Κυπριακό (ζήτημα): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
it's OK Ετικέτες: IP σχολείου μεγάλη αφαίρεση |
|||
Γραμμή 1:
{{Τρέχον γεγονός}}{{Πολιτική της Κύπρου}}▼
Το '''Κυπριακό ζήτημα''' ή '''Κυπριακό πρόβλημα''' και συνηθέστερα, απλώς «'''Κυπριακό'''»,{{#tag:ref|Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας αναφέρεται στο θέμα με τον όρο «Κυπριακό ζήτημα»<ref>[http://www.mfa.gr/kypriako/ Κυπριακό]. Ελληνική Δημοκρατία. Υπουργείο Εξωτερικών. Ανακτήθηκε την 1η Οκτωβρίου 2014.</ref>, όπως και επιστημονικές εργασίες που εκπονήθηκαν σε ελληνικά πανεπιστήμια<ref>{{cite web|last=Βαμβακούση|first=Aικατερίνη Α.|title=Προληπτική διπλωματία και το Κυπριακό Ζήτημα : η συμβολή των Ηνωμένων Εθνών|url=http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&pid=iid:7006&lang=el|publisher=Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014}}</ref><ref>Μικρομάστορας Μ. Γεώργιος, «Σύγχρονες Προσεγγίσεις του Κυπριακού Ζητήματος». Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Γεωγραφίας. Αθήνα, Φεβρουάριος 2012.</ref><ref>Καπετανάκης Ελευθέριος του Γεωργίου, «Εξωτερικοί/Εσωτερικοί Παράγοντες που Επηρέασαν την Διαμόρφωση της Εξωτερικής Πολιτικής της Τουρκίας έναντι στην Κύπρο και το Κυπριακό, κατά την Περίοδο 1955-1959». Πανεπιστήμιο Πειραιά. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Πειραιάς, 2010.</ref>, ενώ με αυτόν τον όρο αναφέρεται και στο Βιβλίο Ιστορίας Στ΄ Τάξης των Δημοτικών Σχολείων της Ελλάδας.<ref name="Βιβλίο ΣΤ΄">{{cite book|last=Κολιόπουλος Ι., Μιχαηλίδης Ι., Καλλιανώτης Α και Μηναόγλου Χ.|title=Ιστορία του Νεότερου και Σϋγχρονου Κόσμου|year=2012|publisher=Ινστιτούτο Τεχνολογίας, Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»|isbn=0-10-0182-01-2012|url=http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-F114/520/3385,13657/}}</ref> Αντίθετα, το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρεται στο ίδιο θέμα με τον όρο «Κυπριακό Πρόβλημα».<ref name="Cyprus MFA">{{cite web|title=Το Κυπριακό Πρόβλημα. Ιστορική Αναδρομή.|url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?OpenDocument#|publisher=Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014}}</ref> Συνηθέστερα όμως, σε πλήθος καθημερινών δημοσιευμάτων στην ελληνική γλώσσα, σε Ελλάδα ή Κύπρο, αναφέρεται απλώς με το επίθετο «Κυπριακό», δηλ. με εννοούμενο ουσιαστικό την λέξη «ζήτημα» ή «πρόβλημα».<ref name="Ναυτεμπορική,1η Οκτ. 2014">{{cite news|title=Ν. Αναστασιάδης: Αποφασισμένοι για λύση βιώσιμη και λειτουργική στο Κυπριακό|url=http://www.naftemporiki.gr/story/862413/n-anastasiadis-apofasismenoi-gia-lusi-biosimi-kai-leitourgiki-sto-kupriako|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ|date=Τετάρτη, 01 Οκτωβρίου 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Βενιζέλος: "Στο Κυπριακό η Ελλάδα δεν θα αποδεχθεί ποτέ νομιμοποίηση των τετελεσμένων"|url=http://news247.gr/eidiseis/politiki/venizelos_sto_kypriako_h_ellada_den_tha_apodexthei_pote_nomimopoihsh_twn_tetelesmenwn.3058136.html|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=news247|date=1η Οκτωβρίου 2014}}</ref><ref name="ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28 Σεπ. 2014">{{cite news|last=ΕΛΛΙΣ|first=ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ|title=Δυναμική πρωτοβουλία ΗΠΑ για λύση Κυπριακού, λόγω φυσικού αερίου και ISIS|url=http://www.kathimerini.gr/785693/article/epikairothta/politikh/dynamikh-prwtovoylia-hpa-gia-lysh-kypriakoy-logw-fysikoy-aerioy-kai-isis|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ|date=28 Σεπτεμβρίου 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Σταύρος Λυγερός: «Κυπριακό: Η αιρετική λύση»|url=http://www.protothema.gr/culture/books/article/414471/stauros-lugeros-kupriako-i-airetiki-lusi/|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ|date=30 Σεπτεμβρίου 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Δέσμευση των Βρετανών Συντηρητικών στο Κυπριακό|url=http://ikypros.com/?p=47832|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=ikypros.com|date=30 Σεπτεμβρίου 2014}}</ref> |group = Σημ.}}
είναι ζήτημα διεθνούς δικαίου που οφείλεται στην παράνομη [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|στρατιωτική εισβολή]] και κατοχή του βορείου τμήματος της [[Κυπριακή Δημοκρατία|Κυπριακής Δημοκρατίας]] από την [[Τουρκία]]. Aρχικά το Κυπριακό ήταν [[Αποικία#Διεθνές δίκαιο|αποικιακό ζήτημα]], που δημιουργήθηκε όταν η Αγγλία προσάρτησε την Κύπρο στις [[5 Νοεμβρίου]] [[1914]] καθιστώντας την «αποικία του Στέμματος». Για να αντιμετωπίσουν το αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου για αυτοδιάθεση και τη σχετική προσφυγή της Ελλάδας στον Ο.Η.Ε., οι Άγγλοι ευνόησαν την εμπλοκή της τουρκοκυπριακής κοινότητας και της [[Τουρκία]]ς επιδιώκοντας τη μετατροπή του Κυπριακού σε δικοινοτική διαφορά Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και σε διμερή διακρατική διαφορά της [[Ελλάδα]]ς και της [[Τουρκία]]ς.
▲{{Πολιτική της Κύπρου}}
Το Κυπριακό επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες,
▲Το Κυπριακό επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες (ορισμένοι από αυτούς μεταβάλλονται κατά τη μακρόχρονη πορεία του),όπως είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και η γεωστρατηγική θέση της Κύπρου στο πέρασμα από την Ευρώπη στη [[Μέση Ανατολή]] (έχει χαρακτηριστεί το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» από τον [[Νιχάτ Ερίμ]], στα νότια της Τουρκίας). Είναι βέβαιο ότι η θέση της Κύπρου καθιστούσε τον έλεγχο του εδάφους της θέμα ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα ξένων δυνάμεων, κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]] στα χρόνια του [[Ψυχρός Πόλεμος|Ψυχρού Πολέμου]].
Η συνεχιζόμενη εκκρεμότητα του Κυπριακού προβλήματος και η συχνά οξεία αντιπαράθεση γύρω από τις διάφορες πτυχές του στη διεθνή και εσωτερική πολιτική σκηνή, τα κόμματα και τον καθημερινό τύπο των εμπλεκόμενων χωρών, συχνά με εθνικιστικά, απολογητικά, συνωμοσιολογικά ή άλλα ιδεολογικά πρόσημα, δυσχεραίνουν ως σήμερα την επιστημονική ιστορική μελέτη του και τη νηφάλια αποτίμηση του ρόλου των πρωταγωνιστών του.
Αν αναλογιστεί κανείς και το γεγονός ότι τα πετρέλαια της [[Μοσούλη]]ς και της [[Σαουδική Αραβία|Σαουδικής Αραβίας]] κατευθύνονται επίσης στην [[Μεσόγειος Θάλασσα|Ανατολική Μεσόγειο]], καθίσταται πασιφανές ότι η κεντρική θέση που κατέχει η Κύπρος, θα αποτελέσει στο μέλλον τη βασικότερη παράμετρο του παγκόσμιου ανταγωνισμού.<ref>[[Αχμέτ Νταβούτογλου]], Το Στρατηγικό Βάθος, σελ 276 ISBN 978-960-7803-57-3</ref> Στο πλαίσιο αυτό, το κυπριακό ζήτημα σύμφωνα με τον [[Αχμέτ Νταβούτογλου|Νταβούτογλου]] είναι για την Τουρκία, ζωτικής σημασίας από γεωστρατηγική άποψη. Ενδεικτικά αναφέρει πως ακόμη και εάν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία οφείλει να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα.<ref>[[Αχμέτ Νταβούτογλου]], Το Στρατηγικό Βάθος, σελ 279 ISBN 978-960-7803-57-3</ref>
==Οθωμανική Αυτοκρατορία και περίοδος της Αγγλοκρατίας==▼
[[Αρχείο:Hosting the British flag at Nicosia.jpg|250px|μικρογραφία|δεξιά|Υψώνοντας τη Βρετανική σημαία στη Λευκωσία, στην Πύλη της Πάφου, στις 12 Ιουλίου 1878, από την εφημερίδα Illustrated London News]]▼
==Το Κυπριακό από νομική άποψη==▼
Το Κυπριακό ήταν αρχικά ζήτημα [[Εθνική αυτοδιάθεση|αυτοδιάθεσης]]<ref>{{cite web|last=Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας|title=Κυπριακό πρόβλημα|url=http://www.law.gov.cy/law/lawoffice.nsf/dmlcyprusissue_gr/dmlcyprusissue_gr?OpenDocument
Με την προσφυγή της Ελλάδας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 1954, με την οποία ζητούσε την εφαρμογή της αυτοδιάθεσης των λαών στην περίπτωση της Κύπρου, και τις παρεμβάσεις της Τουρκίας, της Βρετανίας και άλλων χωρών επί του θέματος, το Κυπριακό πρόβλημα απέκτησε διεθνή χαρακτήρα<ref>T. W. Adams, "The American Concern in Cyprus", ''Αnnals of the American Academy of Political and Social Science'' 401, 1972, σ. 96˙ Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 53.</ref>.▼
Το Κυπριακό πρόβλημα σήμερα είναι πρόβλημα διεθνούς δικαίου που προκαλούν η παράνομη στρατιωτική κατοχή του βόρειου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία (καταδικάστηκε με το Ψήφισμα 1974/360 του Συμβουλίου Ασφαλείας<ref>[http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/360(1974) United Nations Official Document<!-- Bot generated title -->]</ref> του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Ο.Η.Ε.]]), η βίαιη αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης και της πολιτισμικής ταυτότητας της κατεχόμενης περιοχής, και οι ανεπιτυχείς, ως τώρα, προσπάθειες της κατοχικής δύναμης να προκαλέσει τη διεθνή αναγνώριση ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους.▼
▲==Οθωμανική Αυτοκρατορία και περίοδος της Αγγλοκρατίας==
▲[[Αρχείο:Hosting the British flag at Nicosia.jpg|250px|μικρογραφία|δεξιά|Υψώνοντας τη Βρετανική σημαία στη Λευκωσία, στην Πύλη της Πάφου, στις 12 Ιουλίου 1878, από την εφημερίδα Illustrated London News]]
===1878-1955===
Η Κύπρος κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς στα 1571, ωστόσο στα χρόνια της παρακμής της, η [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]] εκμίσθωσε την Κύπρο στην Αγγλία στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει οικονομικούς πόρους για την αποπληρωμή των δανείων που είχε συνάψει το 1855 με την [[Αγγλία]] και τη [[Γαλλία]]. Η μυστική συμφωνία εκμίσθωσης του [[1878]] προέβλεπε ετήσιο χρηματικό ποσό (σε στερλίνες της εποχής), το οποίο θα καταβαλλόταν από τους Άγγλους στον σουλτάνο [[Αμπντούλ Χαμίτ Β΄]]. Η εδραίωση της βρετανικής κυριαρχίας στην περιοχή είχε σκοπό να αποθαρρύνει την περαιτέρω διείσδυση της [[Ρωσία]]ς στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη νοτιοανατολική Μεσόγειο<ref>Ο [[Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1877-1878)|Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1877-1878]] είχε εντείνει τους φόβους των Βρετανών.</ref> σε μια εποχή που το άνοιγμα της διώρυγας του Σουέζ (1869) αναβάθμιζε γεωστρατηγικά την περιοχή ως πέρασμα στον δρόμο προς την Ινδία<ref>Π. Παπαπολυβίου, "Η Κύπρος στην περίοδο της Αγγλοκρατίας", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 11.</ref>.
Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας είχε διαμορφωθεί στο νησί τουρκοκυπριακή κοινότητα δίπλα στην ελληνοκυπριακή, χωρίς γεωγραφικό διαχωρισμό, με ποσοστά 18% και 80% επί του πληθυσμού αντίστοιχα. Πριν από την έναρξη των ένοπλων συγκρούσεων στα τέλη της δεκαετίας του 1950, από τα 619 χωριά της Κύπρου, 393 ήταν αποκλειστικά ή κυρίως ελληνοκυπριακά, 120 τουρκοκυπριακά και 106 μικτά. Οι μεγάλες πόλεις ήταν μικτές, με τις δύο κοινότητες να κατοικούν σε χωριστές συνοικίες. Η κάθε κοινότητα είχε τη γλώσσα και τη θρησκεία της, δικό της σύστημα εκπαίδευσης καθώς και δικό της [[Οικογενειακό Δίκαιο|Οικογενειακό]] και [[Κληρονομικό Δίκαιο]]<ref>Δες π.χ. Έκθεση του Μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών Γκάλο Πλάζα, παρ.17 και 18 [http://www.cyprus-dispute.org/materials/galoplaza/galoplaza2.html]</ref>.
