|
}}
[[Αρχείο:Chamaeleo montium.jpg|right|250px|thumb]]
Οι '''χαμαιλέοντες''' (οικογένεια Chamaeleonidae) είναι μια διακριτή και εξαιρετικά εξειδικευμένη ομάδα [[Σαύρα|σαυρών]] με περισσότερα από 160 [[Είδος (βιολογία)|είδη]]<ref>Glaw, F. (2015). Taxonomic checklist of chameleons (Squamata: Chamaeleonidae). Vertebrate Zoology. 65 (2): 167-246.</ref>. Έχουν πολύ μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και πολλά είδη έχουν την ικανότητα να αλλάζουν χρώμα.
Ο '''Χαμαιλέοντας''' ή '''Χαμαιλέων''' ανήκει στην οικογένεια '''Χαμαιλεοντίδες ('''Chamaeleonidae) και είναι ένα διακριτικός και άκρως εξειδικευμένος κλάδος του παλιού κόσμου σαυρών με 202 είδη. Ζουν σε ζεστούς οικότοπους που κυμαίνονται από τα δάση της βροχής. Διάφορα είδη που απαντούν στην Αφρική, τη Μαδαγασκάρη, τη νότια Ευρώπη, και σε όλη τη νότια Ασία όσο και στην Σρι Λάνκα. Έχουν επίσης εισαχθεί στη Χαβάη, Καλιφόρνια, και τη Φλόριντα, και συχνά διατηρούνται ως κατοικίδια ζώα. ▼Στην Ελλάδα, ο κοινός χαμαιλέοντας συναντάται πια μόνο στη Σάμο και στην Μεσσηνία, ενώ παλιότερα εντοπιζόταν επιπλέον στην Κρήτη και τη Χίο, από τις οποίες δεν υπάρχουν πρόσφατες αναφορές για την ύπαρξη του είδους. Απαντάται συνήθως κοντά σε υγρότοπους με παραποτάμια βλάστηση, σε ελαιώνες, αμπελώνες και άλλες καλλιέργειες, καθώς και σε μακκία βλάστηση. Απειλείται από την καταστροφή των ενδιαιτημάτων του (πυρκαγιές, αγροτική μηχανοποίηση, τουριστική ανάπτυξη), τα κινούμενα οχήματα που προκαλούν μεγάλη θνησιμότητα στους δρόμους, αλλά και το παραεμπόριο, αφού οι χαμαιλέοντες προτιμώνται ως εξωτικά κατοικίδια. Στο εξωτερικό εξαπλώνεται σχεδόν σε όλες τις μεσογειακές χώρες από το Μαρόκο μέχρι την Κύπρο, ενώ φτάνει μέχρι το Ιράκ και το Ιράν. Ο χαμαιλέοντας ζει σε δενδρώδη βλάστηση και είναι ερπετό που προσαρμόζεται σε ζεστά κλίματα. Σαν ετεροθερμικά ζώα, είναι δραστήρια κατά τις ζεστές εποχές ενώ τον υπόλοιπο χρόνο αποσύρονται μέσα στους θάμνους και είναι πολύ λιγότερο δραστήρια ή καθόλου δραστήρια.
Διακρίνονται από τα πόδια τους, τις πολύ εκτεταμένες, εξαιρετικά τροποποιημένες και γρήγορα εξωθούμενες γλώσσες τους<ref>Edmonds, Patricia (September 2015). "True colors". National Geographic: 98. </ref>, το κουνιστό βάδισμα τους και τα λοφία ή κέρατα στο φρύδι και το ρύγχος τους.
