Νικηφόρος Α´: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Νικηφόρος Α'''' (απεβ... - [[26 Ιουλίου]] [[811]]) ήταν αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]] μεταξύ των ετών [[802]] και [[811]].

Πρέπει ν’να αναφερθεί εισαγωγικά, πως ό,τι γνωρίζουμε για τον Νικηφόρο Α΄ προέρχεται από [[εικονολάτρες]] χρονογράφους και ειδικά από τον σημαντικότερο εξ αυτών [[Θεοφάνης ο Ομολογητής|Θεοφάνη]], ο οποίος ήκμασε κατά την βασιλεία του. Όλοι τους διάκεινται δυσμενέστατα προς τον Νικηφόρο Α΄ και αυτό επειδή ήρθε σε αντίθεση με τους ακραίους εικονόφιλους μοναχούς, παρ’ όλο ότι δεν ενήργησε κατά των εικόνων και δεν έθιξε το κύρος της [[Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδος|Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου]].

ΤηνΤη συνωμοσία κατά της Ειρήνης επέσπευσε η αίτηση γάμου τουτού [[Καρλομάγνος|Καρλομάγνου]] προς την αυτοκράτειραΑυτοκράτειρα και τα φανερά σχέδια του παντοδύναμου ευνούχου Αέτιου, που προωθούσε στον θρόνο τον αδελφό του.<ref>Θεοφάνης σελ.737. Παπαρρηγόπουλος, βιβλίον δέκατον, κεφ. Δ΄, υποκεφ. 15</ref>

Ο λαός της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος -κατά τους χρονογράφους πάντοτε- ευημερούσε επί Ειρήνης, δέχθηκε με εχθρότητα την ανάρρηση του Νικηφόρου Α΄ και κατά την στέψη του καταριόταν τόσο τον ίδιο όσο και τον εικονόφιλο πατριάρχη [[Πατριάρχης Ταράσιος|Ταράσιο]], που δέχθηκε να τον στέψει.<ref>Θεοφάνης 739</ref>

Μετά την ενθρόνισή του, ο Νικηφόρος Α΄ επισκέφθηκε την Ειρήνη, της δήλωσε ότι ενήργησε βιαζόμενος από τους άρχοντες, τηντη διαβεβαίωσε για την ασφάλεια της, αλλά ζήτησε επιτακτικά να τουτού δώσει τους θησαυρούς της. Η Ειρήνη δέχτηκε υπό τον όρο να της επιτραπεί να παραμείνει στο ανάκτορο τουτού Ελευθερίου. Ο Νικηφόρος Α΄ συμφώνησε, πήρε τους θησαυρούς και την εξόρισε στην Λέσβο, όπου και πέθανε αυτή τον επόμενο χρόνο (803).<ref>Θεοφάνης 740-743</ref>

Εκείνο που χαρακτηρίζει προ πάντων την βασιλεία του Νικηφόρου Α΄ είναι η αγωνιώδης αναζήτηση χρημάτων. Κατηγορήθηκε ως φιλάργυρος και πλεονέκτης.<ref name="Θεοφάνης 743">Θεοφάνης 743</ref> Αλλά είναι γνωστό, ότι η Ειρήνη δαπανούσε αφειδώς για να έχει τον λαό με το μέρος της,: είχε χαρίσει φόρους και είχε, μεταξύ άλλων, καταργήσει τα τελωνειακά δικαιώματα τουτού [[Βόσπορος|Βοσπόρου]] και τουτού [[Ελλήσποντος|Ελλήσποντου]].<ref>Θεοφάνης 735 και 737</ref> Ο Νικηφόρος Α΄ πέρασε από δίκη όσους πλούτισαν επί Ειρήνης και τους υποχρέωσε να επιστρέψουν τα παρανόμως κτηθέντα, χωρίς όμως να τα αποδώσει στους αδικημένους.<ref name="Θεοφάνης 743"/>