Η νέα βρετανική διοίκηση βελτίωσε σημαντικά τομείς κρατικής ευθύνης όπως η δικαιοσύνη, η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και οι υποδομές. Ωστόσο η συνεχιζόμενη φορολογική αφαίμαξη του
Ήδη από τα οθωμανικά χρόνια ο [[Αρχιεπίσκοπος]] της [[αυτοκεφαλία|αυτοκέφαλης]] [[Εκκλησία της Κύπρου|Εκκλησίας της Κύπρου]] ήταν διοικητικά και ''Εθνάρχης'' των Ελληνοκυπρίων. Τον ρόλο του ηγέτη των Ελληνοκυπρίων τον διατήρησε και επί Αγγλοκρατίας, παρά την κατάργηση του οθωμανικού συστήματος των [[μιλλέτ]] (διοίκησης κατά έθνη). Πάγιο αίτημα όλων των Αρχιεπισκόπων Κύπρου, με πρώτο τον [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Σωφρόνιος Γ΄|Σωφρόνιο Γ΄]] ήδη κατά την υποδοχή του πρώτου Άγγλου αρμοστή στα 1879<ref>Ι. Κουτσοχέρας, ''Το ιστορικό της Κύπρου'', Αθήνα 1965, σ. 5˙ Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 10.</ref>, ήταν επίσης η Ένωση με την Ελλάδα. Το αίτημα αυτό το καθιστούσαν σαφές στους εκάστοτε Βρετανούς Κυβερνήτες και το κήρυτταν στις εκκλησίες.
[[Αρχείο:Cypriot demonstration 1930.jpg|thumb|αριστερά|280px|Ελληνοκυπριακή διαδήλωση υπέρ της Ένωσης τη δεκαετία του 1930]]
Ως το [[1914]], η πάγια βρετανική απάντηση ήταν ότι η Κύπρος ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ότι η συνθήκη του 1878 δεν επέτρεπε ενέργειες προς την κατεύθυνση της ένωσης. Όταν η Τουρκία βγήκε στον [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο]] με τις Κεντρικές Δυνάμεις, η Αγγλία προσάρτησε την Κύπρο στη βρετανική επικράτεια το [[1914]] και την προσέφερε ως αντάλλαγμα στην Ελλάδα στην περίπτωση που λάμβανε μέρος στον πόλεμο στο πλευρό της [[Αντάντ]]<ref>Π. Παπαπολυβίου, "Η Κύπρος στην περίοδο της Αγγλοκρατίας", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 12. Η στρατηγική αξία της Κύπρου ως αναχώματος στη ρωσική διείσδυση στην περιοχή είχε εν τω μεταξύ μειωθεί για τους Βρετανούς μετά την εδραίωσή τους στην Αίγυπτο, βλ. σχετικά D. Souter, "An Island Apart: A Review of the Cyprus Problem", ''Third World Quarterly'' 6, 1984, σ. 658.</ref>. Η [[Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη 1915|Κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη]] υπό την επιρροή του φιλογερμανού Βασιλιά [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνου Α΄]] όμως προτίμησε να κρατήσει ουδέτερη στάση και να μην απαντήσει<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 11.</ref>.
Γραμμή 49 ⟶ 33 :
===Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ===
Το [[1947]] εκλέχτηκε αρχιεπίσκοπος Κύπρου ο γηραιός [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Β΄|Μακάριος Β΄]], ο οποίος στην ενθρόνισή του εκφώνησε ένθερμο λόγο υπέρ της ένωσης και τον επόμενο χρόνο ίδρυσε το «Εθναρχικόν Συμβούλιον προς προώθησιν του Εθνικού Ενωτικού Αγώνος»<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 17.</ref>. Το [[1948]] επίσης εκλέχτηκε Μητροπολίτης Κιτίου ο μετέπειτα [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄]] (κατά κόσμον Μιχαήλ Μούσκος) και πρώτος Πρόεδρος Δημοκρατίας μετά την ανεξαρτησία. Τον Ιανουάριο του [[1950]], ως προϊστάμενος του [[Γραφείο Εθναρχίας|Γραφείου Εθναρχίας]] της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, οργάνωσε δημοψήφισμα στις εκκλησίες υπό την επίβλεψη των ιερέων. Το δημοψήφισμα είχε τη μορφή δημόσιας (φανερής) συλλογής υπογραφών<ref>[http://cyprus.novopress.info/?p=62 ΕΝΩΤΙΚΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ 15-22/1/1950 (in Greek, includes image of a signature page)]{{
Το [[1949]] τάχθηκε και το Α.Κ.Ε.Λ. ανοιχτά υπέρ της ένωσης. Μέσω οργανώσεων και Δημοτικών Συμβουλίων που έλεγχε, κατάγγειλε με υπόμνημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. την καταπίεση των Ελλήνων της Κύπρου από τους Βρετανούς προβάλλοντας ταυτόχρονα και το αίτημα για ένωση. Παράλληλα, κάλεσε την Ελληνική Κυβέρνηση «να υποστηρίξει τον πανελλήνιο πόθο για την ένωση της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα»<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 18-19.</ref>. Ωστόσο οι ιδεολογικές διαφορές με την Εκκλησία απέτρεψαν τη συνεργασία μεταξύ των δύο ισχυρότερων οργανώσεων του κυπριακού Ελληνισμού. «Οπαδοί δογμάτων αντίθετων προς τον Χριστιανισμό» διαγράφηκαν από τους ενοριακούς καταλόγους τις παραμονές των αρχιεπισκοπικών εκλογών και επίσης αποκλείστηκαν από το Εθναρχικό Συμβούλιο<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 29-30.</ref>. Το Α.Κ.Ε.Λ. απήχε καταγγέλοντας τις εκλογές ως «εκλογικό πραξικόπημα» και «μαύρη σελίδα της ιστορίας της Εκκλησίας»<ref>Π. Παπαδημήτρης, "Ο πρώτος πρόεδρος της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ (1913-1977)", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 55.</ref>.
Γραμμή 56 ⟶ 40 :
===Ένοπλος αντιαποικιακός αγώνας (1955-59)===
Το [[1955]] ξεκίνησε ένοπλος αγώνας κατά της Βρετανικής Κατοχής του νησιού από τους Ελληνοκύπριους κατοίκους υπό την ηγεσία της οργάνωσης [[ΕΟΚΑ]] με εντεταλμένο αρχηγό τον Κύπριο απόστρατο αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]] ή «Διγενή», η οποία έθετε ως στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου στο ελληνικό κράτος (''«[[Ένωσις]]»''). Οι Τουρκοκύπριοι, μην επιθυμώντας την [[Ένωσις|Ένωση]] του νησιού με την Ελλάδα, τάχθηκαν κατά της αυτοδιάθεσης (που θα οδηγούσε στην προσάρτηση του νησιού στην Ελλάδα) και συντάχθηκαν με τους Άγγλους. Η βρετανική πολιτική εκμεταλλεύτηκε το γεγονός και ο πρωθυπουργός [[Άντονι Ήντεν]] παρότρυνε τον τουρκικό παράγοντα να εμπλακεί στο ζήτημα του μέλλοντος της Κύπρου<ref>Γ. Κληρίδης, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σ. 38, 349. Στον ίδιο, σ. 44 αναφέρεται ότι ο [[Φ. Ρ. Ζορλού]], υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας κατά τα [[Σεπτεμβριανά]], επικαλέστηκε στη μετέπειτα δίκη του ότι την ανάγκη αντίδρασης των Τούρκων την υπέδειξαν στην Κυβέρνηση [[Αντνάν Μεντερές|Μεντερές]] οι Βρετανοί, οι οποίοι επίσης έκαναν σαφές ότι προτιμούσαν τη διχοτόμηση της Κύπρου από την ένωση με την Ελλάδα, αν τελικά αναγκάζονταν να αποσυρθούν από την Κύπρο.</ref>. Έτσι η Τουρκία, επικαλούμενη την προστασία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, πέτυχε να καταστεί ισότιμος συνομιλητής για τη διευθέτηση του προβλήματος επιδιώκοντας να αποτρέψει την ένωση και τη συνακόλουθη επέκταση της ελληνικής επικράτειας στα νότια θαλάσσια σύνορά της<ref>G.D. Camp, "Greek-Turkish Conflict over Cyprus", ''Political Science Quarterly'' 95, 1980, σ. 46.</ref>. Ήδη από το 1956, η Βρετανική Κυβέρνηση άρχισε να συζητά για χωριστή αυτοδιάθεση των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων, ελπίζοντας να αποτρέψει την ένωση με την Ελλάδα<ref>Γ. Κληρίδης, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σ. 42.</ref>. Όταν άρχισε να διαγράφεται η πιθανότητα ανεξαρτητοποίησης, οι
[[File:Fazil Kucuk's plan of division in 1957.png|thumb|350px|"Taksim" Χάρτης της διαίρεσης του νησιού όπως το εισηγήθηκε ο Τούρκος ηγέτης [[Φαζίλ Κιουτσούκ]] στο βιβλίο του το 1957 "The Cyprus Question – A Permanent Solution" (Το Κυπριακό Ζήτημα – Μια μόνιμη Λύση), στο οποίο αποτυπώνονται καθαρά οι σκέψεις και οι προσανατολισμοί του προς διχοτομηση της νήσου κατά μήκος του 35ου παραλλήλου.]]
Οι Βρετανοί ενοχλημένοι από τη δράση της εκκλησίας εξόρισαν στις [[9 Μαρτίου]] [[1956]] τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον [[Μητροπολίτης|Μητροπολίτη]] [[Κερύνεια|Κυρηνείας]] Κυπριανό στις [[Σεϋχέλλες]] για έναν χρόνο. Κατόπιν τους επετράπη να φύγουν από τις Σεϋχέλλες, όχι όμως και να γυρίσουν στην Κύπρο. Παράλληλα, οι ελληνικές κυβερνήσεις δίσταζαν να αντιπαρατεθούν με την Αγγλία λόγω της βοήθειας που αυτή είχε προσφέρει στα κυβερνητικά στρατεύματα εναντίον των κομμουνιστών από την απελευθέρωση και μετά. Χαρακτηριστική είναι η φράση, την οποία φέρεται να είπε ο Γεώργιος Παπανδρέου το [[1950]] (πριν από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Βρετανών) ως Υπουργός Εσωτερικών στον τότε δήμαρχο Λευκωσίας: ''«Η Ελλάς αναπνέει με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικανικόν, και δι' αυτό δεν ημπορεί να πάθει ασφυξίαν λόγω του Κυπριακού»''<ref name="auto3">
===Οι πρώτες διακοινοτικές ταραχές
Η αντιπαλότητα μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εξελίχθηκε το 1958 σε ανοικτή ένοπλη σύγκρουση με νεκρούς και από τις δύο πλευρές. Επεισόδια είχαν σημειωθεί και παλιότερα, το 1912 και το 1956-1957, το καλοκαίρι του 1958 όμως η κλίμακα της εθνοτικής βίας ήταν πρωτοφανής, και επέδρασε καταλυτικά στην περαιτέρω εξέλιξη του Κυπριακού λόγω του ψυχολογικού κλίματος που δημιούργησε<ref name="ReferenceA">Ε. Χατζηβασιλείου, "Η κρίση του 1963: Ερωτήματα και αποτιμήσεις", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 116.</ref>. Η κλιμάκωση των διακοινοτικών συγκρούσεων δημιουργούσε επίσης την εντύπωση στο εξωτερικό ότι η συμβίωση των δύο κοινοτήτων ήταν αδύνατη<ref name="ReferenceB">Π. Παπαπολυβίου, "Η Κύπρος στην περίοδο της Αγγλοκρατίας", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 19.</ref>.
Γραμμή 76 ⟶ 60 :
Οι εκκλήσεις του Μακαρίου και του Κιουτσούκ στις κοινότητές τους να παραδώσουν τα όπλα τους, δεν βρήκαν ανταπόκριση στους Τουρκοκύπριους. Αντίθετα έδωσαν την ευκαιρία στον [[Ραούφ Ντενκτάς]] να εναντιωθεί στον Κιουτσούκ και να αυξήσει την επιρροή της συγκρουσιακής μερίδας στην τουρκοκυπριακή κοινότητα.<ref name="ReferenceA" />.