Η αγγλική λέξη χαμαιλέοντας είναι απλοποιημένη ορθογραφία της Λατινικής Chamaeleon, ενός δανεισμού του ελληνικού "χαμαιλέων", μιας ένωσης του ''χαμαί'' "επί του εδάφους" και ''λέων'' "λιοντάρι". Η ελληνική λέξη κυριολεκτικά σημαίνει «λιοντάρι του εδάφους». ▼
▲ΟΟι '''Χαμαιλέοντας'''χαμαιλέοντες ήείναι '''Χαμαιλέων'''προσαρμοσμένοι ανήκειγια στην οικογένεια '''Χαμαιλεοντίδες ('''Chamaeleonidae)αναρρίχηση και είναιοπτικό ένα διακριτικός και άκρως εξειδικευμένος κλάδος του παλιού κόσμου σαυρών με 202 είδηκυνήγι. Ζουν σε ζεστούςζεστά οικότοπουςενδιαιτήματα που κυμαίνονται από τα δάση[[Δάσος της βροχής .|δάση Διάφοραβροχής]] μέχρι και [[Έρημος|ερήμους]], με διάφορα είδη που απαντούναπαντώνται στην [[Αφρική ]], τη [[Μαδαγασκάρη ]], τη [[νότια Ευρώπη ,]] και σε όλη τη [[νότια Ασία ]] όσομέχρι και στηντη [[Σρι Λάνκα ]]. Έχουν επίσης εισαχθεί στη [[Χαβάη (νήσος)|Χαβάη]], την [[Καλιφόρνια ,]] και τη [[Φλόριντα ,]] και συχνά διατηρούνται ως κατοικίδια ζώα.
Στην [[Ελλάδα]] απαντώνται δύο είδη χαμαιλέοντα: ο [[Μεσογειακός χαμαιλέοντας]] (''Chamaeleo chamaeleon'') που συναντάται πλέον μόνο στη [[Σάμος|Σάμο]], ενώ παλαιότερα εντοπιζόταν επιπλέον στην [[Κρήτη]] και τη [[Χίος|Χίο]], και ο [[Αφρικανικός χαμαιλέοντας]] (''Chamaeleo africanus''), που εντοπίζεται στο [[Νομός Μεσσηνίας|νομό Μεσσηνίας]] και πιθανολογείται ότι έφτασε στον ελλαδικό χώρο από αρχαία εισαγωγή<ref>Speybroeck, J., Beukema, W., Bok, B., Van Der Voort, J. (2016). ''Field Guide to the Amphibians and Reptiles of Britain and Europe.''. San Diego, USA: Bloomsbury Natural History.</ref>.
== Ετυμολογία ==
▲Η αγγλική λέξη χαμαιλέοντας είναι απλοποιημένη ορθογραφία της Λατινικής ''Chamaeleon '', ενός δανεισμούδάνειου του ελληνικού "χαμαιλέων", μιας ένωσης του ''χαμαί'' "επί του εδάφους" και ''λέων'' "λιοντάρι". Η ελληνική λέξη κυριολεκτικά σημαίνει «λιοντάρι του εδάφους».