Τον Ιούλιο του 803 στασίασε ο στρατηγός του θέματος των Ανατολικών Βαρδάνης -ο επιλεγόμενος Τούρκος- μάλλον απρόθυμα και υποκύπτοντας σε πιέσεις. Έφτασε ώς τηντη Χρυσόπολη, αλλά οι υπαρχηγοί του Λέων και Μιχαήλ (οι μετέπειτα αυτοκράτορες [[Λέων Ε΄]] και [[Μιχαήλ Β΄]]) αυτομόλησαν στον αυτοκράτοραΑυτοκράτορα. Ο Βαρδάνης παραιτήθηκε του αγώνα, πήρε έγγραφη διαβεβαίωση για την ασφάλειά του προσυπογεγραμμένη από τον πατριάρχη Ταράσιο και τηντη Σύγκλητο, και κλείστηκε σε μοναστήρι. Σε λίγονλίγο όμως καιρό τυφλώθηκε από Λυκάονες στρατιώτες. Ο Ταράσιος και οι συγκλητικοί καταταράχτηκαν κικαι ο Νικηφόρος Α΄ πήρε όρκους φοβερούς, ότι ήταν αμέτοχος. Κλείστηκε στο Παλάτι, έκλαιγε κικαι απειλούσε με θάνατο τους Λυκάονες για την πρωτοβουλία τους.<ref>''«αλλ’ ουκ έλαθεν τους πολλούς»'', Θεοφάνης 743-746 και Ιωσήφ Γενέσιος, ''Περί Βασιλειών'', μετάφρ. Παύλου Νιαβή, εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα 1994, σελ. 41-43</ref>

Αφού εξασφάλισε την αρχή του ο Νικηφόρος Α΄, στράφηκε κατά των Αράβων. Έγραψε στον [[Χαρούν αλ Ρασίντ]], ότι δεν ήταν διατεθειμένος να συνεχίσει την καταβολή φόρου, που είχε συνομολογήσει η Ειρήνη. Ο χαλίφης του μήνυσε : «Την απάντησή μου δεν θα την ακούσεις, αλλά θα την δεις»<ref>Αυτά κατά τους Άραβες χρονογράφους. Γκίμπον, τ. 5, chapter LII: More conquests by the Arabs -Part III. Παπαρρηγόπουλος, βιβλίον δέκατον, κεφ. Ε΄, υποκεφ. 2. Ντυράν Δ΄243</ref> και εισέβαλε στηνστη Μικρά Ασία. Ο Νικηφόρος Α΄ τον αντιμετώπισε στην Κράσο της Φρυγίας, όπου υπέστη ήττα δεινή και τραυματίστηκε τρεις φορές.<ref>Γκίμπον, o.π.</ref> Αλλά ο Χαρούν αναγκάστηκε να αποχωρήσει λόγω στάσεων, που ξέσπασαν στην χώρα του και έτσι ο Νικηφόρος Α΄ κατόρθωσε να ανακτήσει πολλές χώρες και φρούρια, επιδεικνύοντας στρατιωτικές αρετές, παρά το ό,τιότι δεν ήταν στρατηγός.<ref>Θεοφάνης 748. Κεδρηνός 917</ref> Τελικά συνομολογήθηκε ειρήνη έναντι καταβολής 30.000 χρυσών νομισμάτων κατ’ έτος στους Άραβες, αλλά μόλις αυτοί έφυγαν, ο Νικηφόρος σήκωσεΑ΄ ανήγειρε τα κατεστραμμένα φρούρια, που κατά την συνθήκη δεν έπρεπε ν’να ανεγερθούν. Ο Χαρούν απάντησε λεηλατώντας την Κύπρο και τηντη Ρόδο, αλλά για πολλά χρόνια μετά δεν αναφέρονται εχθροπραξίες και ο φόρος έπαψε να καταβάλλεται.<ref>Παπαρρηγόπουλος, βιβλίον δέκατον, κεφ. Δ΄, υποκεφ. 2</ref>

Ο Νικηφόρος Α΄ δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το εκκλησιαστικό ζήτημα και διατήρησε τα πράγματα όπως είχαν επί Ειρήνης, επιδεικνύοντας θρησκευτική ανοχή. Αυτή του όμως η ανοχή ήταν, που τον έκανε στόχο των μοναχών και των χρονογράφων.