Φαινόμενα ενδοκοινοτικής βίας επίσης δεν έλειψαν. Με αφορμή δυο σοβαρά επεισόδια μεταξύ αριστερών και ανταρτών της ΕΟΚΑ που άφησαν δυο οπαδούς της Αριστεράς νεκρούς, το ΑΚΕΛ πραγματοποίησε τον Ιανουάριο του 1958 μαζικές συγκεντρώσεις, στις οποίες κατήγγειλε την ΕΟΚΑ για οργανωμένες επιθέσεις με στόχο το ίδιο το αριστερό κίνημα, και ζήτησε την παρέμβαση του Μακαρίου αλλά επανέλαβε παράλληλα την προσήλωσή του στον στόχο της Αυτοδιάθεσης-Ένωσης. Η ίδια η ΕΟΚΑ με ανακοινώσεις της απορρίπτει της κατηγορίες, δικαιολογεί τη στάση των ανταρτών λέγοντας ότι ενήργησαν ενώ βρίσκονταν σε αυτοάμυνα και αναφέρει ότι στόχοι της ΕΟΚΑ είναι μόνο πρόσωπα που υποσκάπτουν τον Αγώνα ανεξαρτήτως ιδεολογίας.<ref>[
==Ανεξαρτησία, τα πρώτα χρόνια (1960-63)==
Γραμμή 84 ⟶ 68 :
{{Κύριο|Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου}}
Τελικά οι Βρετανοί ενέδωσαν στον
Αν και η ευφορία για την αποτίναξη του αποικιακού ζυγού ήταν μεγάλη, καμία από τις δύο κοινότητες δεν θεώρησε ότι οι συνθήκες ικανοποίησαν τους εθνικούς στόχους της ή ότι το καθεστώς που εγκαθίδρυαν θα μπορούσε να είναι κάτι περισσότερο από ένα μεταβατικό στάδιο προς την ένωση (για τους Ελληνοκύπριους) ή τη διχοτόμηση (για τους Τουρκοκύπριους). Για την επίτευξη των τελικών στόχων τους συνέχισαν να εργάζονται και οι δύο κοινότητες, η μεν Ελληνοκυπριακή εκμεταλλευόμενη την πλειοψηφία της για να επιβάλει αποφάσεις που υπερέβαιναν τις συνθήκες, η δε Τουρκοκυπριακή εκμεταλλευόμενη τα προνόμια που της έδιναν οι συνθήκες για να παρεμποδίζει τη λήψη σημαντικών αποφάσεων ώστε να φανεί ότι το ενιαίο κράτος των δύο εθνικών κοινοτήτων δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Η ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ανταποκρινόταν στα αιτήματα καμιάς από τις δύο εθνικές κοινότητες και υποσκαπτόταν και από τις δύο.
Γραμμή 96 ⟶ 80 :
===Πολιτειακές δυσλειτουργίες===
[[Εικόνα:Makarios III and Robert F. Wagner NYWTS cropped.jpg|thumb|right|Ο Αρχιεπίσκοπος και πρώτος Πρόεδρος της Κύπρου [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριος Γ']] ]]
Το πολίτευμα που προέβλεπαν οι Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου ήταν ιδιαίτερα δύσκαμπτο και στηριζόταν όχι στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, όπως όλα τα σύγχρονα πολιτεύματα, αλλά στη δυαδική αρχή<ref>Α.Κ. Αιμιλιανίδης, "Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 33.</ref>, δηλαδή στη συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων, τις οποίες διαχώριζε το Σύνταγμα με βάση την καταγωγή, τη γλώσσα, την πολιτιστική ταυτότητα ή τη θρησκεία. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο Πρόεδρος θα ήταν Ελληνοκύπριος, ενώ ο Αντιπρόεδρος Τουρκοκύπριος, με
* Στην εξωτερική πολιτική, ο Μακάριος προωθούσε τις σχέσεις της Κύπρου με τις αδέσμευτες χώρες και συμμετείχε μάλιστα τον Αύγουστο του 1961 στη [[Κίνημα των Αδεσμεύτων|Σύνοδο των Αδεσμεύτων Χωρών]] στο Βελιγράδι παρά τις αντιρρήσεις του Κιουτσούκ<ref>Α. Κούπανου - Π. Παπαδημήτρη, "Χρονολόγιο 1960-1969", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 41.</ref>.
* Στη στελέχωση της δημόσιας διοίκησης, η Κυβέρνηση κωλυσιεργούσε στον διορισμό Τουρκοκυπρίων με το επιχείρημα ότι δεν είχαν τα αναγκαία προσόντα. Τρία χρόνια μετά την ανεξαρτησία δεν είχε επιτευχθεί ακόμη η προβλεπόμενη αναλογία και στο [[Συνταγματικό Δικαστήριο]] της Κύπρου εκκρεμούσαν το [[1963]] 2.000 προσφυγές Τουρκοκυπρίων
* Στη σύσταση και οργάνωση του στρατού, οι Τουρκοκύπριοι απαιτούσαν συγκρότηση χωριστών στρατιωτικών σωμάτων μέχρι το επίπεδο του λόχου, ώστε να αποκλείσουν την παρουσία
* Στο θέμα της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι Τουρκοκύπριοι με τη στήριξη της Τουρκίας επέμεναν στη σύσταση εθνικά αμιγών δήμων και τον γεωγραφικό διαχωρισμό του πληθυσμού ώστε να έχουν στα χέρια του κάποιους φορείς κρατικής εξουσίας, στους οποίους δε θα είχαν πρόσβαση οι Ελληνοκύπριοι. Το αίτημά τους είχε γίνει δεκτό και στο νέο Σύνταγμα είχαν περιληφθεί σχετικές διατάξεις. Ωστόσο η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρούσε τη δημιουργία αμιγών δήμων ως την αρχή της διαίρεσης του νησιού και αρνήθηκε να εφαρμόσει τις σχετικές διατάξεις<ref>D. Markides, [http://www.cyprus-conflict.net/municipalities%20-%20markides.html ''The Divisive Problem of the Municipalities, 1957-1963'']</ref>. Μετά από απόρριψη σχετικού νομοσχεδίου από τους Τουρκοκυπρίους, η Κυβέρνηση διαλύει στα τέλη του 1963 τους Δήμους, αναλαμβάνει την περιουσία τους και διορίζει Συμβούλια Βελτιώσεως στη θέση τους<ref>Α. Κούπανου - Π. Παπαδημήτρη, "Χρονολόγιο 1960-1969", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 44.</ref>.
* Στα δημόσια οικονομικά, στα οποία οι νόμοι έπρεπε να εγκριθούν με χωριστές πλειοψηφίες από τους βουλευτές των δύο κοινοτήτων, οι Τουρκοκύπριοι βουλευτές αρνούνταν οποιαδήποτε συνεργασία για τη θέσπιση μόνιμου φορολογικού καθεστώτος. Αντιπρότειναν προσωρινούς νόμους βραχύχρονης ισχύος, ώστε να διατηρήσουν τη διαπραγματευτική τους δύναμη επί άλλων ζητημάτων στο νέο κράτος αφήνοντας σε εκκρεμότητα το φορολογικό ζήτημα<ref>Π. Παπαδημήτρης, "Η ρήξη με τους Τουρκοκύπριους", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 105.</ref>. Ο Μακάριος καλούσε τις φοροεισπρακτικές υπηρεσίες να συλλέγουν τους φόρους ανεξάρτητα από την έγκριση του σχετικού νόμου ενώ ο Ντενκτάς καλούσε, αντίθετα, τους Τουρκοκυπρίους να μην πληρώνουν οποιοδήποτε φόρο στις αρχές της Δημοκρατίας<ref>Π. Παπαδημήτρης, "Η ρήξη με τους Τουρκοκύπριους", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 105-106</ref>.
Αποτέλεσμα όλων των προαναφερθέντων διαφωνιών ήταν τελικά να μην λειτουργούν κρίσιμοι τομείς κρατικής ευθύνης και κατ' επέκταση το κράτος και το πολίτευμα. Στο μεταξύ ο Μακάριος, με δημόσιες δηλώσεις του δεν έκρυβε τη δυσαρέσκειά του για το καθεστώς της Ζυρίχης αλλά και για την αποτυχία του ενωτικού αγώνα. Οι δηλώσεις αυτές μπορεί να είχαν ως στόχο την ικανοποίηση του αισθήματος των οπαδών του, ενέτειναν όμως την καχυποψία των Τουρκοκυπρίων ως προς τις πραγματικές προθέσεις της Ελληνοκυπριακής πλευράς. Η Τουρκική προπαγάνδα<ref>{{Cite web|url = http://www.mfa.gov.tr/cyprus-_historical-overview_.en.mfa|title = Η Ιστοσελίδα του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών}}</ref><ref>{{Cite web|url = http://www.tc-america.org/issues-information/overview-cyprus-issue-82.htm|title = Τουρκική Οργάνωση Η.Π.Α.}}</ref><ref>{{Cite web|url = http://www.ata-a.org.au/cyprus-1974-preventing-a-genocide/|title = Τουρκική Οργάνωση Αυστραλίας}}</ref><ref>{{Cite web|url = http://www.atcanews.org/archive/Negotiating%20For%20Survival.pdf|title = Άρθρο Oberling}}</ref> παρουσιάζει τον Μακάριο να έχει διακηρύξει σε ομιλία που δήθεν έδωσε στη γενέτειρα του Παναγιά στις 4 Σεπτεμβρίου 1962 την εθνοκάθαρση της Τουρκοκυπριακής μειονότητας. Η αναφορά αυτή όμως είναι ανυπόστατη αφού δεν επιβεβαιώνεται από οποιαδήποτε πρωτογενή πηγή ενώ από τον
===Μυστικά σχέδια δράσης===
Το κείμενο ήταν ανάλυση των στόχων της ελληνοκυπριακής πολιτικής και των μεθόδων που έπρεπε να ακολουθηθούν, για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί. Τελικός στόχος ήταν η Ένωση με την Ελλάδα. Επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό μετά την υπογραφή των Συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου, θα έπρεπε πρώτα να αποδεσμευθεί η Κύπρος από αυτές τις Συνθήκες. Για να μπορέσει να αποδεσμευθεί η Κύπρος από τις συνθήκες θα έπρεπε να καταδειχθεί ότι η λύση που δόθηκε στο Κυπριακό με τις συνθήκες αυτές δεν ήταν δίκαιη και δεν έλυσε το πρόβλημα. Έπρεπε δηλαδή να προβληθούν και να τονιστούν οι δυσλειτουργίες του Συντάγματος και των Συνθηκών. Πολιτειακές δυσλειτουργίες θα εξυπηρετούσαν το σκοπό αυτόν. Σε αυτό το πλαίσιο θα έπρεπε να περάσει προς τη διεθνή κοινότητα η εντύπωση ότι, ενώ η συμβίωση των δύο κοινοτήτων είναι εφικτή, επικρατούσα είναι η ελληνοκυπριακή κοινότητα, η οποία θα όφειλε να είναι και ο βασικός συνομιλητής. Δεύτερος άμεσος στόχος ήταν, αφού καταδειχθούν οι δυσλειτουργίες του Συντάγματος, να καταστεί δυνατή η τροποποίησή του χωρίς τη συναίνεση ξένων κρατών. Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να παρουσιαστεί η τροποποίηση του Συντάγματος ως απόρροια του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών και να μη συνδεθεί με την Ένωση, για να μην προκληθούν αντιδράσεις. Σε πρώτη φάση θα τροποποιούνταν οι διατάξεις που έδιναν δικαίωμα βέτο στους Τουρκοκυπρίους και θα αντικαθίσταντο από εγγυήσεις για τη μειονότητα. Η τελική φάση του σχεδίου προέβλεπε τη διενέργεια [[δημοψήφισμα|δημοψηφίσματος]] για την Ένωση με την Ελλάδα. Το σχέδιο αναφέρεται στη χρήση ένοπλης βίας μόνο ως άμυνα στις αντιδράσεις των Τουρκοκυπρίων.▼
==== Τουρκοκυπριακό σχέδιο ====▼
▲=== Τουρκοκυπριακό σχέδιο ===
Όταν ξέσπασαν οι ταραχές του Δεκεμβρίου 1963, στο χρηματοκιβώτιο του γραφείου του αντιπροέδρου Κιουτσούκ βρέθηκαν μυστικά έγγραφα που περιέγραφαν τα σχέδια των Τουρκοκυπρίων<ref>Βλ. τα έγγραφα στον Γ. Κληρίδη, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σσ. 212-222 και 499-505, όπου και τα τουρκικά πρωτότυπα. Από εκεί προέρχεται και η ανεπίσημη μετάφραση που παρατίθεται εδώ.</ref>. Το πρώτο από αυτά είχε υποβληθεί στον αντιπρόεδρο και περιέγραφε ένα «εθνικό πλάνο» «για να αποκτήσουν» οι Τουρκοκύπριοι «την πλήρη ελευθερία τους». Μεταξύ άλλων, το έγγραφο χαρακτήριζε τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου «προσωρινό ενδιάμεσο σταθμό» που έγινε αποδεκτός επειδή «αναγνωρίστηκαν τα δικαιώματα της Τουρκίας στην Κύπρο» και επέτρεπαν στους Τουρκοκυπρίους να ετοιμαστούν ώστε «να εκμεταλλευθούν τις γκάφες και τα λάθη των Ελλήνων» περιμένοντας «τη μέρα που θα αποφασίσουν να καταγγείλουν τις συμφωνίες, οπότε θα αποκτήσουμε την πλήρη ελευθερία μας». Για μια σειρά επώνυμους Τουρκοκυπρίους που αντιδρούσαν στη διχαστική πολιτική, το έγγραφο ανέφερε ότι «αν δεν πιστεύουν στον εθνικό αγώνα μας, πρέπει να τους αναγκάσουμε να σιωπήσουν».
