Φερδινάνδος Δ΄ της Καστίλης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ →Πηγές |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
{{σε χρήση}}
{{Πληροφορίες μονάρχη
|όνομα = Φερδινάνδος Δ'
Γραμμή 28 ⟶ 29 :
|υπογραφή =
}}
Ο '''Φερδινάνδος Δ΄ της Καστίλης''' ή ''Φερδινάνδος ο Προσκεκλημένος'' (el ''Emplazado'') (Ισπανικά : ''Fernando IV de Castilla'', [[Σεβίλλη]], [[6 Δεκεμβρίου]] [[1285]] - [[Χαέν]], [[7 Σεπτεμβρίου]] [[1312]]) από τον [[Καστιλιανός Οίκος της Ιβρέα|Καστιλιανό Οίκο της Ιβρέα]] ήταν βασιλιάς της Καστίλης ([[1295]] - [[1312]]). Ο Φερδινάνδος Δ΄ ήταν δεύτερο παιδί και μεγαλύτερος γιος και διάδοχος του [[Σάντσο Δ΄ της Καστίλης|Σάντσο Δ΄ της Καστίλης]] και της [[Μαρία της Μολίνα|Μαρίας της Μολίνα]], κόρης του [[Αλφόνσος της Μολίνα|Αλφόνσου της Μολίνα]]. Την περίοδο που ήταν ανήλικος ανέλαβαν την κηδεμονία του η μητέρα του Μαρία του Μολίνα και ο μεγάλος θείος του [[Ερρίκος της Καστίλης]] τέταρτος γιος του [[Φερδινάνδος Γ΄ της Καστίλης|Φερδινάνδου Γ΄ της Καστίλης]].
Η μητέρα του έπρεπε να αντιμετωπίσει τους εχθρούς του στην αριστοκρατία που έκαναν πολλές προσπάθειες να εκθρονίσουν τον μικρό Φερδινάνδο. Η αριστοκρατία ήταν ανυπότακτη και είχε δημιουργήσει προβλήματα πολλές φορές, αρχηγός της ήταν ο [[Ιωάννης, κύριος της Βαλένθια δε Κάμπος]] θείος του βασιλιά και ο [[Ιωάννης Εμμανουήλ της Βιγιένα]] επίσης θείος του βασιλιά σαν εγγονός του Φερδινάνδου Γ΄. Ο Φερδινάνδος Δ΄ συνέχισε όπως οι προκάτοχοι του τους αγώνες για την [[Ρεκονκίστα]] αλλά απέτυχε να κατακτήσει την [[Αλχεθίρας]] (1309), την ίδια χρονιά κατέλαβε το [[Γιβραλτάρ]] και αργότερα την Αλκοντέτ (1312). Τα Κορτές της [[Βαγιαδολίδ]] αποφάσισαν να μεταρρυθμίσουν την νομοθεσία με στόχο την ενίσχυση της βασιλικής εξουσίας. Πέθανε πρόωρα στην Χαέν σε ηλικία 26 ετών (7 Σεπτεμβρίου 1312), τα οστά του βρίσκονται μέχρι και σήμερα στην Βασιλική Κολεγιακή Εκκλησία του [[Ιππόλυτος Ρώμης|Αγίου Ιππολύτου]].
==Κηδεμονία==
===Άνοδος στον θρόνο===
Ο Φερδινάνδος γεννήθηκε στην Σεβίλλη (6 Δεκεμβρίου 1285) και βαπτίστηκε στον [[Καθεδρικός της Σεβίλλης|Καθεδρικό ναό της Σεβίλλης]] από τον αρχιεπίσκοπο Ραιμούνδο ντε Λοζάνα, ανακηρύχτηκε διάδοχος και δέχτηκε την υποταγή της αριστοκρατίας.<ref>González Mínguez 2004, σ. 224.</ref>
Ο Σάντσο Δ΄ ανέθεσε την ανατροφή του νεογέννητου γιου του στον Φερνάν Περέζ Πόνσε ντι Λεόν, τον πρώτο Μαγιοδρόμο του πατέρα του [[Αλφόνσος Ι΄ της Καστίλης|Αλφόνσου του Σοφού]], ο μικρός πρίγκιπας και ο δάσκαλος του αναχώρησαν για την οικία του Φερνάν Περέζ στην Ζαμόρα. Ο Φερνάν Περέζ Πόνσε ντι Λεόν και η σύζυγος του έδειξαν έντονο ενδιαφέρον για την ανατροφή του μικρού πρίγκιπα και το βασιλικό ζεύγος τους ευχαρίστησε θερμά.<ref>González Mínguez 2004, σ. 225.</ref>
Ο πατέρας του επιθυμούσε να τον παντρέψει με μια πριγκίπισσα από την [[Γαλλία]] ή την [[Πορτογαλία]]. Τον Σεπτέμβριο του 1291 αρραβωνιάστηκε με την Κωνσταντία κόρη του βασιλιά [[Διονύσιος της Πορτογαλίας|Διονυσίου της Πορτογαλίας]]. Ο Σάντσο Δ΄ παρά της υποσχέσεις που έδωσε στον Πορτογάλο βασιλιά προχώρησε σε νέες διαπραγματεύσεις με τον Γάλλο βασιλιά [[Φίλιππος Δ΄ της Γαλλίας|Φίλιππο τον Ωραίο]] να παντρέψει τον μικρό Φερδινάνδο με την κόρη του Μαργαρίτα ή Λευκή (1294). Οι διαπραγματεύσεις με την Γαλλία σταμάτησαν επειδή ο Σάντσο πέθανε την επόμενη χρονιά (1295).
Ο Σάντσο Δ΄ της Καστίλης πέθανε στο [[Τολέδο]] (25 Απριλίου 1295) και τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος γιος του Φερδινάνδος. Μετά την ταφή του βασιλιά στον [[Καθεδρικός του Τολέδο|Καθεδρικό ναό του Τολέδο]] η χήρα του Μαρία του Μολίνα αποσύρθηκε στο [[Αλκάθαρ του Τολέδου]] για να τον θρυνήσει για εννιά μέρες, στην συνέχεια ανέλαβε την αντιβασιλεία του εννιάχρονου γιου της.
===Διεκδικητές===
Ο γάμος του Σάντσο Δ΄ και την Μαρίας δεν είχε νομιμοποιηθεί, συνεπώς υπήρχε ζήτημα με την νομιμότητα του Φερδινάνδου με τεράστια προβλήματα στην διαδοχή.<ref>Benavides 1860, p. IX, Preliminary speech.</ref> Οι αρχηγοί των ανταρτών και κύριοι διεκδικητές ήταν ο [[Ιωάννης, κύριος της Βαλένθια δε Κάμπος]] μικρότερος αδελφός του Σάντσο Δ΄ και ο ηλικιωμένος [[Ερρίκος της Καστίλης]] θείος του Σάντσο Δ΄ μικρότερος αδελφός του Αλφόνσου του Σοφού.