== Αλλαγή του Χρώματος ==
Ο χαμαιλέοντας έχει την ικανότητα να αλλάζει [[χρώμα]] ανάλογα με τον περιβάλλον του.Τα ειδικά [[Κύτταρο|κύτταρα]] του οργανισμού του, του επιτρέπουν να είναι καμουφλαρισμένος, για μία σχεδόν ολόκληρη ημέρα. Ο χαμαιλέοντας δεν γίνεται το ίδιο χρώμα με την επιφάνεια που αγγίζει, αλλά αλλάζει χρώμα έτσι ώστε να φαίνεται σαν το φύλλωμα.ΜερικάΟρισμένα είδη χαμαιλέοντα είναι σε θέση να αλλάξουναλλάζουν το χρώμα του δέρματόςδέρματος τους. ΔιαφορετικάΤα διαφορετικά είδη χαμαιλέοντα είναι σε θέση να ποικίλλουνδιαφοροποιούν χρωματισμότο χρώμα και το σχέδιο μέσα απόμοτίβο τους συνδυασμούςμέσω τουσυνδυασμών ροζ, μπλε, κόκκινοκόκκινου, πορτοκαλί, πράσινοπράσινου, μαύρομαύρου, καφέ, γαλάζιογαλάζιου, κίτρινοκίτρινου, τιρκουάζ, και μοβ. ΟΤο Χαμαιλέονταςδέρμα στοτου δέρμαχαμαιλέοντα έχει ένα επιφανειακό στρώμα πουτο οποίο περιέχει χρωστικές ουσίες, και κάτω από το στρώμα είναι κύτταρα με κρυστάλλους [[Γουανίνη|γουανίνης]]. Οι Χαμαιλέοντεςχαμαιλέοντες αλλάζουν χρώμα μεμεταβάλλοντας την αλλαγή τουτο χώρουδιάστημα μεταξύ των κρυστάλλων γουανίνης, ητο οποίοιοποίο αλλάζουν απόαλλάζει το [[μήκος κύματος]] του [[Φως|φωτός]] που ανακλάταιαντανακλάται απόστους τα κρύσταλλακρυστάλλους που αλλάζει το χρώμα του δέρματος. Η σχετική σημασία αυτών των λειτουργιών ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις, καθώς και τα είδη. Μερικά είδη, όπως ο νάνος χαμαιλέοντας Σμιθ, ρυθμίζει τα χρώματα του για καμουφλάζ, σύμφωνα με τα συγκεκριμένα είδη θηρευτών (πουλί ή φίδι), από τις οποία απειλείται.
Η αλλαγή χρώματος στους χαμαιλέοντες έχει λειτουργίες παραλλαγής, αλλά πιο συχνά στην κοινωνική σηματοδότηση και σε αντιδράσεις στη θερμοκρασία και άλλες συνθήκες. Η σχετική σημασία αυτών των λειτουργιών ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις, καθώς και τα είδη. Η αλλαγή χρώματος σηματοδοτεί τη φυσιολογική κατάσταση και τις προθέσεις των χαμαιλεόντων σε άλλα άτομα<ref>Stuart-Fox, D.; Moussalli, A. (2008). "Selection for Social Signalling Drives the Evolution of Chameleon Colour Change". PLoS Biology. 6 (1): e25. </ref>. Οι χαμαιλέοντες τείνουν να δείχνουν φωτεινότερα χρώματα όταν επιδεικνύουν επιθετικότητα σε άλλους χαμαιλέοντες<ref>Ligon, Russell A.; McGraw, Kevin J. (2013). "Chameleons communicate with complex colour changes during contests: different body regions convey different information". Biology Letters. 9 (6): 20130892. </ref> και πιο σκούρα χρώματα όταν υποβάλλουν ή "παραιτούνται"<ref>Ligon, Russell A (2014). "Defeated chameleons darken dynamically during dyadic disputes to decrease danger from dominants". Behavioral Ecology and Sociobiology. 68 (6): 1007–1017. </ref>. Ορισμένα είδη, ιδιαίτερα εκείνα της Μαδαγασκάρης και κάποια αφρικανικά γένη σε βιότοπους τροπικών δασών, έχουν μπλε φθορισμό στα φύματα του κρανίου τους, που προέρχονται από οστά και ενδεχομένως έχουν σηματοδοτικό ρόλο<ref>David Prötzel, Martin Heß, Mark D. Scherz, Martina Schwager, Anouk van’t Padje, Frank Glaw (2017). "Widespread bone-based fluorescence in chameleons". Scientific Reports. 8 (698).</ref>.