Το [[806]] πέθανεαπεβίωσε ο Ταράσιος και ο Νικηφόρος Α΄ επέλεξε ως διάδοχό του τον συνονόματό του [[πατριάρχηςΠατριάρχης Νικηφόρος Α΄|Νικηφόρο Α΄]], λαϊκό και βασιλικό γραμματέα, όπως ακριβώς ήταν και ο Ταράσιος. Ο ηγούμενος της μονής του Σακκουδίωνος Πλάτων και ο ανεψιός του [[Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης|Θεόδωρος ο Στουδίτης]] αντέδρασαν έντονα λόγω της αθρόας χειροτονίας του νέου πατριάρχη, αλλά η χειροτονία αυτή δεν ήταν κάτι το χωρίς αρκετά προηγούμενα.<ref>Θεοφάνης 747 : ''«ουκ ην το πράγμα ξένον της εκκλησίας και προσφάτως επινοηθέν»''. Ο Θεοφάνης ήταν ενδοεικονολατρικός και ενδεχομένως προσωπικός αντίπαλος του Θεόδωρου Στουδίτη.</ref> Ο αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας σκέφτηκε να διαλύσει την μονή του Στουδίου, αλλά τον συμβούλευσαν να μη συνδέσει την άνοδο του πατριάρχηΠατριάρχη, που ο ίδιος επέλεξε με την διάλυση μονής 700 μοναχών. Έτσι αρκέστηκε να φυλακίσει για λίγες μέρεςημέρες τον Πλάτωνα<ref>Θεοφάνης 747 και 752</ref> αλλά αμέσως δόθηκε άλλη αφορμή.

ΉτανΠαλαιότερα ο ιερέας Ιωσήφ, που είχε τελέσει τον γάμο του [[Κωνσταντίνος ΣΤ΄|Κωνσταντίνου ΣΤ΄]] (γιου της Ειρήνης) με την Θεοδότη, όταν ο τελευταίος έκλεισε την πρώτη του γυναίκα [[Μαρία της Άμνιας]] σε μοναστήρι. Οι Στουδίτες είχαν επιτεθεί τότε στον Ταράσιο, γιατίδιότι επέτρεψε να γίνει ο γάμος και η Ειρήνη τον υποχρέωσε να αφορίσει τον Ιωσήφ. Τώρα ο βασιλιάς, θέλοντας να ανταμείψει τον Ιωσήφ για υπηρεσίες που του προσέφερε κατά την στάση του Βαρδάνη, ζήτησε από τον πατριάρχηΠατριάρχη να άρει τον αφορισμό. Έτσι έγινε, και οι Στουδίτες «απέστησαν της κοινωνίας» προς τον πατριάρχηΠατριάρχη. Επειδή το σκάνδαλο ήταν μεγάλο, συγκροτήθηκε σύνοδος, που αποφάσισε την διάλυση της μονής του Στουδίου και την εξορία του Πλάτωνα και του Θεόδωρου σε δύο νησιά της Προποντίδας.<ref>Θεοφάνης 752</ref>

Για την αναδιοργάνωση του κράτους ο Νικηφόρος Α΄ προέβη σε νομοθετικές ρυθμίσεις, στρατιωτικές και κυρίως οικονομικές. Όλα τα σχετικά μέτρα που έλαβε ονομάστηκαν από τους χρονογράφους ''κακώσεις'', που επέτειναν την δυστυχία του λαού.<ref>''δεινόν, κάκωσις, κακόνοια, πληγή, συμφορά, τυραννίς, αδικία, παράνοια'' και ''αθεΐα'' είναι οι χαρακτηρισμοί, που δίνει ο Κεδρηνός (σ. 920-923) σε καθένα από τα μέτρα του Νικηφόρου Α΄.</ref>

