Πτελεός Μαγνησίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Στα Ομηρικά έπη και συγκεκριμένα στην Ιλιάδα <ref>Ομήρου Ιλιάς: κεφ. Β΄, στ. 697, αναφέρεται η «λεχεποίη» (χλοώδης) Πτελεός.</ref> αναφέρεται η [[Πτελεός (αρχαία πόλη) | προϊστορική Πτελεός]], ως μία από τις πόλεις που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο. Οι κάτοικοι της περιοχής αποκαλούνταν Φθιώτες Αχαιοί, προς διάκριση από τους Αχαιούς που κατοικούσαν στην Πελοπόννησο, καθώς το όνομα [[Αχαιοί | Αχαιός]] αναφέρεται στη φυλή <ref>Παπαδόπουλος, Απόστολος Γ.: Το Πτελεόν. Σύντομος ιστορία του χωριού, εκδ. β΄, Βόλος, 1968, σελ.7. </ref>. Οι Αχαϊκές πόλεις της Φθιώτιδας αποτελούσαν είδος συμπολιτείας, που η κάθε μίαμια είχε τους δικούς της άρχοντες. Αυτοί μάλιστα, οι Φθίοι, που κατοικούσαν την Πτελεόν, την Φυλάκη, την Πύρασο, την Ίτωνα και τον Αντρώνα, υπό την ηγεσία του Πρωτεσίλαου, με 40 πλοία συμμετείχαν στην εκστρατεία της Τροίας. Εκεί, ο άτυχος Πρωτεσίλαος, ο πρώτιστος των ηρώων, που αποβιβάστηκε πηδώντας στη στεριά, σκοτώθηκε από έναν Δάρδανο <ref> Η Δάρδανος ήταν αρχαία πόλις παρά τα Δαρδανέλλια. </ref>.

Η Ελληνιστική εποχή χαρακτηρίζεται από τις διαμάχες των επιγόνων του Μ. Αλεξάνδρου. Ο [[Αντίπατρος]] είχε ορισθεί αυτοκράτορας της Μακεδονίας και όλου του Ελληνικού χώρου, αλλά ο γιός του ο [[Κάσσανδρος]], μη αποδεχόμενος το γεγονός ότι ο πατέρας του δεν όρισε αυτόν επιμελητή αυτοκράτορα, αλλά τον [[Πολυπέρχων | Πολυπέρχοντα]], δραπέτευσε και πήγε στον ισχυρό ηγεμόνα της [[Φρυγία | Μεγάλης Φρυγίας]], τον Αντίγονο. Από τον Αντίγονο το 318π.Χ. ο Κάσσανδρος έλαβε στρατό και στόλο, μετέβη στην Αθήνα, και αφού συνθηκολόγησε με τους Αθηναίους, στη συνέχεια κυρίευσε τη Μακεδονία και ακολούθως τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα. Όταν ο γιός του Πολυπέρχοντα αποτάθηκε στον Αντίγονο για να συνεννοηθεί εκ μέρους του πατέρα του, ο Αντίγονος μεταστράφηκε κατά του Κασσάνδρου. Το 311π.Χ. συνομολόγησαν ειρήνη την οποία ο Κάσσανδρος δεν εφήρμοσε. Ο Αντίγονος τότε εξαπέστειλε εναντίον του τον γιό του [[Δημήτριος ο Πολιορκητής| Δημήτριο]], τον επονομασθέντα Πολιορκητή. Το 302 π.Χ., σε μία φάση του μεταξύ τους πολέμου, που ο Κάσσανδρος είχε καταλάβει τις Θερμοπύλες και ο Δημήτριος με το στόλο του βρισκόταν στη Χαλκίδα, ο τελευταίος κυρίευσε την Κρεμαστή Λάρισα <ref> 6. Η Κρεμαστή Λάρισα ήταν πόλη με λιμάνι στην περιοχή της σημερινής Πελασγίας. Εκεί τα μεσαιωνικά χρόνια αναπτύχθηκε και το Γαρδίκι (Φθιώτιδος). </ref>, ενώ για να εξασφαλίσει την παράλια οδό προς τα ενδότερα της Θεσσαλίας κυρίευσε και την Αντρώνα<ref> Η Αντρώνα βρισκόταν στη σημερινή θέση Φανός της Γλύφας </ref> και το Πτελεόν. Ο πόλεμος μεταξύ Κασσάνδρου και Δημητρίου έληξε όταν συνομολόγησαν ειρήνη, μετά από την οποία ο Δημήτριος αποχώρησε, καιενώ ο Κάσσανδρος επανέκτησε, για μερικά χρόνια, όλη τη Θεσσαλία.