Αργότερα εμφανίστηκαν οι νέοι διεκδικητές [[Αλφόνσος δε λα Σέρδα]] και [[Φερδινάνδος δε λα Σέρδα, κύριος της Λάρα]] γιοι του [[Φερδινάνδος δε λα Σέρδα|Φερδινάνδου του τριχωτού]] μεγαλύτερου γιου του Αλφόνσου του Σοφού που πέθανε πολύ πρόωρα (1275), τους υποστήριζε και η γιαγιά τους [[Γιολάντα της Αραγωνίας]]. Η Αραγωνία, η Πορτογαλία και η Γαλλία εκμεταλλεύτηκαν τα προβλήματα για δικό τους όφελος. Οι ταραχές στις οποίες προστέθηκαν και άλλοι σημαντικοί ευγενείς όπως ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντε Χάρο, λόρδος του [[Μπισκάγια]], ο Νούνο Γκονζαλεζ ντι Λάρα και ο Ζουάν Νούνο ντι Λάρα οδήγησαν σε αναρχία.
Τα Κορτές της Βαγιαδολίδ όρισαν κηδεμόνα τον Ερρίκο της Καστίλης (1295) αλλά η βασιλομήτωρ πήρε τον μικρό Φερδινάνδο στην συνοδεία της. Μετά την απόφαση των Κορτές ο Ιωάννης, κύριος της Βαλένθια δε Κάμπος άφησε την [[Γρανάδα]] και προσπάθησε να κυριεύσει την [[Μπαδαχόθ]] αλλά απέτυχε, στην συνέχεια μετέβη στην Πορτογαλία και προσπάθησε να πείσει τον βασιλιά Διονύσιο να κηρύξει τον πόλεμο στην Καστίλη.<ref>Ibáñez de Segovia Peralta y Mendoza 1777, σ. 532.</ref>
===Ανταρσία του Ιωάννη της Βαλένθια δε Κάμπος===
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών των Κορτές η βασιλομήτωρ και ο Ερρίκος της Καστίλης συναντήθηκαν με τον Πορτογάλο βασιλιά Διονύσιο, του έδωσαν δώρα, μερικές περιοχές στα σύνορα και συμφώνησαν να ολοκληρωθεί ο γάμος του Φερδινάνδου με την Κωνσταντία. Την ίδια εποχή συμφώνησαν και δεύτερο γάμο ανάμεσα στις δυο οικογένειες : ο διάδοχος του Πορτογαλικού θρόνου [[Αλφόνσος Δ΄ της Πορτογαλίας]] παντρεύτηκε την [[Βεατρίκη της Καστίλης (1293 - 1359)|Βεατρίκη της Καστίλης]] μικρότερη αδελφή του Φερδινάνδου Δ΄. Ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντε Χάρο πήρε την Μπισκάγια και ο Ερρίκος της Καστίλης που αναγνώρισε τον Φερδινάνδο πήρε πίσω τα δικά του εδάφη.<ref>Benavides 1860, σσ. 11–13.</ref> Ο [[Ιάκωβος Β΄ της Αραγωνίας]] αμέσως μετά έδιωξε από την αυλή του την [[Ισαβέλλα της Καστίλης (1283-1328)|Ισαβέλλα της Καστίλης]] και κύρηξε τον πόλεμο στο [[Βασίλειο της Καστίλης]].
Ο θείος του Ιωάννης της Βαλένθια δε Κάμπος επαναστάτησε ξανά εναντίον του Φερδινάνδου Δ΄ στις αρχές του 1296 ενώ ο γιος του Αλφόνσος της Βαλένθια δε Κάμπος κυρίευσε την Μανσίλλα. Τον Απρίλιο του 1296 ο Αλφόνσος της Βαλένθια δε Κάμπος επιτέθηκε στην Καστίλη με βοήθεια των Αραγωνέζων και πήγε στην Λεόν όπου ο πατέρας του ανακηρύχτηκε βασιλιάς της Λεόν, της Σεβίλης και της Γαλικίας. Ο Ιωάννης με την συνοδεία του γιου του Αλφόνσου ανακηρύχτηκε βασιλιάς στην Καστίλη, το [[Τολέδο]], την [[Μούρθια]] και την [[Χαέν]]. Αμεσως μετά ο Ιωάννης και ο Αλφόνσος μπήκαν στο [[Εμιράτο της Γρανάδας]] και έκλεισαν ειρήνη με τον Σουλτάνο Μωάμεθ Β΄, την ίδια εποχή τα στρατεύματα της Γρανάδας λεηλατούσαν την [[Ανδαλουσία]] που υπερασπιζόταν ο Αλόνζο Πέρεζ ντε Γκουζμάν. Ο ινφάντης Πέτρος της Αραγωνίας (1275 - 1296) πέθανε χτυπημένος από την πανώλη (25 Αυγούστου 1296), ο Ιωάννης της Βαλένθια έχασε τον μεγαλύτερο σύμμαχο του στην πολιορκία της Μειόργα και απέσυρε τον στρατό του.<ref>Lafuente 1861, Chapter VIII.</ref>
===Συντριβή του Ερρίκου στην Γρανάδα===
Ο Ιωάννης της Βαλένθια και ο Χουάν Νούνεζ περίμεναν την άφιξη του Πορτογάλου βασιλιά για να πολιορκήσουν την Βαγιαδολίδ όπου είχαν καταφύγει ο Φερδινάνδος με την βασιλομήτωρ. Ο μονάρχης της Αραγωνίας επιτέθηκε στην Μούρθια και στην Σόρια και ο Διονύσιος της Πορτογαλίας προχώρησε κατά μήκος του ποταμού [[Ντουέρο]]. Την εποχή που ο Ερρίκος της Καστίλης βρισκόταν στο [[Εμιράτο της Γρανάδας]] έμαθε ότι οι Αραγωνέζοι και οι Πορτογάλοι είχαν εγκαταλείψει το βασίλειο της Καστίλης και η βασιλομήτωρ επέστρεψε για να προστατέψει τον γιο της. Στην Γρανάδα πολέμησαν τέσσερα στρατεύματα από την Αρχόνα αλλά συνετρίβησαν ολοκληρωτικά από τους Μουσουλμάνους και λεηλατήθηκαν, ο Ερρίκος της Καστίλης γλύτωσε την τελευταία στιγμή την ζωή του χάρη στην επέμβαση του Αλφόνσο Πέρεζ ντε Γκουζμάν.<ref>Benavides 1860, σσ. 39–41.</ref> Μετά την επιστροφή του στην Καστίλη ο Ερρίκος προσπάθησε να πείσει τον στρατό να εγκαταλείψει την αποτυχημένη πολιορκία του Περέντες ντε Νάβα αλλά βρήκε αντίδραση από την βασιλομήτωρ.
Ο Ερρίκος προειδοποίησε στα ''"Κορτές του Κουελλάρ"'' (1297) ότι η πόλη της Ταρίφα θα έπρεπε να επιστραφεί στον σουλτάνο της Γρανάδας αλλά η Μαρία της Μολίνας το αρνήθηκε. Ο Ερρίκος φρόντισε επίσης να πάρει ο ανιψιός του το κάστρο του Αλαρσόν σαν αποζημίωση για την πόλη του [[Έλτσε]] που είχε κατακτηθεί από τους Αραγωνέζους παρά την αντίθεση της βασιλομήτορος.