Στις στρατιωτικές ρυθμίσεις υπαγόταν η καθιέρωση του αλληλεγγύου Αλληλεγγύου: Τον εξοπλισμό των, φτωχών συνήθως, ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν οι πλούσιοι, ομάδες ατόμων ή χωριά ολόκληρα. Οι πολύ πλούσιοι πλήρωναν τον εξοπλισμό ενός ή περισσοτέρων στρατιωτών και οι λιγότερο εύποροι ανά δύο ή τρεις ή περισσότεροι τον εξοπλισμό ενός, οπότε λέγονταν συνδόται. Ο Νικηφόρος Α΄ καθιέρωσε το αλληλέγγυονΑλληλέγγυον ως προς την υποχρέωση των συνδοτών. Δηλαδή αν δεν μπορούσε κάποιος, θα συμπλήρωναν οι άλλοι. ΚιΚαι αυτό για να ασκείται προσωπικήπροσωπικά ή κοινωνική πίεση προς αυτούς, που απέφευγαν την πληρωμή.<ref name="Θεοφάνης 755">Θεοφάνης 755</ref>

Γύρω από τις σλαβικές εγκαταστάσεις της Θράκης, Μακεδονίας και νοτίου Ελλάδος, οι οποίες βρίσκοντανβρισκόταν σε κατάσταση μόνιμης εξέγερσης, ο Νικηφόρος Α΄ οργάνωσε στρατιωτικές αποικίες από στρατιώτες, προερχόμενους από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίαςΑυτοκρατορίας. Ο Θεοφάνης μιλά για οικονομική καταστροφή και θανάσιμη απόγνωση των αποίκων <ref name="Θεοφάνης 755"/>, αλλά εφ’ όσον επρόκειτο περί αποικίας, εννοείται, ότι υπήρχε και κτηματική αποκατάσταση των φτωχών, -όπως είδαμε,- στρατιωτών. Το μέτρο άλλωστε δεν ήταν πρωτοφανές : είχαν προϋπάρξει οι κληρούχοι της Αθήνας και οι εγκαταστάσεις παλαιμάχων λεγεωναρίων του Αύγουστου και του Τραϊανού σε όλη την αυτοκρατορίαΑυτοκρατορία με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.<ref>Παπαρρηγόπουλος, ο.π. υποκεφ. 5</ref>

Σημαντικότερες ήταν οι οικονομικές διατάξεις του Νικηφόρου Α΄. Οι περισσότερες προϋπήρχαν, αλλά είτε είχαν περιπέσει σε αχρησία, είτε είχαν καταργηθεί από την Ειρήνη. Τις διατάξεις περί ευρεθέντων θησαυρών και περί φορολογίας της κληρονομίας τις επανενεργοποίησε ο Νικηφόρος Α΄ με εικοσαετή αναδρομική ισχύ. Επανέφερε τους τελωνειακούς δασμούς Βοσπόρου και Ελλησπόντου, που ήταν σοβαρότατο έσοδο του κράτους. Όρισε ότι για κάθε δούλο εισαγόμενο στην Κωνσταντινούπολη έπρεπε να πληρώνεται φόρος δύο χρυσών. Ρύθμισε τα του εγγείου φόρου· –όλαόλα αυξημένα και επιβαρυμένα με το λεγόμενο δικέρατον, με αιτιολογία τις επισκευές των τειχών και άλλες ανάγκες. Διατάχθηκε η άμεση είσπραξη των καθυστερημένων φόρων και ιδρύθηκε ναυτικό ταμείο, που δάνειζε σε πλοιάρχους, ενώ επιδότησε την αγορά κτημάτων του δημοσίου από ναυτικούς στα παράλια της Μικράς Ασίας. Ανάγκασε όσους πλούτισαν ξαφνικά κατά την περασμένη εικοσαετία να καταβάλουν ένα μέρος της περιουσίας τους στο δημόσιο. Και τέλος υπήγαγε σε κανονική φορολογία όλα τα εκκλησιαστικά και μοναστηριακά κτήματα, -ενώ μέχρι τότε πλήρωναν μόνο έγγειο φόρο-,· κρατικοποίησε ορισμένα, όρισε ότι στρατιωτικά σώματα, που στάθμευαν κοντά στα παραπάνω κτήματα, έπρεπε να συντηρούνται απ’από αυτά και αποδοκίμαζε τα πολύτιμα αφιερώματα στις εκκλησίες.<ref>Θεοφάνης 755-757 και 760-761. Παπαρρηγόπουλος, οό.π. υποκεφ. 6</ref>

