της έφερε την Εκκλησία ενώπιον του ζητήματος.Συγκεκριμένα μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματος ''Καπετάν Μιχάλης'' από τις εκδόσεις Μαυρίδης το 1953, δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα σχόλια που αποσκοπούσαν στην αποτροπή του αναγνωστικού κοινού από την ανάγνωση του έργου. Στις 22 Ιανουαρίου 1954 άρθρο υπογεγραμμένο από τον ''Κρητικό'' με τίτλο ''Ένα βιβλίο διασύρει την Κρήτην και την θρησκείαν'', καλούσε την Ιερά Σύνοδο και την Αρχιεπισκοπή να μην αφήσει ''ακαθοδήγητους τους πιστούς έναντι των ερυθρών υβριστών της θρησκείας''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.127-132</ref>Στις 10 Μαΐου 1954 η ίδια εφημερίδα με ανταπόκρισή της από τις ΗΠΑ παράθετε ανακοινωθέν της Ελληνικής Αρχιεπισκοπής Β. και Ν. Αμερικής σύμφωνα με το οποίο συνεδρίασαν οι ιερατικοί προϊστάμενοί με αφορμή δημοσίευμα της [[Εστία (εφημερίδα)|Εστίας]] και καταδίκασαν τον ''Τελευταίο πειρασμό''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.133-136</ref>
===Η Εκκλησία της Ελλάδος και το καζαντζακικό ζήτημα===
Στις 26 Ιανουαρίου 1954 ήλθε προς συζήτηση στη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου το ζήτημα του βιβλίου ''Ο καπετάν Μιχάλης'' και τα μέλη της επικαλέστηκαν στο δημοσίευμα του ''Κρητικού'' στην εφημερίδα Εστία.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.139</ref> Η Ιερά Σύνοδος ανέθεσε στον Παντελεήμονα Χίου να μελετήσει το μυθιστόρημα ''Ο Καπετάν Μιχάλης'' και να υποβάλει σχετική εισήγηση.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.141</ref> Την κατέθεσε στις 23 Μαρτίου και στην οποία τόνιζε πως αρχικά έδινε την εντύπωση ενός πατριωτικού έργου, αλλά στη συνέχεια αποδεικνυόταν ένα ασεβές έργο προς το Θεό και τον κλήρο. Η Ιερά Σύνοδος έκρινε πως έπρεπε να αποστείλει το σχετικό δημοσίευμα της Εστίας και την εισήγηση του Παντελεήμονος Χίου στις αρμόδιες αρχές με σκοπό να χαρακτηριστεί ως ''αντιθρησκευτικόν'' και ''αντεθνικόν'' και να απαγορευθεί η κυκλοφορία του.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.143-145</ref>
Στις 25 Μαΐου 1954 με έγγραφό της Ιεράς Συνόδου προς τη [[Θεολογική Σχολή Αθηνών]] ζητείται από τους καθηγητές της Σχολής να πάρουν θέση επί του θέματος. Στις 11 Ιουνίου 1954 συνεδρίασε η Σχολή και απέστειλε έγγραφό στις 16 Ιουνίου. <ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.154, 155</ref>Εισηγήσεις υπέβαλαν οι [[Παναγιώτης Τρεμπέλας]] και από κοινού οι [[Παναγιώτης Μπρατσιώτης]] και [[Νικόλαος Λούβαρης]].<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.155, 158</ref> Ο Τρεμπέλας αφού υπογράμμιζε το λογοτεχνικό τάλαντο του συγγραφέα και την προσπάθειά του να εξάρει την ''Κρητικήν ψυχήν '' και τον έρωτα που έχει προς την ελευθερία, δεν παρέλειπε να υπογραμμίσει πως οι ερωτικές σκηνές που περιέχει υποδαυλίζουν με τις ερεθιστικές εικόνες τους την νεότητα που ρέπει προς ''ατάκτους ορμάς'' ενώ, βεβηλώνει και διακωμωδεί τα ιερά. Τέλος αναφέρεται στην αντιφατική, παρουσίαση από τον Καζαντζάκη, σύμφωνα με τον Τρεμπέλα, του ρόλου του μητροπολίτη προς το ποίμνιό του στο έργο ''Καπετάν Μιχάλης''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.155-158</ref>
Οι Μπρατσιώτης και Λούβαρης ασχολήθηκαν με τον ''Τελευταίο Πειρασμό'' τον οποίο θεώρησαν ως εμπνεόμενο από τις Φροϋδικές θεωρίες και εκείνες του ιστορικού υλισμού. Η θεανδρική μορφή του Κυρίου ''κακοποείται κατά τρόπον βλάσφημον και ευλόγως καταδικάστηκε από το Βατικανό''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.161-162</ref>
Στις 19 Ιουνίου 1954 ο Κασσανδρείας Καλλίνικος κατέθεσε εισήγηση στην Ιερά Σύνοδο ασχολούμενος με τον ''Τελευταίο Πειρασμό,'' ο οποίος είχε εκδοθεί στα γερμανικά, και ο Κασσανδρείας, γνώστης της γερμανικής, το μελέτησε. Θεωρούσε πως ο Καζαντζάκης προσεγγίζει τη ζωή και τα πάθη του Χριστού κατά τρόπο δοκητικό πέρα από κάθε ιστορική και δογματική βάση, υποβαθμίζοντας τον θεανθρωπικό χαρακτήρα του<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.163-165</ref>. Στις 24 Ιουνίου 1954 ο Λούβαρης δημοσίευσε άρθρο στην εφημερίδα ''Εθνικός Κήρυξ'' στο οποίο σχολίαζε τον ''Τελευταίο Πειρασμό'': ήταν ο Καζαντζάκης ανίδεος θρησκευτικά. Η τέχνη για τον Kαζαντζάκη, κατά τον Λούβαρη, ήταν μέσο μηδενιστικών προταγμάτων. Ο Κασσανδρείας Καλλίνικος στο μεταξύ υπέβαλε νέα εισήγηση ασχολούμενος με το ''Ο Χριστός ξανασταυρώνεται'' θεωρώντας το καθαρώς λογοτεχνικό έργο και όχι δογματικοθρησκευτικό. Τον χαρακτήριζε ως χριστιανό κοινονιστή.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.166-167</ref>
Ο ίδιος ο Καζαντζάκης, απαντώντας στις απειλές της εκκλησίας για τον [[Αφορισμός|αφορισμό]] του, έγραψε σε επιστολή του:
''«Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να 'ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να 'στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ.»''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.193</ref>
Τελικά η Εκκλησία της Ελλάδος δεν τόλμησε να προχωρήσει στον αφορισμό του Νίκου Καζαντζάκη, καθώς ήταν αντίθετος σε κάτι τέτοιο ο οικουμενικός πατριάρχης [[Πατριάρχης Αθηναγόρας|Αθηναγόρας]].<ref>{{Cite web |title= Η αλήθεια για το ΜΗ αφορισμό του Καζαντζάκη και το επίσημο έγγραφο |url= http://www.ekriti.gr/%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B5%CF%81%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CE%B7-%CE%B1%CE%BB%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B7-%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B6%CE%AC%CE%BA%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%BF-%CE%AD%CE%B3%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%BF |publisher= ekriti |date= 18.02.2014 |accessdate= 28 Νοεμβρίου 2015}}</ref> Όπως επισημαίνει η λέκτορας της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης Αντωνία Κυριατζή, «Οι αναφορές των εφημερίδων σε ''...αφορισμόν των βιβλίων...'' επηρέαζαν την κοινή γνώμη και δημιουργούσαν στο αναγνωστικό κοινό εντυπώσεις περί αφορισμού του συγγραφέα[...]».<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.185</ref> Επίτιμιο αφορισμού στον συγγραφέα μπορούσε να επιβληθεί από τον οικείο σε αυτόν επίσκοπο και με την προϋπόθεση της ομολογίας και αποδοχής αμαρτημάτων. Ο Καζαντζάκης γεννημένος στην Κρήτη και κάτοικος του εξωτερικού, υπαγόταν υπό την πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν είχε την πνευματική δικαιοδοσία να αποφασίσει οτιδήποτε σχετικά με το πρόσωπο του Νίκου Καζαντζάκη. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν αρμόδιο να λάβει σχετικές αποφάσεις.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.192, 220</ref> Στις 22 Ιουνίου 1954 συνεδρίασε η Ιερά Σύνοδος και ασχολήθηκε με τον ''Καπετάν Μιχάλη'' και τον ''Τελευταίο Πειρασμό''. Στις 25 Ιουνίου ξανασυνεδρίασαν: εκεί ο Φλωρίνης Βασίλειος εισηγήθηκε τον αφορισμό του συγγραφέα εάν κυκλοφορούσαν και άλλα ''αντιχριστιανικού'' περιεχομένου βιβλία του. Ο Φωκίδος Αθανάσιος ήταν αντίθετος στον αφορισμό του επειδή θα συντελούσε στη διαφήμισή του, ο Δρυινουπόλεως Δημήτριος επίσης ήταν αντίθετος στον αφορισμό αλλά έπρεπε το ποίμνιο να πληροφορηθεί για το βέβηλο βιβλίο του Καζαντζάκη. Οι προτάσεις των μελών της συνόδου κυμάνθηκαν ανάμεσα στο να καλέσουν τον συγγραφέα σε ειλικρινή μετάνοια, να καταδικάσουν τα βιβλία και τις ιδέες του, να στραφούν στην κυβέρνηση ζητώντας την απαγόρευση των βιβλίων του και να αποκυρύξουν με συνοδικό ανακοινωθέν τις ιδέες του.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.194-199</ref>