Την προηγούμενη χρονιά (1296) η Μαρία της Μολίνας απείλησε τον Πορτογάλο μονάρχη ότι θα ακυρώσει τις συμφωνίες που έκανε μαζί του αν εξακολουθούσε ο στρατός του να κάνει επιθέσεις στην Καστίλη, ο Διονύσιος συμφώνησε να αποσύρει τα στρατεύματα του.
===Συμφωνία με την Πορτογαλία===
Η ''"Συνθήκη του Αλκανίκες"'' (1297) καθόρισε τα όρια ανάμεσα στην Καστίλη και την Πορτογαλία, δέχτηκε πολλά κάστρα και πόλεις, σε αντάλλαγμα ακυρώθηκαν οι συνθήκες που είχαν γίνει με τον Αλφόνσο Β΄ της Αραγωνίας, τον Αλφόνσο δε λα Σέδρα, τον Ιωάννη της Καστίλης και τον Χουάν Νουνέζ Β΄ ντι Λάρα.<ref>González Mínguez 2004, σ. 228.</ref>
Με την ''"Συνθήκη του Αλκανίκες"'' επικυρώθηκε ο διπλός γάμος ανάμεσα στον Φερδινάνδο Δ΄ και την ινφάντα Κωνσταντίνα όπως επίσης και ο γάμος ανάμεσα στον Πορτογάλο διάδοχο Αλφόνσο και στην αδελφή του Φερδινάνδου Δ΄ Βεατρίκη. Οι Πορτογάλοι σε αντάλλαγμα θα έπρεπε να φέρουν 300 ιππότες υπό την ηγεσία του Χοάο Αλφόνσο της Αλμπουκέρκης να βοηθήσουν την Μαρία της Μολίνας στους αγώνες της με τον Ιωάννη της Καστίλης τον οποίο υποστήριζε μέχρι τότε ο βασιλιάς Διονύσιος. Ο Πορτογάλος βασιλιάς δέχτηκε μια σειρά από πόλεις στα σύνορα μεταξύ Καστίλης και Πορτογαλίας που είχε χάσει ο πατέρας του [[Αλφόνσος Γ΄ της Πορτογαλίας]] από τον Αλφόνσο τον Σοφό. Οι δυο μονάρχες συμφώνησαν επίσης να έχουν αμοιβαία υποστήριξη απέναντι σε κοινούς εχθρούς (13 Σεπτεμβρίου 1297), οι συνέπειες της συνθήκης θα διατηρηθούν πολλούς αιώνες αφού τα σύνορα των δυο βασιλείων θα τροποποιηθούν ελάχιστα. Η Συνθήκη εξασφάλιζε την Πορτογαλική υποστήριξη απέναντι στον Φερδινάνδο Δ΄ για τον θρόνο της Καστίλης και να βοηθήσει την βασιλομήτωρ στις μάχες που έδινε με τον Ιωάννη της Βαλένθια δε Κάμπος που κατείχε τότε την περιοχή της Λεόν.
===Επαφές του Ιωάννη με τους Πορτογάλους===
Η βασιλομήτωρ έστειλε στα τέλη του 1297 στην Λεόν τον Αλφόνσο Πέρεζ ντε Γκουζμάν να πολεμήσει με τον Ιωάννη της Βαλένθια που είχε τον έλεγχο στην περιοχή.<ref>Benavides 1860, σ. 50.</ref> Στις αρχές του 1298 ο Αλφόνσος δε λα Σέρδα, ο Ιωάννης της Βαλένθια και ο Ζουάν Νούνιες Β΄ ντι Λάρα έκοψαν πλαστά νομίσματα με μικρότερη περιεκτικότητα σε πολύτιμα μέταλλα με στόχο την κατάρρευση της οικονομίας των βασιλείων της Καστίλης και της Λεόν. Ο Ζουάν Νούνιες Β΄ ντι Λάρα κατέκτησε μια σειρά από πόλεις όπως την [[Αλμαθάν]]. Ο Ερρίκος της Καστίλης ζήτησε στα Κορτές της Βαγιαδολίδ (1298) να πουλήσουν την Ταρίφα στους Μουσουλμάνους αλλά η Μαρία της Μολίνας ξανά το αρνήθηκε. Η βασιλομήτωρ συνάντησε τον Πορτογάλο βασιλιά στο Τόρο (1298) και του ζήτησε βοήθεια για να αντιμετωπίσει τον Ιωάννη. Ο Διονύσιος το αρνήθηκε και προχώρησε σε συμφωνία με τον Ιωάννη να κρατήσει το βασίλειο της Γαλικίας, την Λεόν και τις περιοχές που είχε κατακτήσει όσο ζούσε και μετά τον θάνατο του θα περνούσαν στον Φερδινάνδο Δ΄. Η βασιλομήτωρ που δεν ήθελε με κανένα τρόπο την ενίσχυση του Ιωάννη της Βαλένθια δωροδόκησε τον Ερρίκο της Καστίλης με πόλεις όπως η [[Έθιχα]] και η Μεδεγίν και έπεισε τους αντιπροσώπους των Κορτές να ακυρώσουν τις προτάσεις του Πορτογάλου μονάρχη.
Η βασιλομήτωρ μετά από την συνάντηση της με τον Πορτογάλο μονάρχη έστειλε τον επτάχρονο γιο της Ινφάντη [[Φίλιππος της Καστίλης, Λόρδος της Καμπρέρα και της Ριμπέρα|Φίλιππο]] στην Γαλικία για να ενισχύσει την εξουσία της στην περιοχή που επιχειρούσαν να διαλύσουν ο Ζουάο Αφόνσο της Αλμπουκέρκης και ο Φερνάντο Ροντρίγκεζ ντι Κάστρο.
===Πόλεμοι με την Αραγωνία===
Η βασιλομήρωρ μετά την σύγκλιση των ''"Κορτές της Βαγιαδολίδ"'' τον Απρίλιο του 1299 ανέκτησε μερικά κάστρα όπως του [[Μονθόν]], ο Ζουάν Αλφόνσο ντι Χάρο [[Ηγεμονία του Καμέρος|Ηγεμόνας του Κάμερος]] συνέλαβε τον οπαδό του Αλφόνσου δε λα Σέδρα Ζουάν Νουνιέ Β΄ ντι Λάρα. Η Μαρία της Μολίνας έστειλε στρατό να υπερασπιστεί την Λόρκα που πολιορκούσε ο βασιλιάς της Αραγωνίας. Ο Ζουάν Αλφόνσο ντι Χάρο ελευθερώθηκε με όρους να παντρευτεί η αδελφή του Χουάνα Νουνιέ ντι Λάρα τον Ερρίκο της Καστίλης, να δώσει όρκο υποτέλειας στον Φερδινάνδο Δ΄, να του ορκιστεί ότι δεν θα επαναστατήσει ξανά εναντίον του και να του επιστρέψει τις πόλεις που είχε κατακτήσει. Τον Μάρτιο του 1300 η βασιλομήτωρ συναντήθηκε με τον Διονύσιο της Πορτογαλίας, της ζήτησε να συγκεντρώσει χρήματα να πληρώσει στον πάπα τις υποσχέσεις του για να επιτρέψει τους γάμους των παιδιών τους. Στα ''"Κορτές του Βαγιαδολίδ"'' (1300) η βασιλομήτωρ συγκέντρωσε το απαιτούμενο ποσό με το οποίο ο [[Πάπας Βονιφάτιος Η΄]] νομιμοποίησε τον γάμο της με τον Σάντσο Δ΄ της Καστίλης.
