Παύλος Μελάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τη νύχτα της 27ης με 28ης Αυγούστου ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, με ένοπλο σώμα 35 ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, διέβη τα ελληνοοθωμανικά σύνορα και εισέβαλε στα εδάφη της Μακεδονίας, κοντά στο Όστροβο (σημερινή [[Άρνισσα Πέλλας|Άρνισσα]]).{{πηγή}} Στο σώμα του Μελά βρίσκονταν ντόπιοι κλέφτες και Κρητικοί παρόμοιων ενασχολήσεων, οι οποίοι κινούνταν και δρούσαν όπως οι κλέφτικες ομάδες. Διαβαίνοντας τα σύνορα, ο Μελάς προσπάθησε να υιοθετήσει την κλέφτικη στάση, απεκδύθηκε τη στολή του αξιωματικού<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=213}}</ref> και επέλεξε ως μόνιμη ενδυμασία του το ντουλαμά, με αποτέλεσμα να κερδίσει το σεβασμό των αντρών του σώματός του.<ref name="Γούναρης-φωτο"/> Σύμφωνα με μία απολογιστική του έκθεση, που έμεινε ανολοκλήρωτη, ο Μελάς έγραψε στον [[καϊμακάμης|καϊμακάμη]] της [[Φλώρινα]]ς ότι μοναδικός σκοπός της δράσης του ήταν «η τιμωρία των δολοφόνων Βουλγάρων και η προστασία των αδελφών μας από τας ορδάς αυτών».<ref name="Kostopoulos20181014"/> Στις 30 Αυγούστου ο ληστής Θανάσης Βάγιας, τον οποίο ο Μελάς είχε προσλάβει ως οδηγό, λιποτάκτησε και στη συνέχεια κατέδωσε το σώμα του Μελά στους Οθωμανούς.<ref name=":1">{{Cite journal|url = http://www.lithoksou.net/p/o-paylos-melas|title = Ο Παύλος Μελάς|last = Λιθοξόου|first = Δημήτρης|date = Μάιος 1996|journal = 3opa|accessdate = |doi = }}</ref> Τις επόμενες ημέρες το ένοπλο σώμα του Μελά περιπλανήθηκε στην περιοχή της [[Σαμαρίνα Γρεβενών|Σαμαρίνας]], με τον ασυνήθιστο σε κακουχίες Μελά να καταπονείται ιδιαίτερα.<ref>{{Cite book|title = Παύλος Μελάς|last = Μελά|first = Ναταλία Π.|publisher = Δωδώνη|year = 1992|isbn = |location = Αθήνα|pages = 512|page = 348}}</ref> Στις 5 Σεπτεμβρίου, ύστερα από πορεία πολλών ημερών, όπου αντιμετώπισαν την καχυποψία του τοπικού πληθυσμού<ref>{{Cite book|title = Ο Μακεδονικός Αγών. Απομνημονεύματα|last = Καραβίτης|first = Ιωάννης|publisher = Πετσίβας|year = 2008|isbn = 9789609001007|location = Αθήνα|pages = 408|page = Τ. Α' 65}}</ref> ο Μελάς και οι σύντροφοι του έφθασαν στο χωριό [[Ζάνσκο]], όπου τους βοήθησε και εφοδίασε πρόσωπο της εμπιστοσύνης τους.

[[File:Cheta of andarts.jpg|thumb|Ο Μελάς (καθιστός στην πρώτη σειρά) με την ομάδα του (26.8.1904).]]

 

Στις 15 Σεπτεμβρίου ο Μελάς πραγματοποίησε την πρώτη του επιχείρηση. Συνέλαβε έξω από το [[Στρέμπενο]] έναν ηλικιωμένο και δύο παιδιά 8 και 15 ετών και στην συνέχεια τον καταζητούμενο πατέρα του 15χρονου. Νωρίς το βράδυ το σώμα εισέβαλε στο χωριό και συνέλαβε ακόμη έναν καταζητούμενο εξαρχικό. Αποφάσισε τελικά να μην σκοτώσει τους δύο καταζητούμενους, υπό τον όρο πως θα πήγαιναν στην ελληνική Μητρόπολη και θα δήλωναν υποταγή στον εκεί Μητροπολίτη,<ref>Μελά, σ. 385-386</ref> όπως τους έβαλε να ορκιστούν σε μία [[βίβλος|βίβλο]] ότι θα πράξουν. Η επιεικής αυτή στάση προκάλεσε τη μήνιν των πατριαρχικών του χωριού, που προσέβλεπαν σε πράξεις αντεκδίκησης για τις πράξεις βίας που είχαν διαπράξει τα προηγούμενα χρόνια εις βάρος τους τα ένοπλα [[βούλγαροι Μακεδόνες|βουλγαρικά]] σώματα.<ref>{{harvnb|Livanios|1999|p=206-8}}</ref> Στις 17 Σεπτεμβρίου προσπάθησε να οργανώσει επίθεση στο χωριό Άιτος, καθώς ήταν κέντρο εξαρχικών αυτονομιστών, όμως η απροθυμία συνεργασίας του ντόπιου συνεργάτη του του άλλαξε τα σχέδια και αποφάσισε να επιτεθεί στο γειτονικό χωριό Πρεκοπάνα (σημερινή [[Περικοπή Φλώρινας|Περικοπή]]).<ref>Μελά, σ. 388</ref> Εκεί περικύκλωσε τον τοπικό πληθυσμό, που εκείνη την ώρα παρακολουθούσε μια κηδεία. Απαίτησε να δηλώσουν πίστη στον Έλληνα Μητροπολίτη και να ζητήσουν την αποστολή ιερέα και δασκάλου. Για να γίνει πιστευτή η απειλή του, πήρε μαζί του τον εξαρχικό δάσκαλο και τον εξαρχικό ιερέα<ref name=":1" /> ποπ-Νικόλα —ο οποίος τον Ιούλιο του 1903 είχε δολοφονήσει τον προκάτοχό του, παπα-Χρίστο—<ref>{{harvnb|Gounaris|2005|p=36-7}}</ref> και οι συνεργάτες του τους εκτέλεσαν λίγο έξω από το χωριό.<ref name=":1" /> Η δολοφονία φαίνεται να συγκλόνισε τον Μελά.<ref>Μελά, σ. 390.</ref>