Αττική διάλεκτος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 2:
[[Αρχείο:AncientGreekDialects (Woodard) grc.svg|thumb|305px|Διανομή των ελληνικών διαλέκτων, το [[400 π.Χ.]] περίπου η αττική διάλεκτος ομιλούταν στην χερσαία [[Ελλάδα]] στην μοβ περιοχή (στα αριστερά).]]
Η '''αττική διάλεκτος''' είναι σήμερα η πιο γνωστή από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους. Μιλήθηκε στην [[Αθήνα]] όπου λέγοταν τότε όλη η [[Αττική]] και ήταν ταυτόσημες έννοιες. Από τις αρχαίες διαλέκτους είναι η πιο όμοια με τα μετέπειτα [[Ελληνική Γλώσσα|ελληνικά]] και είναι η τυποποιημένη μορφή της γλώσσας που μελετάται στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Η αττική διάλεκτος και η [[Ιωνική διάλεκτος]] εμφανίζουν μεγάλη μορφολογική συγγένεια, και ως εκ τούτου θεωρούνται μία ενιαία διάλεκτος και κατατάσσονται μαζί.<ref>{{Cite book|title=Σύντομος Ιστορία τής Ελληνικής Γλώσσης|first=Γ.Ν|last=Χατζιδάκις|isbn=|year=1915|location=Αθήνα|page=40}}</ref><ref>{{Cite book|title=Συνοπτική Ιστορία τής Ελληνικής Γλώσσας|first=Γεώργιος|last=Μπαμπινιώτης|isbn=|year=2002|location=Αθήνα|page=105}}</ref>
== Λογοτεχνία στην Αττική Διάλεκτο ==
Γραμμή 10:
Ο αττικιστής Έλληνας φιλόσοφος [[Αριστοτέλης]] (384-322 π.χ.), ο οποίος ήταν μαθητής του [[Πλάτων|Πλάτωνα]], χρονολογείται από την περίοδο στην οποία η κλασσική αττική εξελίσσεται στην κοινή Ελληνιστική.
== Χαρακτηριστικά ==
Γενικότερα χαρακτηριστικά πού διακρίνουν την αττική διάλεκτο από τις λοιπές διαλέκτους είναι:
* Η τροπή τού κληρονομηθέντος *ᾱ σε η : δᾶμος < δῆμος, τιμά < τιμή, νίκᾱ < νίκη, ωστόσο μετά τα ρ,ι,ε επανεμφανίζεται το μακρό ᾱ, πχ. χώρᾱ, οἰκίᾱ, χαρά, ἀνίᾱ.
* Η τροπή τής προφοράς τού Υ (=u) σε ü.
* Η πρώιμη σίγηση τού [[Δίγαμμα|δίγαμμα (F)]]. Το F στην Ιωνική Αττική σιγήθηκε αρκετά νωρίς (περί το 800 πΧ.) όπως μαρτυρούν τύποι πού υφίστανται έκθλιψη: κλῦθ' ἄναξ (αντί "κλῦθι Fάναξ", Αρχίλοχος), δοῦλι' ἔργα (αντί δούλια Fέργα, Σημωνίδης). Στις άλλες διαλέκτους το F διετηρήθη -και μαρτυρείται επιγραφικώς- ώς τον 4ο πΧ. αιώνα. Το F (=/w/) αποτελούσε ιδιαίτερο φώνημα τού συστήματος τής ελληνικής, δηλούμενο κανονικά στην [[Μυκηναϊκή ελληνική]] (wa-na-ka = Fάναξ) και χρησιμοποιούμενο κατά τους χρόνους συνθέσεως τών επών -τουλάχιστον τών αρχαιοτέρων επών. Πλήθος χωρίων (περί τα 3.350!) τών ομηρικών επών αποκαθίστανται με την παρουσία τού F : ἐσθλὸν δ' | οὔτε τι | πω (F)εἶ|πες (F)ἔπος | οὔτ' ἐτέ | λεσσας (Α 108). .
* Η μετάθεση τής ποσότητας ([[αντιμεταχώρηση]]) τών φωνηεντικών συμπλεγμάτων: λᾱFός > λᾱός > ληός > λεώς, βασιλῆα > βασιλέα.
* Η χρήση ιδιαιτέρων μορφολογικών τύπων, όπως οι τύποι τού πληθυντικού τών προσωπικών αντωνυμιών: ἡμεῖς, ἡμῶν, ἡμᾶς αντί τών δωρικών ἁμές, ἁμέων, ἁμέ και αιολικών ἄμμες, ἀμμέων, ἄμμε.
* Απαρέμφατα σε -ναι. Το ληκτικό μόρφημα -ναι τού απαρεμφάτου τών αθεμάτων (-μι) τής Ιωνικής-Αττικής (ἱ-στά-ναι, τιθέ-ναι, διδό-ναι) προήλθε από αρχική κατάληξη απαρεμφάτου -εναι (ἰ-έναι), που εξελίχθηκε φωνητικώς (συναίρεση) σε -ναι : *εσ-εναι > *ε-εναι> εἶναι, *βη-εναι > βῆναι.
* Χρησιμοποίηση τού τύπου ''ἦν'' ως γ' εν. παρατατικού, αντί τού δωρικού και αρκαδοκυπριακού ''ἦς.''
* Η απλοποίηση τού ''σσ'', όταν αυτό προήλθε από αρχαίο ''σ + σ (''ἔπεσσι > ἔπεσι , ἐτέλεσσα > έτέλεσα) ή οδοντικού συμφώνου + σ (ποδσι > ποσσί > ποσί), ή οδοντικού συμφώνου + j (ὁποτ - jος > ὁπόσσος > ὁπόσος, μεθjος > μέσσος > μέσος), ωστόσο η απλοποίηση δεν επιτελείται όταν το διπλό ''σσ'' προήλθε από κ,χ + j: φυλάκjω > φυλάσσω (και όχι ''φυλάσω'') , πικ- jα > πίσσα.
* Το διπλό ''ρρ'' αντί ''ρσ'' : χερρόνησος, θάρρος, ἄρρεν αντί τών χερσόνησος, θάρσος, ἄρσεν.
* Το διπλό ''ττ'' αντί ''σσ'' : θάλαττα, φυλάττω αντί θάλασσα, φυλάσσω.
* Κρείττων και μείζων (προσθήκη τού ''ι'' στην παραλήγουσα) αντί τών κρέσσων, μέζων.
* Η απώλεια τού F μετά το ρ, ν, λ , σ άνευ αντεκτάσεως: ξένFος > ξένος, κόρFη > κόρη αντί τών ξεῖνος, κούρη.<ref>{{Cite book|title=Νέον ορθογραφικόν ερμηνευτικόν λεξικόν|first=Δημήτριος|last=Δημητράκος|isbn=|year=1970|location=Αθήνα|page=13}}</ref>
== Δείτε επίσης ==
Γραμμή 18 ⟶ 34 :
* [[Αρχαία Ελληνική Φωνολογία]]
* [[Αρχαία Ελληνική Γραμματική]]
== Βιβλιογραφία ==
* Γ.Μπαμπινιώτης, Συνοπτική Ιστορία τής Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2002.
* Γ.Ν. Χατζιδάκις, Σύντομος Ιστορία τής Ελληνικής Γλώσσης, Αθήνα 1915.
== Παραπομπές ==
| |||