[[Αρχείο:Cyprus lrg.jpg|thumb|300px|right|H Kύπρος (εικόνα δορυφόρου). Στο νότιο τμήμα της κυριαρχεί με σκούρο χρώμα η μεγάλης έκτασης οροσειρά του [[Τρόοδος|Τροόδου]], ενώ στο υπό τουρκική κατοχή βόρειο τμήμα, διακρίνεται η επιμήκης οροσειρά του [[Πενταδάκτυλος|Πενταδακτύλου]], παράλληλη προς την ακτογραμμή.]]
Στο χρηματοκιβώτιο του Κιουτσούκ βρέθηκε και άλλο έγγραφο με ημερομηνία 14 Σεπτεμβρίου 1963 και τις υπογραφές των Κιουτσούκ και Ντενκτάς. Το έγγραφο προέβαινε σε απολογισμό των τριών χρόνων ανεξαρτησίας και προέβλεπε ότι «Οι Έλληνες ίσως καταγγείλουν ή προσπαθήσουν να καταργήσουν τις συμφωνίες του Λονδίνου και της Ζυρίχης και το σύνταγμα». Το ενδεχόμενο αυτό θα έπρεπε να απαντηθεί από την τουρκοκυπριακή κοινότητα με την «εγκαθίδρυση μιας Τουρκικής Δημοκρατίας». Μεταξύ άλλων βημάτων προβλεπόταν επίσης ότι «όταν αρχίσει η σύγκρουση, η διασκορπισμένη σ' όλο το νησί τουρκική κοινότητα πρέπει να συγκεντρωθεί
====Σχέδιο Ακρίτας====
▲Στις 21 Απριλίου 1966 η εφημερίδα "Πατρίς", φιλικά προσκείμενη στο [[Γεώργιος Γρίβας - Διγενής|Γεώργιο Γρίβα]], δημοσίευσε το απόρρητο ''"Σχέδιο Ακρίτας"''<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/akritas_plan.htm Το Σχέδιο Ακρίτας (στα Αγγλικά)]{{dead link|date=June 2015}}</ref>, το οποίο φέρεται να είχε εκπονηθεί τα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου από τον Υπουργό Εσωτερικών της Κυπριακής Κυβέρνησης [[Πολύκαρπος Γεωρκάτζης|Πολύκαρπο Γεωρκάτζη]] εν γνώσει του [[Μακάριος Γ΄|Μακάριου]]. Ο Γεωρκάτζης φέρεται να είχε συστήσει μυστική οργάνωση, της οποίας ηγείτο με το ψευδώνυμο «Ακρίτας» <ref>[http://www.iospress.gr/ios1999/ios19991226a.htm Ιός της Ελευθεροτυπίας με περαιτέρω παραπομπές]</ref>. Το σχέδιο απευθυνόταν στα μέλη της οργάνωσης και η δημοσίευσή του πρέπει να οφείλεται στη διαμάχη Γρίβα-Μακάριου. Η ύπαρξη του σχεδίου αυτού δε διαψεύστηκε (ούτε επιβεβαιώθηκε) από την Κυπριακή Κυβέρνηση<ref name="auto1">[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/zenon%20-%20part%202.html Zenon Stavrinides, The Cyprus Conflict]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Στην οργάνωση του Γεωρκάτζη φέρεται να ήταν μέλος και ο μέχρι πρότινος Πρόεδρος της Κύπρου [[Τάσος Παπαδόπουλος]]. Το κείμενο ήταν ανάλυση των στόχων της ελληνοκυπριακής πολιτικής και των μεθόδων που έπρεπε να ακολουθηθούν, για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί. Τελικός στόχος ήταν η Ένωση με την Ελλάδα. Επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό μετά την υπογραφή των Συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου, θα έπρεπε πρώτα να αποδεσμευθεί η Κύπρος από αυτές τις Συνθήκες. Για να μπορέσει να αποδεσμευθεί η Κύπρος από τις συνθήκες θα έπρεπε να καταδειχθεί ότι η λύση που δόθηκε στο Κυπριακό με τις συνθήκες αυτές δεν ήταν δίκαιη και δεν έλυσε το πρόβλημα. Έπρεπε δηλαδή να προβληθούν και να τονιστούν οι δυσλειτουργίες του Συντάγματος και των Συνθηκών. Πολιτειακές δυσλειτουργίες θα εξυπηρετούσαν το σκοπό αυτόν. Σε αυτό το πλαίσιο θα έπρεπε να περάσει προς τη διεθνή κοινότητα η εντύπωση ότι, ενώ η συμβίωση των δύο κοινοτήτων είναι εφικτή, επικρατούσα είναι η ελληνοκυπριακή κοινότητα, η οποία θα όφειλε να είναι και ο βασικός συνομιλητής. Δεύτερος άμεσος στόχος ήταν, αφού καταδειχθούν οι δυσλειτουργίες του Συντάγματος, να καταστεί δυνατή η τροποποίησή του χωρίς τη συναίνεση ξένων κρατών. Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να παρουσιαστεί η τροποποίηση του Συντάγματος ως απόρροια του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών και να μη συνδεθεί με την Ένωση, για να μην προκληθούν αντιδράσεις. Σε πρώτη φάση θα τροποποιούνταν οι διατάξεις που έδιναν δικαίωμα βέτο στους Τουρκοκυπρίους και θα αντικαθίσταντο από εγγυήσεις για τη μειονότητα. Η τελική φάση του σχεδίου προέβλεπε τη διενέργεια [[δημοψήφισμα|δημοψηφίσματος]] για την Ένωση με την Ελλάδα. Το σχέδιο αναφέρεται στη χρήση ένοπλης βίας μόνο ως άμυνα στις αντιδράσεις των Τουρκοκυπρίων.
===Συνταγματική Κρίση - Τα «Δεκατρία Σημεία» ===
Η κρίση πράγματι ξέσπασε στα τέλη του 1963. Στις 30 Νοεμβρίου 1963 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πρότεινε τροποποιήσεις στο Σύνταγμα (τα λεγόμενα «Δεκατρία Σημεία»), που αφορούσαν στη διανομή των εξουσιών ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή κοινότητα και θα το καθιστούσαν, κατά την ελληνοκυπριακή άποψη, πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό. Οι τροποποιήσεις που πρότεινε ο Μακάριος, μεταξύ άλλων, αφαιρούσαν το δικαίωμα βέτο από τον Ελληνοκύπριο πρόεδρο και τον Τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο και άλλαζαν το σύστημα των χωριστών πλειοψηφιών, περιορίζοντας τα
Λόγω των βίαιων γεγονότων που ακολούθησαν, με καταλυτικές συνέπειες στην πορεία του Κυπριακού, η πρόταση των Δεκατριών Σημείων του Μακαρίου έχει γίνει επανειλημμένα αντικείμενο αναλύσεων και κριτικής αποτίμησης. Οι περισσότεροι αναλυτές τείνουν να τη θεωρούν λανθασμένη κίνηση, τόσο στον χρόνο που εκδηλώθηκε όσο και στην ουσία της<ref>Ε. Χατζηβασιλείου, "Η κρίση του 1963: Ερωτήματα και αποτιμήσεις", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 118.</ref>. Η χρονική συγκυρία που επέλεξε ο Μακάριος για την πρωτοβουλία του ασφαλώς δεν ήταν τυχαία. Στις 17 Ιουνίου 1963, μετά από διαφωνία με τα ανάκτορα, είχε πέσει στην Ελλάδα η [[Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή 1961|Κυβέρνηση Καραμανλή]], η οποία είχε εκφράσει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την αντίθεσή της σε αλλαγή των Διεθνών Συμφωνιών για την Κύπρο ήδη από τον Απρίλιο του 1963<ref>Βλ. την από 19/4/1963 άκρως απόρρητη επιστολή του Υπουργού Εξωτερικών Ε. Αβέρωφ προς τον Μακάριο: Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Β΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σσ. 324-329˙ Γ. Κληρίδης, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σσ. 163-166. Στην επιστολή γίνεται επανειλημμένα λόγος για «
Από την βρετανική πλευρά, ο Μακάριος έλαβε όχι μόνο την ενθάρρυνση του Ύπατου Αρμοστή (Πρέσβη της Μ. Βρετανίας στην Κύπρο) Άρθουρ Κλαρκ, ο οποίος ενέκρινε τις προτάσεις του Μακαρίου, αλλά και ενδείξεις ότι η Βρετανική Κυβέρνηση θα βοηθούσε να γίνουν δεκτές για συζήτηση στην Άγκυρα<ref>Αυτά αποδεικνύονται από πρόσφατα αποδεσμευμένα έγγραφα του Φόρεϊν Όφφις, τα οποία η επίσημη Βρετανική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι αντανακλούν προσωπικές απόψεις του αξιωματούχου της. Βλ. σχετικά Φ. Στυλιανού, "Τα 13 Σημεία", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σσ.94-97.</ref>. Ωστόσο, η βρετανική θέση για το θέμα δεν ήταν στην πραγματικότητα τόσο απλή όσο πίστεψε ή ήθελε να πιστέψει ο Μακάριος<ref>Ε. Χατζηβασιλείου, "Η κρίση του 1963: Ερωτήματα και αποτιμήσεις", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 118. Ο Γ. Κληρίδης, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σ. 181 μιλά για «σοβαρό λάθος κρίσεως» του Μακαρίου.</ref>.
Γραμμή 131 ⟶ 113 :
===Τα Ματωμένα Χριστούγεννα του 1963===
Τη συνταγματική κρίση διαδέχονται αιματηρές
Στις [[21 Δεκεμβρίου]], αστυνομική περίπολος επιχείρησε να ερευνήσει αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν Τουρκοκύπριοι στα όρια της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής συνοικίας της παλιάς πόλης. Οι Τουρκοκύπριοι αρνήθηκαν να υποβληθούν σε έρευνα, ακολουθώντας τις οδηγίες της Τ.Μ.Τ. και το επεισόδιο εξελίχθηκε σε συμπλοκή μεταξύ του Τουρκυπριακού πλήθους που άρχισε να συγκεντρώνεται στο σημείο του συμβάντος και των Ελληνοκύπριων αστυνομικών με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο Τουρκοκυπρίων<ref>Γ. Κληρίδης, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σσ. 238-239.</ref>. Αυτή ήταν η σπίθα για την αναμενόμενη έκρηξη<ref>R. A. Patrick, ''Political Geography and the Cyprus Conflict'', Waterloo Ontario Canada 1976, σσ. 45 κ.εξ.</ref>. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν και την επόμενη μέρα καθώς πλήθος Τουρκοκυπρίων, πολλοί από τους οποίους ένοπλοι, άρχισε να περιφέρεται ανεξέλεγκτα στους δρόμους της παλιάς πόλης. Οι αρχικές εκκλήσεις του Προέδρου Μακαρίου και του Αντιπρόεδρου [[Φαζίλ Κιουτσούκ|Κιουτσούκ]] αγνοήθηκαν και μέχρι το απόγευμα οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν και σε άλλες συνοικίες της πρωτεύουσας. Μέχρι το επόμενο πρωί τα βίαια επεισόδια επεκτάθηκαν στη Λάρνακα. Παρά την αρχική αισιοδοξία για εκτόνωση της κρίσης, οι συγκρούσεις αναζωπυρώνονται στη Λευκωσία το επόμενο πρωί, όταν Ελληνοκυπριακές οικογένειες που κατοικούσαν στο στρατηγικής σημασίας προάστιο της Ομορφίτας, που κατοικείτο κυρίως από Τουρκοκύπριους, δέχεται σφοδρή επίθεση από Τουρκοκυπριακές ένοπλες ομάδες. Λίγο μετά, οι συγκρούσεις επεκτείνονται και στην Αμμόχωστο όταν Τουρκοκύπριοι χωροφύλακες επιχειρούν να καταλάβουν το αρχηγείο της χωροφυλακής. Συγκρούσεις αναφέρονται επίσης στην Κερύνεια<ref>James Ker-Lindsay, Britain and the Cyprus Crisis 1963-64 (2004), σελ.24</ref>.
Γραμμή 159 ⟶ 141 :
Ο Μακάριος απάντησε με μακροσκελέστατη επιστολή την [[1 Μαρτίου|1η Μαρτίου]] και αποκάλυψε ότι οι Βρετανοί όχι μόνο ήταν εκ των προτέρων εν γνώσει των "13 σημείων" της μοιραίας κίνησης μονομερούς αναθεώρησης του κυπριακού Συντάγματος εκ μέρους του αρχιεπισκόπου, αλλά και τον ενθάρρυναν προς την κατεύθυνση αυτή.