Χαρακτηριστικό της εισπρακτικής του συνέπειας ή μανίας, ήταν ότι κάλεσε κάποτε ένα φοροφυγάδα, και τον υποχρέωσε να ορκιστεί πόσο χρυσό είχε. Όταν εκείνος απάντησε, ότι είχε εκατό λίτρες χρυσού, ο Νικηφόρος Α΄ του ζήτησε να τις φέρει κ’και ύστερα τον έδιωξε, δίνοντάς του εκατό νομίσματα.: «Τόσατόσα σου φτάνουν» τού είπε.<ref name="Θεοφάνης 758">Θεοφάνης 758</ref>

Το 807 ο Νικηφόρος Α΄ κατέστειλε στάση των ΣλαύωνΣλάβων της Πελοποννήσου. Πιθανόν η καταστολή αυτή να επιτεύχθηκε χάρη στις στρατιωτικές αποικίες, που είχε ιδρύσει.

Την ίδια χρονιά εξεστράτευσε κατά των Βουλγάρων, που επωφελούμενοι από την κατάσταση της αυτοκρατορίαςΑυτοκρατορίας επί Ειρήνης, είχαν συνέλθει από τα πλήγματα του Κωνσταντίνου Ε΄ και είχαν επεκτείνει κατά πολύ το κράτος τους υπό τον [[Κρούμος|Κρούμο]]. Ο Νικηφόρος Α΄ ανακατέλαβε την Αδριανούπολη, εκεί όμως έμαθε για συνωμοσία, που εξυφαινόταν εναντίον του στην Κωνσταντινούπολη και επέστρεψε εσπευσμένα. Τιμώρησε πολλούς με εξορία, αλλά νέα συνωμοσία αποκαλύφθηκε το επόμενο έτος και νέες τιμωρίες επιβλήθηκαν, αυτή τη φορά και σε επισκόπους και μοναχούς.<ref>Θεοφάνης 749 και 751</ref>

Το 809 οι Βούλγαροι επιτέθηκαν σε στρατόπεδο του Στρυμόνα, όπου γινόταν η πληρωμή των στρατού, και αφού διέπραξαν σφαγές, άρπαξαν χίλιες εκατό λίτρες χρυσού. Ύστερα ο Κρούμος κατέλαβε την Σαρδική, την σημερινή Σόφια, και έσφαξε έξι χιλιάδες στρατιώτες και λαό πολύ.<ref>Θεοφάνης 753</ref>

Ο Νικηφόρος Α΄ ξεκίνησε για ν’να αντιμετωπίσει τον Κρούμο, αλλά θέλησε συγχρόνως να τιμωρήσει τους αξιωματικούς, που ήταν υπεύθυνοι για την πτώση της Σαρδικής, με αποτέλεσμα πολλοί ν’να αυτομολήσουν και οι συνένοχοί τους στο στρατόπεδο που είχε συγκροτηθεί να οργανώσουν στάση. Ο Νικηφόρος Α΄ μπόρεσε τελικά να την εξουδετερώσει με αμοιβές και υποσχέσεις.<ref>Θεοφάνης 753-754</ref> Λίγο μετά ένας μοναχός αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει.<ref name="Θεοφάνης 758"/>

Τον Ιούλιο του 811 εξεστράτευσε με πολυάριθμο στρατό, στον οποίο είχε επιστρατεύσει ακόμη κικαι οπλισμένους με σφενδόνες μόνο και ραβδιά. Ο Κρούμος ζήτησε ειρήνη, αλλά ο Νικηφόρος Α΄ δεν δέχτηκε και μπήκε στην Βουλγαρία. Πολλοί τον συμβούλευσαν να σταματήσει εκεί, αλλά αυτός δεν τους άκουσε και προχώρησε, έχοντας διατάξει γενική σφαγή των εχθρών. Στις 23 Ιουλίου, κυρίευσε το στρατόπεδο και το ταμείο του Κρούμου, αλλά αυτός διέφυγε και έστειλε νέο μήνυμα : ''«Νίκησες. Πάρε ό,τι θέλεις και φύγε με ειρήνη»''. Και πάλι ο Νικηφόρος Α΄ αρνήθηκε.