Ο Ιωάννης της Βαλένθια ανήγγειλε στα Κορτές (1300) τις διεκδικήσεις του για τον θρόνο παρά το ότι είχε ορκιστεί πίστη στον Φερδινάνδο Δ΄ και τους απογόνους του (26 Ιουνίου 1300). Δέχτηκε σε αντάλλαγμα την ηγεμονία του Μπισκάγια και πολλές άλλες πόλεις.<ref>Novia de Salcedo 1851, σ. 428.</ref> Αμέσως μετά η βασιλομήτωρ, ο Ερρίκος, ο Ιωάννης της Βαλένθια και ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο πολιόρκησαν την Αλμαθάν αλλά έλυσαν την πολιορκία χάρη σε διαφωνία του Ερρίκου.<ref>Benavides 1860, σ. 75.</ref>
Ο Ιάκωβος Β΄ της Αραγωνίας πολιόρκησε την Λόρκα (1301) η οποία ανήκε στον Ιωάννη Εμμανουήλ της Βιγιένα και παραδόθηκε στον Αραγωνέζο μονάρχη, η βασιλομήτωρ πολιόρκησε την [[Αλκαλά ντε Ενάρες]], την Μουλά και στην συνέχεια την [[Μούρθια]] που βρισκόταν ο Ιάκωβος Β΄. Ο μονάρχης της Αραγωνίας κινδύνευσε άμεσα από τα στρατεύματα της Καστίλης αλλά ο Ιωάννης της Βαλένθια και ο Ερρίκος της Καστίλης που είχαν καλές σχέσεις μαζί του και δεν ήθελαν την συντριβή του τον ειδοποίησαν.
Η Μαρία της Μολίνας ζήτησε από τα ''"Κορτές του Μπούργκος"'' (1301) χρηματοδότηση για τους πολέμους της με τα βασίλεια της Αραγωνίας και της Γρανάδας, τον Αλφόνσο δε λα Σέδρα και τον γάμο του γιου της. Συγκέντρωσε 10.000 ασημένια μάρκα και τα έστειλε στον πάπα παρά την πείνα που θέριζε το βασίλειο της, τα Κορτές της Ζαμόρα την επόμενη χρονιά (1301) επιβεβαίωσαν τις αποφάσεις.
==Προσωπική βασιλεία==
===Αντιδράσεις για την νομιμοποίηση του πάπα===
Τα Κορτές του Μπούργκος που συνεκλήθησαν τον Νοέμβριο του 1301 παρουσίασαν την βούλα του πάπα Βονιφάτιου Η΄ που νομιμοποιούσε τον γάμο του Σάντσο Δ΄ με την Μαρία της Μολίνας. Ο Φερδινάνδος Δ΄ έγινε νόμιμος διάδοχος, είχε φτάσει στην ενηλικίωση και στέφθηκε επίσημα βασιλιάς (6 Δεκεμβρίου 1301).<ref>González Mínguez 1998, σσ. 1076–1077</ref> Με την νομιμοποίηση του βασιλιά ο Ιωάννης της Βαλένθια και ο Αλφόνσος δε λα Σέδρα έχασαν το ισχυρότερο πλεονέκτημα για την διαδοχή, την ίδια εποχή ο πάπας έδωσε την άδεια στον νεαρό βασιλιά να παντρευτεί την Κωνσταντία της Πορτογαλίας. Ο Ερρίκος της Καστίλης ενοχλήθηκε έντονα με την νομιμοποίηση του Φερδινάνδου Δ΄, συμμάχησε με τον Ζουάν Νουνιέ Β΄ ντε Λάρα με στόχο να ανατρέψουν τον νεαρό βασιλιά και την μητέρα του. Σύντομα συμμάχησε μαζί τους και ο Ιωάννης της Βαλένθια που διεκδικούσε την ηγεμονία της Μπισκάγια χάρη στα δικαιώματα της συζύγου του Μαρίας Α΄ Ντιάζ ντε Χάρο. Την εποχή που η βασιλομήτωρ βρισκόταν στην [[Βιτόρια-Γκαστέις]] (1301) η αριστοκρατία της Καστίλης επαναστάτησε, υποστήριξε τον Ιάκωβο Β΄ της Αραγωνίας και του δήλωσε ότι θα τον υποστηρίξει να κερδίσει το βασίλειο της Μούρθιας. Ο Ερρίκος της Καστίλης συμμάχησε με τον Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντε Χάρο και ζήτησε από τον βασιλιά πόλεις όπως την [[Ατιένθα]] που του είχε δώσει δώρο σαν αποζημίωση για να παραιτηθεί από κηδεμόνας του.
Ο Φερδινάνδος Δ΄ παντρεύτηκε στην Βαγιαδολίδ την Κωνσταντία κόρη του Διονυσίου της Πορτογαλίας (23 Ιανουαρίου 1302), τα ''"Κορτές της Μεδίνα δελ Κάνπο"'' συνεκλήθησαν τον Μάιο του 1302, ο νεαρός βασιλιάς έστειλε αντιπρόσωπο. Ο Ερρίκος, ο Ιωάννης της Καστίλης και ο Ζουάν Νουνιέ Β΄ ντε Λάρα προσπάθησαν να εκθρονίσουν τον νεαρό βασιλιά και την μητέρα του με την κατηγορία ότι η Μαρία πούλησε τα κοσμήματα της συζύγου του Σάντσο Δ΄ αλλά η κατηγορία αποδείχτηκε ψευδής. Οι ίδιοι κατηγόρησαν την βασιλομήτορα ότι έκανε κατάσχεση το χρηματικό ποσό που της είχε παραχωρήσει το Συμβούλιο του Στέμματος αλλά και αυτή η κατηγορία αποδείχτηκε ψευδής από τον Νούνο, ηγούμενο του Σανταντέρ και Καγκελάριο. Την ίδια εποχή πέθανε ο Εμίρης της Γρανάδας Μωάμεθ Β΄, ο γιος και διάδοχος του Μωάμεθ Γ΄ έκανε επίθεση στα βασίλεια της Καστίλης και της Λεόν. Ο Φερδινάνδος Δ΄ και η μητέρα του βρέθηκαν τον Ιούλιο του 1302 στα ''"Κορτές του Μπούργκος"'' με στόχο να συμφιλιωθεί με τον Ερρίκο της Καστίλης. Ο νεαρός βασιλιάς υπό την επίδραση του Εβραίου συμβούλου του ήθελε να απαλλαγεί από την παρουσία του Ιωάννη και του Ζουάν Νουνιέ Β΄ ντε Λάρα στα Κορτές. Μετά την ολοκλήρωση τους ο Φερδινάνδος Δ΄ πήγε στην Παλένθια για να παραβρεθεί στους γάμους του Αλφόνσου της Βαλένθια δε Κάμπος γιου του Ιωάννη με την Τερέζα Νούνιε ντε Λάρα, την αδελφή του Ζουάν Νούνιε Β΄ ντε Λάρα.