== Περιγραφή ==
Ο χαμαιλέοντας διαθέτει μακριά συλληπτήρια ουρά, εξογκωμένα μάτια κινούμενα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Διαφέρουν σημαντικά ως προς το μέγεθος και τη δομή του σώματος, με μέγιστο συνολικό μήκος που κυμαίνεται από 15 χιλιοστάmm σε {{ασαφές|αρσενικά68.5 μπρουκέσια}}cm. Πολλά έχουν στο κεφάλι ή διακόσμηση του προσώπου, όπως ρινικές προεξοχές, ή κέρατο. Μερικοί χαμαιλέοντες έχουν ένα λοφίο από μικρά καρφιά που εκτείνονται κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης από το εγγύς τμήμα της ουράς στο λαιμό, τόσο η έκταση και το μέγεθος των αιχμών ποικίλλει μεταξύ των ειδών και των ατόμων. ΣεΣτο πόδι διακρίνονται δύο δάχτυλα, που ομαδοποιούνται σε δύο δέσμες. Τα δάχτυλα των ποδιών σε κάθε δεσμίδα δεσμεύονται σε μια επίπεδη ομάδα δύο ή τριών, δίνοντας σε κάθε πόδι μια εμφάνιση σαν λαβίδες. Επιπλέον, κάθε πόδι είναι εξοπλισμένο με ένα απότομο νύχι που βοηθάει στην αναρρίχηση στα δέντρα.Τυπικά μεγέθη των ειδών του χαμαιλέοντα συνήθως διατηρούνται ως κατοικίδια ζώα είναι τα εξής:
{| class="wikitable"
|-
! Επιστημονικό όνομα !! Συνηθισμένο όνομα !! Μήκος(αρσενικού) !! Μήκος(θηλυκού) !! Χρώμα !! Διάρκεια ζωής(χρόνια)
|-
| Trioceros jacksonii || [[Jackson's chameleon]] || 23–33 cm || 25–33 cm || Πράσινο και φωτεινά χρώματα || 5-10
|-
| Chamaeleo calyptratus|| [[Veiled chameleon]] || 35–60 cm || 25–33 cm|| Πράσινο και φωτεινά χρώματα || περίπου 5
|-
| Furcifer pardalis|| [[Panther chameleon]] || 38–53 cm || 23–33 cm || σκούρα χρώματα || περίπου 5(2-3 για τα θηλυκά αναπαραγωγής)
|-
| [[Rhampholeon spectrum]]|| Spectral pygmy chameleon || 8–10 cm || 5–10 cm || Μαύρο και γκρι || 3–5
|-
| [[Rhampholeon]] temporalis || Usambara pitted pygmy chameleon || 6–10 cm || 5–9 cm || Γκρι και καφέ || 5–11
|-
| [[Rieppeleon brevicaudatus]] || Bearded pygmy chameleon || 5–8 cm|| 5–8 cm || Καφέ, μπεζ, πράσινο || περίπου 3-5
|-
|}
== Τροφή ==
Όλοι οι χαμαιλέοντες είναι κυρίως εντομοφάγοι και τρέφονται με την μεγάλη τους γλώσσα από το στόμα για να συλλάβει το θήραμα, το οποίο βρίσκεται σε κάποια απόσταση. Η τεράστια και κολλώδης γλώσσα του τον βοηθά να πιάνει έντομα. Μένει ακίνητος περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να εκτινάξει τη γλώσσα του, όπου ένα άτυχο έντομο θα κολλήσει πάνω της. Ο χαμαιλέοντας τρέφεται με διάφορα [[Έντομο|έντομα]] και έχει την ικανότητα να γαντζώνεται εύκολα πάνω σε κλαδιά. Αν απειληθεί, μένει ακίνητος για να παραπλανήσει τον εχθρό του. Βρίσκεται συνήθως πάνω στα δέντρα, έτσι, τις περισσότερες φορές είναι πράσινος. Δεν χρειάζεται να πίνει νερό γιατί πίνει τους χυμούς από τα έντομα που τρώει. Πιστεύεται ότι η γλώσσα τους είναι μία και μισή έως δύο φορές το μήκος του σώματός τους.