Επίσης, ο ''Τελευταίος Πειρασμός'' προστέθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1954 στον Κατάλογο των Απαγορευμένων Βιβλίων της [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία|Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας]], το καταργηθέν πλέον ''[[Index Librorum Prohibitorum]]''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.140</ref> Ο Καζαντζάκης απέστειλε τότε σχετικό τηλεγράφημα στην Επιτροπή του ''Index'' με τη φράση του χριστιανού απολογητή [[Τερτυλλιανός|Τερτυλλιανού]] ''«Ad tuum, Domine, tribunal appello»'', δηλαδή ''«Στο Δικαστήριό σου, Κύριε, κάνω έφεση»''.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.140-141</ref>
==Ο θάνατος του συγγραφέα και η κήδευσή του==
Ο «Ζορμπάς» του Καζαντζάκη, εκδόθηκε στο Παρίσι το 1947 και με την επανέκδοση του, το 1954, βραβεύτηκε ως το καλύτερο ξένο βιβλίο της χρονιάς. Το 1955, ο συγγραφέας μαζί με τον Κακριδή αυτοχρηματοδότησαν την έκδοση της μετάφρασης της ''Ιλιάδας'', ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε τελικά στην Ελλάδα ο ''Τελευταίος Πειρασμός''. Τον επόμενο χρόνο, τιμήθηκε με το [[Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία|Κρατικό Βραβείο Θεάτρου]] στην Αθήνα για τους τρεις τόμους ''Θέατρο Α΄, Β΄, Γ΄'' και με το [[Παγκόσμιο Βραβείο Ειρήνης]] στη [[Βιέννη]], ένα βραβείο το οποίο προερχόταν από το σύνολο των τότε Σοσιαλιστικών χωρών. Καθώς μια από αυτές ήταν η [[Κίνα]] επιχείρησε δεύτερο ταξίδι εκεί τον Ιούνιο του 1957, προσκεκλημένος της κινεζικής κυβέρνησης. Επέστρεψε με κλονισμένη την υγεία του προσβληθείς από [[λευχαιμία]]. Νοσηλεύτηκε στην [[Κοπεγχάγη]] της [[Δανία]]ς και το [[Φράιμπουρκ]] (Freiburg im Breisgau) της [[Γερμανία]]ς, όπου τελικά κατέληξε στις 26 Οκτωβρίου 1957 σε ηλικία 74 ετών. Εντούτοις, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, η [[λευχαιμία]] εμφανίστηκε στον Καζαντζάκη κατά το χειμώνα του 1938, 19 χρόνια πριν απ' το τέλος του, το οποίο αποδίδεται σε βαριάς μορφής ασιατική [[γρίπη]].{{#tag:ref|Ο Καζαντζάκης, ταξιδεύοντας για την [[Κίνα]], έπρεπε να [[Εμβόλιο|εμβολιαστεί]] για [[ευλογιά]] και [[χολέρα]]. Το [[εμβόλιο]], όμως, κακοφόρμισε και του γύρισε σε [[γάγγραινα]] και με έξοδα της κυβέρνησης της Κίνας μεταφέρθηκε πρώτα στην [[Κοπεγχάγη]] και στη συνέχεια στο [[Φράιμπουρκ]] της [[Γερμανία|Γερμανίας]]. Η δυνατή του κράση βοήθησε στη θεραπεία της γάγγραινας. Προσβλήθηκε, όμως, από [[ασιατική γρίπη]], βαριάς μορφής, που τον οδήγησε τελικά στο θάνατο.<ref name=":0"/><ref>{{Cite book |last= Καζαντζάκη |first= Ελένη Ν. |title= Νίκος Καζαντζάκης, ο ασυμβίβαστος: Βιογραφία βασισμένη σε ανέκδοτα γράμματα και κείμενά του |url= http://www.biblionet.gr/book/31750/Καζαντζάκη,_Ελένη_Ν.,_1903-2004/Νίκος_Καζαντζάκης,_ο_ασυμβίβαστος |others= επιμέλεια: Πάτροκλος Σταύρου |publisher= Εκδόσεις Καζαντζάκη |location= Αθήνα |date= 1998 |isbn= 960-7948-00-3}}</ref>|group="σ"}}
[[Αρχείο:Kazantzakisgrave.jpg|right|thumb|200px|Φωτογραφία από τον τάφο του Καζαντζάκη.]]
<br />
Η σορός του μεταφέρθηκε στο [[Αεροπορική Βάση Ελευσίνας|στρατιωτικό αεροδρόμιο]] της [[Ελευσίνα]]ς. Στο Φράιμπουρκ μετέβη η δικηγόρος Αγνή Ρουσοπούλου.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.212</ref> Η Ελένη Καζαντζάκη ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να τεθεί η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα, επιθυμία την οποία ο [[Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών|αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος]] [[Αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος Β΄|Θεόκλητος Β΄]] απέρριψε με τη δικαιολογία του ότι υπήρχαν σχετικοί φόβοι πρόκλησης επεισοδίων εκ μέρους παραεκκλησιαστικών οργανώσεων. Μάλιστα εστάλησαν σχετικά τηλεγραφήματα προς τον Αρχιεπίσκοπο.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.213</ref> Έτσι, η σορός του συγγραφέα μεταφέρθηκε στο [[Ηράκλειο Κρήτης|Ηράκλειο]]. Συνοδευόταν από την σύζυγό του, τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον [[Ιωάννης Κακριδής|Κακριδή]]. Το αεροσκάφος για τη μεταφορά διέθεσε ο Αριστοτέλης Ωνάσης.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.214-215</ref> Έπειτα από μεγάλη λειτουργία στον [[Καθεδρικός Ναός Αγίου Μηνά|Ναό του Αγίου Μηνά]], η οποία εψάλη στις 11 το πρωί παρουσία του [[Αρχιεπισκοπή Κρήτης|Αρχιεπισκόπου Κρήτης]] [[Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Ευγένιος|Ευγενίου]] και 17 ακόμη ιερέων, έγινε η ταφή του Νίκου Καζαντζάκη, στην οποία όμως εκείνοι δεν συμμετείχαν κατόπιν απαγόρευσης του Αρχιεπισκόπου. Η ταφή έγινε στην Τάπια Μαρτινέγκο<ref>{{Cite web|url=http://web.archive.org/web/20040812163232/http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/xandakas/promahonas%20Martinego.htm|title=Προμαχώνας Μαρτινέγκο|last=|first=|date=|website=|publisher=Σεμινάριο: Σχεδιασμός και ανάπτυξη ιστοσελίδων, Θέμα: Μνημεία του Χάνδακα στην περίοδο της Βενετοκρατίας. Τότε και σήμερα. [[Πανεπιστήμιο Κρήτης]]|accessdate=28 Νοεμβρίου 2015}}</ref>, πάνω στα βενετσιάνικα τείχη του Ηρακλείου, διότι η ταφή του σε νεκροταφείο απαγορεύτηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Τη σορό συνόδευσαν ο τότε υπουργός Παιδείας [[Αχιλλέας Κ. Γεροκωστόπουλος]] και ο στρατιωτικός ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης, ο οποίος αργότερα τιμωρήθηκε με ποινή φυλάκισης είκοσι ημερών,επειδή απουσίαζε από την υπηρεσία του χωρίς άδεια.<ref>Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., 2016,σελ.215-217</ref>
[[File:Kazantzakis Grab.jpg|left|thumb]]
Στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη χαράχτηκε, όπως το θέλησε ο ίδιος, η επιγραφή: <br />
''Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος.''