Τελικά ο [[Δημήτριος ο Πολιορκητής]] το 294 π.Χ. ανακηρύχθηκε από το μακεδονικό στρατό βασιλεύς των Μακεδόνων. Αυτός για να αποκτήσει πρωτεύουσα στο κέντρο της επικράτειάς του, ίδρυσε την Δημητριάδα στο μυχό του Παγασητικού κόλπου. Ο ίδιος το 287 π.Χ. έφυγε για τη Μικρά Ασία για να πολεμήσει τον [[Λυσίμαχος | Λυσίμαχο]], αφήνοντας ως τοποτηρητή τον γιό του [[Αντίγονος Β΄ Γονατάς| Αντίγονο Γονατά]]. Στη Μικρά Ασία ο Δημήτριος ο Πολιορκητής πέθανε, ενώ ο Αντίγονος Γονατάς βασίλεψε στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία για περισσότερα από 40 χρόνια, στα οποία αντιμετώπισε τόσο την εισβολή του [[Πύρρος |Πύρρου]], όσο και των [[Γαλατία |Γαλατών]]. Τα στρατεύματα αμφοτέρων κατεβαίνοντας από το βορρά έφθασαν μέχρι το Πτελεό στα χρόνια του Αντίγονου Γονατά, που παρόλα αυτά κατάφερε να διατηρήσει τη Μακεδονική κυριαρχία στην περιοχή.

Όμως, οι δύο τελευταίες δεκαετίες του 3ου π.Χ. αιώνα (220-200π.Χ.), η εικόνα του ελληνιστικού κόσμου αλλάζει με την εμφάνιση των [[Ρωμαίοι | Ρωμαίων]], τους οποίους αρχικά κάλεσαν οι [[Αιτωλία| Αιτωλοί]], που είχαν δημιουργήσει την [[Αιτωλική Συμπολιτεία]] και ήθελαν να εκδιώξουν τους Μακεδόνες από τη Θεσσαλία. Ο εγγονός του Αντίγονου Γονατά, ο Φίλιππος ο Ε΄ διεξήγαγε δύο [[Μακεδονικοί Πόλεμοι | Μακεδονικούς πολέμους]] αμυνόμενος έναντι των Ρωμαίων των οποίων ηγείτο ο [[Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος | Φλαμινίνος]], αλλά τελικά νικήθηκε το 197 π.Χ. στις [[Μάχη των Κυνός Κεφαλών (197 π.Χ.) | Κυνός Κεφαλές]] και αναγκάσθηκε να παραδώσει τις [[Φθιώτιδες Θήβες]] <ref> Αρχαία πόλη στην περιοχή των Μικροθηβών Μαγνησίας που ήκμασε κατά την ελληνιστική περίοδο. Με το ίδιο όνομα αναπτύχθηκε και δεύτερη, σε κοντινή θέση, που ήκμασε κατά την παλαιοχριστιανική (πρωτοβυζαντινή) περίοδο, μέχρι και τον 7ο αι. και βρίσκεται μέσα στη σημερινή Νέα Αγχίαλο.</ref> στους συμμάχους των Ρωμαίων τους Αιτωλούς, γεγονός που δεν κράτησε παρά ελάχιστα χρόνια. Η αρχική πολιτική των Ρωμαίων ήταν να αφήσουν τους Έλληνες των πόλεων που κατέλαβαν ελεύθερους, αφρούρητους και αφορολόγητους μεταξύ των οποίων και τους Αχαιούς της Φθιώτιδος <ref> Παπαρηγόπουλος Κ.: Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Τόμος 2ος, Μέρος Α΄, σελ. 296.</ref> και τους κατοίκους της Δημητριάδας, όπου όμως οι Ρωμαίοι εγκατέστησαν φρουρά. Καθώς όμως οι Ρωμαίοι εδραιώνονταν στην Εύβοια και στη Θεσσαλία, οι Αιτωλοί, το 192 π.