Ζαγόρι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το '''Ζαγόρι''' είναι περιοχή στην οροσειρά της [[Πίνδος|Πίνδου]], στην [[Περιφέρεια Ηπείρου|Ηπειρο]], στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στην περιοχή υπάρχουν 46 οικισμοιοικισμοί τα αποκαλούμενα '''Ζαγοροχώρια''', τα οποία είναι διάσπαρτα στους πρόποδες της [[Πίνδος|Πίνδου]]. Έχει έκταση περίπου 1,000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και σχήμα ανεστραμμένου ισόπλευρου τριγώνου. Η νότια κορυφή του τριγώνου αγγίζει την πρωτεύουσα της περιφέρειας , τα [[Ιωάννινα]] , η νοτιοδυτική πλευρά σχηματίζεται από το όρος [[Μιτσικέλι]] (1,810 μ), ο ποταμός [[Αώος]] και το όρος [[Τύμφη]] αποτελούν τη βόρεια πλευρά και η νοτιοανατολική πλευρά ακολουθεί τον ποταμό [[Βάρδας|Βάρδα]] στο Μαυροβούνι (2,100 μ) κοντά στο [[Μέτσοβο]]. Ο πληθυσμός της περιοχής είναι περίπου 3700, που δίνει πυκνότητα πληθυσμού 4 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, σε σύγκριση με το μέσο 73,8 συνολικά για την Ελλάδα.

Η πρώτη μαρτυρία ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή χρονολογείται πριν 17.000 ως 10.000 χρόνια. Σημαντικά [[Επιπαλαιολιθική περίοδος|επιπαλαιολιθικά]] τεχνουργήματα έχουν ανασκαφεί από το [[Σπήλαιο Κλειδί]] στις όχθες του [[Βοϊδομάτης|Βοϊδομάτη]]. Στην αρχαιότητα η περιοχή του Ζαγορίου κατοικείτο από τους Τυμφαίους και αποτέλεσε τμήμα του αρχαίου ελληνικού βασιλείου των [[Μολοσσοί|Μολοσσών]], που στην ύστερη [[κλασική εποχή]] επικράτησε σε όλη την [[Ήπειρος|Ήπειρο]]. Φημίζονταν για την εκτροφή πολεμικών σκύλων, που χρησιμοποιούσαν στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ο Μολοσσός, ο επώνυμος γενάρχης τους, λεγόταν ότι είχε γεννηθεί από την ένωση του [[Νεοπτόλεμος|Νεοπτόλεμου]] (γιού του [[Αχιλλέας|Αχιλλέα]]) και της [[Ανδρομάχη (μυθολογία)|Ανδρομάχης]] (γυναίκας του [[Έκτορας|Έκτορα]] της [[Τροία|Τροίας]]). Ο Νεοπτόλεμος, ονομαζόμενος επίσης Πύρρος απο τα ξανθά μαλλιά του, ήταν ο πρώτος μιας σειράς Ηπειρωτών βασιλιάδων που κατέληξε στον [[Πύρρος της Ηπείρου|Πύρρο]] των [[Ελληνιστική περίοδος|Ελληνιστικών χρόνων]], που επιχείρησε αρκετές εκστρατείες κατά των [[Αρχαία Ρώμη|Ρωμαίων]] στην [[Ιταλία]]. Η [[Ολυμπιάδα]], η μητέρα του [[Μέγας Αλέξανδρος|Μέγα Αλέξανδρου]], καταγόταν από την πόλη «Μολοσσίδα», στην συμβολή των ποταμών [[Βοϊδομάτης|Βοϊδομάτη]], [[Αώος|Αώου]] και [[Σαραντάπορος|Σαραντάπορου]], στο βόρειο οριο του Ζαγορίου. Υπολείμματα κυκλώπειων τειχών στο [[Σκαμνέλι Ιωαννίνων|Σκαμνέλι]] βεβαιώνουν ανθρώπινη κατοίκηση προ χιλιάδων ετών. Από τον 9ο ως τον 4ο αιώνα π.Χ. υπήρχε ένας μικρός οικισμός Μολοσσών μεταξύ [[Μονοδένδρι Ιωαννίνων|Μονοδενδρίου]] και [[Βίτσα Ιωαννίνων|Βίτσας]], με πέτρινα σπίτια και δύο νεκροταφεία, που έχουν αποφέρει σημαντικά ευρήματα. Πάντως, σχεδόν καθ' ολουςόλους τους ιστορικούς χρόνους ο πληθυσμός ήταν αραιός, ενώ η γη ήταν κατάλληλη κυρίως για κτηνοτροφία και καυσόξυλα για τις τοπικές ανάγκες.