== Εργογραφία==
{{Rquote|right|''Έβαλε τον εαυτό του κάτω εξήντα χρόνια μοναξιάς, τον έστιψε κι έβγαλε την καλύτερη σταγόνα που έχουμε. Κι αν ακόμη αρνηθείς όλο του το έργο, μένει ο ίδιος ο άνθρωπος.''|Ο [[Αλέξης Μινωτής]] για τον Νίκο Καζαντζάκη<ref>{{Cite web |last= Καζαντζάκης |first= Νίκος |title= Πέντε ανέκδοτες επιστολές προς τον Αλέξη Μινωτή |url= http://www.ekebi.gr/magazines/showimage.asp?file=34084&code=3606&zoom=800 |publisher= εισαγωγή: [[Αλέξης Μινωτής]]. η λέξη, τχ. 42, φλεβάρης '85, σελ. 114-118 |accessdate= 12 Σεπτεμβρίου 2015}}</ref>}}
{{απόσπασμα|Δεν υπάρχει άλλος Νεοέλληνας συγγραφέας που να έχει τόσο πολύ υβρισθεί, προπηλακισθεί, διαβληθεί, συκοφαντηθεί, για διάφορα ζητήματα, όπως ο Νίκος Καζαντζάκης. Ουδένα αυτός ο άνθρωπος έβλαψε. Και, όμως, κατά περιόδους όλοι απάνω του επέπεσαν. Γύρω από τον Καζαντζάκη πλέκτηκε μια τερατώδης μυθολογία, για ό,τι έκανε και για ό,τι δεν έκανε, για ό,τι έπρεπε να κάνει και δεν το έκανε και ούτω καθ' εξής. Σαν να τον είχαν βάλει κάτω από μικροσκόπιο. Και έβλεπαν ό,τι ήθελαν να βλέπουν και έλεγαν ό,τι ήθελαν να πουν<ref name="Όφις και Κρίνο"/>.}}
{{απόσπασμα|Για την ακέραιη παρουσία του καταπολεμήθηκε και από την Πολιτεία και από την Εκκλησία<ref name="Εκδόσεις"/>.}}
<br />
Ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε πολυγραφότατος{{#tag:ref|Χαρακτηριστική και αξιομνημόνευτη, για τη συγγραφική ταχύτητα του Καζαντζάκη, παραμένει η ολοκλήρωση της α΄ γραφής της έμμετρης μετάφρασης της [[Θεία Κωμωδία|Θείας Κωμωδίας]] του [[Δάντης|Δάντη]], το καλοκαίρι του [[1932]], μέσα σε μόλις 45 ημέρες<ref name="Εκδόσεις"/>.|group="σ"}}. Ασχολήθηκε σχεδόν με κάθε είδος λόγου: Ποίηση (δραματική, επική, λυρική), δοκίμιο, μυθιστόρημα (στα Ελληνικά και στα Γαλλικά), ταξιδιωτικές εντυπώσεις, αλληλογραφία, παιδικό μυθιστόρημα, μετάφραση (από τα Αρχαία Ελληνικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Αγγλικά, Γερμανικά και Ισπανικά), κινηματογραφικά σενάρια, ιστορία, σχολικά βιβλία, παιδικά βιβλία (διασκευή και μετάφραση), λεξικά (γλωσσικά και εγκυκλοπαιδικά), δημοσιογραφία, κριτική, αρθρογραφία.
Το κύριο σώμα του έργου του αποτελείται από την ''[[Ασκητική]]'', η οποία είναι ο σπόρος απ' όπου βλάστησε όλο του το έργο, την ''[[Οδύσεια]]'', δίπλα στην οποία όλα τα υπόλοιπα χαρακτηρίζονται ως «πάρεργα», τους «21 σωματοφύλακες της Οδύσειας», τις ''[[Τερτσίνες (ποιητική συλλογή)|Τερτσίνες]]'', τις 14 τραγωδίες που περιέχονται στους τρεις τόμους ''Θέατρο Α΄, Β΄, Γ΄'', τα δύο μυθιστορήματα που έγραψε στα Γαλλικά και τα 7 μυθιστορήματα της όψιμης ηλικίας του, τις εντυπώσεις από τα ταξίδια του σε Ιταλία, Αίγυπτο, Σινά, Ρωσία, Ισπανία, Ιαπωνία, Κίνα, Αγγλία, Ιερουσαλήμ, Κύπρο και Πελοπόννησο, τις μεταφράσεις του Δάντη και του Ομήρου και τέλος τις επιστολές του προς τη Γαλάτεια Αλεξίου και τον Παντελή Πρεβελάκη.<ref name=":0" />
=== Οδύσ(σ)εια ===
Τέλη 1924 ξεκίνησε να γράφει το [[έπος]] της ζωής του, την ''Οδύσεια''{{#tag:ref|Η ''Οδύσεια'' [γράφεται με ένα σίγμα] του Νίκου Καζαντζάκη είναι ένα εντελώς πρωτότυπο έργο, διαφορετικό και ανεξάρτητο από τη μετάφραση της [[Οδύσσεια|Οδύσσειας]] του [[Όμηρος|Ομήρου]]<ref>{{Cite book |last= Καζαντζάκης |first= Νίκος |title= Οφις και Κρίνο |url= |others= επιμέλεια Νίκος Μαθιουδάκης |publisher= Έθνος |location= Αθήνα |date= 2014 |isbn= }}</ref>.|group="σ"}}. 33.333 17σύλλαβοι στίχοι χωρισμένοι σε 24 [[ραψωδία|ραψωδίες]]. Και περίπου 7.500 αθησαύριστες λέξεις, οι οποίες δεν υπάρχουν σε κανένα λεξικό της [[Ελληνική γλώσσα|Ελληνικής]].<ref>{{Cite web |last= Μαθιουδάκης |first= Νικόλαος |title= Ποιητικοί Νεολογισμοί στην 'ΟΔΥΣΕΙΑ' του Νίκου Καζαντζάκη: Χιλιάδες Αθησαύριστες Λέξεις Αναζητούν την Ταυτότητά τους |url= http://www.icgl.gr/files/greek/87-mathioudakis-905-918.pdf |publisher= Πρακτικά του 10ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας. [[Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης]] |location= Κομοτηνή |date= 2012 |isbn= 978-960-99486-7-8 |accessdate= 28 Νοεμβρίου 2015}}</ref>
Αρχές του 1925 έγραψε τις ραψωδίες Α έως και Ζ. Και το 1927 ολοκλήρωσε την α' γραφή (ραψωδίες Η έως και Ω). Ακολούθησαν άλλες έξι γραφές: η β' γραφή το 1929-1930, η γ' το 1931, η δ' το 1933, η ε' το 1935, η στ' το 1937 και η τελική ζ' το 1938. Συνολικές ώρες εργασίας περίπου 15.000.<ref name=":0" /> Η πρώτη έκδοση της ''Οδύσσειας'' πραγματοποιήθηκε το 1938 και αφιερώθηκε στην Αμερικανίδα Τζο Μακλέοντ ''(Joe MacLeod)'', χορηγό της έκδοσης<ref name="Μουσείο">{{Cite web|url=http://www.kazantzaki.gr/|title=Νίκος Καζαντζάκης|last=|first=|date=www.kazantzaki.gr/|website=|publisher=Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη|accessdate=28 Νοεμβρίου 2015}}</ref>.
Η εκτύπωση της δεύτερης έκδοσης άρχισε τον Οκτώβριο του 1955, με φιλολογική και τυπογραφική επιμέλεια του Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη, και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβρη του 1957, μετά τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη. ''Οδύσσεια'', με δύο σίγμα, αυτή τη φορά ο τίτλος και δίχως την αφιέρωση της πρώτης έκδοσης.