===Σύγκρουση με τον Ερρίκο της Καστίλης===
Την ίδια εποχή ξέσπασε εμφύλιος, από την μια πλευρά ο Ερρίκος της Καστίλης, η βασιλομήτωρ και ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντε Χάρο από την άλλη ο Ιωάννης της Βαλένθια και ο Ζουάν Νούνιε Β΄ ντε Λάρα. Ο Ερρίκος της Καστίλης απείλησε με πόλεμο τον Φερδινάνδο Δ΄ και την μητέρα του αν υποκύψουν στα αιτήματα τους, ο λαός της Καστίλης από την άλλη άρχισε να δυσφορεί έντονα με τον βασιλιά που ήταν όργανο της μητέρας του. Τους τελευταίους μήνες του 1302 δυσαρεστημένα μέλη της αριστοκρατίας ενώθηκαν με τον Ιωάννη δε λα Σέρδα και τον Ζουάν Νούνιε Β΄ ντε Λάρα. Στις αρχές του 1303 ο Φερδινάνδος Δ΄ αποφάσισε να συναντθεί με τον Πορτογάλο βασιλιά Διονύσιο με στόχο να του κάνει παραχωρήσεις και να τον βοηθήσει. Οι σύμμαχοι του δεν ήρθαν μαζί υοθ, η μητέρα του προσποιήθηκε ότι ήθελε να παρακολουθήσει τον Ερρίκο επειδή οι σχέσεις του με τον βασιλιά ήταν τεταμένες λόγω των φιλικότερων σχέσεων του με τον Ιωάννη της Βαλένθια. Η συνάντηση των δυο βασιλέων έγινε τον Μάιο του 1303 στην [[Μπαδαχόθ]] αλλά ο Φερδινάνδος Δ΄ απογοητεύτηκε με τις προσφορές του Πορτογάλου βασιλιά.
Την εποχή που βρισκόταν ο βασιλιάς στην Μπαδαχόθ ο Ερρίκος της Καστίλης, ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο και ο [[Ιωάννης Εμμανουήλ της Βιγιένα]] συμφώνησαν να συναντηθούν με τον βασιλιά της Αραγωνίας, η συνάντηση έγινε στην Αρίζα. Ο Ερρίκος της Καστίλης επικοινώνησε με την Μαρία της Μολίνας και της εξήγησε τα σχέδια του με στόχο να συμμαχήσουν. Τα σχέδια του ήταν να παντρευτεί η αδελφή του βασιλιά [[Ισαβέλλα της Καστίλης (1283-1328)|Ισαβέλλα]] που είχε χωρίσει τον Ιάκωβο Β΄ της Αραγωνίας με τον Αλφόνσο δε λα Σέδρα και να γίνει βασιλιάς της Λεόν. Ο αδελφός του βασιλιά [[Πέτρος του Κάμερος]] θα γινόταν βασιλιάς της Καστίλης με τον γάμο του με την κόρη του βασιλιά της Αραγωνίας. Ο Ερρίκος τόνισε ότι με τα σχέδια αυτά θα επέλθει οριστικά ειρήνη στο βασίλειο χωρίς να έχουν εξουσίες ο Ιωάννης της Βαλένθιας και ο Ζουάν Νουνιέ Β΄ ντι Λάρα. Τα σχέδια επέβαλαν άμεσα την διάλυση του βασιλείου της Καστίλης και την παραίτηση του Φερδινάνδου Δ΄, η βασιλομήτωρ το αρνήθηκε κατηγορηματικά. Ο Ερρίκος επέμεινε και η Μαρία του θύμισε τόσο τους όρκους που έχει πάρει να υποστηρίξει τον νέο βασιλιά όσο και τα δώρα που τον έχει προικίσει.
===Θάνατος του Ερρίκου της Καστίλης===
Ο Ερρίκος σε λίγο αρρώστησε και η βασιλομήτωρ φοβήθηκε ότι η περιουσία του θα περάσει στον Ιωάννη Εμμανουήλ της Βιγιένα τον παρακάλεσε να την παραχωρήσει στο στέμμα, εκείνος το αρνήθηκε λόγω του μίσους του στον Φερδινάνδο. Τα ''"Χρονικά του Φερδινάνδου Δ΄"'' αναφέρουν ότι ο Ιωάννης Εμμανουήλ πήγε και βρήκε τον ηλικιωμένο θείο του Ιωάννη αμίλητο και ετοιμοθάνατο, πήρε όλα τα πολύτιμα αντικείμενα που του ανήκαν και έφυγε για την Πεναφιέλ.<ref>Benavides 1860, σ. 122.</ref>
Η Μαρία της Μολίνας διέταξε όλα τα κάστρα που ανήκαν στον Ερρίκο να παραδοθούν όταν πεθάνει στον βασιλιά, ο Ερρίκος πέθανε στις 8 Αυγούστου 1303 και τάφηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου του Βαγιαδολίδ. Ο υπήκοοι τον θρήνησαν ελάχιστα ενώ η βασιλομήτωρ διέταξε όλους τους ευγενείς και τους ιερείς να παραστούν στην τελετή της κηδείας του. Ο Φερδινάνδος Δ΄ έκλεισε ειρήνη με τον εμίρη Μωάμεθ Γ΄ της Γρανάδας, ο εμίρης σύμφωνα με τους όρους θα γινόταν υποτελής του. Όταν έμαθε ο βασιλιάς τον θάνατο του Ερρίκου έδωσε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στον Ζουάν Νουνιέ Β΄ ντι Λάρα, στην μητέρα του έδωσε πίσω την [[Έθιχα]]. Τον Νοέμβριο του 1303 η Μαρία της Μολίνας έδωσε συμβουλές στον γιο της να συμφιλιώσει τον Ιωάννη της Βαλένθια και τον Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντε Χάρο για τις διεκδικήσεις τους ηγεμονία του Μπισκάγια, οι σχέσεις του Φερδινάνδου Δ΄ με την μητέρα του αποκαταστάθηκαν πλήρως.
