Ηλιακό σύστημα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 195.167.3.101 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό Itseivgh Ετικέτα: Επαναφορά |
αφαίρεση καταχρηστικών κεφαλαίων |
||
Γραμμή 2:
[[Αρχείο:Solar sys.jpg|right|350px|thumb|Παρουσίαση του ηλιακού συστήματος (όχι υπό κλίμακα)]]
Το '''
Σχηματίστηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια έτη, από την [[βαρυτική κατάρρευση]] ενός γιγάντιου μοριακού νέφους. Τα αντικείμενα με τη μεγαλύτερη μάζα που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, ο οποίος συγκεντρώνει την κύρια μάζα του Ηλιακού συστήματος (99,86%), είναι οι οκτώ πλανήτες που σχηματίζουν το [[πλανητικό σύστημα]], των οποίων οι τροχιές είναι σχεδόν ελλειπτικές και βρίσκονται πάνω στο επίπεδο που ορίζει η [[εκλειπτική]]. Οι τέσσερις εσώτεροι, ο [[Ερμής (πλανήτης)|Ερμής]], η [[Αφροδίτη (πλανήτης)|Αφροδίτη]], η [[Γη]] και ο [[Άρης (πλανήτης)|Άρης]] αποτελούν τους λεγόμενους γήινους πλανήτες και αποτελούνται κυρίως από πετρώματα και μέταλλα. Οι τέσσερις εξώτεροι πλανήτες ονομάζονται αέριοι γίγαντες. Από αυτούς, οι δύο μεγαλύτεροι, ο [[Δίας (πλανήτης)|Δίας]] και ο [[Κρόνος (πλανήτης)|Κρόνος]] αποτελούνται από [[υδρογόνο]] και [[ήλιο]] και οι άλλοι δύο, ο [[Ουρανός (πλανήτης)|Ουρανός]] και ο [[Ποσειδώνας (πλανήτης)|Ποσειδώνας]] αποτελούνται από [[νερό]], [[αμμωνία]] και [[μεθάνιο]]. Με εξαίρεση τον Ερμή και την Αφροδίτη οι υπόλοιποι πλανήτες διαθέτουν [[φυσικός δορυφόρος|φυσικούς δορυφόρους]], ενώ οι αέριοι γίγαντες διαθέτουν επιπλέον και δακτυλίους, οι οποίοι αποτελούνται από πάγο και [[σκόνη]].
Εκτός από τους πλανήτες, τους δορυφόρους τους και τους δακτυλίους τους, εντός του βαρυτικού πεδίου του Ήλιου συναντούνται διάφορα μικρότερα ουράνια αντικείμενα όπως [[αστεροειδής|αστεροειδείς]] και κομήτες. Οι δύο κύριες ζώνες τέτοιων αντικειμένων στο
Ο ηλιακός άνεμος, ροή σωματιδίων από τον Ήλιο, σχηματίζει στο διαστρικό ενδιάμεσο μια φυσαλίδα, γνωστή ως [[ηλιόσφαιρα]], η οποία περικλείει τον Ήλιο, τους πλανήτες και τις ζώνες των αστεροειδών. Η διάμετρος της, μέχρι το εξωτερικό της όριο το οποίο ονομάζεται [[Ηλιόπαυση]], φτάνει, σύμφωνα με πρόσφατα (2012) δεδομένα<ref>{{Cite journal|url = http://www.nature.com/news/voyager-1-has-reached-interstellar-space-1.13735|title = Voyager 1 has reached interstellar space|last = Cowen|first = Ron|date = 12/09/2013|journal = Nature|accessdate = 23/02/2015|doi = 10.1038/nature.2013.13735}}</ref>, τις 122 [[Αστρονομική μονάδα|Αστρονομικές Μονάδες]] (AU). Πέρα από την Ηλιόπαυση, στο ένα τέταρτο της απόστασης από το κοντινότερο αστέρι του Ήλιου, τον [[Εγγύτατος Κενταύρου|Εγγύτατο Κενταύρου]], και 1.000 φορές μακρύτερα από τα όρια της Ηλιόσφαιρας, πιστεύεται πως υπάρχει μια σφαιρική περιοχή με αντικείμενα που αποτελούνται κυρίως από πάγο. Η υποθετική αυτή περιοχή αυτή ονομάζεται [[Νέφος του Όορτ]]. Θεωρείται πως περικλείει το Ηλιακό σύστημα και αποτελεί την πηγή των [[Κομήτης#Κομήτες μεγάλης περιόδου|κομητών μακράς περιόδου]].