Ιδιόγραφη περίληψη της ''Οδύσειας'' από τον δημιουργό της στάλθηκε στον Παντελή Πρεβελάκη, τέλη Δεκέμβρη 1938.<ref name="Μουσείο"/><ref name=":0" />
=== Μυθιστορήματα ===
[[File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|right|thumb|Πωλ Γκωγκέν]]
<ref>Οι χρονολογίες στην πρώτη στήλη αριστερά αφορούν στο έτος γραφής του έργου</ref>
* 1906: [[Όφις και Κρίνο|'''«Όφις και Κρίνο»''']] (με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή) - ISBN 960-7948-01-7
* 1908: '''«Σπασμένες Ψυχές»''' (με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης), α' δημοσίευση σε συνέχειες στο περιοδικό «[[Νουμάς (περιοδικό)|Ο Νουμάς]]», 1909-1910
* 1929: '''«Τόντα-Ράμπα»''', α' έκδοση, Παρίσι, 1934. Α' έκδοση στην Ελλάδα, 1956 σε μετάφραση του [[Γιάννης Μαγκλής|Γιάννη Μαγκλή]], εκδ. Δίφρος - ISBN 960-7948-04-1
* 1936:'''«Ο Βραχόκηπος»''', μετάφραση [[Παντελής Πρεβελάκης]], Εστία, 1960<ref group="σ">''[[Ο Βραχόκηπος]]'' είναι μετάφραση του [[Παντελής Πρεβελάκης|Παντελή Πρεβελάκη]] από το γαλλικό πρωτότυπο, που γράφτηκε από τον Καζαντζάκη το 1936 με τίτλο ''Le Jardin des Rochers''.</ref>
* 1946: «[[Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά|'''Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά''']]» - ISBN 978-960-7948-46-5
* 1948: '''«[[Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (μυθιστόρημα)|Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται]]»''', α' έκδοση Δίφρος, 1954<ref group="σ">''[[Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (μυθιστόρημα)|Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται]]'' εκδόθηκε μεταφρασμένος πρώτα στη [[Νορβηγία]], τον Ιανουάριο του 1951 και τον Φεβρουάριο στη [[Γερμανία]].</ref> ISBN 978-960-7948-22-9
*1950: «[[Ο Καπετάν Μιχάλης|'''Ο Καπετάν Μιχάλης''']]», α' έκδοση Μαυρίδης, 1953 ISBN 978-960-7948-20-5
* 1951: '''«[[Ο Τελευταίος Πειρασμός]]»''', α' έκδοση Δίφρος, 1955<ref group="σ">''[[Ο Τελευταίος Πειρασμός]]'' εκδόθηκε πρώτα στη [[Σουηδία]] και τη [[Νορβηγία]] το 1952.</ref> ISBN 978-960-7948-23-6
* 1953: '''«Ο Φτωχούλης του Θεού»''', α' δημοσίευση σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ελευθερία» το 1954, - ISBN 978-960-7948-14-4
* 1955: '''«Οι Αδερφοφάδες»''', α' έκδοση 1965 - ISBN 978-960-7948-28-1
* 1957: '''«Αναφορά στον [[Δομήνικος Θεοτοκόπουλος|Γκρέκο]]»''', α' έκδοση 1961 ''(αυτοβιογραφική μυθιστορία)'' ISBN 978-960-7948-50-2
=== Θεατρικά Έργα (τραγωδίες)===
* 1906: '''«[[Ξημερώνει]]»''' (δράμα 3 πράξεων) α' έκδοση σε βιβλίο το 2013 - ISBN 978-960-7948-45-8
*1907:'''«Φασγά»''', α' δημοσίευση 1907
*1907:'''«Έως πότε;»''', α' δημοσίευση το 1977
*1908-1909: '''«Ο πρωτομάστορας»''', α' δημοσίευση 1910 - ISBN 978-960-7948-43-4
*1909: '''«Κωμωδία»''' (μονόπρακτη τραγωδία), α' δημοσίευση το ίδιο έτος
*1915: '''«Οδυσσέας»''', α' δημοσίευση 1922, α' έκδοση 1928, τελευταία 1998
*1927: '''«Νικηφόρος Φωκάς»''', α' έκδοση το ίδιο έτος, τελευταία 1998
*1928: '''«Χριστός»''' α' έκδοση σε βιβλίο το ίδιο έτος
*1937:'''«Μέλισσα»''' α' δημοσίευση στο περιοδικό «Νέα Εστία» το 1939
*1939: '''«Ιουλιανός ο Παραβάτης»''', α' έκδοση 1945
*1943-1945: '''«Προμηθέας»''' (τριλογία που αποτελείται και αυτή όπως το πρωτότυπό της - η τραγωδία «Προμηθέας» του [[Αισχύλος|Αισχύλου]] - από τον «Προμηθέα Πυρφόρο», «Προμηθέα Δεσμώτη» και «Προμηθέα Λυόμενο», α' έκδοση σε βιβλίο το 1955
*1944: '''«Καποδίστριας»''', α' έκδοση 1946 , τελευταία 1998
*1948: '''«Σόδομα και Γόμορρα»''', α' δημοσίευση στο περιοδικό «Νέα Εστία» το 1949, τελευταία έκδοση σε βιβλίο 1998
*1949: '''«Κούρος»''' ή «Θησέας», α' δημοσίευση περιοδικό «Νέα Εστία», τελευταία έκδοση 1998
* 1951: '''«Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος»''', πρώτη γραφή το 1944, η τελική το 1951. Α' δημοσίευση περιοδικό «Νέα Εστία» 1953
*1954: '''«Χριστόφορος Κολόμβος»''', η πρώτη γραφή έγινε το 1949, α' έκδοση σε βιβλίο 1956, τελευταία 1998
* 1956: '''«Βούδας»'''. Το έργο πρωτογράφτηκε το 1922, η τελική (σημερινή) μορφή του δόθηκε από τον Καζαντζάκη το 1956. Α' έκδοση σε βιβλίο το 1956, τελευταία 1998
<ref>Πηγή των πληροφοριών: http://www.kazantzaki.gr/index.php?level=5&lang=el</ref>
=== Ποιήματα ===
*1925 - 1938: '''«Οδύσσεια»''' - α' έκδοση 1938 - ISBN 978-960-7948-38-0
*1932 - 1937: '''«Τερτσίνες»''', α' έκδοση 1960 - ISBN 978-960-794-819-9
=== Ταξιδιωτικά ===
<ref>Οι χρονολογίες της αριστερής στήλης αναφέρονται στα έτη που έκανε τα ταξίδια του. Όπου δεν αναγράφεται ISBN, δεν υπάρχει</ref>
*1914: '''«Σκίτσα από το Άγιον Όρος»''', α' δημοσίευση 1915 στα γαλλικά σε γαλλική εφημερίδα των Αθηνών, α' έκδοση 2001 <ref>http://www.mnkshop.gr/product_info.php?cPath=24_34&products_id=64</ref>
* 1926, 1927: '''«Ταξιδεύοντας: Ισπανία - Ιταλία - Αίγυπτος - Σινά»''', α' έκδοση 1927, τελευταία 2000
* 1926, 1932, 1933, 1936: '''«[[Ταξιδεύοντας#Ταξιδεύοντας: Ισπανία|''Ταξιδεύοντας: Ισπανία'']]»''', α' έκδοση 1937 - ISBN 978-960-7948-52-6
* 1935, 1958: '''«[[Ταξιδεύοντας#Ταξιδεύοντας: Ιαπωνία - Κίνα|''Ταξιδεύοντας: Ιαπωνία - Κίνα'']]»''', α' έκδοση 1938 - ISBN 978-960-7948-07-6
* 1939: '''«[[Ταξιδεύοντας#Ταξιδεύοντας: Αγγλία|''Ταξιδεύοντας: Αγγλία'']]»''', α' έκδοση 1941
* 1925, 1927, 1928, 1929: '''«[[Ταξιδεύοντας#Ταξιδεύοντας: Ρουσία|''Ταξιδεύοντας: Ρουσία'']]»''' α' έκδοση 1928 - ISBN 978-960-7948-33-5
* 1926, 1927, 1937: '''«[[Ταξιδεύοντας#Ταξιδεύοντας: Ιταλία - Αίγυπτος - Σινά - Ιερουσαλήμ - Κύπρος - Ο Μοριάς|''Ταξιδεύοντας: Ιταλία - Αίγυπτος - Σινά - Ιερουσαλήμ - Κύπρος - Ο Μοριάς'']]»''', α' έκδοση 1961, τελευταία 2004
=== Δοκίμια ===
*1906: '''«Η αρρώστια του αιώνος»''' (δοκίμιο που δημοσίευσε με το ψευδώνυμο ''Κάρμα Νιρβαμή'')
*1909: '''«Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας»''' (εναίσιμος επί υφηγεσία διατριβή) α' έκδοση 1909 - ISBN 960-7948-06-8
*1913: '''«Henri Bergson»''' (ομιλία του Καζαντζάκη για τον Γάλλο φιλόσοφο [[Ανρί Μπεργκσόν]]) α' δημοσίευση 1913
*1922: '''«Συμπόσιον»''' (φιλοσοφική πραγματεία σε μυθιστορηματικό πλαίσιο), α' έκδοση σε βιβλίο 1971 - ISBN 978-960-7948-25-0
*1930: '''«Ιστορία της ρώσικης λογοτεχνίας»''', α' έκδοση το ίδιο έτος, τελευταία 1999
*1944: '''«[[Ασκητική|Ασκητική, Salvatores Dei]]»''' (φιλοσοφική πραγματεία). Πρώτη γραφή το 1922, τελευταία 1944. Πρώτη δημοσίευση 1927, πρώτη έκδοση σε βιβλίο 1945 - ISBN 978-960-7948-48-9