Χ., κάλεσαν τον βασιλέα της Συρίας [[Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας | Αντίοχο τον Μέγα]] για να διώξουν τους Ρωμαίους από την Ελλάδα. Ο Αντίοχος με πολύ στρατό κυρίευσε την Εύβοια και αποβιβάστηκε στον Πτελεό. Αντί όμως να συμμαχήσει με τους Μακεδόνες πρότεινε αξιώσεις για το θρόνο της Μακεδονίας. Αυτό έστρεψε τον [[Φίλιππος Ε΄|Φίλιππο τον Ε΄]] να συνταχθεί με τους Ρωμαίους και την επόμενη χρονιά, το 191 π.Χ., μαζί με τον ύπατο Γλαβρίωνα κατατρόπωσαν τον Αντίοχο, που επέστρεψε στην Ασία, και έτσι οι Ρωμαίοι κατάκτησαν οριστικά τη Θεσσαλία. Στο Φίλιππο οι Ρωμαίοι παραχώρησαν την περιοχή του Αλμυρού, του Πτελεού και της Κρεμαστής Λάρισας, στα παράλια του διαύλου των [[Ωρεοί | Ωρεών]], τα οποία όμως το 185 π.Χ. τον υποχρέωσαν να εκκενώσει και να περιοριστεί μόνο στα όρια της Μακεδονίας.

Όταν, λίγα χρόνια αργότερα, το 172 π.Χ. ο βασιλιάς της Περγάμου, [[Ευμένης Β΄ της Περγάμου |Ευμένης ο Β΄]] πήγε στη Ρώμη για να παρακινήσει τους Ρωμαίους εναντίον του [[Περσέας της Μακεδονίας | Περσέα]], γιου του Φιλίππου του Ε΄, οι Ρωμαίοι δέχτηκαν την πρόταση και οργανώθηκαν για τρίτο Μακεδονικό πόλεμο. καιΌρισαν όρισανμάλιστα αρχηγό έναν νέο ύπατο τον [[Πόπλιος Λικίνιος Κράσσος| Πόπλιο Λικίνιο Κράσσο]]. Αυτός αποβιβάστηκε στην Ιλλυρία, έδωσε μάχες με τον Περσέα, ο οποίος υποχρεώθηκε να υποχωρήσει στα βόρεια ορεινά εδάφη της Μακεδονίας, ενώ ο Πόπλιος Λικίνιος Κράσσος κυρίευσε πόλεις της Θεσσαλίας και κατέστρεψε δύο φορές το Πτελεό το 174 και το 171 π.Χ., τη δεύτερη φορά μάλιστα «εκ θεμελίων», για να τιμωρηθούν οι κάτοικοι που είχαν ταχθεί υπέρ του βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα. Όσοι εκ των κατοίκων του Πτελεού επέζησαν τότε, αναγκάσθηκαν να διασκορπιστούν σε γειτονικούς οικισμούς. Ο τρίτος Μακεδονικός πόλεμος έληξε το 168 π.Χ. στην [[Αρχαία Πύδνα |Πύδνα]] <ref>Λαζάρου, Αχιλ.: Η συντριβή του Περσέως. Στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. Ε΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1974, σελ.118-125.</ref> με την ήττα του [[Περσέας της Μακεδονίας | Περσέα]], τελευταίου της [[Δυναστεία των Αντιγονιδών | δυναστείας των Αντιγονιδών]], από τον [[Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος Μακεδονικός | Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο]]. Έτσι το Πτελεό έζησε τη Ρωμαιοκρατία ως ένα χωριό που αναγκάστηκε να ξαναχτιστεί από τα θεμέλια και με κατεστραμμένο λιμάνι. Δύο αιώνες αργότερα, από εκεί ίσως να πέρασαν και οι μαθητές του Αποστόλου Παύλου που διέδιδαν τον Χριστιανισμό.