Γραμμή 26:
</imagemap>
[[Αρχείο:Planets and dwarf planets of the Solar System, sizes to scale EL.svg|thumb|350px|Οι πλανήτες του Ηλιακού συστήματος κατά σειρά από τον [[Ήλιος|Ήλιο]], και με σήμανση των [[Πλανήτης νάνος|πλανητών νάνων]]. Οι αποστάσεις δεν είναι υπό κλίμακα.]]
Το
=== Ήλιος ===
Στο κέντρο του
=== Ερμής ===
Γραμμή 62:
=== Ζώνη του Κάιπερ-Πλούτωνας ===
Η [[Ζώνη του Κάιπερ]] βρίσκεται σε απόσταση 30-50 [[Αστρονομική μονάδα|AU]] και αποτελείται από μικρά, παγωμένα σώματα. Τα σώματα της ζώνης που, λόγω έλξης από τους μεγάλους πλανήτες, μπαίνουν στο
Ο [[Πλούτωνας (πλανήτης νάνος)|Πλούτωνας]], που βρίσκεται στις 39,5 [[Αστρονομική μονάδα|AU]], ήταν ο μικρότερος από τους πλανήτες (με διάμετρο μικρότερη από την [[Σελήνη (δορυφόρος)|Σελήνη]]) μέχρι τον αποχαρακτηρισμό του, και αυτός για τον οποίο έχουμε τα λιγότερα στοιχεία. Αποτελεί διπλό σύστημα με το δορυφόρο του [[Χάρων (δορυφόρος)|Χάροντα]] (συνολικά ο Πλούτωνας έχει [[Δορυφόροι του Πλούτωνα|5 δορυφόρους]]). Ο Πλούτωνας θεωρείται πλέον [[πλανήτης νάνος]], μιας και στη Ζώνη του Κάιπερ έχουν ανακαλυφθεί σώματα του ίδιου ή και μεγαλύτερου μεγέθους από αυτόν και αφού το ελάχιστο όριο μεγέθους για πλήρη πλανήτη τέθηκε μεγαλύτερο από αυτόν.
Γραμμή 79:
Το εξωτερικό όριο της Ηλιόσφαιρας ονομάζεται ''[[Ηλιόπαυση]]''. Ως Ηλιόπαυση ορίζεται η περιοχή όπου τα εξερχόμενα σωματίδια του ηλιακού ανέμου και τα εισερχόμενα σωματίδια από τη μεσοαστρική περιοχή έχουν ισοδύναμη πίεση. Στη περιοχή της Ηλιόπαυσης, το [[2009]], ανακαλύφθηκε, σε απόσταση σχεδόν 16 δισ. χλμ. από τη Γη, ζώνη από σωματίδια [[υδρογόνο|υδρογόνου]], τα οποία κάποτε ήταν φορτισμένα θετικά (δηλαδή ήταν σκέτα [[πρωτόνιο|πρωτόνια]]). Τα σωματίδια αυτά σχηματίζουν στενή ζώνη, η οποία είναι δύο με τρεις φορές φωτεινότερη από οτιδήποτε άλλο στον ουρανό. Η ανακάλυψη της ζώνης υδρογόνου έγινε από την αποστολή ΙΒΕΧ.<ref>[http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=1064612 Ένα «φωτοστέφανο» υδρογόνου περιβάλλει το Ηλιακό Σύστημα], in.gr</ref><ref>[https://archive.is/20120910105238/www.google.com/hostednews/epa/article/ALeqM5iJCZ8nR7nPlsWYekuDoZe_-_TlqQ Επιστήμη - Αστρονομία - Για πρώτη φορά "χαρτογραφήθηκαν" (με ελληνική συμμετοχή) τα μέχρι τώρα αόρατα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος], ANA μέσω Google</ref>
Μέχρι το 2012 υπήρχε η άποψη πως εξωτερικά της Ηλιόσφαιρας, στις 230 AU, δημιουργείτο ένα τοξοειδές ''Κύμα Κρούσης'' (αγγλ. Bow Shock), εξαιτίας της κίνησης του Ήλιου μέσα στον Γαλαξία. Παρόμοιες περιοχές παρατηρούνται συχνά σε πολλά αστέρια στο σύμπαν. Ωστόσο, με βάση νέα δεδομένα από την αποστολή ΙΒΕΧ το 2012, τα οποία μελετήθηκαν σε σύγκριση με δεδομένα από τις αποστολές Voyager 1 και 2, αποδείχθηκε πως το
=== Νέφος του Όορτ ===
Τελικό σύνορο του Συστήματος είναι το υποθετικό [[Νέφος του Όορτ]]. Είναι παρόμοιο με τη Ζώνη του Κάιπερ όσον αφορά τα σώματα που το αποτελούν, βρίσκεται όμως πολύ πιο μακριά, στις 50.000-100.000 [[Αστρονομική μονάδα|AU]], και σχηματίζει σφαίρα που περικλείει το