=== Παιδικό Μυθιστόρημα ===
* '''«Μέγας Αλέξανδρος»''', α' έκδοση 1978 - ISBN 978-960-7948-15-1
* '''«Στα Παλάτια της Κνωσού»''', α' έκδοση 1981 - ISBN 978-960-7948-16-8
=== Επιστολογραφία ===
* 1920 - 1924<ref>Οι χρονολογίες αφορούν στα έτη που καλύπτουν τα βιβλία</ref>: '''«Επιστολές προς τη Γαλάτεια»''', α' έκδοση 1958 ISBN 960-314-013-9
* 1926 -1957: '''«[[Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη|Τετρακόσια Γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη]]''', α' έκδοση 1965, τελευταία 1984
*1917 - 1957:'''«Επιστολές του Νίκου Καζαντζάκη προς την οικογένεια Αγγελάκη»''', α' έκδοση 2013 - ISBN 978-960-99690-1-7
=== Μεταφράσεις - διασκευές ===
====Φιλοσοφία====
* 1912: [[Φρίντριχ Νίτσε]], '''«Η γέννησις της τραγωδίας»'''
* 1913: Φρίντριχ Νίτσε, '''«[[Τάδε έφη Ζαρατούστρας]]»'''
* 1914: [[Ανρί Μπεργκσόν]], '''«Το γέλοιο»'''
* 1915: [[Κάρολος Δαρβίνος|Κάρολος Δαρβίνος]], '''«[[Η καταγωγή των ειδών]]»''' - Η πρώτη μετάφραση του έργου στην Ελλάδα
====Λογοτεχνία====
[[File:Nikos kazantzakis Antibes.jpg|thumb|right|Το σπίτι του στην Αντίμπ]]
* 1934:[[Δάντης]], '''«[[Θεία Κωμωδία]]»''', - ISBN 978-960-7948-32-8
* 1955: [[Όμηρος]], '''«[[Ιλιάδα]]»''' (σε συνεργασία με τον [[Ιωάννης Κακριδής|Ι. Θ. Κακριδή]]) - ISBN 978-960-231-167-7
* 1961: [[Νικολό Μακιαβέλι]], '''«[[Ο Ηγεμόνας]]»''' - ISBN 960-7948-11-4
* 1965: Όμηρος, «[[Οδύσσεια|'''Οδύσσεια''']]» (σε συνεργασία με τον Ι. Θ. Κακριδή) - ISBN 978-960-231-166-0
====Θεατρικά έργα====
*1939: Γκέραρντ Χάουπτμαν '''«Πριν το ηλιοβασίλεμα»''', πρώτη παράσταση με τη δική του μετάφραση το 1939
====Παιδική λογοτεχνία====
*1931: [[Ιούλιος Βερν]] (Jules Verne), '''«[[Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες|Ο γύρος του κόσμου εις 80 μέρες]]»''' - ISBN 978-960-86842-5-6,
*1931: [[Τζόναθαν Σουίφτ]] (Jonathan Swift), '''«[[Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ]]»''' - ISBN 960-296-136-8
*1933: [[Κάρολος Ντίκενς]] (Charles Dickens), '''«[[Όλιβερ Τουίστ|Όλιβερ Τουΐστ. Ιστορία ενός ορφανού παιδιού]]»''' - ISBN 960-296-124-4
*1942: Ιούλιος Βερν (Jules Verne), '''«[[Μιχαήλ Στρογκόφ|Μιχαήλ Στρογκώφ]]»''' - ISBN 960-203-019-4
*[[Χάριετ Μπίτσερ Στόου]] (Harriet Beecher Stowe), '''«[[Η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά|Το καλύβι του μπαρμπα-Θωμά]]»''' - ISBN 978-960-296-145-2
<ref>Οι χρονολογίες αντιστοιχούν στο έτος έκδοσης του έργου. Πλήρης κατάλογος των μεταφράσεών του http://amis-kazantzaki.gr/%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1/</ref>
==Φιλμογραφία ==
====Ταινίες - διασκευές έργων του====
* 1957: '''«Εκείνος που έπρεπε να πεθάνει»''' ή ''«Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»'' γαλλικής παραγωγής, σκηνοθ. [[Ζυλ Ντασέν]] βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα <ref>http://tvxs.gr/news/sinema/%C2%ABo-xristos-ksanastayronetai%C2%BB-toy-zyl-ntasen</ref>
* 1964: '''«[[Αλέξης Ζορμπάς (ταινία)|Αλέξης Ζορμπάς]]»''', ελληνοβρετανικής παραγωγής σε σκηνοθεσία [[Μιχάλης Κακογιάννης|Μιχάλη Κακογιάννη]], βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα
* 1973: '''«Δίαυλος Υ»''', μικρού μήκους ταινία βασισμένη στην «[[Ασκητική]]», σε σκηνοθεσία Διονύση Μαλούχου
* 1988: '''«Ο τελευταίος πειρασμός»''' αμερικάνικης παραγωγής σε σκηνοθεσία [[Μάρτιν Σκορσέζε]] και πάλι από το ομώνυμο μυθιστόρημα.
* 2017: '''«[[Καζαντζάκης (ταινία)|Καζαντζάκης]]»''' ταινία του 2017 διεθνούς παραγωγής σε σκηνοθεσία [[Γιάννης Σμαραγδής|Γιάννη Σμαραγδή]].
====Ντοκιμαντέρ====
*1987: '''«Ιερά Μονή Σινά»''' σε σκηνοθεσία Γιώργου Ζερβουλάκου, βασισμένο στο ταξιδιωτικό βιβλίο του Καζαντζάκη
*2016: '''«33.333: Η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη»''', ντοκιμαντέρ ελληνικής παραγωγής σε σκηνοθεσία Μένιου Καραγιάννη - για το ομώνυμο βιβλίο και την περιπέτεια της γραφής του.
====Τηλεόραση====
*1975: '''«Christophe Colomb»''', γαλλική τηλεταινία σε σκηνοθεσία Pierre Cavasillas<ref>{{Citation|title=Christophe Colomb (TV Movie 1975)|url=http://www.imdb.com/title/tt0341307/fullcredits|accessdate=2018-01-02}}</ref>
*1975-1976: '''«[[Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται (τηλεοπτική σειρά)|Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται]]»''', σε σκηνοθεσία [[Βασίλης Γεωργιάδης|Βασίλη Γεωργιάδη]]
====Σενάρια====
Στο αρχείο του συγγραφέα έχουν βρεθεί σενάρια για τον κινηματογράφο, τα οποία όμως παραμένουν - μέχρι στιγμής - αδημοσίευτα: ''«γιατί έχουν πολλά προβλήματα και όχι μόνο υφολογικά. Είναι και τεχνικά τα προβλήματα. Κάποια από αυτά είναι κακογραμμένα. Έχει δημοσιευθεί ο «Δον Κιχώτης» και η «Έκλειψη ηλίου». Στόχος μας είναι κάποια στιγμή να δημιουργήσουμε μια ομάδα επιστημόνων, να τα μεταγράψουμε, γιατί όλα αυτά βρίσκονται και φυλάσσονται στο μουσείο Καζαντζάκη, να τα μεταγράψουμε, να τα τεκμηριώσουμε και να τα σχολιάσουμε προκειμένου να τα δώσουμε στο αναγνωστικό κοινό.»'', όπως διευκρινίζει ο Νίκος Μαθιουδάκης, επιστημονικός σύμβουλος των εκδόσεων Καζαντζάκη. <ref>http://www.lifo.gr/articles/book_articles/78317</ref> <br />
Ενδεικτικά, αναφέρονται οι εξής τίτλοι:<br />
* ''Το Κόκκινο Μαντίλι''
* ''Άγιος Παχώμιος και Σία''
* ''Μουχαμέτης''
* ''Μια Έκλειψη Ηλίου''
* ''Λένιν''
* ''Βούδας''
* ''Δον Κιχώτης''
* ''Δεκαήμερο''
* ''Αιώνια Ελλάδα'' (σχέδιο σεναρίου)
== Επιρροή στη Σύγχρονη Κουλτούρα ==
Το 2015 ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ αντλώντας έμπνευση από το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, ''[[Ασκητική]],'' παρουσίασε την έκθεση σύγχρονης τέχνης ''Η Υπέρβαση της Άβυσσος'' στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης [[Κρήτη|Κρήτης]]''.''<ref>{{Cite news|url=https://neon.org.gr/gr/exhibition/flyingovertheabyss-crete/|title=Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΒΥΣΣΟΣ - NEON|work=NEON|language=el-GR|accessdate=2018-07-25}}</ref> Η έκθεση έφερε το έργο του Καζαντζάκη σε διάλογο με δημιουργίες 34 ελλήνων και ξένων [[Καλλιτέχνης|καλλιτεχνών]] της σύγχρονης τέχνης, φωτίζοντας τη διαδρομή της ανθρώπινης ζωής, από το τραύμα της γέννησης, τον αγώνα για τη ζωή και τη δημιουργικότητα, έως το θάνατο.