Οι Βούλγαροι τότε, στις 25 Ιουλίου, απέκλεισαν όλες τις προσβάσεις στο στρατόπεδο του Νικηφόρου Α΄ και βρέθηκε αυτός σε δεινή θέση, πολιορκημένος ξαφνικά από τον συνεχώς ενισχυόμενο στρατό των [[Βούλγαροι|Βουλγάρων]]. Κατάλαβε ότι σωτηρία δεν υπήρχε, γιατίδιότι είπε στους δικούς του: ''«Και φτερά να βγάλουμε, δεν σωζόμαστε»''.<ref>Θεοφάνης 763 : ''«Καν πτερωτοί γενώμεθα, μηδείς ελπίση διαφυγείν τον όλεθρον»''</ref> Όλη τη νύχτα οι Βούλγαροι κραύγαζαν και κροτούσαν τα όπλα τους για να σπάσουν το ηθικό των πολιορκημένων· καιτην τα χαράματααυγή της 26ης Ιουλίου επιτέθηκαν και σάρωσαν το στρατόπεδο. Ο Νικηφόρος Α΄ σκοτώθηκε καθώς και πλήθος στρατού. Ο Κρούμος έκοψε το κεφάλι του Νικηφόρου Α΄ και το επιδείκνυε κρεμασμένο για πολλές μέρες. Ύστερα το έγδαρε, το έντυσε με ασήμι και έπιναν απ’ αυτό κρασί στα συμπόσια ο ίδιος και οι άρχοντες των Σλάβων.<ref>Θεοφάνης 763-765</ref>

Παραμένει ανεξήγητο, πώς οι όροι αντιστράφηκαν μέσα σε 3 μέρεςημέρες και ο θριαμβεύων Νικηφόρος Α΄ έπαθε τέτοια καταστροφή από τον κυνηγημένο Κρούμο. Ο ίδιος ο Θεοφάνης απορεί<ref>Θεοφάνης 765 : ''«τον δε τρόπον της τούτου σφαγής ουδείς των περισωθέντων εξηγήσατο»''</ref> και πιθανολογεί προδοσία.<ref>Θεοφάνης 765 : ''«φασί γάρ τινες, ότι και Χριστιανοί πεσόντα τούτον επέτρωσαν»''</ref> Ο Ζωναράς μιλά για νυχτερινό αιφνιδιασμό και προδοσία.<ref>Ζωναράς 373 : ''«λέγεται δε και παρά των οικείων αναιρεθήναι»''</ref> Το μόνο βέβαιο είναι, ότι χάρηκαν αμφότεροι – ο Ζωναράς τριακόσια χρόνια μετά.<ref>Θεοφάνης 765 : ''«η τούτου σφαγή πολλών παραμυθία γέγονεν»''. Ζωναράς 374 : ''«κουφισμόν δ’ εποίει της συμφοράς η του κρατούντος απώλεια, εφηδομένων πάντων αυτή»''</ref>

Ο γιος του Νικηφόρου Α΄, ο [[Σταυράκιος]], ήδη από καιρό συμβασιλεύςσυμβασιλιάς, σώθηκε στην [[Αδριανούπολη]] βαριά τραυματισμένος και εκεί αναγορεύτηκε αυτοκράτοραςΑυτοκράτορας από τον στρατό. Αλλά ύστερα από δύο μηνών βασιλεία αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω των πληγών του και πέθανε τον Ιανουάριο του 812. Τον διαδέχτηκε ο σύζυγος της αδελφής του Προκοπίας, κόρης του Νικηφόρου Α΄, ο [[Μιχαήλ Α´ ο Ραγκαβές]].