"''Κατά τον παρελθόντα Νοέμβριον έλαβον
Στο μεταξύ, έπειτα από αίτηση της κυπριακής κυβέρνησης, είχε αρχίσει από τις [[18 Φεβρουαρίου]] η συζήτηση του Κυπριακού στο [[Συμβούλιο Ασφαλείας Ηνωμένων Εθνών|Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.]] Στις [[4 Μαρτίου]] εκδίδει ομόφωνα το υπ' αριθμ. 186 ψήφισμα, με το οποίο καλούσε όλα τα κράτη-μέλη "να απόσχουν από κάθε ενέργεια ή απειλή ενέργειας που θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση στην κυρίαρχη Δημοκρατία της Κύπρου ή να θέσει σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη", υπενθυμίζοντας ότι "όλα τα μέλη πρέπει να απέχουν στις διεθνείς σχέσεις τους από απειλή ή χρήση βίας εναντίον της ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους". Ταυτόχρονα αποφάσισε τη συγκρότηση ειρηνευτικής δύναμης του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Ο.Η.Ε.]] και όχι του ΝΑΤΟ, εγκαθιστώντας για πρώτη φορά στην Κύπρο ειρηνευτική δύναμη 7.000 ανδρών, την ΟΥΝΦΙΚΥΠ<ref>Φ. Στυλιανού, "Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ και ο ρόλος της", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 126</ref>.
Γραμμή 175 ⟶ 157 :
Εν τω μεταξύ ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες, η Τ.Μ.Τ. αλλά και ο τακτικός κυπριακός στρατός με μόνους τους Ελληνοκυπρίους συνέχισαν να συγκρούονται για πάνω από έξι μήνες στη Λευκωσία, την Πάφο, τον Άγιο Σωζόμενο, τα Καζιβερά, τη Λουρουτζίνα και αλλού<ref>Α. Κούπανου - Π. Παπαδημήτρη, "Χρονολόγιο 1960-1969", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σσ. 45-47.</ref> και η επέμβαση των κυανοκράνων απέτρεψε πολλές φορές κλιμάκωση της έντασης<ref name="cyprus-dispute.org">[http://www.cyprus-dispute.org/materials/galoplaza/galoplaza2.html Έκθεση του Μεσολαβητή των Ηνωμέων Εθνών Γκάλο Πλάζα, παρ.49]</ref>.
Μέσα στο κλίμα αυτό, στις [[11 Απριλίου]] ο Μακάριος επισκέφτηκε την Αθήνα και συμμετείχε σε σύσκεψη στο Καστρί υπό τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, όπου αποφασίστηκε να αρχίσει μυστική αποστολή ελληνικών στρατευμάτων στην Κύπρο. "''Αι συνθήκαι της Ζυρίχης και του Λονδίνου απεδείχθησαν εκ των πραγμάτων ανεφάρμοστοι.
Καθώς η ταχύτατη και αθρόα αποστολή ελληνικών στρατευμάτων ενίσχυσε αποφασιστικά τη στρατιωτική υπεροχή των Ελληνοκυπρίων πάνω στο νησί, η κυπριακή κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει σε μεγάλης έκτασης εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Τουρκοκυπρίων στην οροσειρά [[Πενταδάκτυλος]]. Στις [[25 Απριλίου]] μονάδες της κυπριακής Εθνικής Φρουράς και ένοπλες ομάδες του [[Βάσος Λυσσαρίδης|Βάσου Λυσσαρίδη]] άρχισαν επίθεση εναντίον τού στρατηγικής σημασίας [[Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα|φρουρίου του Αγίου Ιλαρίωνα]]. Η επιχείρηση απέτυχε παταγωδώς και ο Γεώργιος Παπανδρέου κατηγόρησε τον Μακάριο ότι προχώρησε στην επικίνδυνη επιχείρηση χωρίς να συνεννοηθεί προηγουμένως με την ελληνική κυβέρνηση, κατά παράβαση των συμφωνηθέντων και έτσι το Γενικό Επιτελείο διέταξε αναστολή των εχθροπραξιών.
Γραμμή 191 ⟶ 173 :
Καταλήγοντας ο Τζόνσον κάλεσε τον Ινονού να μεταβεί σύντομα στην [[Ουάσινγκτον]] για συνομιλίες μαζί του και να μην προχωρήσει σε καμιά ενέργεια μέχρι τότε εναντίον της Κύπρου. Στις [[10 Ιουνίου]] έφτασε στην Αθήνα ο υφυπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Μπολ, ο οποίος προσκάλεσε τον Γεώργιο Παπανδρέου, εκ μέρους του προέδρου Τζόνσον, να μεταβεί στην Ουάσινγκτον για συνομιλίες.
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας έφτασε στις [[23 Ιουνίου]] στην Ουάσινγκτον συνοδευόμενος από τον υπουργό Εξωτερικών και τον αναπληρωτή υπουργό Συντονισμού [[Ανδρέας Παπανδρέου|Ανδρέα Παπανδρέου]]. Την επομένη συναντήθηκε με τον πρόεδρο Τζόνσον στον [[Λευκός Οίκος|Λευκό Οίκο]]. Παρόντες από αμερικανικής πλευράς, μεταξύ άλλων, ο υπουργός Εξωτερικών Ντιν Ρασκ και ο υφυπουργός Τζορτζ Μπολ. Η συνάντηση διήρκησε μία ώρα και 15 λεπτά. Ο Τζόνσον πρότεινε στον Παπανδρέου και τον πίεσε να συναντηθεί με τον Τούρκο ομόλογό του Ινονού -ο οποίος βρισκόταν ακόμη στις Η.Π.Α.- προκειμένου να συζητήσουν απευθείας λύση της κυπριακής κρίσης. Ο Παπανδρέου αρνήθηκε. Αυτό επιβεβαιώθηκε εμμέσως την ίδια ημέρα και από τουρκικής πλευράς, καθώς στη [[Νέα Υόρκη]] ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Φεριντούν Ερκίν απέκλεισε το ενδεχόμενο συνάντησης των πρωθυπουργών Ελλάδας και Τουρκίας, αν και ο ίδιος ο Ινονού είχε αποδεχθεί -κατ' αρχήν- πρόταση συναντήσεως. Ακολούθησε, την ίδια ημέρα, δεύτερη συνάντηση επί της προεδρικής θαλαμηγού ''Σεκόγια'' στον
Παρόντες από αμερικανικής πλευράς ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ Μακναμάρα, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και πατέρας του ομώνυμου σχεδίου για το Κυπριακό Ντιν Άτσεσον καθώς και ο αρχηγός του κοινού επιτελείου στρατηγός Μάξγουελ Τέιλορ. Ο Μπολ τόνισε τον κίνδυνο τουρκικής απόβασης στην Κύπρο και επισήμανε στους [[Έλληνες]] συνομιλητές του ότι μία σύρραξη με την Τουρκία θα ήταν καταστροφική. Ο Μανκναμάρα επανέλαβε όσα στην προηγούμενη συνάντηση ο πρόεδρος Τζόνσον είχε αναφέρει περί του ότι σε περίπτωση τουρκικής απόπειρας απόβασης στην Κύπρο οι Η.Π.Α. δεν θα παρεμβάλουν τον 6ο Στόλο για να την αποτρέψουν.
Γραμμή 199 ⟶ 181 :
===Σχέδιο Άτσεσον===
[[Εικόνα:Dean Acheson.jpg|thumb|150px|Ο Ντιν Άτσεσον]]
Ο Ντιν Άτσεσον μετέβη στις [[5 Ιουλίου]] στη [[Γενεύη]], την οποία χρησιμοποίησε ως βάση των δραστηριοτήτων του και κατάρτισε
Η Τουρκία απέρριψε το δεύτερο σχέδιο Άτσεσον και αποδέχθηκε το πρώτο, ενώ η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε το πρώτο και αντιμετώπιζε πολύ ευνοϊκά την αποδοχή του δεύτερου. "''Μας προσφέρουν μια πολυκατοικία έναντι αντιπαροχής ενός διαμερίσματος''" συνήθιζε να λέει για το σχέδιο αυτό ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Γραμμή 214 ⟶ 196 :
[[Αρχείο:Cyprus geostrategic map.jpg|thumb|300px|Η γεωστρατηγική θέση της Κύπρου στην Ανατολική [[Μεσόγειος|Μεσόγειο]]. Κοντά στη [[Μέση Ανατολή]], ιδανική για στρατιωτικές βάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων.]]
Στις [[5 Αυγούστου]] του [[1964]] ο Γεώργιος Παπανδρέου κάλεσε στην Αθήνα τον στρατηγό [[Γεώργιος Γρίβας|Γεώργιο Γρίβα]], ο οποίος χρησιμοποιείτο πλέον ως αντίβαρο, αν όχι ως υπονομευτής του Μακαρίου. Κάτω από ασφυκτικές κυβερνητικές πιέσεις ο Γρίβας αποδέχθηκε κάποια νέα παραλλαγή των ιδεών του Άτσεσον και επέστρεψε στην Κύπρο την επομένη, [[6 Αυγούστου]]. Την ίδια μέρα κλιμακώθηκαν υπό την ηγεσία του οι στρατιωτικές συγκρούσεις στη Μανσούρα, οι οποίες είχαν αρχίσει το βράδυ της 5ης Αυγούστου. Στις [[7 Αυγούστου]] οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις κατέλαβαν το ύψωμα Λωρόβουνου και ο Γρίβας ετοιμαζόταν να επιτεθεί για να καταλάβει τα Κόκκινα, στις βόρειες ακτές του νησιού. Αιτία της επίθεσης ήταν ότι ο παράκτιος θύλακας χρησιμοποιούνταν ως βάση για την εισαγωγή όπλων και μαχητών από την Τουρκία. Όμως η Τουρκία αντέδρασε άμεσα και δυναμικά. Το πρωί της [[8 Αυγούστου|8ης Αυγούστου]] τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη άρχισαν
Ανάστατος από τις εξελίξεις ο Γεώργιος Παπανδρέου έστειλε στις [[8 Αυγούστου]] εμπιστευτικό μήνυμα προς τον Μακάριο, στο οποίο τον κατηγορεί ότι "''άλλα συμφωνούμεν και άλλα πράττετε''", ενώ κάλεσε τον Κύπριο πρεσβευτή στην Αθήνα Ν. Κρανιδιώτη και του δήλωσε: "''Ηπατήθην... Η επίθεσις ανελήφθη εν πλήρει αγνοία της ελληνικής κυβερνήσεως και του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Είμαι βαθύτατα αγανακτισμένος''".
Γραμμή 255 ⟶ 237 :
Στους μοχλούς πίεσης επί του Μακαρίου ήρθε να προστεθεί και ο στρατηγός [[Γεώργιος Γρίβας]], ο οποίος αντιτίθετο στην προμήθεια του ρωσικού υλικού, επικαλούμενος τόσο τεχνικούς όσο και, κυρίως, πολιτικούς λόγους.
Ότι οι δεύτεροι ήταν οι καθοριστικοί, φαίνεται καθαρά σε απόρρητη επιστολή του προς τον Π. Γαρουφαλιά, όπου τονίζεται: "''Την προσφοράν ταύτην της Σοβιετικής Ενώσεως οι εν Ελλάδι και Κύπρω οπαδοί της θα διατυμπανίσουν ως δήθεν αποφασιστικήν
Ο [[Νικίτα Χρουστσόφ]] ακολούθησε μία συνεπή φιλοκυπριακή γραμμή, αποτρέποντας μάλιστα με την αποφασιστική του παρέμβαση-τελεσίγραφο, τον Αύγουστο του 1964, την υλοποίηση του σχεδίου για τουρκική εισβολή στη Βόρεια Κύπρο. Αλλά μετά την ανατροπή του Χρουστσόφ ([[15 Οκτωβρίου]] [[1964]]) η υπό τον [[Λεονίντ Μπρέζνιεφ]] νέα σοβιετική ηγεσία πραγματοποίησε, βαθμιαία αλλά συστηματικά, στροφή στο Κυπριακό προσεγγίζοντας περισσότερο την [[Άγκυρα]].
Γραμμή 266 ⟶ 248 :
[[Εικόνα:Cyprus 1973 ethnic gr.svg|thumb|right|300px|Χάρτης της κατανομής εθνοτήτων στην Κύπρο κατά το 1973 (πηγή:CIA). Οι τουρκοκυπριακοί θύλακες σημειώνονται με μωβ. Κατά το διάστημα 1964-1974 η κατανομή των θυλάκων παρουσίασε μικρή μεταβολή.]]