Τυπικά, το όριο του Ηλιακού συστήματος είναι εκεί που η βαρύτητα του Ήλιου παίζει μικρότερο ρόλο από τη βαρύτητα άλλων σωμάτων ή του [[Γαλαξίας|Γαλαξία]], δηλαδή πρακτικώς στα μισά της απόστασης μέχρι το πιο κοντινό άστρο. Εναλλακτικά, το
== Σχηματισμός και εξέλιξη ==
Γραμμή 91:
== Διαστημική έρευνα ==
=== Μέγιστα μεγέθη ===
Μελέτη που έχει συνταχθεί από τον Διευθυντή του [[Ευγενιδείου Πλανηταρίου]] (Αθήνα), [[Διονύσης Σιμόπουλος|Διονύση Σιμόπουλο]], και που έλαβε δημόσια προβολή το [[2002]], καταγράφει τα εξής μέγιστα μεγέθη στο
* Η μεγαλύτερη σε έκταση οροσειρά του Ηλιακού συστήματος βρίσκεται στον φυσικό δορυφόρο της [[Γη|Γης]], τη [[Σελήνη]]. Ονομάζεται Κολδιέρες και βρίσκεται στα όρια της Ανατολικής Θάλασσας (Mare Orientale). Το μήκος της είναι 1.500 χλμ. Δηλαδή 1,5 φορά περισσότερο σε μήκος, των Απεννίνων (600 χλμ) και του Καυκάσου (520) αν τύχαιναν να συνέχιζε η μία την άλλη.
* Το υψηλότερο όρος στο Ηλιακό σύστημα είναι το [[Όρος Όλυμπος (Άρης)|όρος Όλυμπος]], ηφαίστειο και βρίσκεται στον πλανήτη [[Άρης (πλανήτης)|Άρη]]. Έχει ύψος 25 χιλιόμετρα, δηλαδή τρεις φορές το ύψος του [[Έβερεστ]]. Αλλά και ως ηφαίστειο, αν συγκριθεί με το [[Μάουνα Κέα]], που εξέχει από τον πυθμένα του Ειρηνικού 10 χλμ., γίνεται αντιληπτή η διαφορά. Αν ο Όλυμπος του Άρη βρισκόταν στη Γη, η βάση του θα κάλυπτε όλο τον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο μαζί με το Αιγαίο. Ο κρατήρας του Ολύμπου του Άρη έχει διάμετρο 85 χλμ. Παρά ταύτα ο μεγαλύτερος ηφαιστειακός κρατήρας είναι ο κρατήρας Άρσια επί του ομώνυμου ηφαιστείου, που βρίσκεται επίσης στον Άρη και έχει διάμετρο 110 χλμ.
Γραμμή 99:
* Η μεγαλύτερη εδαφολογική δραστηριότητα (αντί του όρου γεωλογική) που παρατηρείται στα σώματα του Ηλιακού συστήματος είναι στη [[Γη]], την [[Αφροδίτη (πλανήτης)|Αφροδίτη]] και την [[Ιώ (δορυφόρος)|Ιώ]] (φυσικό δορυφόρο του Δία), η δε μεγαλύτερη εξ αυτών παρατηρείται στην Ιώ. Ο πολύχρωμος αυτός δορυφόρος βρίσκεται υπό συνεχή ηφαιστειακή έξαρση. Το [[1979]] καθώς ο "Βόγιατζερ" την προσπερνούσε στέλνοντας φωτογραφίες της επιφάνειάς της, έκπληκτοι οι επιστήμονες αντελήφθησαν την έκρηξη ενός τεράστιου ηφαιστείου. Στη σειρά των φωτογραφιών αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος αριθμός ηφαιστείων παρόμοιων με αυτά της Γης και Αφροδίτης. Η έξαρση αυτή ερμηνεύεται από το γεγονός ότι ο δορυφόρος Ιώ δέχεται τεράστιες ελκτικές δυνάμεις τόσο από τον πλανήτη [[Δίας (πλανήτης)|Δία]], όσο και από τους άλλους δύο δορυφόρους, [[Ευρώπη (δορυφόρος)|Ευρώπη]] και [[Γανυμήδης (δορυφόρος)|Γανυμήδη]], από διαφορετικές γωνίες, με συνέπεια να δημιουργούνται τεράστιες παλιρροϊκές δυνάμεις που σχεδόν ανεβοκατεβάζουν την επιφάνειά του. Οι παλίρροιες αυτές θερμαίνουν το εσωτερικό της. Έτσι θειούχα αέρια ξεπηδούν στην επιφάνειά της με τεράστιες ηφαιστειακές εκρήξεις κατά τις οποίες πυρακτωμένα υλικά πετάγονται σε ύψος 300 χλμ. ενώ απελευθερώνονται τεράστιοι πίδακες διοξειδίου του θείου. Οι πίδακες αυτοί στη συνέχεια ψύχονται και πέφτουν στο έδαφος υπό μορφή όμορφου χρωματιστού χιονιού. Υπολογίζεται πως ετησίως το "χιόνι" αυτό φθάνει σε ύψος τα 10 εκατοστά.