Το 1431, μετά τη συνθήκη με το Σινάν Πασά, δημιουργήθηκε το [[Κοινό των Ζαγορισίων|Κοινόν των Ζαγορισίων]]. Στην πραγματικότητα, από το 1430 που οι [[Οθωμανοί|Τούρκοι]] κατέκτησαν την Ήπειρο, με την [[συνθήκη του Βοϊνίκου]], εγκαθιδρύθηκε ένα ειδικό καθεστώς μεταξύ του «Κοινού του Ζαγορίου» και των [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικών αρχών]], και αποδίδονταν κάποιος φόρος ως αντάλλαγμα για την μερική αυτονομία της περιοχής. Η είσοδος τουρκικών στρατευμάτων γίνονταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Τα 14 χωριά του Ζαγορίου η ύπαρξη των οποίων χρονολογούνται από το 912 μ.Χ., (τα υπόλοιπα ιδρύθηκαν αργότερα), από τον 16ο αιώνα γνώρισαν σταδιακά εμπορική και οικονομική άνθιση, καθώς η γη και τα περιουσιακά τους στοιχεία δεν κατασχέθηκαν ποτέ από τις τουρκικές αρχές. Αυτή η κατάσταση ευνοούσε και τους Τούρκους, εφόσον το Ζαγόρι δεν ήταν εστία επαναστάσεων και αναταραχών. Οι Ζαγορίσιοι είχαν αναθέσει τις υποθέσεις τους σε ένα Συμβούλιο Γερόντων (Δημογεροντία), με επικεφαλής ένα πρόεδρο ή κυβερνήτη (Βεκύλης). Είχαν το δικαίωμα να διατηρούν μια ένοπλη δύναμη ασφαλείας (σπαχήδες). Τα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου, κατοικούμενα από [[Αρμάνοι|Αρμάνους Βλάχους]] προσχώρησαν στη Συνθήκη το 1480. Κατά συνέπεια πολλά τοπωνύμια στο βόρειο και ανατολικό Ζαγόρι έχουν [[Βλάχικη γλώσσα|Βλάχικη]] ετυμολογία, ενώ μερικά τοπωνύμια με Σλαβική ετυμολογία απαντώνται στο δυτικό και νότιο Ζαγόρι. ΠαρόλαυταΠαρόλα αυτά το Ζαγόρι διατήρησε σε μεγάλο βαθμό τον Ελληνικό χαρακτήρα του μέσω του συστήματος αυτοδιοίκησης και των δωρεών των εκπατρισμένων, που ευνοούσαν την Ελληνική εκπαίδευση. Το Κοινόν των Ζαγορισίων αναδιοργανώθηκε με συνθήκη του 1670, σύμφωνα με την οποία το Ζαγόρι απολάμβανε σημαντικά προνόμια, ονομαζόμενα Σουρούτια, που καταργήθηκαν πλήρως από το Σουλτάνο μόνο το 1868.