Μετά την κλιμάκωση της έντασης με την τουρκική επίθεση τον Αύγουστο του 1964 στην [[Τηλλυρία]], τις ταραχές διαδέχτηκε αρχικά σχετική ηρεμία. Στο διάστημα μεταξύ 1964 και 1974 οι περίοδοι των διακοινοτικών εντάσεων εναλλάσσονταν με περιόδους διακοινοτικών συνομιλιών, οι οποίες όμως δεν κατέληγαν σε κάποιο αποτέλεσμα. Ο Μακάριος, όταν έχασε τον έλεγχο της Εθνικής Φρουράς, συνέστησε παραστρατιωτικές ομάδες και τις εξόπλισε με όπλα από την [[Τσεχοσλοβακία]], κάτι που μαθεύτηκε και προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις το [[1966]] και το [[1972]], αναγκάζοντάς τον να παραδώσει τον βαρύτερο οπλισμό στις δυνάμεις του ΟΗΕ προς φύλαξιν. Η Κυπριακή Κυβέρνηση, φοβούμενη επέμβαση της Τουρκίας σε περίπτωση περαιτέρω ενόπλων ταραχών, άλλαξε πολιτική και επέβαλε το 1964 οικονομικές κυρώσεις ([[εμπάργκο]]) στους τουρκοκυπριακούς θύλακες περιορίζοντας τη διακίνηση αγαθών οι οποίες όμως μέχρι το τέλος του χρόνου ουσιαστικά τερματίζονται.<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/patrick%20chp%204%20pt%202.html Patrick, Κεφάλαιο 4]{{
Στην εξωτερική πολιτική ο Μακάριος προσέγγισε το [[Κίνημα των Αδεσμεύτων]], την [[Ε.Σ.Σ.Δ.]] και το [[Σύμφωνο της Βαρσοβίας]] υπολογίζοντας στην αντίδραση των τελευταίων σε μια τουρκική εισβολή. Πρόθεσή του ήταν να παρουσιάσει την Κύπρο ως μια ανεξάρτητη χώρα και να επισείσει το κίνδυνο γεωγραφικής επέκτασης του [[ΝΑΤΟ]] σε περίπτωση τουρκικής εισβολής. Η Ε.Σ.Σ.Δ. στην αρχή τάχθηκε με το μέρος του Μακάριου, θέλοντας να αποτρέψει την είσοδο της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, αργότερα όμως αναγνώρισε ότι οι καλές σχέσεις με την Τουρκία λόγω των Στενών του [[Βόσπορος|Βοσπόρου]] ήταν προτιμότερες.
Γραμμή 276 ⟶ 258 :
===Σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας===
Οι σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές. Ήδη οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν τις Συνθήκες Λονδίνου-Ζυρίχης προδοσία από τη μεριά της Αθήνας του αγώνα για Ένωση, στάση που καταλόγιζε ως το τέλος της ζωής του ο [[Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής|Κωνσταντίνος Καραμανλής]] στον Μακάριο<ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_206807_26/11/2006_206704 Άρθρο στην ''Καθημερινή'' της 26/11/2006] Ο Καραμανλής φέρεται να ρώτησε τον Μακάριο σε πολύ μεταγενέστερη συνάντησή τους: ''«Παπά μου, την ίδια συνθήκη δεν υπογράψαμε; Πώς γίνεται να βγήκες εσύ ήρωας κι εγώ προδότης;»''</ref><ref>[http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14802&m=A14&aa=1 Βλ. και Άρθρο του Αλέξη Παπαχελά στο ''Βήμα'' της 2/7/2006]{{
Το [[1966]] βρήκε τις σχέσεις [[Αθήνα|Αθήνας]]-[[Λευκωσία|Λευκωσίας]] σε τροχιά επιδείνωσης. Οι ελληνοκυπριακές σχέσεις επιβαρύνθηκαν από την προσωπική αντιπάθεια που έτρεφε ο πρωθυπουργός [[Στέφανος Χ. Στεφανόπουλος]] προς τον [[Κύπρος|Κύπριο]] ηγέτη. Ήδη, από τον Ιούνιο του [[1965]], λίγο πριν τα [[Αποστασία του 1965|Ιουλιανά]], ο Στ. Στεφανόπουλος, "φωτογραφίζοντας" τον [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄|Μακάριο]], είχε μιλήσει στη [[Βουλή των Ελλήνων|Βουλή]] για "εωσφορικές δυνάμεις που ματαίωσαν την Ένωση" της Κύπρου με την Ελλάδα. Ωστόσο, στις [[31 Ιανουαρίου]] του [[1966]] η [[Κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου 1965|κυβέρνηση]] και το Παλάτι υποδέχθηκαν μετά φανών και λαμπάδων τον πάντα φιλοβασιλικό Μακάριο, επιδιώκοντας να δώσουν προς τα έξω μηνύματα ακλόνητης ομοψυχίας επί της ακολουθητέας εθνικής γραμμής. Πρόκειται για έναν συμβιβασμό κυρίων: η μεν κυβέρνηση Στεφανόπουλου επιδίωκε να αποδυναμώσει τις καταγγελίες της αντιπολίτευσης, ότι προετοιμάζει [[ΝΑΤΟ|ΝΑΤΟϊκή]] λύση στο Κυπριακό προς εξόφληση των γραμματίων της "αποστασίας", ο δε Μακάριος, -ο οποίος, αν και διέθετε πάντα τη μαχητική υποστήριξη των Ελληνοκυπρίων, δεν έπαυσε να φοβάται το ενδεχόμενο πραξικοπηματικής ανατροπής του- να κερδίσει πίστωση χρόνου προσβλέποντας σε καλύτερες μέρες στο μέλλον. Πίσω όμως από τους επίσημους ασπασμούς, οι διαφορές των δύο μερών παρέμεναν. Τον Ιούνιο του 1966, η ελληνική κυβέρνηση εγκαινίασε στις [[Βρυξέλλες]] τον ελληνοτουρκικό διάλογο. Στη συνάντησή του με τον [[Τουρκία|Τούρκο]] ομόλογό του Ιχσάν Τσιακλαγιαγκίλ, ο [[Έλληνες|Έλληνας]] υπουργός Εξωτερικών [[Ιωάννης Τούμπας]] πρότεινε ένα σχέδιο ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, με εδαφικά ανταλλάγματα στην Τουρκία και με ειδικό καθεστώς για τις περιοχές όπου πλειοψηφούσε η τουρκική μειονότητα. Από την πλευρά του, ο Τσιακλαγιαγκίλ αντιπρότεινε ανεξαρτησία μιας ομόσπονδης, ουσιαστικά διχοτομημένης, Κύπρου ή, εναλλακτικά, συγκυριαρχία Ελλάδας-Τουρκίας στο νησί. Οι συνομιλίες συνεχίστηκαν τους επόμενους μήνες σε επίπεδο πρεσβευτών και, παρότι δεν κατέληξαν σε θεαματικά αποτελέσματα, τοποθέτησαν το Κυπριακό σε ΝΑΤΟϊκή τροχιά, παρακάμπτοντας τον Μακάριο. Στα τέλη Νοεμβρίου ξέσπασε η πολύκροτη "υπόθεση των τσεχοσλοβακικών όπλων", που έφερε την Αθήνα και τη Λευκωσία στο χείλος της διακοπής των διπλωματικών τους σχέσεων. Πέτρα του σκανδάλου ήταν ένα φορτίο τσεχοσλοβακικού πολεμικού υλικού που ξεφορτώθηκε στη [[Λεμεσός|Λεμεσό]] έπειτα από μυστική παραγγελία του Μακαρίου, την οποία ανακάλυψε και κατήγγειλε στην Αθήνα ο [[Γεώργιος Γρίβας]]. Ο στρατηγός υποψιάστηκε ότι ο Μακάριος, έχοντας χάσει κάθε έλεγχο πάνω στην [[Εθνική Φρουρά (Κύπρος)|Εθνική Φρουρά]], η οποία υπαγόταν πλέον στις διαταγές του ελληνικού υπουργείου Εθνικής Άμυνας, προσπάθησε τώρα να δημιουργήσει μια ισχυρή παραστρατιωτική οργάνωση ώστε να είναι απόλυτος κύριος της κατάστασης στο εσωτερικό της νήσου. Μια κατηγορία την οποία ο Αρχιεπίσκοπος βεβαίως απέρριψε, ισχυριζόμενος ότι μοναδικός στόχος του ήταν ο εξοπλισμός της αστυνομίας. Το θέμα απέκτησε μοιραία διεθνείς διαστάσεις, καθώς η Τουρκία, που πληροφορήθηκε από "διαρροές" τα καθέκαστα, απαίτησε, με τη συμπαράσταση των [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Αμερικανών]], να τεθούν τα τσεχοσλοβακικά όπλα υπό τον έλεγχο των [[Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ|"Κυανοκράνων" του ΟΗΕ]]. Ένα αίτημα στο οποίο προσχώρησε και η ελληνική κυβέρνηση, ανησυχώντας μήπως η υπόθεση αυτή τινάξει στον αέρα τον εν εξελίξει ελληνοτουρκικό διάλογο -κάτι που, όπως υποψιαζόταν, δεν αποκλείεται να ήταν και ο κυριότερος στόχος αυτής της κίνησης του Μακαρίου. Σ' ένα τέτοιο κλίμα έφτασε στο [[Παρίσι]] η ελληνική αντιπροσωπεία που μετείχε στη σύνοδο υπουργών του ΝΑΤΟ ([[14 Δεκεμβρίου|14]]-[[16 Δεκεμβρίου]]), αποτελούμενη από τους υπουργούς Άμυνας [[Σταύρος Κωστόπουλος|Σταύρο Κωστόπουλο]], Εξωτερικών Ιωάννη Τούμπα και Συντονισμού [[Κωνσταντίνος Μητσοτάκης|Κωνσταντίνο Μητσοτάκη]]. Η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη αίθουσα των διασκέψεων της συμμαχίας ελάχιστα ασχολήθηκε με το Κυπριακό, καθώς είχε να καταπιαστεί με τα πολύ πιο επείγοντα προβλήματα που δημιουργούσε η αποχώρηση της [[Γαλλία|Γαλλίας]] από το ΝΑΤΟ. Σε πολιτικό επίπεδο, όμως, η "ανταρσία" του [[Σαρλ ντε Γκωλ]] έκανε τους Αμερικανούς λιγότερο υπομονετικούς απέναντι σε συγκρούσεις μεταξύ συμμάχων, που απειλούσαν να αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο το δοκιμαζόμενο ΝΑΤΟ. Έτσι, με ενθάρρυνση των Αμερικανών, συναντήθηκαν εκ νέου οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας στο περιθώριο της συνόδου, δίνοντας νέα ώθηση στο "κλίμα των Βρυξελλών". Η ανατροπή της κυβέρνησης Στεφανόπουλου, μετά την άρση της υποστήριξης που της παρείχε η [[Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις|ΕΡΕ]], διέκοψε προσωρινά τον ελληνοτουρκικό διάλογο και απέτρεψε το δραματικό ενδεχόμενο μιας μετωπικής ρήξης με τον Μακάριο. Ο τελευταίος, σε ένδειξη καλής θέλησης, υποχώρησε στις πιέσεις που του ασκήθηκαν από τη νέα, υποστηριζόμενη και από την ΕΡΕ και από την [[Ένωσις Κέντρου|Ένωση Κέντρου]], [[Κυβέρνηση Ιωάννη Παρασκευόπουλου 1966|κυβέρνηση Παρασκευόπουλου]] και παρέδωσε τα τσεχοσλοβακικά όπλα στη Διεθνή Ειρηνευτική Δύναμη<ref>''Στα πρόθυρα ρήξης Αθήνα-Λευκωσία'', Ιστορικό Λεύκωμα 1966, σελ. 74-77, Καθημερινή (1997)</ref>.
Γραμμή 283 ⟶ 265 :
Το πάγιο αίτημα των Ελληνοκυπρίων από τις αρχές του αιώνα ήταν η «[[Ένωσις]] με τη μητέρα Ελλάδα» (υπό την έννοια της ενσωμάτωσης του νησιού στην Ελλάδα, όχι της δημιουργίας κάποιου είδους Κυπρο-Ελληνικής Ένωσης). Με αυτό το σύνθημα ξεκίνησε και η ΕΟΚΑ τον αγώνα της το 1955, αυτό ήταν και το ποθούμενο του ελληνοκυπριακού λαού και πολιτικής ηγεσίας το 1959. Η ελληνοκυπριακή κοινότητα αναγκάστηκε τελικά να συμβιβαστεί με τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, συνεταιρικού κράτους με τους Τουρκοκύπριους, στη βάση των Συνθηκών Λονδίνου-Ζυρίχης, οι οποίες απέκλειαν το ενδεχόμενο μελλοντικής προσάρτησης του νησιού σε τρίτη χώρα. Ο Γρίβας κατηγορούσε ανοιχτά το Μακάριο ότι με την υπογραφή των Συνθηκών πρόδωσε τους ελληνοκυπριακούς πόθους. Ο Ελληνοκύπριος στρατηγός δεν σταμάτησε ποτέ να προβάλλει επιτακτικά το αίτημα αυτό. Αλλά και ο Μακάριος και οι υπόλοιποι Ελληνοκύπριοι πολιτικοί εξακολούθησαν να μιλούν σε κάθε ευκαιρία για Ένωση και μετά τις Συνθήκες. Αυτό ήταν και το επιχείρημα των Τουρκοκυπρίων, με το οποίο αρνούνταν την οποιαδήποτε τροποποίηση των Συνθηκών. Φοβούνταν ότι ένα άλλο μοντέλο διοίκησης θα επέτρεπε στους Ελληνοκυπρίους να επιτύχουν την ενσωμάτωση του νησιού στην Ελλάδα, με επακόλουθο, αν όχι το διωγμό της τουρκοκυπριακής κοινότητας, τουλάχιστον μια τύχη παρόμοια με αυτήν της [[Μουσουλμανική μειονότητα Ελλάδος|μουσουλμανικής μειονότητας]] της [[Θράκη (διαμέρισμα)|Θράκης]].
