Δωρική διάλεκτος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 27:
== Διαφορές της Δωρικής με την Αττική διάλεκτο ==
=== Φωνήεντα ===
# Διατήρηση του [[ινδοευρωπαϊκές γλώσσες|ινδοευρωπαϊκού]] μακρού <span lang="grc" dir="ltr">ᾱ</span> όπου στην [[Αττική διάλεκτος|Αττική διάλεκτο]] τρέπεται σε μακρό ανοικτό ''ē'' (η) στις εξής περιπτώσεις :
# Συναίρεση του ae><span lang="grc" dir="ltr">η</span> (''ē'') αντί του αττικού <span lang="grc" dir="ltr">ᾱ</span>.▼
# Τροπή των ''eo'', ''ea'' > <span lang="grc" dir="ltr">ιο, ια</span>.▼
α) Στις καταλήξεις αξ -ακος : Νάρθᾱξ, Μύρμᾱξ, σκώλᾱξ= Νάρθηξ, Μύρμηξ, Σκώληξ.
# Ορισμένες Δωρικές διάλεκτοι (οι «αυστηρές Δωρικές«) έχουν <span lang="grc" dir="ltr">η, ω</span> (''ē, ō'') για τις »ψευδοδιφθόγγους» της Αττικής <span lang="grc" dir="ltr">ει, ου</span>. Από δευτερεσυναίρεση και αντέκταση με πρώτο σύμφωνο βραχύ ''ĕ'' ή ''ŏ'' προκύπτειύον μακρό ''ē, ō'' (η, ω) αντί των αττικών <span lang="grc" dir="ltr">ει, ου</span>. Γνωστά παραδείγματα είναι η γενική ενικού σε <span lang="grc" dir="ltr">-ω</span> αντί του αττικού <span lang="grc" dir="ltr">-ου</span>, αιτιατική πληθυντικού σε <span lang="grc" dir="ltr">-ως</span> αντί αττικού <span lang="grc" dir="ltr">-ους</span> και απαρέμφατο σε <span lang="grc" dir="ltr">-ην</span> αντί αττικού <span lang="grc" dir="ltr">-ειν</span>. ( από αρχικό τύπο -εεν). Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί ο σχηματισμός μέσω συναίρεσης του αρχικού τύπου *trees σε τρῆς, αντί του ιωνικού τρεῖς. (ΠΙΕ *treyes > ΠΕ> *trehes> trees> τρῆς / τρεῖς).<ref>{{Cite book|title=Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας|first=Γεώργιος|last=Μπαμπινιώτης|isbn=|year=2002|location=Αθήνα|page=39, 65}}</ref>▼
# Βραχύ <span lang="grc" dir="ltr">ᾰ</span> αντί αττικού <span lang="grc" dir="ltr">ε</span> σε ορισμένες λέξεις: <span lang="grc" dir="ltr">ἱαρός</span> (αντί <span lang="grc" dir="ltr">ἱερός</span>), <span lang="grc" dir="ltr">Ἄρταμις</span> (αντί <span lang="grc" dir="ltr">Ἄρτεμις</span>), <span lang="grc" dir="ltr">γα</span> (αντί <span lang="grc" dir="ltr">γε</span>).▼
β) Στα τριτόκλιτα σε τας -τάτος: Οἰκειότᾱς, νεότᾱς, κακότᾱς = αττικοί τύποι
#Η διατήρηση του πρωτοελληνικού και πρωτοϊνδοευρωπαϊκού Δίγαμμα F, το οποίο σιγήθηκε νωρίς στην αττική διάλεκτο, ωστόσο στην δωρική διετηρήθη μέχρι και τον 4ο αιώνα<ref>{{Cite book|title=Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας|first=Γεώργιος|last=Μπαμπινιώτης|isbn=|year=2002|location=Αθήνα|page=106}}</ref>. Μερικά παραδείγματα αποτελούν τα : Fίκατι (είκοσι) , Fέργον, νέFος.<ref>{{Cite book|title=Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας|first=Γεώργιος|last=Μπαμπινιώτης|isbn=|year=2002|location=Αθήνα|page=109}}</ref>▼
οἰκειότης,νεότης, κακότης.
γ) Στα ουσιαστικά σε -ανα: Γαλάνᾱ, σελάνᾱ, σκανά = Γαλήνη, σελήνη, σκηνή.
δ) Σε όλη την κλίση των συνηρημένων ρημάτων σε αω-ω και των παραγόντων τους: Τιμᾱσω, ἐτίμᾱσα, τίμᾱμα, ἐμνᾱσθην, μνᾶμα= Τιμήσω, ἐτίμησα, τίμημα, ἐμνήσθην, μνῆμα
ε) Στην χρονική αύξηση των ρημάτων που ξεκινούν με -α : ἄκουσα = αττ. ἤκουσα.
στ) Στις καταλήξεις της α' κλίσεως: ὁ πολίτᾱς, ὁ μαχᾱτάς, τᾶς θαλάσσᾱς , τᾶς Μώσᾱς, ἁ μεγάλᾱ δίκᾱ, ἁ πολλά τιμά = ὁ πολίτης, ὁ μαχητής, τῆς θαλάσσης, τῆς Μούσης, ἡ μεγάλη δίκη, ἡ πολλή τιμή.<ref>{{Cite book|title=Νέον ορθογραφικόν ερμηνευτικόν λεξικόν|first=Δημήτριος|last=Δημητράκος|isbn=|year=1970|location=Αθήνα|page=12}}</ref>
#
▲
▲
▲
▲
=== Σύμφωνα ===
Γραμμή 38 ⟶ 60 :
## το τρίτο ενικό πρόσωπο των ρημάτων της δεύτερης συζυγίας (σε –μι), <span lang="grc" dir="ltr">φατί</span> αντί του Αττικού <span lang="grc" dir="ltr">φησί(ν)</span>
## τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα και υποτακτικής ἔχοντι αντί <span lang="grc" dir="ltr">ἔχουσι(ν) (ήδη στη Μηκυναϊκή Ελληνική απαντούσε ο συριστικοποιημένος τύπος e-ko-si = ἔχονσι</span><ref>{{Cite book|title=Συνοπτική Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας|first=Γεώργιος|last=Μπαμπινιώτης|isbn=|year=2002|location=Αθήνα|page=86}}</ref><span lang="grc" dir="ltr">).</span>
## <span lang="grc" dir="ltr">Fίκατι</span> αντί <span lang="grc" dir="ltr">εἴκοσι(ν)</span> και τα αριθμητικά σε <span lang="grc" dir="ltr">–κάτιοι</span>, <span lang="grc" dir="ltr">τριακάτιοι</span> αντί <span lang="grc" dir="ltr">τριακόσιοι,
# Διατήρηση του διπλού –σσ μπροστά από φωνήεν εκεί που η Αττική το έχει απλοποιήσει σε μονό –σ, <span lang="grc" dir="ltr">μέσσος</span> αντί <span lang="grc" dir="ltr">μέσος</span>.
# Διατήρηση του αρχικού [[δίγαμμα]] (F), το οποίο έχει χαθεί στην Αττική, <span lang="grc" dir="ltr">Fοῖκος</span> αντί <span lang="grc" dir="ltr">οἶκος</span>. Τα λογοτεχνικά κείμενα σε Δωρική και οι επιγραφές από την [[ελληνιστική εποχή]] δεν έχουν δίγαμμα.
| |||