Αργότερα, την ίδια χρονιά η έκθεση παρουσιάστηκε στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης [[Θεσσαλονίκη|Θεσσαλονίκης]]<ref>{{Cite news|url=https://neon.org.gr/gr/exhibition/h-upervash-ths-avyssos/|title=Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΒΥΣΣΟΣ - NEON|work=NEON|language=el-GR|accessdate=2018-07-25}}</ref> και το 2016, εμπλουτισμένη με περισσότερα έργα, παρουσιάστηκε στο Ωδείο Αθηνών στην [[Αθήνα]] <ref name=":1">{{Cite news|url=https://neon.org.gr/gr/exhibition/h-yperbash-ths-avyssos/|title=Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΑΒΥΣΣΟΣ - NEON|work=NEON|language=el-GR|accessdate=2018-07-25}}</ref>, στο νέο χώρο πολιτισμού που άνοιξε για το κοινό για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια μετά από αναμόρφωση που χρηματοδοτήθηκε από τον ΝΕΟΝ. <ref>{{Cite news|url=http://www.iefimerida.gr/news/287446/anakainizetai-odeio-athinon-istoriko-ktirio-sto-opoio-spoydasan-kallas-skalkotas-mikis|title=Ανακαινίζεται το Ωδείο Αθηνών: Το ιστορικό κτίριο στο οποίο σπούδασαν Κάλλας, Σκαλκώτας, Μίκης [εικόνες]|last=iefimerida.gr|work=iefimerida.gr|date=2016-09-09|language=el|accessdate=2018-07-25}}</ref>
Η έκθεση περιελάμβανε έργα των: [[Μαρίνα Αμπράμοβιτς|Marina Abramović]], [[Αλέξης Ακριθάκης|Αλέξη Ακριθάκη]], Matthew Barney, Hans Bellmer, Lynda Benglis, John Bock, [[Λουίζ Μπουρζουά|Louise Bourgeois]], Heidi Bucher, Σταύρου Γασπαράτου, Helen Chadwick, Paul Chan, Abraham Cruzvillegas, Gilbert & George, Robert Gober, Asta Gröting, Jim Hodges, Jenny Holzer, Κώστα Ιωαννίδη, [[Βλάσης Κανιάρης|Βλάσση Κανιάρη]], Mike Kelley, William Kentridge, Martin Kippenberger, Γιώργου Κουμεντάκη, Σοφίας Κοσμάογλου, Gabriel Kuri, Sherrie Levine, Στάθη Λογοθέτη, Ana Mendieta, Μάρως Μιχαλακάκου, Bruce Nauman, Αλίκης Παλάσκα, Ιωάννας Πανταζοπούλου, Doris Salcedo, Beverly Semmes, Kiki Smith, Paul Thek, Κώστα Τσόκλη, Adriana Varejão, Mark Wallinger, Gary Webb και Σάββα Χριστοδουλίδη. <ref name=":1" />
Το χειρόγραφο της ''Ασκητικής'' εκτίθετο στο πλαίσιο της έκθεσης.
== Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη ==
Ένα μουσείο για τον Καζαντζάκη βρίσκεται στη [[Μυρτιά Ηρακλείου]].<ref>{{Cite book|title=Ο Καζαντζάκης μέσα από τις Συλλογές του Μουσείου|first=|last=|publisher=ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ Α.Ε.|isbn=978-960-503-864-9|year=2018|location=|page=}}</ref> Σε αυτό έχει συγκεντρωθεί αρχειακό υλικό για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα. Η ίδρυση του μουσείου ήταν καρπός των προσπαθειών του σκηνογράφου και ενδυματολόγου Γιώργου Ανεμογιάννη, ο οποίος συνδεόταν συγγενικά με την οικογένεια Καζαντζάκη. Για αρκετά χρόνια, ο μόνος χώρος αφιερωμένος στον συγγραφέα ήταν η ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, όπου, σύμφωνα με επιθυμία του ίδιου του συγγραφέα που διατυπώθηκε στη διαθήκη του το 1956, έχει ανασυσταθεί το γραφείο του όπως ήταν στην Αντίμπ, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Σήμερα, το Μουσείο διαθέτει περισσότερα από 50.000 αντικείμενα, ταξινομημένα σε 10 συλλογές, ανάλογα με τη μορφή και το περιεχόμενό τους. Πρόκειται για το επιστολικό αρχείο, χειρόγραφα και δακτυλόγραφα του συγγραφέα, όπως και ένα αρχείο των πρώτων εκδόσεων των έργων του. Το Μουσείο διαθέτει αρχείο περισσότερων από 45.000 άρθρων από τη συστηματική αποδελτίωση του ημερήσιου και περιοδικού τύπου που έγινε από τον Γιώργο Ανεμογιάννη για την χρονική περίοδο από το 1905 μέχρι το 2005. Περιλαμβάνεται ακόμη φωτογραφικό αρχείο, αρχείο ήχου και κινούμενης εικόνας, θεατρικό αρχείο και έργα τέχνης. Τέλος φυλάσσονται και εκτίθενται προσωπικά αντικείμενα του Νίκου Καζαντζάκη.<ref>{{Cite web|url=https://www.kazantzaki.gr/gr|title=Μουσείο Καζαντζάκη|website=Μουσείο Καζαντζάκη|language=gr|accessdate=2018-12-10}}</ref>
Το Μουσείο εγκαινιάστηκε το 1983 από την τότε υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη. Το 2009, το διώροφο κτίριο που στεγάζει τη Μόνιμη Έκθεση ανακαινίστηκε ριζικά, με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρουσιάζοντας μια νέα πρόταση έκθεσης των συλλογών του Μουσείου. Η Έκθεση εμπλουτίστηκε με νεότερα «καζαντζακικά» αποκτήματα, έγινε ευκολότερα επισκέψιμη από ΑμεΑ, εκσυγχρονίστηκε και εξοπλίστηκε με τεχνολογικά μέσα, δημιουργώντας έτσι την εικόνα ενός σύγχρονου και δυναμικού μουσείου. Τα εγκαίνια της νέας Έκθεσης έγιναν το 2010. Στα επόμενα χρόνια το Μουσείο απέκτησε σε γειτονικό κτήριο Πολυχώρο όπου στεγάζονται το Πωλητήριο, το Kαφέ και η Παιδική Γωνιά.<ref>{{Cite web|url=https://www.kazantzaki.gr/gr|title=Μουσείο Καζαντζάκη|website=Μουσείο Καζαντζάκη|language=gr|accessdate=2018-12-10}}</ref>
==Σημειώσεις==
<references group="σ" />
== Παραπομπές ==
<references />
== Βιβλιογραφία ==
{{refbegin|30em}}
*Ανδρέα Νανάκη,Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου, Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Ο μύθος για τον αφορισμό και την κηδεία του [http://imakb.gr/Nikos_Kazantzakis_ar8ro.htm]
*Αντωνία Κυριατζή, Η εκκλησία στην Ελλάδα και το καζαντζακικό ζήτημα. Ιστορική αναψηλάφηση με βάση τις πηγές, εκδ. Ostracon Publishing p.c., Θεσσαλονίκη, 2016
* {{Cite book |last= [[Έλλη Αλεξίου|Αλεξίου]] |first= Έλλη |title= Για να γίνει μεγάλος: Βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη |url= http://www.biblionet.gr/book/88429/Αλεξίου,_Έλλη,_1894-1988/Για_να_γίνει_μεγάλος |publisher= Εκδόσεις Καστανιώτη |location= Αθήνα |date= 2004 |isbn= 978-960-03-3841-6}}
* {{Cite book |editor-last= Ζεβελάκης |editor-first= Γιώργος |title= Νίκος Καζαντζάκης: Ο άνθρωπος, ο δημιουργός, ο ιδεολόγος: Άγνωστες μαρτυρίες και ντοκουμέντα |url= http://www.biblionet.gr/book/125293/Συλλογικό_έργο/Νίκος_Καζαντζάκης |publisher= Ελευθεροτυπία |location= Αθήνα |date= 2007 |isbn= }}
* {{Cite book |last= |first= |title= Ημερολόγιο 2007: Νίκος Καζαντζάκης 1883-1957: Στα χνάρια του ανθρώπου και του δημιουργού |url= http://www.biblionet.gr/book/114906/Ημερολόγιο_2007:_Νίκος_Καζαντζάκης_1883-1957 |publisher= Εκδόσεις Καζαντζάκη |location= Αθήνα |date= 2006 |isbn= 978-960-7948-12-0}}
* {{Cite book |last= |first= |title= Θεώρηση του Νίκου Καζαντζάκη: Είκοσι χρόνια από το θάνατό του |url= http://www.biblionet.gr/book/152026/Συλλογικό_έργο/Θεώρηση_του_Νίκου_Καζαντζάκη |publisher= Ευθύνη |location= Αθήνα |date= 1993 |isbn= 978-960-7033-23-9}}