Στην πορεία όμως δε γινόταν κάτι στην πράξη προς την κατεύθυνση αυτή. Ο Γρίβας και οι οπαδοί του κατηγορούσαν ανοιχτά τον Μακάριο, ότι ποτέ δε στόχευε στην Ένωση, παρά μόνο στην κατάληψη της εξουσίας. Έχοντας συγκεντρώσει στα χέρια του πολιτική και θρησκευτική εξουσία, δεν είχε κανέναν λόγο να τις παραχωρήσει σε άλλον. Η κατηγορία αυτή τού προσήφθη και από άλλους, όταν απέρριψε το Σχέδιο Άτσεσον, το οποίο προέβλεπε ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα το [[1964]]<ref>Άρθρο της ''Washington Star'', 1964: ''"The Archbishop pays lip-service to the idea of Enosis and secretly opposes it"'' [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/wash%20star%20+%20acheson.html]{{
Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές με τον καιρό για πολλούς Ελληνοκυπρίους το κύριο ζητούμενο ήταν πλέον η κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου στο νησί και όχι τόσο η (άμεση τουλάχιστον) Ένωση με την Ελλάδα, καθώς στην πράξη αρκετοί δε θα ήταν πρόθυμοι να υπαχθούν από τη μια μέρα στην άλλη στην Αθηναϊκή διοίκηση<ref name="auto1" />. Κατά τους ίδιους μελετητές σε αυτήν την απροθυμία συνέβαλε και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου τους χάρη στη επιτυχημένη οικονομική πολιτική του Μακάριου, η οποία έκανε λιγότερο ελκυστική την ένωση με τη μαστιζόμενη από οικονομικά προβλήματα Ελλάδα<ref name="auto1" />. Ειδικά μετά τον εξοβελισμό του τουρκοκυπριακού στοιχείου από το κυπριακό κράτος, ένα μεγάλο μέρος των στόχων είχε (φαινομενικά) επιτευχθεί. Στην αναφορά του ο Γκάλο Πλάζα το 1965 διστάζει να δεχθεί ότι οι Ελληνοκύπριοι είναι διατεθειμένοι να «απορροφηθεί» η Κύπρος από την Ελλάδα, ενώ σε σχετική ερώτησή του η ελληνοκυπριακή ηγεσία και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν έδωσαν σαφή απάντηση ως προς το χρονοδιάγραμμα και τη μορφή της Ένωσης, αν αυτή καθίστατο κάποτε εφικτή. Μια σειρά από ρυθμίσεις, αλλαγές και παραχωρήσεις που θα έπρεπε να γίνουν δεν είχαν απασχολήσει σοβαρά την ελληνοκυπριακή ηγεσία<ref>[http://web.archive.org/web/20071013195526/http://cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/galo_plaza_report.html Αναφορά του μεσολαβητή του ΟΗΕ Galo Plaza, 1965, παρ. 94, 139-141]</ref>. Η επικράτηση της δικτατορίας στην Αθήνα κατέστησε την προοπτική της Ένωσης ακόμα λιγότερο ελκυστική για ορισμένους Ελληνοκυπρίους. Τον Ιανουάριο του [[1968]] ο Αρχιεπίσκοπος εγκατέλειψε και επίσημα την γραμμή της ''Ένωσης'', υποστηρίζοντας ως μόνη εφικτή λύση υπό τις δεδομένες συνθήκες το υπάρχον καθεστώς ανεξαρτησίας, προτιμώντας το εφικτό από το ευκταίο<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/narrative-main-%203.html www.cyprus-conflict.net εξιστόρηση των γεγονότων]{{
===Δικτατορία των Συνταγματαρχών===
Με την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα το [[1967]] η κατάσταση περιπλέχτηκε ακόμη περισσότερο, καθώς οι συνταγματάρχες διεκδικούσαν και πάλι το ρόλο του "Εθνικού Κέντρου" ως του ρυθμιστή της ακολουθητέας γραμμής στο Κυπριακό.
Οι σχέσεις Ελλάδας και Κύπρου μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 στην Αθήνα χειροτέρευαν διαρκώς. Οι συνταγματάρχες παρενέβαιναν απροκάλυπτα στην πολιτική ζωή της Κύπρου πιέζοντας τον Μακάριο να αλλάξει τους υπουργούς του, να σχηματίσει [[κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας]] ή και να παραιτηθεί<ref>Βλέπε ''[[Ελευθεροτυπία]]'', 14ης Ιουλίου 2008, «[http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,id=52091888 Πώς η χούντα παγίδευσε τον Μακάριο]
Η [[Χούντα των Συνταγματαρχών]] σχεδίαζε να εξοντώσει τον Μακάριο για να υλοποιήσει τα σχέδιά της για διχοτόμηση του νησιού<ref>Τα αισθήματα των συνταγματαρχών για τον Μακάριο απηχεί το παρακάτω εμπρηστικό σχόλιο "αρμόδιων κύκλων", που υπαγορεύτηκε σε όλες τις (υπό καθεστώς λογοκρισίας) αθηναϊκές εφημερίδες της 1ης Ιουλίου του 1967:<br>
Γραμμή 332 ⟶ 314 :
===Κορύφωση της έντασης μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας===
Στις [[2 Ιουλίου]] του 1974, ο Μακάριος απεύθηνε προς τον (διορισμένο από τη χούντα) "πρόεδρο" της ελληνικής δημοκρατίας, στρατηγό [[Φαίδων Γκιζίκης|Φ. Γκιζίκη]] μια μακροσκελέστατη επιστολή ("μη απορρήτου περιεχομένου", όπως χαρακτηριστικά του έγραφε)
==Πραξικόπημα και Τουρκική εισβολή (1974)==
{{Κύριο|Τουρκική εισβολή στην Κύπρο}}
Στις 8:20 π.μ. της [[15 Ιουλίου|15ης Ιουλίου]] του 1974 εξαπολύθηκε στην Κύπρο στρατιωτικό πραξικόπημα το οποίο είχε οργανωθεί από τη [[Χούντα του Ιωαννίδη]], εγκέφαλος του οποίου ήταν (μετά την ανατροπή του [[Γεώργιος Παπαδόπουλος|Παπαδόπουλου]] στις 25 Νοεμβρίου του 1973) ο [[Δημήτριος Ιωαννίδης]] και οι συνεργάτες του στη νήσο, με στόχο την ανατροπή του Μακαρίου και την προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα. Το σχέδιο ήταν να ανατραπεί ο Μακάριος και την Προεδρία να αναλάβει με τη δύναμη των όπλων ο [[Νίκος Σαμψών]], ακραιφνής εθνικιστής Κύπριος πολιτικός, παλαιός μαχητής της [[ΕΟΚΑ]] και της [[ΕΟΚΑ Β']], ενώ στρατιωτικός επικεφαλής του κινήματος ήταν ο ταξίαρχος Μιχαήλ Γεωργίτσης. Την ίδια μέρα ελληνικές στρατιωτικές μονάδες με την ενίσχυση της Μοίρας Καταδρομέων και τμημάτων της Εθνοφρουράς άρχισαν να βάλλουν κατά του προεδρικού μεγάρου στη Λευκωσία, όπου βρισκόταν ο Μακάριος, με σκοπό να τον σκοτώσουν. Οι πραξικοπηματίες επικράτησαν γρήγορα και από τον κρατικό ραδιοσταθμό της Κύπρου, τον οποίο κατέλαβαν, απεύθυναν το εξής μήνυμα: "''Σήμερον την πρωΐαν η Εθνική Φρουρά επενέβη
<blockquote>
''"I appeal to the members of the Security Council to do their utmost to put an end to this anomalous situation, which was created by the coup of Athens. I call upon the Security Council to use all ways and means at its disposal so that the constitutional order in Cyprus and the democratic rights of the people of Cyprus can be reinstated without delay."''<br />
Γραμμή 360 ⟶ 342 :
==Σαράντα τρία χρόνια στασιμότητας (1974-2017)==
===Η ''de facto'' διχοτόμηση του νησιού===
Μετά την κατάπαυση του πυρός, τον Αύγουστο του [[1974]], καταβλήθηκαν πολλές προσπάθειες για επανένωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες όμως δεν στέφθηκαν από επιτυχία. Η διαίρεση αυτή διατηρείται μέχρι σήμερα
Η Κυπριακή Δημοκρατία ενημέρωσε την διεθνή κοινότητα πως τα αεροδρόμια και λιμάνια του κράτους είναι κλειστά στις κατεχόμενες της από την Τουρκία περιοχές.<ref name="UN Security Council Resolution 550">[http://www.un.int/cyprus/scr550.htm]{{
Από το 1955 όταν εξελίχθηκαν τα [[Σεπτεμβριανά]] εναντίον του Ελληνισμού στην [[Κωνσταντινούπολη]] και έπειτα, με τις εκθέσεις [[Νιχάτ Ερίμ]] το 1956 που υποστήριξε πώς "η Ελληνική πλειοψηφία στο νησί είναι περιστασιακή" όπως και το επιτελικό σχέδιο τού Γραφείου Ειδικού Πολέμου του τουρκικού Γενικού Επιτελείου με τ’ όνομα «Kibris Istirdat Plani», «Σχέδιο Επανάκτησης Κύπρου» γραμμένο το 1957, μέχρι και το νυν υλοποιούμενο νεο-οθωμανικό [[Νεοκλής Σαρρής#Συγγραφικό έργο|«Στρατηγικό Βάθος» τού Νταβούτογλου]], όλες ανεξαιρέτως και απαρεγκλίτως οι τουρκικές κυβερνήσεις, εκλελεγμένες ή πραξικοπηματικές, δεξιές ή αριστερές κεμαλικές, κεμαλο-ισλαμικές ή αμιγώς ισλαμικές, από τον [[Αντνάν Μεντερές]] και τον [[Φατίν Ρουστού Ζορλού]] (1955) μέχρι και του [[Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν]] και του [[Αχμέτ Νταβούτογλου]] (2013), εφαρμόζουν επεκτατική πολιτική εναντίον της Κύπρου.<ref name="sigmalive.com">[http://www.sigmalive.com/simerini/columns/iristho/575003 Ειρήσθω, Η Σημερινή, Λάζαρος Α. Μαυρος]{{
Σε αντίθεση με τον Ελληνοκυπριακό λαό που όταν [[Κυπριακό πρόβλημα#Σχέδιο Ανάν και Ένταξη στην Ε.Ε.|ρωτήθηκε, απέρριψε]] το τετελεσμένο γεγονός του γεωγραφικού χωρισμού, οι εκάστοτε ελληνοκυπριακές ηγεσίες από το 1977 και μετά έχουν αποδεχθεί το τετελεσμένο γεγονός του γεωγραφικού χωρισμού μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, τον οποίο οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να διατηρήσουν. Το 1977 έχει επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ δύο ηγετών ότι η βάση λύσης θα είναι ομοσπονδιακού χαρακτήρα, χωρίς ουσιαστικά να ρωτηθεί ο λαός. Η διατύπωση αφήνει πολλά περιθώρια για ερμηνείες. Αυτό σημαίνει ότι εάν συσταθεί ομοσπονδιακό κράτος, ίσως να είναι δικοινοτικό (όπως και με το Σύνταγμα του 1960), με την πολιτειακή εξουσία να μοιράζεται ανάμεσα στις δύο κοινότητες<ref name="sigmalive.com" />.
Γραμμή 371 ⟶ 353 :
{{Κύριο|Οι αγνοούμενοι της Τουρκικής εισβολής}}
Μείζων παράγοντας του Κυπριακού προβλήματος είναι σήμερα οι αγνοούμενοι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Πρόκειται για στρατιώτες και πολίτες, των οποίων η τύχη αγνοείται. Οι περισσότεροι εξαφανίστηκαν μετά από εχθροπραξίες και έκτοτε δεν έδωσαν σημεία ζωής αλλά ούτε βρέθηκε και η σορός τους. Από ελληνοκυπριακής πλευράς αγνοούνται περί τους 1.500 (<ref>[http://www.missing-cy.org/home.html] www.missing-cy.org/home.html</ref>), ενώ από τουρκοκυπριακής περίπου 500. Το πρόβλημα των αγνοουμένων ανάγεται ήδη στην περίοδο των
Το καλοκαίρι του 2009 βρέθηκε ομαδικός τάφος 5 Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων οι οποίοι εκτελέστηκαν κατά την τουρκική εισβολή. Στη δημοσιότητα δόθηκε και μία φωτογραφία τους λίγη ώρα πριν την εκτέλεσή τους.