''Τύραννος, αλιτήριος, Ιούδας, παμφάγος, άσπλαγχνος'' είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς του Νικηφόρου Α΄ από τον σύγχρονό του Θεοφάνη.<ref>Θεοφάνης : 738 739, 740, 741, 743</ref> Ανάλογη είναι η μεταχείριση από τους μεταγενέστερους χρονογράφους, με αξιοσημείωτο το γεγονός ότι όσο πιο απομακρυσμένοι χρονικά είναι, τόσο βιαιότερα επιτίθενται (Κεδρηνός, Ζωναράς).

Παρ’ όλα ταύτα ξεφεύγουν από τους χρονογράφους μερικές χαρακτηριστικές αλήθειες : κατά τον Θεοφάνη επέδειξε γενναιότητα και νίκησε πολλές φορές.<ref>Θεοφάνης 748 : ''«τά τε γενναία της ταλαιπωρίας επιδεικνύμενος, και πολλά τρόπαια ποιήσας»''</ref> Για την γενναιότητά του συμφωνεί και ο Κεδρηνός, προσθέτοντας και ορισμένα για τις διπλωματικές του ικανότητες και τηντη σύνεσή του.<ref>Κεδρηνός 917</ref>

Αλλά το ζητούμενο από τον Νικηφόρο Α΄ δεν ήταν τα ανδραγαθήματα, αφού -δεν ήταν στρατιωτικός-, αλλά η σωστή διοίκηση. Διαβάζουμε στον ανώνυμο βιογράφο του Λέοντα Ε΄, ότι ο Μιχαήλ Α΄ και η κόρη του Νικηφόρου Α΄, η Προκοπία διασκόρπισαν σε εκκλησίες, μοναστήρια, ασκητές και ''«ελεημοσύνας πολλάς»'' τα χρήματα ''«άπερ ο Νικηφόρος δι’ επιμελείας εσώρευσεν»''.<ref>Ανωνύμου ''Βίος Λέοντος του Αρμενίου'', Migne, Patrologia Graeca, τ. 108, σ. 1012</ref> Ο δε Θεοστήρικτος, επί Λέοντος Ε΄, λέει ότι ο Νικηφόρος Α΄ ήταν ορθόδοξος, ευσεβέστατος, φιλόπτωχος, ακόμη και φιλομόναχος.<ref>εις Παπαρρηγόπουλον, ο.π. υποκεφ. 10</ref>

Από τους νεώτερους ο Γκίμπον δέχεται ανεπιφύλακτα ό,τι παραδόθηκε από τους χρονογράφους για τον Νικηφόρο Α΄: ''«Πολλοί τύραννοι ήταν αναμφίβολα μεγαλύτεροι εγκληματίες από τον Νικηφόρο Α΄, αλλά κανείς ίσως δεν προκάλεσε την βαθιά και καθολική απέχθεια του λαού όσο αυτός»''.<ref>Γκίμπον, τ. 4, chapter XLVIII: Succession αnd Characters οf the Greek Emperors.—Part II και όπου αλλού βρει ευκαιρία</ref> Το μόνο καλό που βρίσκει στην βασιλεία του είναι η ''«γενική ελευθερία'' [θρησκευτικού] ''λόγου και πρακτικής»''.<ref>Γκίμπον, τ. 5, chapter XLIX: Conquest of Italy by the Franks.—Part II.</ref>

Ο Σλόσσερ διαφωνεί πλήρως με την άποψη του Γκίμπον<ref>Friedrich Christoph Schlosser, ''Geschichte der bilderstürmenden Kaiser des oströmischen Reiches'' (''Ιστορία των εικονομάχων αυτοκρατόρωνΑυτοκρατόρων του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους'', Frankfurt, 1812)</ref> και ο Παπαρρηγόπουλος επιχειρεί την πλήρη ανασκευή της.<ref>Παπαρρηγόπουλος, ο.π. υποκεφ. 10</ref>

Θετικότατη για τον Νικηφόρο Α΄ είναι και η άποψη του Νόργουιτς.<ref>Νόργουιτς, σ. 28-32</ref>