===Εμφύλιος για την Μπισκάγια===
Τον Ιανουάριο του 1304 ο Ιωάννης της Βαλένθιας ζήτησε ξανά την Μπισκάγια χάρη στα δικαιώματα της συζύγου του με την υποστήριξη του Ζουάν Νούνιε Β΄ ντε Λάρα αλλά ο βασιλιάς το αρνήθηκε. Ο Φερδινάνδος Δ΄ πρότεινε να παραδώσει ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο στην Μαρια Α΄ Ντιάζ ντι Χάρο μια σειρά από πόλεις όπως η Σάντα Ολάγια, η Ισκάρ, η Κουελλάρ, η Κόρδοβα και η Μούρθια, ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο θα διατηρούσε την Μπισκάγια, την Ορντούνα, την Βαλμασέντα και την Ντουράνγκο. Ο Ιωάννης της Βαλένθιας δέχθηκε την προσφορά του Φερδινάνδου αλλά αρνήθηκε ο ίδιος ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο, αντέδρασε έντονα και απείλησε τον βασιλιά με επανάσταση. Ο Φερδινάνδος Δ΄ ζήτησε από την μητέρα του να συμφιλιωθεί με τον Ζουάν Νουνιές Β΄ ντι Λάρα και προχώρησε στην υπογραφή της ''"Συνθήκης του Τορρέλλας"'' (1304). Ο Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο δεν συμμετείχε, ήταν έντονα δυσαρεστημένος που ο Φερδινάνδος υποσχέθηκε στον Ιωάννη την Μπισκάγια και του παραχώρησε την [[Λα Ριόχα]] αν και ο ίδιος ολοκλήρωσε όλες τις διαπραγματεύσεις με τον βασιλιά της Αραγωνίας.
Ο Ιωάννης της Βαλένθια ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1304 διαπραγματεύσεις με το [[Βασίλειο της Αραγωνίας]] δεσμεύοντας τον Φερδινάνδο Δ΄ να δεχτεί τις συμφωνίες που θα κάνουν η Αραγωνία και η Πορτογαλία σχετικά με τις απαιτήσεις του γιου του Αλφόνσου δε λα Σέδρα. Ο Φερδινάνδος Δ΄ έκανε κατάσχεση στα εδάφη του Ντιέγκο Λόπεζ Ε΄ ντι Χάρο και του Ζουάν Αλφόνσο ντε Χάρο, λόρδου του Κάμερος αλλά οι δυο ευγενείς δεν προχώρησαν σε επανάσταση εναντίον του βασιλιά.
Ο αδελφός του βασιλιά Ινφάντης Φιλιππος ηττήθηκε από τον γαμπρό του Φερνάντο Ροντρίγκεζ ντι Κάστρο που είχε παντρευτή την ετεροθαλή αδελφή του Γιολάντα νόθη κόρη του Σάντσο Δ΄ και έπεσε στην μάχη.<ref>Benavides 1860, σσ. 132–133.</ref>
===Συμφωνία με την Αραγωνία===
Το σημαντικότερο γεγονός του Φερδινάνδου Δ΄ όταν ενηλικιώθηκε ήταν η υπογραφή της ''Συνθήκης του Τορρέλλας'' με τον Ιάκωβο Β΄ της Αραγωνίας (1304) που καθόριζε τα σύνορα και τερμάτιζε τις διεκδικήσεις του Αλφόνσου δε λα Σέδρα. Ο Διονύσιος της Πορτογαλίας, ο αρχιεπίσκοπος της [[Σαραγόσα]] και ο Ιωάννης της Καστίλης δημοσιοποίησαν την ''Συνθήκη του Τορρέλλας'' (8 Αυγούστου 1304) με στόχο να λύσει τις διαφορές ανάμεσα στα βασίλεια της Καστίλης και της Αραγωνίας σχετικά με την κατοχή του βασιλείου της Μούρθιας. Ο εμίρης της Γρανάδας Μωάμεθ Γ΄ συμμετείχε στην συμφωνία ύστερα από απαίτηση του Φερδινάνδου Δ΄ αφού ήταν υποτελής του και τα έσοδα από τους φόρους αποτελούσαν σημαντική πηγή για την Καστίλης γι'αυτό οι βασιλείς της Αραγωνίας και της Πορτογαλίας προσπάθησαν να έχουν καλές σχέσεις μαζί του.<ref>González Mínguez 2004, σ. 233.</ref>
Με τους όρους της συνθήκης το βασίλειο της Μούρθιας μοιράστηκε ανάμεσα στα βασίλεια της Καστίλης και της Αραγωνίας και τα νότια σύνορα της Αραγωνίας τοποθετήθηκαν στον ποταμό Σεγούρα. Οι πόλεις [[Αλικάντε]], [[Έλτσε]], [[Οριουέλα]], Έλδα, [[Αβανίγια]] και Πετρέλ περιήλθαν στην κατοχή της Αραγωνίας, η Καστίλη κράτησε την Μούρθια, την [[Αλάμα]], την Λόρκα και την Μολίνα ντε Σεγούρα. Οι κάτοικοι που η περιοχή τους αλλάξει χέρια θα μπορούν να μετακομίσουν στο βασίλειο της αρεσκείας τους, οι δυο μονάρχες συμφώνησαν να υποστηρίξουν ο ένας τον άλλον απέναντι στην [[Γαλλία]] και τον πάπα και την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Ο Χουάν Εμμανουήλ θα συνέχιζε να έχει στην κατοχή του την Βιγιένα αλλά υπό την υψηλή κυριαρχία της Αραγωνίας.
===Συμφωνία με τον Αλφόνσο δε λα Σέδρα===
Οι βασιλείς της Πορτογαλίας και της Αραγωνίας εκφώνησαν παρουσία του Ιωάννη της Βαλένθια τα αιτήματα του Αλφόνσου δε λα Σέδρα (8 Αυγούστου 1304) που τον υποστήριζε ο Ιάκωβος Β΄ της Αραγωνίας. Ο Αλφόνσος παραιτήθηκε από όλα τα δικαιώματα του στον θρόνο της Καστίλης, σε αντάλλαγμα του παραχωρήθηκε μια μεγάλη σειρά από πόλεις και κάστρα. Ο Φερδινάνδος Δ΄ δήλωσε επίσης ότι το ετήσιο εισόδημα του ξαδέλφου του θα έπρεπε να είναι 400.000 μαραβέδια, σε περίπτωση που δεν έφτανε από τις πόλεις που πήρε θα του παραχωρούσε και άλλες μέχρι να φτάσει το εισόδημα το συγκεκριμένο ποσό.
Ο Αλφόνσο δε λα Σέδρα εκτός από την παραίτηση από όλα τα δικαιώματα του στον θρόνο δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους βασιλικούς τίτλους, την βασιλική σφραγίδα και έπρεπε να επιστρέψει στον βασιλιά μια σειρά από πόλεις όπως η Αλμαθάν, η Σόρια, η [[Αλκαλά ντε Ενάρες]] και η Αλμενάρα. Ο Αλφόνσος ωστόσο παραβίασε γρήγορα την ''"Συνθήκη του Τορρέλλας"'' και χρησιμοποίησε τα βασιλικά σύμβολα σε αντίθεση με αυτά που υπέγραψε. Τα δικαιώματα στον θρόνο του Αλφόνσο δε λα Σέδρα επανήλθαν ξανά με τον γιο και διάδοχο του Φερδινάνδου Α΄ Αλφόνσο ΙΑ΄ αλλά τελικά ο Αλφόνσος δε λα Σέδρα αναγκάστηκε να δώσει όρκο υποτέλειας στον βασιλιά.<ref>Martínez 2000, σσ. 227–228.</ref>
==Παραπομπές==
<references />
==Πηγές==
*Benavides, Antonio (1860). Memorias de Don Fernando IV de Castilla (in Spanish) (1st ed.). Madrid: Imprenta de Don José Rodríguez.
