Βικιπαίδεια

Μπίτολα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Οπτική επεξεργασία Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
μ θηλυκό είναι...
Ετικέτα: Αναίρεση
Γραμμή 21:
}}
 
ΤαΗ '''Μπίτολα'''<ref name="Ελευθεροτυπία"/><ref name="ΥπΕξ"/> (το πρώτο επίσης θηλυκού γένους<ref name="Καθημερινή"/><ref name="Ναυτεμπορική"/> και παλαιότερα '''Βουτέλιο''', '''Βιτώλια''',<ref name="Ελευθερουδάκης"/><ref name="ΑΆννινος"/><ref name="ΙΜΧΑ"/> '''Μπιτώλια'''<ref>Αναστάσιος Παπασταύρος, ''«[http://cultureportalweb.uoi.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=1069&topic_id=184&level=3&belongs=183&area_id=18&lang=gr Φορεσιές και άνθρωποι]»'', Δήμος Ιωαννιτών, 14/07/2008.</ref> και '''Μπιτόλια''', [[ελληνική γλώσσα|ελληνικά]]: '''Μοναστήρι''',<ref>https://www.mfa.gr/missionsabroad/fyrom/about-us2 Γραφείο Προξενικών, Οικονομικών & Εμπορικών Υποθέσεων Μοναστηρίου</ref><ref name="ΑκαδημίαΑθηνών"/><ref name="ΗΚαθημερινή-2012"/><ref name="ΗΚαθημερινή-2011"/><ref name="auth"/><ref name="ΚέντροΔιαβαλκανικήςΣυνεργασίας"/><ref name="ΣύλλογοςΛιβαδιωτών"/> [[βλάχικη γλώσσα|βλάχικα]]: Μπίτουλε, Μπίτουλι, [[βουλγαρικά]]: Μπίτολια, Битоля, {{Lang-mk|Μπίτολα}}, Битола {{Audio-IPA|Mk-Bitola.ogg|[ˈbitɔɫa]}}, [[σερβικά]]: Битољ, [[τουρκικά]]: Manastır, مناستر&lrm;, [[αλβανικά]]: Manastiri) είναι πόλη της [[Βόρεια Μακεδονία|Βόρειας Μακεδονίας]]. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της κοιλάδας της [[Πελαγονία]]ς, περιβαλλόμενη από τις οροσειρές [[Βαρνούντας]] και [[Βόρας]], 14 χλμ. βόρεια της μεθοριακής διέλευσης Μετζίτλιγια - Νίκη προς την Ελλάδα. Η πόλη βρίσκεται σε ένα σημαντικό κόμβο, που συνδέει τη νότια περιοχή της [[Αδριατική θάλασσα|Αδριατικής θάλασσας]] με το [[Αιγαίο Πέλαγος]] και την [[Κεντρική Ευρώπη]] και είναι διοικητικό, πολιτιστικό, βιομηχανικό, εμπορικό και εκπαιδευτικό κέντρο. Από την [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|οθωμανική]] εποχή ήταν γνωστή και ως η «πόλη των προξένων», δεδομένου ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες διέθεταν προξενεία σταστη Μπίτολα.
 
Όντας έδρα του [[Δήμος Μπίτολα|ομώνυμου δήμου]] είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βόρειας Μακεδονίας σύμφωνα με την απογραφή του 2002.<ref name="gov-knigaX"/> Η πόλη βρίθει αξιόλογων πολιτιστικών μνημείων, χαρακτηριστικότερα όλων ο καθεδρικός ναός του Αγίου Δημητρίου (1830), μία από τις μεγαλύτερες Ορθόδοξες εκκλησίες της Βόρειας Μακεδονίας, η σκεπαστή αγορά, το παλιό παζάρι (19<sup>ος</sup> αι.), ο Πύργος με το Ρολόι (17<sup>ος</sup> αι.), το [[τέμενος]] του Αϊντάρ Καντί (16<sup>ος</sup> αι.) αλλά και πλήθος νεοκλασικών αρχοντικών του 19<sup>ου</sup> και των αρχών του 20<sup>ού</sup> αιώνα στον φημισμένο κεντρικό δρόμο της πόλης Σιρόκ Σοκάκ (Широк Сокак).
 
ΤαΗ Μπίτολα είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις στην επικράτεια της Βόρειας Μακεδονίας, έχοντας ιδρυθεί ως [[Ηράκλεια Λυγκηστίς]] στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. από τον [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας]]. Ως ''Μαναστίρ'' ήταν η τελευταία πρωτεύουσα της [[Ρούμελη (Οθωμανική)|Οθωμανικής Ρωμυλίας]] το 1836-1867.
 