* {{Cite book |last= Καζαντζάκη |first= Ελένη Ν. |title= Νίκος Καζαντζάκης, ο ασυμβίβαστος: Βιογραφία βασισμένη σε ανέκδοτα γράμματα και κείμενά του |url= http://www.biblionet.gr/book/31750/Καζαντζάκη,_Ελένη_Ν.,_1903-2004/Νίκος_Καζαντζάκης,_ο_ασυμβίβαστος |others= επιμέλεια: Πάτροκλος Σταύρου |publisher= Εκδόσεις Καζαντζάκη |location= Αθήνα |date= 1998 |isbn= 960-7948-00-3}}
* {{Cite book |last1= Καζαντζάκης |first1= Νίκος |last2= [[Παντελής Πρεβελάκης|Πρεβελάκης]] |first2= Παντελής |title= Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη |url= http://www.biblionet.gr/book/31744/Καζαντζάκης,_Νίκος,_1883-1957/Τετρακόσια_γράμματα_του_Καζαντζάκη_στον_Πρεβελάκη |publisher= Εκδόσεις Καζαντζάκη |location= Αθήνα |date= 1984 |isbn= }}
* {{Cite book |last= [[Γιώργος Κατσίμπαλης|Κατσίμπαλης]] |first= Γ. Κ. |title= Βιβλιογραφία Ν. Καζαντζάκη Α' 1906-1948 |url= http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/2/9/b/metadata-200-0000029.tkl |publisher= [χ.ε.] |location= Αθήνα |date= 1958 |isbn= }}
* {{Cite book |author= Μπην Πήτερ (Bien Peter) |title= Καζαντζάκης: Η πολιτική του πνεύματος, Α' |url= http://www.biblionet.gr/book/64668/Bien,_Peter/Καζαντζάκης:_Η_πολιτική_του_πνεύματος,_Α' |others= απόδοση στα ελληνικά: Ασπασία Δ. Λαμπρινίδου |publisher= Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης |location= Ηράκλειο Κρήτης |date= 2001 |isbn= 978-960-524-134-6}}
* {{Cite book |author= Μπην Πήτερ (Bien Peter) |title= Καζαντζάκης: Η πολιτική του πνεύματος, Β' |url= http://www.biblionet.gr/book/124575/Bien,_Peter/Καζαντζάκης:_Η_πολιτική_του_πνεύματος,_Β' |others= απόδοση στα ελληνικά: Αθανάσιος Κ. Κατσικερός |publisher= Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης |location= Ηράκλειο Κρήτης |date= 2007 |isbn= 978-960-524-251-0}}
* {{Cite book |editor= Μπήτον Ρόντρικ (Beaton Roderick) |title= Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη: Επιλογή κριτικών κειμένων |url= http://www.biblionet.gr/book/172091/Συλλογικό_έργο/Εισαγωγή_στο_έργο_του_Καζαντζάκη |others= μετάφραση: Θανάσης Κατσικερός, επιμέλεια σειράς: [[Νάσος Βαγενάς]] |publisher= Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης |location= Ηράκλειο Κρήτης |date= 2011 |isbn= 978-960-524-333-3}}
* {{Cite book |last= [[Παντελής Πρεβελάκης|Πρεβελάκης]] |first= Παντελής |title= Ο ποιητής και το ποίημα της Οδύσσειας |url= |publisher= Εστία |location= Αθήνα |date= 1958 |isbn= }}
* {{Cite book |editor-last= Φιλιππίδης |editor-first= Σ. Ν. |title= Ο Καζαντζάκης στον 21ο αιώνα: Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Νίκος Καζαντζάκης 2007: Πενήντα χρόνια μετά» (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο & Ρέθυμνο, 18-21 Μαΐου 2007) |url= http://www.biblionet.gr/book/158347/Συλλογικό_έργο/Ο_Καζαντζάκης_στον_21ο_αιώνα |publisher= Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης |location= Ηράκλειο Κρήτης |date= 2010 |isbn= 978-960-524-315-9}}
* {{Cite book |last= Χατζοπούλου |first= Λίτσα |title= Ο Νίκος Καζαντζάκης μέσα από τις συλλογές του Μουσείου |url= http://www.biblionet.gr/book/164535/Χατζοπούλου,_Λίτσα/Ο_Νίκος_Καζαντζάκης_μέσα_από_τις_συλλογές_του_Μουσείου |publisher= Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη |location= Ηράκλειο Κρήτης |date= 2008 |isbn= 978-960-86842-1-8}}
{{refend}}
=== Αφιερώματα περιοδικών ===
{{refbegin|30em}}
* Διαβάζω, ''Αφιέρωμα στον Νίκο Καζαντζάκη'', τχ. 190, 1988, σ. 26-74, σ. 83-10.
* [[Νέα Εστία]], 62, [http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=90517&code=3601 τχ. 729] (15 Νοεμβρίου 1957).
* Νέα Εστία, 66, [http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=94730&code=7036 τχ. 779] (Χριστούγεννα 1959).
* Νέα Εστία, 72, [http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=100263&code=0255 τχ. 848] (1 Νοεμβρίου 1962).
* Νέα Εστία, 90, [http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=118145&code=8336 τχ. 1067] (Χριστούγεννα 1971).
* Νέα Εστία, 102, τχ. 1211 (Χριστούγεννα 1977).
* Δέκατα, 52, ''Φάκελος Νίκος Καζαντζάκη, άγνωστες πτυχές του έργου του'' (Χειμώνας 2017).
{{refend}}
=== Πρόσθετη βιβλιογραφία ===
{{refbegin|30em}}
* Βουλγαράκη-Πισίνα Εύη, ''Η «Χριστολογία» του Νίκου Καζαντζάκη'', Νέα Εστία, τμ. 157, τχ. 1776, Μάρτιος 2005, σ. 402-416 .
* Γλυτζουρής Αντώνης, ''Τα μερεμέτια του Πρωτομάστορα'', Αριάδνη, τχ. 14, 2008, σ. 167-180.
** Το ίδιο και στο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης (επιμέλεια: Σ. Ν. Φιλιππίδης), ''Ο Καζαντζάκης στον 21ο αιώνα'', Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου ''Νίκος Καζαντζάκης 2007: Πενήντα χρόνια μετά'' (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο & Ρέθυμνο, 18-21 Μαΐου 2007), Ηράκλειο Κρήτης, 2010, σ. 247-270.
* Γραμματάς Θεόδωρος, ''Η έννοια της ελευθερίας στο έργο του Ν. Καζαντζάκη'', εκδ. Δωδώνη, Αθ.-Γιάννινα, 1983.
* [http://ikee.lib.auth.gr/record/293064/?ln=el Καραγκιοζόπουλος Θωμάς, ''Φιλολογικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της «Ασκητικής» του Νίκου Καζαντζάκη'', Μεταπτυχιακή Εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Φιλοσοφική Σχολή, Θεσσαλονίκη 2017.]
* Καστρινάκη Αγγέλα, ''Ο Χριστός ξανασταυρώνεται στα χρόνια του Εμφυλίου'', Νέα Εστία, τμ. 151, τχ. 1743, Μάρτιος 2002, σ. 348-366.
* Καστρινάκη Αγγέλα, ''Ελληνομάρες-παλαβομάρες': Ζορμπάς: ένας διεθνιστής μέσα στην Κατοχή'', Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου ''Νίκος Καζαντζάκης, το έργο και η πρόσληψή του'', Ηράκλειο, 2006, σ. 151-162.
* Κουμάκης Γεώργιος, ''Νίκος Καζαντζάκης. Θεμελιώδη προβλήματα στη φιλοσοφία του'', εκδ. Εστία, Αθήνα, 1982 (β΄ έκδ. 1985, γ΄ έκδ. 1996).
* Λαμπρίδη, Έλλη, Επιστολές προς Ν. Καζαντζάκη, Δ. Καπετανάκη, Π. Πρεβελάκη, Γ. Σεφέρη, Α. Σικελιανό, (Επιμέλεια Κων. Γαρίτσης), Έμβρυο, Αθήνα 2016. ISBN 978-960-8002-93-7.
* Λαμπρίδη, Έλλη, Σημειώματα στην Οδύσσεια του Ν. Καζαντζάκη, (Επιμέλεια και Επίμετρο Κων. Γαρίτσης), Έμβρυο, Αθήνα 2017. ISBN 978-618-5252-02-1.
* Λεονταρίτου Κλεοπάτρα, ''Η νεορομαντική βιοθεωρία του Καζαντζάκη. Η ποίηση της ζωής'', εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1981.