*Cerdá y Rico, Francisco (1787). Crónica de D. Alfonso el Onceno de este nombre (in Spanish) (2ª ed.). Madrid: Imprenta de D. Antonio de Sancha.
*Fernández Peña, María Rosa (2006). La Iglesia española y las instituciones de caridad, 1ra. edición (in Spanish). Madrid: Ediciones escurialenses.
*González Mínguez, César (1995). Fernando IV, 1295-1312 (in Spanish) (1ª ed.). Palencia: La Olmeda.
*González Mínguez, César (1998). La minoria de Fernando IV de Castilla (1295-1301) (PDF). Revista da Faculdade de Letras: História (in Spanish). 15. Faculdade de Letras da Universidade do Porto.
*González Mínguez, César (2004). Fernando IV de Castilla (1295-1312): Perfil de un reinado. Espacio, Tiempo y Forma, Serie III, H." Medieval (in Spanish). Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED), Facultad de Geografía e Historia.
*Ibáñez de Segovia Peralta y Mendoza, Gaspar, Marqués de Mondejar (1777). "XVI". In Joachin Ibarra. Memorias históricas del Rei D. Alonso el Sabio i observaciones a su chronica (in Spanish). Madrid.
*Lafuente, Modesto (1861). "VIII". Historia general de España, Volumen 3 (in Spanish). Madrid: Establecimiento tipográfico de D. Francisco de P. Mellado.
*Mariana, Juan de (1855). Historia General de España (in Spanish) (Reedición ed.). Madrid: Imprenta y librería de Gaspar y Roig, editores.
*Martínez, Purificación (2000). La historia como vehículo político: la figura real en la "Crónica de Alfonso XI". Espacio, tiempo y forma. Serie III, Historia medieval (in Spanish). Universidad Nacional de Educación a Distancia.
*Mata Carriazo y Arroquia, Juan de (2002). Catalogación Universidad de Sevilla. Secretariado de Publicaciones, ed. En la frontera de Granada (in Spanish). Granada: Editorial Universidad de Granada. Campus Universitario de Cartuja.
*Nieto Cumplido, Manuel (2007). Obra social y cultural de Cajasur, ed. La Catedral de Córdoba (in Spanish) (2ª ed.). Córdoba: Publicaciones de la Obra social y cultural de Cajasur.
*Novia de Salcedo, Pedro (1851). Defensa histórica, legislativa y económica del señorío de Vizcaya y provincias de Álava y Guipúzcoa (in Spanish). Bilbao: Librería de Delmas e Hijo.
*O'Callaghan Martínez, José (1986). Las Cortes de Fernando IV: cuadernos inéditos de Valladolid 1300 y Burgos 1308. Historia, instituciones, documentos (in Spanish). Sevilla: Universidad de Sevilla: Departamento de Historia Medieval y Ciencias y Técnicas Historiográficas.
*Rodríguez de Almela, Diego; Román, Blas; Moreno, Juan Antonio (1793). Valerio de las historias de la sagrada escritura, y de los hechos de España (in Spanish) (Reedición ed.). Madrid: Librería de Domingo Villa.
*Salcedo Hierro, Miguel (2000). La Mezquita, Catedral de Córdoba (in Spanish) (1ª ed.). Córdoba: Publicaciones de la Obra Social y Cultural de Cajasur.
*VV.AA.; El Grupo Arca (1995). Universidad de Córdoba, ed. Guía artística de la provincia de Córdoba (in Spanish). Córdoba: Servicio de Publicaciones de la Universidad de Córdoba.
*Ximena Jurado, Martín (1991). Catálogo de los Obispos de las Iglesias Catedrales de Jaén y Anales eclesiásticos de este Obispado (in Spanish) (1ª ed.). Granada: Universidad de Granada.
*Arco y Garay, Ricardo del (1954). Sepulcros de la Casa Real de Castilla (in Spanish). Madrid: Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
Catalán, Diego (1977). Cátedra Seminario Menéndez Pidal, ed. Gran Crónica de Alfonso XI (in Spanish). Dos tomos (1ª ed.). Madrid: Editorial Gredos.
*Gaibrois Riaño de Ballesteros, Mercedes (1922–1928). Revista de archivos, bibliotecas y museos, ed. Historia del reinado de Sancho IV de Castilla (in Spanish). 3 volúmenes (1ª ed.). Madrid: Editorial Voluntad.
*Gaibrois Riaño de Ballesteros, Mercedes (1936). María de Molina, tres veces reina (in Spanish). Colección Vidas Memorables (1ª ed.). Madrid: Editorial Espasa-Calpe S.A.
*García de la Fuente, Arturo (1935). Los Castigos e documentos del rey don Sancho IV el Bravo. Estudio preliminar de una edición crítica de esta obra (in Spanish). San Lorenzo del Escorial (Madrid).
*Gómez Moreno, Manuel (1946). El Panteón de las Huelgas Reales de Burgos (in Spanish). Instituto Diego Velázquez. Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
*Gómez Redondo, Fernando (1999). "VII. De Fernando IV a Alfonso XI (1295-1530): el triunfo del molinismo". Historia de la prosa medieval castellana II: El desarrollo de los géneros. La ficción caballeresca y el orden religioso (in Spanish). Madrid: Ediciones Cátedra. .
*Layna Serrano, Francisco (1993). Historia de Guadalajara y sus Mendozas en los siglos XV y XVI. Tomo I: orígenes, época árabe, Edad Media (in Spanish). Reedición Aaché Ediciones.
*Loaysa, Jofré de; García Martínez, Antonio (1982). Academia Alfonso X el Sabio, Colección Biblioteca Murciana de bolsillo Nº 27, ed. Crónicas de los Reyes de Castilla Fernando III, Alfonso X, Sancho IV y Fernando IV (1248-1305) (in Latin and Spanish) (2ª ed.). Murcia.
*Salvador Martínez, H (2003). Alfonso X el Sabio (in Spanish) (1ª ed.). Madrid: Ediciones Polifemo.
*Menéndez Pidal de Navascués, Faustino (1982). Instituto Luis de Salazar y Castro (Consejo Superior de Investigaciones Científicas, ed. Heráldica medieval española: la Casa Real de León y Castilla (in Spanish). Volumen I. Hidalguía.
*Menezo Otero, Juan José (2005). Reinos y Jefes de Estado desde el 712 (in Spanish) (5ª ed.). Madrid: Historia Hispana.
*Pérez Algar, Félix (1997). Alfonso X el Sabio: Biografía (in Spanish). Madrid: Studium Generalis.
*Roca de Togores y Carrasco, Mariano; Marqués de Molins (1837). María de Molina (in Spanish). Madrid.
*Salazar y Mendoza, Pedro de; Soria Mesa, Enrique; Carrillo, Alonso (1998). El origen de las dignidades seglares de Castilla y León (in Spanish) (1ª ed.). Granada: Universidad de Granada.