== Ονομασία ==
Γραμμή 59:
Η πόλη αναφέρεται με ένα μεγάλο αριθμό ονομάτων. Αρχικά αναφερόταν με το όνομα της αρχαιότερης γειτονικής πόλης [[Ηράκλεια Λυγκηστίς]]. Σε επιγραφή που βρέθηκε, η οποία αναφέρεται στο μεσαιωνικό φρούριο της πόλης, το οποίο χτίστηκε το [[1015]], αναγράφεται με [[κυριλλικό αλφάβητο]] η ονομασία «Битола» (Μπίτολα){{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=05/04/2017}}. Επίσης ως Μπίτολα αναφέρεται σε χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα [[Βασίλειος Β'|Βασιλείου Β']] το οποίο χρονολογείται από το [[1019]]/[[1020]].<ref name="Balcanoslavica"/> Αργότερα αναφερόταν και ως «Βουτέλιον» ή «Βιτώλια», εξ ου και τα ονόματα «Μπούτελα» (από τον [[Ουίλιαμ της Τύρου]])<ref name="Guill">[http://www.crusades-encyclopedia.com/incipitlibervigesimus.html Guillelmus Tyrensis], Historia rerum gestarum in partibus transmarinis (κείμενο από Patrologia Latina, vol. 201. J. P. Migne, ed. Parisiis: excudebat Migne, 1855) [p. 0783A] «redeunti domino imperatori, post multiplices viarum labores, in provincia Pelagonia, in civitate quae vulgo dicitur «Butella», occurrimus, juxta illam antiquam et domini felicissimi et invictissimi et prudentis Augusti patriam, domini Justiniani civitatem, videlicet Justiniam primam, »</ref> και «Μπούτιλι» (από τον Άραβα γεωγράφο [[Μοχάμεντ αλ-Ιντρισί|αλ-Ιντρισί]]). Οι Βυζαντινοί την ανέφεραν και ως «Πελαγονία» (δηλαδή με το όνομα της περιοχής).<ref name="Hunyadi">[http://books.google.gr/books?id=1m4fbJyQ4pkC&lpg=PA197&ots=YTSNdz0tKr&dq=Butella%20Pelagonia&pg=PA197#v=onepage&q=Butella%20Pelagonia&f=false The Crusades and the Military Orders: Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity], Zsolt Hunyadi, József Laszlovszky, Central European University Press, 2001, Crusaders in the Central Balkans, Ljubinka Dzidrova, p. 197, «Bitola-Butella, synonymous with the town of Pelagonia»</ref><ref name="tafel">[http://books.google.gr/books?id=PgAjfHNpKPQC&lpg=PA263&ots=ikL12w3edc&dq=Butella%20Pelagonia&pg=PA263#v=onepage&q=Butella%20Pelagonia&f=false Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig: Vol 1814-1205, Mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante vom neunten bis zum ausgang des fünfzehnten Jahrhunderts], G. L. F. Tafel, G. M. Thomas, Cambridge University Press, 2012 (originally printed 1856), ISBN 978-1-108-04366-3, σελ. 263 «Pelagonia», veterum «Heraclia Lynci», Byzantinis «Pelagonia», Bulgaris «Butel», hodiernis «Bitolia», «Toli-Monastir», Bulgaricum urbis nomen habet Cedrenus, ed. Bonn. T. 2, pag. 460</ref>
 