* [[Γιώργης Μανουσάκης|Μανουσάκης Γιώργης]], "Το κωμικό στοιχείο στον ''Καπετάν Μιχάλη''", Καινούρια Εποχή, τχ. 9, Αθήνα, Άνοιξη 1978, σ. 106-117.
* Μανουσάκης Γιώργης, ''Ο Καζαντζάκης των χαμηλών τόνων'', Η λέξη, τχ. 139, Αθήνα, Μάιος-Ιούνιος 1997, σελ. 372-391.
** Το ἴδιο πιο εκτενές στο: Ελλωτία, τχ. 7, Χανιά, 1998, σ. 17-53.
** Αναδημοσίευση του τελευταίου στο: ''Ανθολογία από το έργο του Γιώργη Μανουσάκη'', Επιλογή-Παρουσίαση-Επιμέλεια Κώστας Μπουρναζάκης, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, Ηράκλειο Κρήτης, 2012, σ. 358-401.
* Μανουσάκης Γιώργης, ''Το κωμικό στοιχείο στο ἔργο του Νίκου Καζαντζάκη'', Παλίμψηστον, τχ. 24, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο Κρήτης, 2010, σ. 49-61.
* Μανουσάκης Γιώργης, ''Τα πρόσωπα του "Καπετάν Μιχάλη". Μια καζαντζακική ανθρωπολογική κλίμακα'', Θεώρηση του Νίκου Καζαντζάκη. Είκοσι χρόνια από το θάνατό του, Τετράδια «Ευθύνης», αρ. 3, Αθήνα, 1977, σ. 118-153.
* Μανουσάκης Γιώργης, ''Η μαντάμ Ορτάνς και τα τέσσερα λογοτεχνικά πορτραίτα της [Παντελής Πρεβελάκης, Νίκος Καζαντζάκης, Άρης Δικταίος, Γαλάτεια Καζαντζάκη]'', Παλίμψηστον, τχ. 11, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο Κρήτης, 1991, σ. 79-100.
** Το ίδιο και αυτοτελώς στο: Έρεισμα, Χανιά, 1996, σ. 46.
* Μανουσάκης Γιώργης, ''Το κρητικό πλαίσιο του "Αλέξη Ζορμπά"'', Κριτικά φύλλα, τχ. 3-4, Αθήνα, Μάιος-Αύγουστος 1971, σ. 289-296.
* Μαράς Στάθης, ''Νίκος Καζαντζάκης. Τέχνη και Μεταφυσική'', εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 1988.
* Μιχαηλίδης Κώστας, ''Οι μεταφυσικές αναζητήσεις του Νίκου Καζαντζάκη'', Διαβάζω, τχ. 190, 1988, σ. 83-88.
* Οικονομίδου-Kristitch E., ''Οι φιλοσοφικές επιδράσεις στην πνευματική περιπέτεια του Νίκου Καζαντζάκη'', Διαβάζω, τχ. 190, 1988, σ. 70-74.
* Παπαχατζάκη-Κατσαράκη Θεοδώρα, ''Το θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη: η τραγωδία Μέλισσα'', εκδ. Δωδώνη, Αθήνα, 1985.
* Πετράκου Κυριακή, ''Θεατρικές διασκευές μυθιστορημάτων του Καζαντζάκη'', Το μυθιστορηματικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη (πρακτικά επιστημονικής διημερίδας), επ. Αθηνά Βουγιούκα, έκδ. Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, Αθήνα, 2003, σ. 86-99.
** Το ίδιο και στο: Θεατρολογικά Miscellanea, εκδ. Δίαυλος, Αθήνα, 2004, σ. 175-200.
* Πετράκου Κυριακή, ''Ο Καζαντζάκης και το θέατρο'', εκδ. Μίλητος, Αθήνα, 2005.
* [[Σωτηρία Σταυρακοπούλου|Σταυρακοπούλου Σωτηρία]], ''Η παρουσία του καζαντζακικού Ζορμπά στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία'', Αντί, τχ. 911-912, 4 Ιαν. 2008, σ. 68-75.
* Σταύρου Μ., ''Ο υπαρξιακός Καζαντζάκης. Η μακρά πορεία προς τον «Καπετάν Μιχάλη»'', εκδ. Δρόμων, Αθήνα, 2001.
* Στεφανάκης Γ., ''Αναφορά στον Καζαντζάκη'', εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1997.
* Τσιρόπουλος Κώστας, ''Νέα ανάγνωση της Ασκητικής'', Θεώρηση του Νίκου Καζαντζάκη, Τετράδια «Ευθύνης», 3, 1983², σ. 162-179.
* Anton John P., ''Νεοπλατωνισμὸς καὶ ποιητικὲς ἱεραρχίες στὸ ἔργο τοῦ Καζαντζάκη'', Παρνασσός, τχ. 41, 1999, σ. 15-27.
* Bien Peter (μετάφραση [[Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ]]), ''Νίκος Καζαντζάκης'', εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1983.
* [[Κίμων Φράιερ|Friar Kimon]] (μετάφραση Θωμά Στραβέλη), ''Η πνευματική οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη'', εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1983.
* [[Κίμων Φράιερ|Friar Kimon]], ''Ἡ πνευματικὴ ἄσκηση τοῦ Νίκου Καζαντζάκη'', Νέα Εστία, τμ. 66, τχ. 779, 1959, σ. 69-85.
* Hatem Jad (μετάφραση Αλέξης Δήμου, επιμέλεια Μιλτιάδης Κρητικός), ''Νίκος Καζαντζάκης. Μάσκα και χάος'', εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1983.
* Manousakis George (translated by Marios Philippides), ''The characters in "Freedom or Death": A Kazantzakean anthropological scale'', The Charioteer, an Annual Review of Modern Greek Culture, no 22-23, 1980/1981, published by Parnassos, Greek Cultural Society of New York, p. 66-102.
{{refend}}
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{Βικιφθέγματα}}
* Βιβλιονέτ, [http://www.biblionet.gr/author/50/Νίκος_Καζαντζάκης Καζαντζάκης Νίκος].
* [http://amis-kazantzakis.blogspot.gr/ Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ)].
* [[Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος]], [http://vopac.nlg.gr/Author/Home?author=%CE%9A%CE%B1%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B6%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82+%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82+%281883-1957%29 Νίκος Καζαντζάκης].
* [[Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]], [http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=196 Καζαντζάκης Νίκος].
* [http://www.kazantzakisbooks.gr Εκδόσεις Καζαντζάκη (Νίκη Σταύρου)].
* [[Ιστορικό Μουσείο Κρήτης]], [http://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/ Νίκος Καζαντζάκης].
* Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, [http://www.kazantzaki.gr Νίκος Καζαντζάκης].
* Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας, [http://www.potheg.gr/WriterDetails.aspx?id=7711192 Καζαντζάκης Νίκος].
* Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, [http://www.snhell.gr/references/quotes/writer.asp?id=130 Καζαντζάκης Νίκος (54 Παραθέματα)].
* Cine.gr, [http://www.cine.gr/people.asp?name=%CA%E1%E6%E1%ED%F4%E6%DC%EA%E7%F2%2C%20%CD%DF%EA%EF%F2 Καζαντζάκης Νίκος].
* Pagina Philologiae, [http://www.philology.gr/subjects/nef_kazantz.html Καζαντζάκης].
* [[Internet Movie Database]], [http://www.imdb.com/name/nm0443611/ Nikos Kazantzakis].
===Θεατρικά έργα διασκευασμένα για το ραδιόφωνο===
[http://www.iconsday.com/radiotheatro/authors-kazantzakis.html Θεατρικά έργα]
=== Βίντεο ===
* datab.us, [http://datab.us/Search/Νίκος%20Καζαντζάκης Νίκος Καζαντζάκης].
* datab.us, [http://datab.us/Search/Nikos%20Kazantzakis Nikos Kazantzakis].
=== Συνεντεύξεις ===
* [http://www.youtube.com/watch?v=RzemngLHUuE Συνέντευξη του Ν. Καζαντζάκη στη Γαλλική Ραδιοφωνία (1957)].
=== Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ ===
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Εκπομπές που Αγάπησα, Νίκος Καζαντζάκης - Μενέλαος Λουντέμης|αριθμός = 73494}}.
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Εποχές και Συγγραφείς, Ο Νίκος Καζαντζάκης και η εποχή του|αριθμός = 8546}}.
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Η Δε Πόλις Ελάλησεν, Ηράκλειον - Κνωσός - Νίκος Καζαντζάκης|αριθμός = 8318}}.
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Ριμέικ, Ο Καζαντζάκης μέσα από την εικόνα|αριθμός = 74108}}.
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Καζαντζακης Νικος}}
|