== Διανομή και βιότοπος ==
Οι Χαμαιλέοντες ζουν κυρίως στην ηπειρωτική χώρα της υποσαχάριας Αφρικής και στο νησί της Μαδαγασκάρης, αν και μερικά είδη ζουν στη βόρεια Αφρική, τη νότια Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, τη νότια Ινδία, τη Σρι Λάνκα, και πολλά μικρότερα νησιά στο δυτικό Ινδικό Ωκεανό. Οι Χαμαιλέοντες κατοικούν σε όλα τα είδη των τροπικών δασών,σε σαβάνες, και μερικές φορές σε ερήμους και στέπες.Οι Χαμαιλέοντες από την υποοικογένεια Chamaeleoninae είναι δενδρόβια, συνήθως ζουν στα δέντρα ή θάμνους, αν και μερικές (κυρίως ο χαμαιλέοντας Namaqua) είναι εν μέρει ή σε μεγάλο βαθμό επίγεια. Τα περισσότερα είδη από την υποοικογένεια Brookesiinae, η οποία περιλαμβάνει τα γένη Brookesia, Rieppeleon και Rhampholeon, ζει σε χαμηλή βλάστηση ή στο έδαφος ανάμεσα σε απορρίματα φύλλων. Πολλά είδη χαμαιλέοντα απειλούνται με εξαφάνιση. Η μείωση του αριθμού χαμαιλέοντα οφείλονται στη ρύπανση και η αποψίλωση των δασών.
== Αναπαραγωγή ==
Οι χαμαιλέοντες είναι ως επί το πλείστον ζώα ωοτόκα. Τα ωοτόκα είδη γεννούν τα αυγά τρεις έως έξι εβδομάδες μετά την συνουσία. Το θηλυκό θα σκάψει μια τρύπα 10 - 30 cm βάθος ανάλογα με το είδος και θα αφήσει τα αυγά της.Τα θηλυκά ξεκινούν να γεννούν τα αυγά τους (30-40 κατά μέσο όρο) το Φθινόπωρο στις αμμώδεις εκτάσεις της περιοχής. Τα αυγά εκκολάπτονται σε γενικές γραμμές μετά από τέσσερις έως 12 μήνες, και πάλι ανάλογα με το είδος. Έτσι οι νεοσσοί εκκολάπτονται το επόμενο καλοκαίρι. Το μέγεθος κατά την εκκόλαψη είναι 6 cm και πριν ξεκινήσει ο χειμώνας θα το διπλασιάσουν. Τότε θα σταματήσουν να μεγαλώνουν μέχρι την επόμενη άνοιξη όταν θα ξαναρχίσουν να τρέφονται. Μετά τη χειμερία νάρκη το μέγεθός τους θα φτάσει τα 37cm37 cm, μέγεθος που τα κάνει έτοιμα για την πρώτη αναπαραγωγή.Τα αυγά του χαμαιλέοντα '''Calumma parsonii''' ένα είδος το οποίο είναι σπάνιο σε αιχμαλωσία, πιστεύεται ότι λαμβάνουν πάνω από 24 μήνες για να εκκολαφθούν. Είδη όπως ο χαμαιλέοντας Trioceros jacksonii έχουν μια περίοδο κύησης πέντε έως επτά μηνών. Κάθε νέος χαμαιλέοντας γεννιέται μέσα σε μια κολλώδη διαφανή μεμβράνη του κρόκου στον σάκο του. Η μητέρα πιέζει κάθε αυγό σε ένα κλαδί, όπου κολλάει. Η μητέρα χαμαιλέοντας ελευθερώνει και ανεβάζει τα μικρά της μακριά για να κυνηγήσουν για τον εαυτό τους και να κρύβονται από τα αρπακτικά ζώα. Το θηλυκό μπορεί να έχει μέχρι 30 ζωντανά μικρά.Η αναπαραγωγική του περίοδος ξεκινάει τον Αύγουστο όπου τα αρσενικά και θηλυκά εγκαταλείπουν την περιοχή τους σε αναζήτηση συντρόφου. Το ζευγάρωμα γίνεται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
== Διατροφή ==
Οι χαμαιλέοντες τρώνε γενικά τα έντομα, αλλά μεγαλύτερα είδη όπως ο κοινός χαμαιλέοντας μπορεί επίσης να φάει μικρές σαύρες και νεαρά πτηνά.