To 17o αιώνα συμπεριελήφθησαν στο Κοινόν των Ζαγορισίων και τα χωριά του Δυτικού Ζαγορίου, έτσι ώστε από το 1678 ο συνολικός αριθμός χωριών στο Ζαγόρι είχε αυξηθεί σε 60. Κατά το 18ο αιώνα το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού ανέβηκε κατακόρυφα, με την ίδρυση σχολείων και βιβλιοθηκών σε κάθε χωριό. Η ευημερία της περιοχής και η πνευματική άνθηση του τόπου συνεχίστηκε με την ίδρυση σχολείων τόσο αρρένων όσο και θηλέων, κατασκευάστηκαν μύλοι για να αλέθουν καλαμπόκι, περίτεχνα κατασκευασμένες βρύσες (κρήνες) και πετρόχτηστα ''γιοφύρια'' που είναι διάσπαρτα στην περιοχή. Η παραδοσιακή ιατρική άνθησε με τη μορφή των " γιατρών το Βίκου", που συγκέντρωναν βότανα για τα σκευάσματά τους από το [[Φαράγγι του Βίκου]]. Η αυξανόμενη ευημερία βοηθούμενη από προνόμια, που είχαν αποκτήσει [[Φαναριώτες]] καταγόμενοι από το Ζαγόρι, και δωρεές από ομογενείς, επέτρεψαν την ανέγερση αρκετών σχολείων, που μερικά επιβιώνουν ακόμη, όπως η ''Κοινή Σχολή Ελληνικών Μαθημάτων'' στο [[Μονοδένδρι]] από τους αδελφούς [[Μάνθος και Γεώργιος Ριζάρης|Μάνθο και Γεώργιο Ριζάρη]] (1835). Οι αδελφοί ίδρυσαν επίσης τη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή στην Αθήνα (1844), ενόσω το ίδιο το ζαγόριΖαγόρι ήταν ακόμη υπό Οθωμανική κυριαρχία. Οι αδελφοί Ιωάννης και Δημήτριος Αναγνωστόπουλος από το [[Δίλοφο]] ίδρυσαν την ''Αναγνωστοπούλειο'' στη γενέτειρά τους και συνέβαλαν στις δαπάνες για τη [[Ζωσιμαία Σχολή]] στα [[Ιωάννινα]]. Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος από το [[Πάπιγκο]] έχτισε εκεί την ''Καλλίνειο Σχολή'' και στην [[Κόνιτσα την]] ''Αναγνωστοπούλειο Σχολή''. Ως συνέπεια των πολλών αυτών σχολείων η Ελληνική γλώσσα διατηρήθηκε στην περιοχή.

Μετά την ένωση με την Ελλάδα, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η μετανάστευση προς τα ΕλληυνικάΕλληνικά αστικά κέντρα αποψίλωσε το Ζαγόρι. Το Ζαγόρι έφερε το κύριο βάρος της Ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα το 1940. Η περιοχή επηρεάσθηκε επίσης από τις συγκρούσεις μεταξύ των Γερμανών και των [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|ανταρτών]] του [[Ναπολέων Ζέρβας|Ναπολέοντα Ζέρβα]] κατά το [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]]. Την περίοδο εκείνη αρκετά χωριά του Ζαγορίου και η μονή Βουτσά, κάηκαν ως Γερμανικά αντίποινα. H περιοχή σχεδόν ερημώθηκε κατά τον [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο 1946-1949]]. Από τη δεκαετία του 1980 κρατικές πρωτοβουλίες αποσκοπούσαν να διατηρήσουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα των χωριών και το φυσικό τοπίο.

Πένθιμα τραγούδια (μοιρολόγια) συνοδεύουν τους θρήνους των νεκρών. Τα ταφικά έθιμα περιλαμβάνουν την εκταφή των οστών του νεκρού μετά από μια περίοδο 1-3 ετών. Τα οστά πλένονται, αρωματίζονται και τοποθετούνται σε ξύλινη λάρνακα και φυλλάσσονταιφυλάσσονται σε οστεοφυλάκειο σε κάθε χωριό.

[[File:Ζαγοροχωρια 52.jpg|thumb|Το ΓεφυριΓεφύρι καπετανκαπετάν-Αρκούδα.]]