*Valdeón Baruque, Julio (2003). Alfonso X: la forja de la España moderna (in Spanish) (1ª ed.). Ediciones Temas de Hoy, S.A.
*Valdeón Baruque, Julio (1986). Alfonso X el Sabio (in Spanish) (1ª ed.). Castilla y León: Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura.
*Valle Curieses, Rafael (2000). María de Molina: el soberano ejercicio de la concordia: (1260-1321) (in Spanish). Madrid: Alderabán.
*Ybarra y López-Dóriga, Fernando de, Marqués de Arriluce de Ybarra (1997). Real Academia Sevillana de Buenas Letras, ed. Un largo siglo de amores y desamores en el Alcázar de Sevilla (1248-1368) (in Spanish) (1ª ed.). Sevilla.
*Zurita, Jerónimo (2005). Anales de Aragón (in Spanish) (1ª ed.). Institución Fernando el Católico.
*Coria Colino, Jesús J.; Francia Lorenzo, Santiago (1999). Reinado de Fernando IV (1295-1312) (in Spanish) (1ª ed.). Palencia: Aretusa.
*González Mínguez, César (1974). Contribución al estudio de las Hermandades en el reinado de Fernando IV de Castilla (in Spanish). Vitoria: Consejo de Cultura de la Diputación Foral de Alava.
*Torres Fontes, Juan (1980). Documentos de Fernando IV (in Spanish) (1ª ed.). Academia Alfonso X el Sabio. Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
*Ayerbe Iríbar, María Rosa; González Mínguez, César (1993). "Concejos, Cortes y Hemandades durante el Reinado de Fernando IV de Castilla (1295-1312)". Estudios dedicados a la memoria del profesor L. M. Díaz de Salazar Fernández (in Spanish). Universidad del País Vasco, Servicio de Publicaciones. ISBN 84-7585-395-1.
*Foronda, François; Carrasco Manchado, Ana Isabel; González Mínguez, César (2008). "La participación concejil en la estructura de poder de la corona de Castilla durante el reinado de Fernando IV (1295-1312)". El contrato político en la Corona de Castilla: cultura y sociedad políticas entre los siglos X y XVI (in Spanish). Dykinson. pp. 97–121. ISBN 978-84-9849-225-5.
*Gómez Redondo, Fernando (1999). El "Zifar" y la "Crónica de Fernando IV". La corónica: A Journal of Medieval Hispanic Languages, Literatures & Cultures. 27. Division of Spanish Medieval Language and Literature (MLA). pp. 105–124. ISSN 0193-3892.
*González Mínguez, César (1999). "La nobleza castellano-leonesa en tiempos de Fernando IV (1295-1312): una aproximación desde la historia del poder". El tratado de Alcañices : ponencias y comunicaciones de las Jornadas conmemorativas del VII centenario del Tratado de Alcañices (1297-1997) : Zamora y Alcañices, del 8 al 12 de septiembre de 1997 (in Spanish). Fundación Rei Afonso Henriques. pp. 249–277. ISBN 84-89981-04-3.
*González Mínguez, César (1983). "Algunos datos sobre la población de Castilla durante el reinado de Fernando IV". El pasado histórico de Castilla y León :actas del I Congreso de Historia de Castilla y León celebrado en Valladolid, del 1 al 4 de diciembre de 1982 (in Spanish). Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura.
*González Mínguez, César; Urcelay Gaona, Hegoi (2005). La crisis bajomedieval en Castilla durante el reinado de Fernando IV a través de las reuniones de Cortes (1295-1312). Acta historica et archaeologica mediaevalia (in Catalan). Barcelona: Universitat de Barcelona: Servicio de Publicaciones y Facultad de Geografía e Historia.
*Masià de Ros, Angels (1992). Las pretensiones de los infantes de La Cerda a la Corona de Castilla en tiempos de Sancho IV y Fernando IV: El apoyo aragonés. Medievalia (Universitat Autónoma de Barcelona, Institut d'Estudis Medievals) (in Catalan). Barcelona: Universitat Autónoma de Barcelona, Institut d'Estudis Medievals.
*Nieto Soria, José Manuel; López-Cordón Cortezo, María Victoria; González Mínguez, César (2008). "Crisis sucesoria y conflictividad social durante el reinado de Fernando IV de Castilla (1295-1312)". Gobernar en tiempos de crisis: las quiebras dinásticas en el ámbito hispánico: 1250-1808 (in Spanish) (1ª ed.). Madrid: Sílex ediciones. pp. 339–368.
*Pascual Martínez, Lope (1994–1995). Apuntes para un estudio de la Cancillería del rey Fernando IV de Castilla (1285-1312). Estudis castellonencs (in Spanish). Castellón: Diputació de Castelló: Servei de Publicacions.
*Rucquoi, Adeline (1987). "Pouvoir royal et oligarchies urbaines d´Alfonso X à Fernando IV". Génesis medieval del Estado Moderno : Castilla y Navarra (1250-1370) (in French and Spanish). Ámbito Ediciones.
*Ruíz Souza, Juan Carlos (2006). Capillas Reales funerarias catedralicias de Castilla y León: nuevas hipótesis interpretativas de catedrales de Sevilla, Córdoba y Toledo. Anuario del Departamento de Historia y Teoría del Arte (in Spanish). Madrid: Editores Universidad Autónoma de Madrid: Departamento de Historia y Teoría del Arte.
*Santamaría Torquemada, Guillermo (1990). "La legislación en Cortes sobre la Cancillería de Fernando IV: 1295-1312". In Cortes de Castilla y León. Las Cortes de Castilla y León, 1188-1988 : Actas de la tercera etapa del Congreso Científico sobre la historia de las Cortes de Castilla y León, León, del 26 a 30 de septiembre de 1988 (in Spanish). León.
*Santamaría Torquemada, Guillermo (1990). "Cancilleres y notarios en la Cancillería de Fernando IV (1295-1312)". In Universidad Complutense. Congreso de jóvenes historiadores y geógrafos: actas I : [celebrado en la Facultad de Geografía e Historia de la Universidad Complutense de Madrid del 12 al 16 de diciembre de 1988 (in Spanish). Madrid.
*Stefano, Giuseppe di (1988). Emplazamiento y muerte de Fernando IV entre prosas históricas y romancero: Una aproximación". Nueva revista de filología hispánica (in Spanish). 36. México: Editores El Colegio de México: Centro de Estudios Lingüísticos y Literarios.
*Torres Fontes, Juan (1948–1949). Privilegios de Fernando IV a Murcia. Anuario de historia del derecho español (in Spanish). Madrid: Ministerio de Justicia, Boletín Oficial del Estado.
*Valladares Reguero, Aurelio (1995). La muerte de los hermanos Carvajales y Fernando IV: fortuna literaria de un tema de ambientación jienense. Boletín del Instituto de Estudios Giennenses (in Spanish). Jaén: Instituto de Estudios Giennenses.
{{ενσωμάτωση κειμένου|en|Ferdinand IV of Castille}}
| |||