* Ο '''Chamaeleo calyptratus ''' από την Αραβία, είναι εντομοφάγος, αλλά τρώει τα φύλλα όταν άλλες πηγές νερού δεν είναι διαθέσιμες. Μπορεί να διατηρηθεί σε μια διατροφή από τριζόνια. Μπορούν να φάνε 15-50 μεγάλα τριζόνια την ημέρα.
* Ο '''Trioceros jacksonii''' από την Κένυα και τη βόρεια Τανζανία τρώει μια μεγάλη ποικιλία από μικρά ζώα, συμπεριλαμβανομένων μυρμήγκια, πεταλούδες, κάμπιες, σαλιγκάρια, σκουλήκια, σαύρες, γκέκο, αμφίβια και άλλους χαμαιλέοντες, καθώς και φυτικό υλικό, όπως φύλλα, βλαστούς και μούρα. Μπορεί να διατηρηθεί σε μια μικτή δίαιτα, συμπεριλαμβανομένων κατσαρό λάχανο, τα φύλλα πικραλίδας, μαρούλι, μπανάνες, οι ντομάτες, τα μήλα, τα τριζόνια, και Waxworms.
* Ο '''κοινός χαμαιλέοντας''' της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Εγγύς Ανατολής τρώει κυρίως σφήκες και [[μαντώδη]], όπως αρθρόποδα αποτελούν πάνω από τα τρία τέταρτα της διατροφής του. Ορισμένοι ειδικοί συμβουλεύουν ότι o κοινός χαμαιλέοντας δεν θα πρέπει να τρέφεται αποκλειστικά με γρύλους. Αυτά θα πρέπει να αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ της διατροφή του, με την υπόλοιπη διατροφή με Waxworms, γαιοσκώληκες, ακρίδες, μύγες, και φυτικά υλικά όπως πράσινα φύλλα, βρώμη και φρούτα. Η θερμοκρασία επηρεάζει την ποσότητα των τροφίμων που καταναλώνονται.
Μερικοί χαμαιλέοντες, όπως ο πάνθηρας χαμαιλέοντας της Μαδαγασκάρης ρυθμίζει τα επίπεδα της βιταμίνης D3, εκ των οποίων η διατροφή του εντόμου είναι μια φτωχή πηγή, εκθέτοντας τον εαυτό του στο φως του ήλιου.
== Παράσιτα ==
Οι χαμαιλέοντες παρασιτίζονται από νηματώδεις σκώληκες, συμπεριλαμβανομένων των τριχινών. Οι τριχίνες μπορούν να μεταδοθούν από τα δαγκώματα εντόμων όπως τα τσιμπούρια και τα κουνούπια.Τα άλλα νηματώδη που μεταδίδονται μέσω των τροφίμων που έχουν μολυνθεί με τα αυγά σκουληκιών, με προνύμφες μέσω του τοιχώματος του εντέρου στην κυκλοφορία του αίματος. Οι χαμαιλέοντες υπόκεινται σε διάφορα παρασιτικά πρωτόζωα:
# όπως το Plasmodium που προκαλεί την [[ελονοσία]].
# το Trypanosoma που προκαλεί την ασθένεια του ύπνου
# και Leishmania που προκαλεί [[λεϊσμανίαση]].
==Φωτοθήκη==
<gallery>
Caméléon Madagascar 02.jpg|
Chamaeleo chamaeleon Frightened thus black.JPG|
Chamäleon2.jpg|
Chameleon India.jpg|
</gallery>
== ΠηγέςΠαραπομπές ==
<references />
|