* Η μεγαλύτερη θερμοκρασία επιφάνειας [[πλανήτης|πλανήτη]] είναι αυτή που παρατηρείται στην [[Αφροδίτη (πλανήτης)|Αφροδίτη]] όπου η μέση θερμοκρασία φθάνει τους 480 βαθμούς Κελσίου. Αντίθετα την μικρότερη τέτοια θερμοκρασία επιφάνειας κατέχει ο [[Τρίτωνας (δορυφόρος)|δορυφόρος Τρίτωνας]] (του πλανήτη [[Ποσειδώνας (πλανήτης)|Ποσειδώνα]]) του οποίου η θερμοκρασία επιφάνειάς του φθάνει τους -235 βαθμούς Κελσίου.
* Η μεγαλύτερη διαφορά θερμοκρασίας που απαντάται στο
* Η μεγαλύτερη ατμοσφαιρική καταιγίδα, που συμβαίνει στο
* Οι ισχυρότεροι άνεμοι που έχουν παρατηρηθεί στο
* Ο μεγαλύτερος πλανήτης είναι φυσικά ο [[Δίας (πλανήτης)|Δίας]]. Στο εσωτερικό του θα μπορούσαν να χωρέσουν όλοι οι άλλοι πλανήτες και οι δορυφόροι τους, αφού ο όγκος του είναι 1.319 φορές μεγαλύτερος της Γης. Η διάμετρός του φθάνει τα 143.884 χλμ., ενώ η μάζα του είναι 318 φορές μεγαλύτερη της Γης. Αντίθετα ο μικρότερος πλανήτης είναι ο [[Ερμής (πλανήτης)|Ερμής]] που έχει και τη μικρότερη μάζα.
* Ο μεγαλύτερος φυσικός δορυφόρος στο ηλιακό σύστημα είναι ο δορυφόρος του Δία [[Γανυμήδης (δορυφόρος)|Γανυμήδης]], που είναι μεγαλύτερος από τον πλανήτη Ερμή.
* Οι περισσότεροι δακτύλιοι περιφερομένων υλικών βρίσκονται στον [[Κρόνος (πλανήτης)|Κρόνο]]. Υπολογίζονται σε 10.000 διαφορετικούς που περικλείουν τον Κρόνο. Αποτελούνται από μικρά σώματα σκόνης, πάγου, και βράχων μεγέθους μέχρι λεωφορείου. Αρχίζουν από το επίπεδο των νεφών του Κρόνου και φθάνουν σε απόσταση μέχρι 275.000 χιλιόμετρα. Συγκριτικά μοιάζουν με πίτα διαμέτρου 1.400 μέτρων και πάχους 5 χιλιοστών. Αν θεωρηθούν αυτά δορυφόροι τότε ο Κρόνος κατέχει τους περισσότερους.
* Επίσημα τους περισσότερους δορυφόρους έχει ο [[Δίας (πλανήτης)|Δίας]] με 63 και ακολουθούν ο Κρόνος με 62 και ο Ουρανός με 27.
* Η μεγαλύτερη ημέρα, δηλαδή διάρκεια μίας πλήρους περιστροφής περί τον άξονα, πλανήτη στο
* Το μεγαλύτερο έτος, δηλαδή διάρκεια μιας πλήρους περιστροφής περί τον Ήλιο, πλανήτη στο
* Η μεγαλύτερη ταχύτητα περιφοράς γύρω από τον Ήλιο σημειώνεται στον "φτεροπόδαρο" [[Ερμής (πλανήτης)|Ερμή]] όπου η μέση ταχύτητά του είναι 172.332 χλμ την ώρα, ενώ ο πιο "αργοκίνητος" πλανήτης είναι ο Ποσειδώνας με μέση ταχύτητα 19.548 χλμ την ώρα.
* Ο μεγαλύτερος αστεροειδής του Ηλιακού συστήματος είναι η [[Δήμητρα (πλανήτης νάνος)|1 Δήμητρα]] που βρίσκεται ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία. Έχει διάμετρο 940 χλμ. και είναι ο πρώτος αστεροειδής που ανακαλύφθηκε, την Πρωτοχρονιά του 1801. Πρώτος όμως αστεροειδής που φωτογραφήθηκε ήταν ο 951-Γκάσπρα, από τη διαστημοσυσκευή Γαλιλαίος, στις 28 Οκτωβρίου του 1991 (από απόσταση 16.200 χλμ.).
|