Κατά την Τουρκοκρατία, το όνομα της πόλης ήταν «Μοναστήρι» ή «Μαναστίρ»<ref name="προφορά-Manastır" group="σημ.">[[τουρκικά|τουρκ.]] Manastır, [[περσοαραβική γραφή|οθ. τουρκ. γραφή]] مناستر : Το γράμμα ''ı'' προφέρεται /ɯ/ στα [[τουρκικά]] («Μαναστ<sub>/ɯ/</sub>-ρ»).</ref> για την πόλη (Manastır, [[περσοαραβική γραφή|οθ. τουρκ. γραφή]] مناستر), όπως και στα [[αλβανική γλώσσα|αλβανικά]] ονομασία «Μαναστίρι». Κοινό ήταν και ένα όνομα με τις δυο ονομασίες μαζί (την σλαβική και την ελληνική): Τόλι - Μοναστίρ (Toli - Monastir)<ref>[http://www.libraryindex.com/encyclopedia/pages/cpxl6gz7l5/monastir-bitolia-toli-feet.html Monastir, Bitolia, or Toli Monastir, 9th Edition of Encyclopedia Britannica, Volume 16 (1875-89)]</ref>
<ref>[http://www.peter-hug.ch/lexikon/Toli-Monastir Toli-Monastir], λήμμα στο e-lexicon (ηλεκτρονική έκδοση του Γερμανικού Meyers Konversations-Lexikon, 1888) ([[:Αρχείο:Meyers b15 s0742.jpg|Τόμος 15 σελ 742]])</ref>
<ref>[http://www.christusrex.org/www1/ofm/pilgr/bord/10Bord09Heraclea.html The Anonymous Pilgrim of Bordeaux (333 a.d.)], ([[Itinerarium Burdigalense]]) The Text: 9. From Heraclea to Valona «City of Heraclea (Heraclea Lyncestis, Toli Monastir)»</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=9JQ3AAAAIAAJ&lpg=PA1178&ots=6VjuROJ3Js&dq=Toli%20Monastir&pg=PA1178#v=onepage&q=Toli%20Monastir&f=false E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936], M. Th Houtsma, σελ. 1178</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=v0JDAAAAcAAJ&lpg=PA102&ots=fkYF28EnMY&dq=Toli%20Monastir&pg=PA102#v=onepage&q=Toli%20Monastir&f=false The Resources and Statistics of Nations: exhibiting the geographical position and natural resources, the area and population, the political statistics ... of all countries, Τόμος 2, John MacGregor], Εκδ. A. H. Baily, 1834, Κεφάλαιο Ottoman Empire, σελ 102 «Toli-Monastir population 15.000»</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=-a8WAAAAQAAJ&dq=Toli-Monastir&hl=el&pg=PA73#v=onepage&q=Toli-Monastir&f=false Travels in the Slavonic Provinces of Turkey-in-Europe], Georgina Mary Muir Mackenzie, Adeline Paulina Irby - Bell and Daldy, 1867, Σελίδα 73 «Besides its Greek name, Monastir has a Slavic one, ie, Bitolia (from an older form, Butel), while the Turks uniting both, call the town Toli Monastir.»</ref><ref>[http://www.kalamus.com.mk/pdf_spisanija/patrimonium_3/024%20-%2003%20Spisanie%202010%20Robert%20Mihajlovski%2001%20ok.pdf The 16th-century Mosques of Bitola/Toli Manastir], Robert Mihajlovsk, УДК. 726.71(497.774), 13th Internationa'l Congress of Turkish Art, σελ. 351-364</ref> ή Τόλι-Μεναστίρ (Toli - Menastir).<ref>[http://books.google.gr/books?id=A2UMAAAAYAAJ&dq=Toli-Monastir&hl=el&pg=PA528#v=onepage&q=Toli-Monastir&f=false Chambers's encyclopaedia: a dictionary of universal knowledge for the people Vol VI], J.B. Lippincott & Co, 1864, λήμμα Monastir, σελ. 528</ref><ref>[http://books.google.gr/books?id=K8-QSfcZ_ZQC&dq=Toli-Menastir&hl=el&pg=PA231#v=onepage&q=Toli-Menastir&f=false Geographisch-statistisches Handwörterbuch über alle Theile der Erde: Mit bes. Berücks. d. Stieler'schen Hand-Atlasses. Nach d. besten Hilfsmitteln bearb], Johann Heinrich Möeller, Εκδ. J. Perthes, 1846, σελ. 231</ref> Το [[βλάχικη γλώσσα|αρωμανικό]] όνομα «Μπίτουλι» προέρχεται επίσης από το σλαβικό όνομα. Οι σύγχρονες σλαβικές παραλλαγές του ονόματος περιλαμβάνουν το [[βουλγαρική γλώσσα|βουλγαρικό]] «Μπίτολια» (Битоля), το [[σερβική γλώσσα|σερβικό]] «Βίτολ(ι)» (Битољ, με [[λατινικό αλφάβητο|λατ. αλφ.]] Bitolj) και το [[σλαβομακεδονική γλώσσα|σλαβομακεδονικό]] «Μπίτολα» (Битола).
 
Το [[Ελληνική γλώσσα|ελληνικό]] όνομα της πόλης, το οποίο συνεχίζει να είναι διαδεδομένο και στη σύγχρονη εποχή, είναι Μοναστήρι. Από την ελληνική ονομασία προέρχεται και η [[τουρκική γλώσσα|τουρκική]] λέξη.
Γραμμή 219:
 
== Ιστορία ==
[[File:Catolic church bitola.jpg|thumb|left|Η καθολική εκκλησία της Ιερής Καρδιάς του Ιησού, στον κεντρικό δρόμο της πόληςΜπίτολα]]
=== Προϊστορία ===
Η ευρύτερη περιοχή στην οποία είναι κτισμένακτισμένη ταη Μπίτολα είναι πλούσια σε μνημεία της προϊστορικής περιόδου. Σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι είναι η [[Τούμπα (αρχαιολογία)|Τούμπα]] (γήλοφος) της Βέλουσκα και η Τούμπα της Μπάρας κοντά στο χωριό Ποροντίν. Από τη [[Χαλκολιθική περίοδος|Χαλκολιθική περίοδο]] ξεχωρίζουν οι χώροι της τούμπας κοντά στο χωριό Τσερνομπούκι, του Σούπλεβεκ κοντά στο χωριό Σούβοντολ και του Βίσοκ Ριντ, κοντά στο χωριό Μπούκρι. Η [[Εποχή του Ορείχαλκου|Εποχή του Χαλκού]] αντιπροσωπεύεται από την τούμπα κοντά στο χωριό Κάνινο και τον χώρο με το ίδιο όνομα κοντά στο χωριό Καραμάνι.
 