Στα Βυζαντινά χρόνια, οι Βενετοί κατείχαν το λιμάνι του Πτελεού για 500 περίπου χρόνια, από τον 10ο έως τον 15ο αιώνα, χρόνια στα οποία πολλά γεγονότα συνέβησαν στον ελλαδικό χώρο. ΜετάΈτσι στη διάρκεια της Βενετοκρατίας, και συγκεκριμένα μετά το 1204, που οι σταυροφόροι της [[Δ΄ Σταυροφορία | 4ης σταυροφορίας]] κατέλυσαν το Βυζαντινό κράτος, αυτό μοιράσθηκε με συμφωνία μεταξύ των κατακτητών. πουΗ συμφωνία αυτή αναφέρεται ως «partition Romaniae». Στην κατανομή το Πτελεό παραχωρήθηκε στο τάγμα των [[Ιωαννίτες Ιππότες| Ιωαννιτών Ιπποτών]], που με την υποστήριξη των αδελφών Κανόσα, κυβερνητών των [[Φθιώτιδες Θήβες | Φθιώτιδων Θηβών]], επέκτειναν την κυριαρχία τους μέχρι και τα κτήματα της περιοχής του Γαρδικίου (σημερινής Πελασγίας). Φαίνεται ότι, τότεμετά τη συμφωνία αυτή, το λιμάνι το εκμεταλλεύονταν οι Βενετοί και τα κτήματα οι Ιωαννίτες Ιππότες, οι οποίοι όμως το 1218 πρέπει να αποχώρησαν, καθώς με απόφαση του [[Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας | Θεοδώρου Α΄]] η περιοχή προσαρτήθηκε στο [[Δεσποτάτο της Ηπείρου]], ενώ το 1259 εμφανίζεται να ανήκει στο Βυζάντιο και μάλιστα στο Δουκάτο των Νέων Πατρών (Υπάτης).

Η Τουρκοκρατία στο Πτελεό κράτησε 360 χρόνια, από το 1470 μέχρι το 1830. Οι κατακτητές εξόντωσαν τον Ιταλικό πληθυσμό αλλά τιμώρησαν σκληρά και τους ντόπιους κατοίκους γιατί συμπαραστάθηκαν στους Βενετούς, σκοτώνοντας τους περισσότερους. Ο [[Απόστολος Παπαδόπουλος]] παραθέτει στοιχεία προφορικής ιστορίας που ενισχύουν την άποψη ότι τα γυναικόπαιδα και πολλούς από τους επιζήσαντες από το Πτελεό, όπως και από τη Χαλκίδα και το Γαρδίκι οι Τούρκοι τους μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη, όπου αυτοί εγκαταστάθηκαν στο Φανάρι <ref> Παπαδόπουλος, Απόστολος Γ.: Το Πτελεόν. Σύντομος ιστορία του χωριού, εκδ. β΄, Βόλος, 1968, σελ.12. </ref>. Όσοι όμως από τους κατοίκους βρίσκονταν σε άλλες τοποθεσίες και διασώθηκαν άρχισαν να συγκεντρώνονται και να χτίζουν το Πτελεό στη σημερινή του θέση. Καθώς οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν κτίσιμο εκκλησιών σε κεντρικά χωριά, όπου ζούσαν και οι ίδιοι, οι εκκλησίες του χωριού κτίστηκαν σε περιφερικές τοποθεσίες, όπως στην «Παναγιά» (στην παραλία του Πτελεού), στη Γάβριανη (κοντά στη Βρύναινα της Όθρυς), στη Χαμάκω (τον Άγιο Νικόλαο) και στα μοναστήρια, όπως στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου και στη Λάκα Παναγιά (στο σημερινό Αχίλλειο). Το 1617 με αυξημένο πληθυσμό και πολλές εκκλησίες εμφανίζεται να υπάρχει «Επισκοπή [[Λαμία| Ζητουνίου]] και Πτελεού». Ανεξάρτητα από τους άγνωστους λόγους που προκάλεσαν τη δημιουργία της επισκοπής αυτής, αυτή προήχθη αλλά και αναιρέθηκε σε εποχές που το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως λειτουργούσε δεχόμενο ποικίλες πιέσεις. Όταν όμως το Δεκέμβριο του 1809 ο Άγγλος περιηγητής [[Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ | Λήκ]] (W.M. Leake), επισκέφτηκε το Πτελεό αυτός αναφέρεται στα ερείπια της μεσαιωνικής πόλης στο κάστρο, στη φτώχια των κατοίκων, στα χρέη τους από τη φορολογία, αλλά και στους κλέφτες της ΌθρυςΌθρυος.