===Το πρόβλημα των προσφυγικών περιουσιών===
Ένα ακόμη πρόβλημα που παραμένει άλυτο από την τουρκική εισβολή είναι οι περιουσίες των προσφύγων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και κατέφυγαν στην άλλη μεριά του νησιού. Στα εγκαταλελειμμένα ακίνητα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες της άλλης κοινότητας ή και έποικοι χωρίς να καταβληθεί αποζημίωση στους αρχικούς ιδιοκτήτες. Το πρόβλημα είναι εντονότερο για τους Ελληνοκύπριους, γιατί τους απαγορεύθηκε και απαγορεύεται ακόμη η εγκατάσταση στα Κατεχόμενα
Διαφορετικά είναι τα πράγματα στον Νότο. Αντίθετα με τον Βορρά, η εγκατάσταση Τουρκοκυπρίων στον Νότο δεν περιορίστηκε ποτέ νομικά από την Κυπριακή Κυβέρνηση μετά το 1974. Οι περιουσίες των Τουρκοκυπρίων που εγκατέλειψαν τον Νότο τέθηκαν από την Κυπριακή Κυβέρνηση υπό κηδεμονία σύμφωνα με τον νόμο περί Τουρκοκυπριακών Περιουσιών 139/91 μέχρις ότου επιτευχθεί τελική διευθέτηση του Κυπριακού Προβλήματος. Με απόφασή του της [[24 Σεπτεμβρίου|24ης Σεπτεμβρίου]] του [[2004]] στην υπόθεση ''«Arif Moustafa ν. Υπουργείου Εσωτερικών»'' το [[Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου]] έκρινε ότι από τη στιγμή που ένας Τουρκοκύπριος εγκατασταθεί οποτεδήποτε στις ελεύθερες περιοχές, έχει αξίωση επιστροφής της περιουσίας του από το κράτος<ref>[http://www.cylaw.org/cgi-bin/open.pl?file=aad/meros_4/2004/4-200409-125-2004.htm Ανώτατο Δικαστήριο Κύπρου, ''Arif Moustafa ν. Υπουργείου Εσωτερικών'']</ref>.
Γραμμή 381 ⟶ 363 :
== Σχέδιο Ανάν και Ένταξη στην Ε.Ε.==
[[Εικόνα:Chypre-LigneVerte1.JPG|thumb|left|250 px|Λευκωσία, Πράσινη Γραμμή]]
Μια νέα δυναμική για επίλυση του κυπριακού προβλήματος με ενεργό ανάμιξη του διεθνούς παράγοντα δημιουργήθηκε με την αίτηση εισδοχής της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Καταβλήθηκαν τότε προσπάθειες από πολλές πλευρές να λυθεί το Κυπριακό πριν την ένταξη στην Ε.Ε., ώστε να μπει η Κύπρος ενωμένη στην Ενωμένη Ευρώπη. Αποκορύφωμα των προσπαθειών αυτών υπήρξε το σχέδιο που εκπόνησε ο [[ΟΗΕ]], γνωστό ως [[Σχέδιο Ανάν]]. Το Σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού κράτους με δύο ομόσπονδα κρατίδια, τον ελληνοκυπριακό Νότο και τον τουρκοκυπριακό Βορρά. Η εξουσία στην ομοσπονδία θα μοιραζόταν ανάμεσα στις δύο κοινότητες με ένα πολύπλοκο σχήμα και ο Πρόεδρος θα εναλλασσόταν ανά 20 μήνες, ενώ στο νομοθετικό σώμα οι δύο κοινότητες θα εκπροσωπούνταν ισοδύναμα. Το σχέδιο προέβλεπε αυστηρούς περιορισμούς στην ελευθερία εγκατάστασης μελών της εκάστοτε κοινότητας στο κρατίδιο της άλλης, προκειμένου να μην αλλοιωθεί η πληθυσμιακή καθαρότητα του κάθε κρατιδίου. Το σχέδιο υποβλήθηκε τον [[Απρίλιος|Απρίλιο]] του [[2004]] σε δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα, εγκρίθηκε από την τουρκοκυπριακή κοινότητα, αλλά απορρίφθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων. Τα [[Κυπριακές Βουλευτικές εκλογές 2001|κοινοβουλευτικά κόμμα της περιόδου]] τοποθετήθηκαν ως εξής: Υπέρ του Σχεδίου Ανάν: [[Δημοκρατικός Συναγερμός]] και [[Ενωμένοι Δημοκράτες]]. Εναντίον του Σχεδίου Ανάν τάχθηκαν: [[Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού|ΑΚΕΛ]], [[Δημοκρατικό Κόμμα (Κύπρος)|ΔΗΚΟ]], [[Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών-ΕΔΕΚ|ΕΔΕΚ]], [[Νέοι Ορίζοντες (πολιτικός σχηματισμός)|Νέοι Ορίζοντες]] και [[Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών]].<ref>{{Cite web|url=http://www.rizospastis.gr/story.do?id=2286949|title=Οι τελικές θέσεις των κυπριακών κομμάτων|date=2004-04-23|website=ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ|archiveurl=http://web.archive.org/web/20160604142507/http://www.rizospastis.gr/story.do?id=2286949|archivedate=2016-06-04|accessdate=2016-06-04}}</ref> Εναντίον του σχεδίου τάχθηκε και ο Πρόεδρος [[Τάσσος Παπαδόπουλος|Τάσσος Παπαδόπουλος]] αναφέροντας σε δημόσια τοποθέτηση του ότι το Σχέδιο θα κατέλυε την Κυπριακή Δημοκρατία και θα την υποκαθιστούσε με ένα αμφιβόλου βιωσιμότητας μόρφωμα. Η τοποθέτησή του συνοψίζεται στη φράση ''«Παρέλαβα Κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω Κοινότητα χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα»''<ref>[http://www.antibaro.gr/node/266 Το διάγγελμα του Τάσσου Παπαδόπουλου στις 7 Απριλίου 2004]</ref>. Παράλληλα όμως καταγγέλθηκε εκστρατεία παραπληροφόρησης και συκοφάντησης εκ μέρους του Προέδρου Τάσσου Παπαδόπουλου, άλλων κορυφαίων πολιτικών και μερίδας του τύπου κατά των υποστηρικτών του Σχεδίου Ανάν, ότι δήθεν είχαν λάβει χρήματα από τις ΗΠΑ για να στηρίξουν το σχέδιο και ότι ήταν προδότες<ref>[http://www.makarios.ws/upload/20051111/1131712122-12654.pdf Μακάριος Δρουσιώτης, ''Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα''] {{pdf}}</ref>.
Μετά από αυτή την εξέλιξη το διεθνές ενδιαφέρον έχει εμφανώς ατονήσει. Ωστόσο το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλέον πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ συγχρόνως η Τουρκία διεκδικεί κι αυτή τη συμμετοχή της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει καταστήσει το κυπριακό πρόβλημα εσωτερικό ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απρόβλεπτες συνέπειες.
Από τη μια η θετική στάση των Τουρκοκυπρίων στο δημοψήφισμα ενίσχυσε τη διάθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χαλαρώσει την απομόνωσή τους<ref>[http://www.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=09.01.2007,id=98323828 Δηλώσεις του Γλαύκου Κληρίδη, ''Ελευθεροτυπία'' της 9/1/2007]
▲==Το Κυπριακό από νομική άποψη==
▲Το Κυπριακό ήταν αρχικά ζήτημα [[Εθνική αυτοδιάθεση|αυτοδιάθεσης]]<ref>{{cite web|url=http://www.law.gov.cy/law/lawoffice.nsf/dmlcyprusissue_gr/dmlcyprusissue_gr?OpenDocument|title=Κυπριακό πρόβλημα|last=Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας}}</ref> και αποαποικισμού<ref>Γ. Κληρίδης, ''Η κατάθεσή μου'', τ. 1, Λευκωσία 1988, σ. 349.</ref>. Οι βρετανικές κυβερνήσεις των Συντηρητικών, διαβλέποντας την απειλή που εγκυμονούσαν για τα αποικιακά συμφέροντά τους η αναγνώριση του δικαιώματος της [[Εθνική αυτοδιάθεση|αυτοδιάθεσης των λαών]] και οι αυξανόμενες πιέσεις για την εφαρμογή του, επεδίωξαν και πέτυχαν να μετατρέψουν το Κυπριακό σε διακοινοτική και ελληνοτουρκική διαφορά ώστε να μειωθεί η πολιτική πίεση που δέχονταν. Εάν η Τουρκία εμπλεκόταν πολιτικά διεκδικώντας την Κύπρο, η Αγγλία θα μπορούσε στο διηνεκές να παρουσιάζεται ως διαμεσολαβητής και κηδεμόνας της Κύπρου<ref>Anthony Eden, “Memoirs, Full Circle, Cassell, London 1960 p.400”</ref>. Όπως δήλωσε τον Ιούλιο του 1954 στη Βουλή των Κοινοτήτων ο Υπουργός Αποικιακών Υποθέσεων της Βρετανίας Χένρι Χόπκινσον, η Κύπρος ανήκε στις αποικίες "που λόγω των ιδιαίτερων περιστάσεών τους δεν μπορούν να ελπίζουν ότι κάποτε θα ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως"<ref>D. Souter, "An Island Apart: A Review of the Cyprus Problem", ''Τhird World Quarterly'' 6, 1984, σ. 659.</ref>.
▲Με την προσφυγή της Ελλάδας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 1954, με την οποία ζητούσε την εφαρμογή της αυτοδιάθεσης των λαών στην περίπτωση της Κύπρου, και τις παρεμβάσεις της Τουρκίας, της Βρετανίας και άλλων χωρών επί του θέματος, το Κυπριακό πρόβλημα απέκτησε διεθνή χαρακτήρα<ref>T. W. Adams, "The American Concern in Cyprus", ''Αnnals of the American Academy of Political and Social Science'' 401, 1972, σ. 96˙ Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 53.</ref>.
▲Το Κυπριακό πρόβλημα σήμερα είναι πρόβλημα διεθνούς δικαίου που προκαλούν η παράνομη στρατιωτική κατοχή του βόρειου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία (καταδικάστηκε με το Ψήφισμα 1974/360 του Συμβουλίου Ασφαλείας<ref>[http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/360(1974) United Nations Official Document<!-- Bot generated title -->]</ref> του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Ο.Η.Ε.]]), η βίαιη αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης και της πολιτισμικής ταυτότητας της κατεχόμενης περιοχής, και οι ανεπιτυχείς, ως τώρα, προσπάθειες της κατοχικής δύναμης να προκαλέσει τη διεθνή αναγνώριση ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους.
==
{{παραπομπές|group=Σημ.}}
==Παραπομπές==
<references />
==Βιβλιογραφία==
Γραμμή 405 ⟶ 380 :
* Στέλλα Σουλιώτη, ''Fettered Independence, Cyprus 1878-1964''
* Σπύρος Αθανασιάδης, ''Φάκελος ΤΜΤ'', Λευκωσία 1998
* Richard A. Patrick, ''Political geography and the Cyprus conflikt 1963 – 1971'', Waterloo/Ontario 1976 (U. of Waterloo Department of Geography publ. Series. 4) [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/Patrick-chp%203.html Κεφ. 3 και 4 στο διαδίκτυο]{{
* Zenon Stavrinides, ''The Cyprus conflict: National identity and statehood'', 1976 [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/zenon,%201963-74.html σσ. 55-87 στο διαδίκτυο]{{
* Αναφορά του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ της 15/6/1964 προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, έγγραφο υπ. αρ. S/5764.
* Αναφορά του ειδικού μεσολαβητή του ΟΗΕ για το Κυπριακό Galo Plaza της 26/3/1965 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/galo_plaza_report.html]{{
* Μακάριος Δρουσιώτης, ''Η πρώτη διχοτόμηση: Κύπρος 1963-1964'', Αλφάδι, Λευκωσία 2005 ISBN 9963-631-06-1 [http://www.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=05/08/2005&id=20947872 ''Βιβλιοκριτική στο ένθετο «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας της 5/8/05'']
* Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, ''Η Κυπριακή εξωτερική πολιτική: 1960- 1974'', 2006 [http://www.idec.gr/iier/new/cyprus%20foreign%20policy%20Tsardanidis.doc]
* Zenon Stavrinides, ''A Long Journey Into Night: The Cyprus Republic’s Pursuit of a "European" Solution to the Cyprus Problem'' [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/Long%20Journey.doc]{{
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
Γραμμή 419 ⟶ 394 :
* [http://cyprus1974.org/ Κατεχόμενη Κύπρος: Οι Εκτοπισμένες Ελληνικές Κοινότητες]
* [http://www.cylaw.org/62007J0420ELHTML.htm Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Κοινοτήτων, Αποστολίδης ν. Όραμς, Υπόθεση Αρ. C-420/07, 28 Απριλίου 2009]
* [http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=11.07.2006 ''Ελληνοκυπριακές σχέσεις: 50 χρόνια φαγούρας'', άρθρο του Μακάριου Δρουσιώτη στην Ελευθεροτυπία της 11.7.2006]
* [http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32004R0866R(01):EL:HTML Κανονισμός 866/2004 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διέλευση προσώπων και αγαθών από την Πράσινη Γραμμή]
* [http://www.tvxs.gr/v4186 "Αττίλας 1974"]{{
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Κύπρος ώρα μηδέν. Από την ΕΟΚΑ Β΄ στο πραξικόπημα|αριθμός = 71645}}
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= ΟΗΕ και Κυπριακό|αριθμός = 7814}}
|