=== Αρχαία και πρωτοβυζαντινή περίοδος ===
Η περιοχή της πόλης βρίσκεται στην αρχαία [[Λυγκηστίδα]], περιοχή της [[Άνω Μακεδονία]]ς, που την κυβερνούσαν ημιαυτόνομοι φύλαρχοι μέχρι τους μεταγενέστερους βασιλείς της [[Δυναστεία των Αργεαδών|Δυναστείας των Αργεαδών]] της [[Μακεδονία ( αρχαίο βασίλειο)|Μακεδονίας]]. Οι φυλές της Λυγκηστίδας ήταν γνωστέςγνωστί ως ''Λυγκηστές''. Ήταν [[Έλληνες|ελληνική]] φυλή και ανήκε στους [[Μολοσσοί|Μολοσσούς]] του [[Κοινό Ηπειρωτών|Κοινού των Ηπειρωτών]].<ref>{{cite book|last=Hammond|first=edited by John Boardman [and] N.G.L.|title=The expansion of the Greek world, eighth to sixth centuries B.C.|year=1982|publisher=Cambridge University Press|location=London|isbn=978-0-521-23447-4|url=https://books.google.com/books?id=0qAoqP4g1fEC&pg=PA266 |edition=2nd}}</ref><ref>{{cite book|last=Hammond|first=Nicholas Geoffrey Lemprière|title=Collected Studies: Further studies on various topics|year=1993|publisher=A.M. Hakkert|page=158|url=https://books.google.com/books?ei=60c5TsQFiKfxA8eqsZYD&ct=result&hl=el&id=eW0iAQAAIAAJ&dq=lyncestae+epirotes&q=%22the+Lyncestae+in+the+region+of+Fiorina%2C+the+Orestae+in+the+region+of+Kastoria%2C+and+the+Elimeotae+in+the+region+of+Kozani.+These+tribes+were+all+Epirotic+tribes+and+they+talked+the+Greek+language+but+with+a+different+dialect%22#search_anchor}}</ref> Υπάρχουν σημαντικά μεταλλικά [[Τέχνεργο (αρχαιολογία)|τέχνεργα]] από την αρχαία περίοδο στη [[νεκρόπολη]] Κρκβίτσε (Crkvishte) κοντά στο χωριό Μπεράντσι. Ένα χρυσό σκουλαρίκι του 4<sup>ου</sup> αιώνα π.Χ. απεικονίζεται στον οπισθότυπο του χαρτονομίσματος των 10 δηναρίων του 1996.<ref name="NationalBank"/>
 
Η [[Ηράκλεια Λυγκηστίς]]<ref name="NGLHammond"/> – ''Πόλη του Ηρακλή στη γη των Λυγκηστών'') ήταν σημαντικός οικισμός από την [[Ελληνιστική περίοδος|Ελληνιστική περίοδο]] μέχρι τον πρώιμο [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]]. Ιδρύθηκε από τον [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας]] στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. και πήρε το όνομά της από τον Έλληνα ήρωα [[Ηρακλής (μυθολογία)|Ηρακλή]]. Με τη στρατηγική της θέση έγινε μια ευημερούσα πόλη. Οι [[Αρχαία Ρώμη|Ρωμαίοι]] κατέκτησαν αυτό το μέρος της Μακεδονίας το 148 π.Χ. και εξόντωσαν την πολιτική εξουσία της πόλης. Ωστόσο η ευημερία της συνεχίστηκε, κυρίως λόγω της ρωμαϊκής [[Αρχαία Εγνατία Οδός|Εγνατίας Οδού]], που περνούσε κοντά από την πόλη. Αρκετά μνημεία από τους ρωμαϊκούς χρόνους σώζονται στην Ηράκλεια, μεταξύ αυτών μια στοά, [[θέρμες]] (λουτρά), [[αμφιθέατρο]] και σειρά από [[Βασιλική (αρχιτεκτονική)|βασιλικές]]. Το θέατρο είχε κάποτε χωρητικότητα περίπου 3.000 ατόμων.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Μπίτολα"