Έτσι το Πτελεό βρέθηκε στην παραμεθόριο περιοχή για πενήντα χρόνια, μέχρι την ενσωμάτωση της υπόλοιπης Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881. Στα χρόνια αυτά στη Στερεά Ελλάδα έδρασαν πολλές ληστοσυμμορίες. Πολλές από αυτές έβρισκαν καταφύγια στις Τουρκικές περιοχές από την άλλη πλευρά των συνόρων έχοντας την υποστήριξη των Τούρκων αξιωματούχων ή δωροδοκώντας τους, ως επί το πλείστον Αλβανούς, φρουρούς των συνόρων. Κάποιες συμμορίες δρούσαν και ως «επαναστατικά σώματα» με υποτιθέμενο σκοπό την απελευθέρωση των υπόδουλων γειτονικών περιοχών, αλλά με επιπολαιότητα, χωρίς πολιτικό σχεδιασμό και χωρίς καμία συνεννόηση με κρατικούς φορείς. Στην περιοχή του Πτελεού το σημαντικότερο από αυτά τα σώματα ήταν του πτελεάτη Ιωάννη Βελέντζα από το Πτελεό, ο οποίος είχε υπηρετήσει την επανάσταση του 1821, αλλά έδρασε στο αντικαποδιστριακό στρατόπεδο και αργότερα κατά του Όθωνα, εκλέχτηκε πληρεξούσιος Φθιώτιδος σε Εθνοσυνέλευση και τέλος πειθανάγκασε κατοίκους της Χαμάκου και των Αγίων Θεοδώρων να μετοικίσουν στη θέση Τραχήλι όπου δημιούργησε και δικό του χωριό το Αχίλλειο (με Β.Δ. της 3/9/ 1841), το οποίο όμως εγκαταλείφτηκε το 1862 για κλιματικούς λόγους <ref> Κοντονάτσιος, Βύρων : Ο Πτελεός της Θεσσαλίας, 3000 χρόνια ιστορίας, εκδ. Δήμου Πτελεού, 2009, ISBN 978-960-98756-0-8. σελ.275-287. </ref>. Στον αγώνα κατά των ληστών, τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, συνέβαλε ένας δήμαρχος των Πτελεατών ο Γενναίος Σκούρας, ο οποίος σε συνεννόηση με τον Τούρκο διοικητή Θεσσαλίας συγκρότησαν μικτά αποσπάσματα Ελλήνων και Τούρκων που έλεγχαν την περιοχή. Μάλιστα περί το 1874, κάποιοι ληστές παραδόθηκαν στις τουρκικές αρχές με την υπόσχεση ότι θα αμνηστεύονταν, αλλά ο τούρκος στρατιωτικός διοικητής του Αλμυρού δεν τήρησε την υπόσχεσή του και διέταξε να θανατωθούν. <ref> Παπαδόπουλος, Απόστολος Γ.: Το Πτελεόν. Σύντομος ιστορία του χωριού, εκδ. β΄, Βόλος, 1968, σελ.17.</ref>. Αυτά έληξαν μετά το 1881, με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα.