Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 190:
 
5. [[Συνθήκη των Σεβρών]], τη [[10 Αυγούστου|10η Αυγούστου]] [[1920]]. Υπογράφηκε μεταξύ των Συμμάχων και της Τουρκίας. Σύμφωνα μ' αυτήν, η [[Τουρκία]] περιορίστηκε στο μικρασιατικό της τμήμα, η Συρία δινόταν στη [[Γαλλία]], η [[Μεσοποταμία]], η [[Αραβία]], η [[Παλαιστίνη (ιστορική περιοχή)|Παλαιστίνη]] στην [[Αγγλία]], τα [[Δωδεκάνησα]] και το [[Καστελόριζο]] στην [[Βασίλειο της Ιταλίας|Ιταλία]], αναγνωρίστηκε η προσάρτηση της [[Κύπρος|Κύπρου]] στην Αγγλία και δόθηκαν στην [[Ελλάδα]] η [[Ανατολική Θράκη]] (μέχρι τα πρόθυρα της [[Κωνσταντινούπολη]]ς) και τα νησιά [[Ίμβρος]] και [[Τένεδος]], καθώς και η δυνατότητα εξάσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή της Σμύρνης κ.λπ. Δύο χρόνια αργότερα, και ενώ είχε μεσολαβήσει η [[Μικρασιατική καταστροφή]], η [[συνθήκη της Λωζάνης]] (23 Ιουλίου 1923) επέβαλε τελείως διαφορετικό ελληνοτουρκικό καθεστώς τόσο εδαφικά όσο και πληθυσμιακά.
 
== Η πορεία της Ελλάδας στον Πόλεμο ==
{{ελληνοκεντρικό}}
=== Ο Εθνικός Διχασμός ===
 
Ο Ελ. Βενιζέλος επεδίωκε την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της [[Αντάντ]]. Οι Αγγλογάλλοι όμως απέβλεπαν στη συμμαχία ή ουδετερότητα της Βουλγαρίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (κάτι που δεν κατάφεραν) και απέρριπταν προς το παρόν τις προτάσεις του Βενιζέλου.
 
Στη φιλοαντατική πολιτική του Βενιζέλου θα εναντιωθεί το Παλάτι, όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε να συμμετάσχει η Ελλάδα στο πλευρό των Συμμάχων στην επιχείρηση των Δαρδανελίων (Φεβρουάριος 1915).
 
Οι φιλοβασιλικές κυβερνήσεις, που διορίζονται στη συνέχεια, δημιουργούν κλίμα πόλωσης, διαιρώντας την Ελλάδα σε δύο παρατάξεις -φιλοβασιλικών και φιλοβενιζελικών-, κάτι που θα συντελέσει στη γένεση και άνδρωση του εθνικού διχασμού με όλα τα μεταγενέστερα επακόλουθα του.
 
Στις 16 Αυγούστου 1916 γίνεται το [[Κίνημα της Εθνικής Άμυνας|Κίνημα της Εθνικής Αμύνης]] στη [[Θεσσαλονίκη]], που το υποστηρίζει ο συμμαχικός στρατός, που έχει στο μεταξύ αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος τίθεται επικεφαλής του κινήματος.
 
Στις 24 Νοεμβρίου 1916 η ολοκληρωμένη Προσωρινή Κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στις [[Κεντρικές Δυνάμεις]].
 
Η Ελλάδα, το 1916, είχε κοπεί στα δύο: Από τη μια μεριά το κράτος της Θεσσαλονίκης απεφάσιζε να διενεργηθεί στρατολογία σε μεγάλη κλίμακα και οργάνωνε τη μεραρχία του Αρχιπελάγους και κατόπιν τις μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Από την άλλη μεριά η κυβέρνηση των Αθηνών αντιπαρατασσόταν στους οπαδούς του Βενιζέλου. Στην προσπάθεια των Συμμάχων να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τη νότια Ελλάδα, τα Γαλλικά θωρηκτά έμπαιναν στον Πειραιά και αποβίβαζαν 3000 άνδρες, ενώ βομβάρδιζαν περιοχές της Αθήνας γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα.
 
Μετά από τελεσίγραφο των συμμάχων ο βασιλιάς [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνος Α΄]] αποσύρεται από το θρόνο, χωρίς να παραιτηθεί τυπικά, στις 15 Ιουνίου 1917, και φεύγει στην [[Ελβετία]] αφήνοντας στη θέση του το δευτερότοκο γιο του [[Αλέξανδρος Α΄ της Ελλάδας|Αλέξανδρο]]. Ο Βενιζέλος έρχεται στην Αθήνα και σχηματίζει κυβέρνηση στις 13 Ιουνίου. Στις 15 Ιουνίου κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις επισημοποιώντας την ανάλογη πράξη της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης.
 
===Η [[Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918)]]===
[[Αρχείο:The old town crier of Drama, the capital of Eastern Macedonia, has out-cried Turk, Bulgar and Greek occupations There being no "extras," his mission is to keep people posted on local news. LCCN2011661661.jpg|thumb|Το 1914 η πόλη της [[Δράμα (πόλη)|Δράμας]] είχε πληθυσμό 25.000 κατοίκων, εκ των οποίων 4.000 πέθαναν από πείνα και ασθένειες κατά τη [[Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918)]] (αρχείο Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου Η.Π.Α.).]]
Τον Αύγουστο του 1916, μονάδες του Βουλγαρικού Στρατού κατέλαβαν πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας βίαια για δεύτερη φορά μετά την Α΄ Βουλγαρική Κατοχή το έτος 1913. Στη διάρκεια της [[Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918)|Β' Βουλγαρικής Κατοχής (1916-1918)]] ο ελληνικός πληθυσμός στις πόλεις και τα χωριά υπέστη διώξεις, λιμοκτονία, ομηρίες καθώς και συλλήψεις, φυλακίσεις, βιαιοπραγίες και βασανισμούς από τη μυστική βουλγαρική αστυνομία και τον κατοχικό βουλγαρικό στρατό. Ως αποτέλεσμα χιλιάδες Έλληνες έχασαν τη ζωή τους.
 
====Εκτοπίσεις-Εξορίες Ελλήνων====
[[Αρχείο:Havoc of War - Refugees - Miscellaneous - How Greek refugees traveled through Bulgaria when the war closed. Into a box car as many of these refugees were crowded as possible, enduring intense suffering from expos(...) - NARA - 31483843.jpg|thumb|Εξόριστοι Έλληνες επιστρέφουν από τη Βουλγαρία το 1918 σε κλειστά βαγόνια τραίνων, τα οποία προορίζονταν για μεταφορά ζώων και εμπορευμάτων (φωτογραφία Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού).]]
Ταυτόχρονα εφαρμόστηκε από τους Βούλγαρους ένα σκληρό μέτρο εξόντωσης του πληθυσμού: η εκτόπιση και η ομηρία χιλιάδων Ελλήνων κατοίκων, μεταξύ αυτών και του συνόλου σχεδόν των ιερέων, της Ανατολικής Μακεδονίας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικά έργα στη Βουλγαρία<ref>[http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=ecclesia_history/contents_Katoxi.asp&main=katoxi_1&file=page1.htm Συναξάρι Ἐθνομαρτύρων Κληρικῶν (κατάλογος πεσόντων και εκδιωχθέντων Κληρικών) - Αποστολική Διακονία]</ref>. Υπολογίζεται πως 42.000 Έλληνες ηλικίας κυρίως 17-60 ετών εκτοπίσθηκαν στη Βουλγαρία, από τους οποίους περίπου 12.000 δεν κατόρθωσαν τελικά να επιστρέψουν ζωντανοί<ref>[http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/1/d/9/metadata-01-0000325.tkl ''Η Ελλάς του 1910-1920'', Γεωργίου Βεντήρη : Αθήνα 1931, Identifier: 000074165, σ.σ.106-131]</ref>. [[Γκόστιβαρ]], [[Κίτσεβο]], [[Σεβλίεβο]], στρατόπεδο της [[Σούμλα]]ς και [[Κάρνομπατ]] υπήρξαν ορισμένοι από τους τόπους εξορίας, στους οποίους τοποθετήθηκαν οι Ελληνες αιχμάλωτοι. Τα καραβάνια των αιχμαλώτων μεταφέρονταν πεζή και στη συνέχεια με τρένα κάτω από αντίξοες συνθήκες. Ακόμη δυσμενέστερες όμως υπήρξαν οι συνθήκες διαβίωσής τους στη βουλγαρική ενδοχώρα.<ref>[http://www.kathimerini.gr/438308/article/epikairothta/ellada/h-voylgarikh-eisvolh-sthn-anat-makedonia Η βουλγαρική εισβολή στην Ανατ. Μακεδονία -του Ιακωβου Μιχαηλιδη, εφημερίδα Καθημερινή 25.09.2011]</ref>
 
Οι εκπατριζόμενοι Έλληνες συγκεντρώνονταν και στοιβάζονταν κατά πενήντα ή εξήντα σε κλειστά βαγόνια τραίνων, τα οποία προορίζονταν για μεταφορά ζώων και εμπορευμάτων, και μεταφέρονταν σε στρατόπεδο συγκεντρωσης στο Σκούμεν της Βουλγαρίας, όπου περίμεναν την τοποθέτησή τους σε κάποιο εργοτάξιο. Ανάλογα με τις ανάγκες, χωρίζονταν σε ομάδες εργατών και οδηγούνταν στο εσωτερικό της Βουλγαρίας. Η πλειονότητα εργάστηκε στην κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών. Τους υπέβαλλαν σε εργασία δώδεκα έως δεκαπέντε ωρών, υπό οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες.<ref>[http://www.imdramas.gr/files/publications/calendar2016.pdf Ιερά Μητρόπολις Δράμας - Ημερολόγιο αφιερωμένο στη μνήμη των θυματων της Β' Βουλγαρικής Κατοχής, επισυμβάσαν κατά τα έτη 1916-1918.]</ref>
 
Ενδεικτικά την περίοδο της Βουλγαρικής κατοχής εξορίστηκαν από την πόλη της Δράμας 1.965 άτομα, από τα οποία επέστρεψαν μόνο 1.359. Πέθαναν στην εξορία 606 ατομα, δηλαδή το 1/3 των εξορίστων. Από την πόλη των Σερρών και τα χωριά συνελήφθησαν τον Ιούνιο του 1917 3.000 περίπου άνδρες και εκτοπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Βουλγαρίας ως όμηροι για καταναγκαστική εργασία ενώ και το καλοκαίρι του 1918 (τρεις μήνες περίπου προ της ανακωχής) συνελήφθησαν άλλοι 5.000 περίπου άνδρες και εκτοπίστηκαν στη Βουλγαρία και αυτοί ως όμηροι στα ''Ντουρντουβάκια''. Η λέξη ντουρντουβάκι αποτελεί ελληνοποιημένη παραφθορά της βουλγαρικής λέξης για τα τάγματα εργασίας (трууJдови войски - τρούντοβι βόιτσκι) ή για τον φαντάρο αγγαρείας (трууJдов войник - τρούντοβ βόινικ). Πάνω από το 1/4 των εκπατρισθέντων έχασαν τη ζωή τους από τις στερήσεις, τα βασανιστήρια και την εξοντωτική εργασία και δεν επέστρεψαν ποτέ στην πατρίδα τους. <ref>Τετράδια Βουλγαρικῆς Κατοχῆς, Ἀνατολική Μακεδονία 1916-1918, ἐπιμέλεια Ν. Ρουδομέτωφ, τ. 2ος, Ἱστορικό Λογοτεχνικό Ἀρχεῖο Καβάλας, Καβάλα 2008.</ref><ref>Β.Σ. Κάρτσιου, Ἡ Γενοκτονία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας κατά τή 2η Βουλαρική Κατοχή (1916-18), ἐκδ. Ἐρωδιός, Θεσσαλονίκη 2010.</ref><ref>Δημ. Πασχαλίδη, Ἡ Ἔκθεση τοῦ Ν.Μπακόπουλου, Νομάρχη Δράμας κατά τή δεύτερη Βουλγαρική Κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας(1916-18).</ref><ref>Δ. Πασχαλίδη, Τά δεινοπαθήματα τῆς Χωριστῆς κατά τή δεύτερη βουλγαρική κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας, Χωριστή 2006.</ref><ref>Δημ. Πασχαλίδη,Ἡ Χωριστή Δράμας (Τσατάλτζα) κατά τή δεύτερη Βουλγαρική Κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας (1916-18).</ref><ref>Ἀρχιμ. Γαβριήλ, Ἀναμνήσεις καί Νοσταλγία, Θεσσαλονίκη 1958.</ref>
 
Μετά την ήττα του βουλγαρικού στρατού και την επακόλουθη ανακωχή, τον Σεπτέμβριο του 1918, όσοι όμηροι επέζησαν από τις κακουχίες και τα καταναγκαστικά έργα επέστρεψαν σε άσχημη ψυχολογική και σωματική κατάσταση.<ref>[http://www.serres.gr/index.php/istoria/eikonografimeni-istoria-tzanakaki/2016-06-22-09-52-13 Γενικά για την Ιστορία των Σερρών - Δήμος Σερρών]</ref><ref>[http://aposerres.blogspot.gr/2012/04/ Μνημεία της Πόλης των Σερρών]</ref>
Ακόμη, καθοριστική ήταν η συμβολή της επιτροπής αποτελούμενης από την [[Πηνελόπη Δέλτα]], την Έλλη Αδοσίδου και τον Αλέξανδρο Ζάννα, στην ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού καθώς και στο σχεδιασμό, την οργάνωση και την εκτέλεση του δύσκολου έργου της παλιννόστησης των χιλιάδων Ελλήνων Ανατολικομακεδόνων ομήρων που βρίσκονταν σε βουλγαρικά στρατόπεδα συγκέντρωσης εκτελώντας καταναγκαστικά έργα στο εσωτερικό της Βουλγαρίας την περίοδο 1917-1918.<ref>Δημ. Πασχαλίδη, Ἡ Ἔκθεση τοῦ Ν.Μπακόπουλου, Νομάρχη Δράμας κατά τή δεύτερη Βουλγαρική Κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας(1916-18).</ref><ref>Δ. Πασχαλίδη, Τά δεινοπαθήματα τῆς Χωριστῆς κατά τή δεύτερη βουλγαρική κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας, Χωριστή 2006.</ref><ref>Δημ. Πασχαλίδη,Ἡ Χωριστή Δράμας (Τσατάλτζα) κατά τή δεύτερη Βουλγαρική Κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας (1916-18).</ref>
 
====Βιαιότητες-Λεηλασίες====
Στην περιοχή της [[Καβάλα]]ς ο [[Μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως Γερμανός Σακελλαρίδης]] μετά από πεντάμηνη φυλάκιση και βασανισμούς, απαγχονίζεται από Βούλγαρους στρατιώτες του κατοχικού στρατού, τη νύχτα της 5ης προς 6η Ιουλίου του 1917.<ref>[http://imelef.gr/%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B9%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%83 Επίσκοποι και Μητροπολίτες Ιεράς Μητροπολης Ελευθερουπόλεως]</ref><ref>[http://www.kavalanet.gr/enimerosi/news_static/1184050139.php Μνημόσυνο 90 χρόνων από το θάνατο του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Γερμανό - kavala net]</ref><ref>[http://lymperakis-theodoros.blogspot.gr/2016/05/blog-post.html Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗΣ. Υπό Θεοδώρου Δημοσθ. Λυμπεράκη.]</ref>
 
Στη διάρκεια της Β' Βουλγαρικής Κατοχής ([[1916]]-[[1918]]) κλάπηκαν από τον κατοχικό βουλγαρικό στρατό, και κρατούνται έως σήμερα στη Βουλγαρία, τα κειμήλια και οι θησαυροί της [[Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης|Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης]] Παγγαίου της Μητροπόλεως Δράμας, και πλήθος έτερων ελληνικών κειμηλίων από τη [[Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών]], τη Μονή Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας Ξάνθης, τη Μονή Παναγίας Καλαμούς Ξάνθης και [[Ιερά Μητρόπολις Σιδηροκάστρου#Τα ελληνικά κειμήλια του Μελενίκου|τα εκ Μελενίκου ελληνικά κειμήλια της Μητρόπολης Σιδηροκάστρου]]. Το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο]], οι Ιερές Μητροπόλεις καθώς και οι αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν διατυπώσει επισήμως αίτημα για την επιστροφή των κλαπέντων ελληνικών κειμηλίων.<ref>[http://meleniko.gr/keimilia/ τα κειμήλια των Μελενικίων που εκλάπησαν από τους Βούλγαρους]</ref><ref>[http://fanarion.blogspot.gr/2014/02/blog-post_23.html Φως Φαναρίου: Η Μονή της Εικοσιφοίνισσας]</ref><ref>[http://ikivotos.gr/post/753/ta-elgineia-ths-ekklhsias Τα «Ελγίνεια» της Εκκλησίας - Κιβωτός της Ορθοδοξίας]</ref><ref>[https://www.anexartitos.gr/2017-etos-diekdikisis-leilatimenon-keimilion-apo-tis-ieres-mones-ton-serron Το 2017 έτος διεκδίκησης λεηλατημένων κειμηλίων από τις Ιερές Μονές των Σερρών - εφημερίδα ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ]</ref><ref>[http://orthodoxia.info/news/%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1-%CE%B2%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%BF%CE%B9/ Αυτή είναι η ιστορία των κλεμμένων κειμηλίων που ζήτησε ο Πατριάρχης από τους Βούλγαρους - orthodoxia.info]</ref>
 
====Λιμός====
Σύμφωνα με έκθεση του Ελληνα πρεσβευτή στη Σόφια, έως τον Απρίλιο του 1917 περίπου 6 χιλιάδες άτομα πέθαναν από ασιτία μόνο στην περιοχή της [[Καβάλα]]ς. Η επισιτιστική και ανθρωπιστική κρίση που δημιουργήθηκε σε βάρος των Ελλήνων της Ανατολικής Μακεδονίας στη διάρκεια της Β΄ Βουλγαρικής κατοχής, διαπιστώθηκε σε όλο το εύρος της μετά την απελευθέρωση των περιοχών οπότε και οργανώθηκαν συσσίτια, πρόχειρα νοσοκομεία και διανομή ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού.<ref>[http://www.kathimerini.gr/438308/article/epikairothta/ellada/h-voylgarikh-eisvolh-sthn-anat-makedonia Η βουλγαρική εισβολή στην Ανατ. Μακεδονία -του Ιακωβου Μιχαηλιδη, εφημερίδα Καθημερινή 25.09.2011]</ref>
 
Ο βουλγαρικός στρατός κατοχής αποχώρησε το 1918. Το έτος 1918, η κατάσταση με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι οι Ελληνες στρατιωτικοί και πολιτικοί αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας, αλλά και της Δυτικής Θράκης λίγο αργότερα, μετά από τη [[Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918)]] ήταν τραγική. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός [[Ελευθέριος Βενιζέλος]] υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της κατάστασης, επισκεπτόμενος άμεσα τις Σέρρες, όπου αντιπροσωπεία των κατοίκων, παρουσίασε αναλυτικά τα δεινά της βουλγαρικής κατοχικής διοίκησης. Μια από τις πρώτες μέριμνες της ελληνικής διοίκησης ήταν ο επισιτισμός της περιοχής. Ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι, όπως ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν και ο Αναστάσιος Αδοσίδης, στάλθηκαν επί τόπου προς συντονισμό της ανθρωπιστικής αποστολής για τον ελληνικό πληθυσμό που μαστιζόταν από φτώχεια και επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης. Από κοινού δραστηριοποιούνταν και ανθρωπιστικές αποστολές συμμαχικών δυνάμεων καθώς και ο [[Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός]] με επικεφαλής την [[Πηνελόπη Δέλτα]] και την Ελλη Αδοσίδου. Συσσίτια, πρόχειρα νοσοκομεία και διανομή ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού υπήρξαν οι πρώτες ενέργειες για την αντιμετώπιση της κρίσης.<ref>[http://www.kathimerini.gr/438308/article/epikairothta/ellada/h-voylgarikh-eisvolh-sthn-anat-makedonia Η βουλγαρική εισβολή στην Ανατ. Μακεδονία -του Ιακωβου Μιχαηλιδη, εφημερίδα Καθημερινή 25.09.2011]</ref><ref>Τετράδια Βουλγαρικῆς Κατοχῆς, Ἀνατολική Μακεδονία 1916-1918, ἐπιμέλεια Ν. Ρουδομέτωφ, τ. 2ος, Ἱστορικό Λογοτεχνικό Ἀρχεῖο Καβάλας, Καβάλα 2008.</ref><ref>Β.Σ. Κάρτσιου, Ἡ Γενοκτονία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας κατά τή 2η Βουλαρική Κατοχή (1916-18), ἐκδ. Ἐρωδιός, Θεσσαλονίκη 2010.</ref>
 
=== Η επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο ===
Η ενεργός συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα τη θριαμβευτική νίκη κατά των Γερμανοβουλγάρων στα υψώματα του [[Μάχη του Σκρα|Σκρα]] στις 30 Μαΐου 1918 και τη συμμετοχή των Ελληνικών δυνάμεων στην τελική επίθεση και διάσπαση του μετώπου, το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
 
Λίγες μέρες αργότερα, η [[Βουλγαρία]] θα συνθηκολογήσει και τον Οκτώβριο του ιδίου έτους η Τουρκία θα συνάψει ανακωχή στον Μούδρο.
 
Ο Φρανσαί ντ' Εσπερέ, αρχιστράτηγος του Βαλκανικού Μετώπου, με αφορμή το νικηφόρο αγώνα των Ελλήνων θα σημειώσει: «Ιδιαιτέρως διά τον Ελληνικόν στρατόν τονίζω τον ζήλον, την ανδρείαν και την παροιμιώδην ορμήν, τα οποία επέδειξε κατά τον υπ' αυτού διαδραματισθέντα ένδοξον ρόλον επί των οχθών του Στρυμώνος και του Αξιού».
 
Η συνθηκολόγηση, τέλος, της Γερμανίας στις 11 Νοεμβρίου 1918, θέτει τέλος στο Μεγάλο Πόλεμο που διήρκεσε τέσσερα έτη και αιματοκύλησε την [[Ευρώπη]].
 
=== Τα αποτελέσματα του Πολέμου για την Ελλάδα ===
Η εξωτερική πολιτική του Ελ. Βενιζέλου, βρισκόταν στο απόγειο της δύναμής της.
 
Η [[Διάσκεψη της Ειρήνης]] συνήλθε στο [[Παρίσι]] από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1919. Σκοπός της Διάσκεψης ήταν ο διακανονισμός των διαφορών και εκκρεμοτήτων που προέκυπταν μεταξύ νικητών και ηττημένων.
 
Ο ρόλος της Ελλάδας στο Συνέδριο δεν ήταν εύκολος. Ο Έλληνας υπουργός συνέταξε υπόμνημα για τις ελληνικές διεκδικήσεις λαμβάνοντας υπόψη εθνολογικούς και γεωπολιτικούς όρους. Στο υπόμνημα του αξιώνει περιοχές, με ελληνικό πληθυσμό, όπως η [[Θράκη]], η [[Σμύρνη]] με την ενδοχώρα της και η [[Βόρειος Ήπειρος]]. Οι ελληνικές αξιώσεις έθιγαν τα συμφέροντα κάποιων Μεγάλων Δυνάμεων ([[Βασίλειο της Ιταλίας|Ιταλία]], [[Γαλλία]]) και το έργο του κυβερνήτη γινόταν ακόμη δυσκολότερο από το γεγονός ότι η Ελλάδα είχε εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων μετά από θλιβερές περιπέτειες «την δωδεκάτην ώραν του αγώνος». Παρά ταύτα το ζήτημα της [[δυτική Θράκη|δυτικής Θράκης]] βρήκε διευθέτηση με τη [[συνθήκη του Νεϊγύ]] (27 Νοεμβρίου 1919). Η [[Βουλγαρία]] εγκαταλείπει την περιοχή ανατολικά του Νέστου μέχρι τον Έβρο, που παραχωρήθηκε στην [[Ελλάδα]]. Για την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών που αφορούσε ζωτικής σημασίας περιοχές για την Ελλάδα και έκανε πράξη τη [[Μεγάλη Ιδέα]], θα χρειαστεί να μεσολαβήσουν γεγονότα, όπως η Ουκρανική Εκστρατεία (Φεβρουάριος 1919) και η αποβίβαση ελληνικών στρατευμάτων στη [[Μικρά Ασία]] (Μάιος 1919).
 
Ο Βενιζέλος για λόγους εθνικής σκοπιμότητος υπάκουσε στην πρόταση των Συμμάχων να συμμετάσχει και η Ελλάδα με εκστρατευτικό σώμα στην [[Ουκρανία]], προκειμένου να εμποδιστούν οι Μπολσεβίκοι μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στην περιοχή.
 
Η [[Συνθήκη των Σεβρών]] (1920) παραχωρούσε στην Ελλάδα τη Δυτική και Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, επικύρωνε την κυριαρχία της στα άλλα νησιά του Αιγαίου που κατείχε από το 1913 και εμπιστευόταν τη διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης στο ελληνικό κράτος, με ρόλο τοποτηρητή για τη δημόσια τάξη στην Ιωνία. Οι κάτοικοι της περιοχής θα καλούνταν σύμφωνα με την αρχή της [[Εθνική αυτοδιάθεση|αυτοδιάθεσης των λαών]], μετά από πέντε έτη να δηλώσουν αν προτιμούν την Ένωση με την Ελλάδα ή την παραμονή τους στην Τουρκία. Η Βόρεια Ήπειρος ενσωματωνόταν στο ιδρυόμενο αλβανικό κράτος, ουσιαστικά προτεκτοράτο της Ιταλίας, η οποία όμως παραχωρούσε στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα εκτός της Ρόδου. (Η συμφωνία ακυρώθηκε από την Ιταλία το 1922.)
 
Το 1913 είχε προωθήσει με τη [[Συνθήκη του Λονδίνου (1913)|Συνθήκη του Λονδίνου]] και του Βουκουρεστίου τα σύνορα της Ελλάδας ώστε να συμπεριλάβουν τη [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]] και την [[Ήπειρος|Ήπειρο]]. Είχε εξασφαλίσει την [[Κρήτη]] και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Τώρα, το 1920, με τη [[Συνθήκη των Σεβρών]] έδινε στην Ελλάδα τη [[Θράκη (διαμέρισμα)|Θράκη]] και δημιουργούσε βασικές προϋποθέσεις για την παραχώρηση τμήματος της Μικράς Ασίας στην Ελληνική επικράτεια μετά την παρέλευση πενταετίας.
 
Η Ελλάδα πανηγύριζε για τη δημιουργία του κράτους «των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων».
 
Παρ' όλα αυτά, ο φανατισμός εξακολουθούσε να δημιουργεί βαθύ χάσμα μεταξύ των αντιπάλων πολιτικών παρατάξεων και να ωθεί σε ανεπίτρεπτες πράξεις. Δύο βασιλόφρονες απότακτοι στρατιωτικοί θα πυροβολήσουν τον Έλληνα ηγέτη στο σταθμό της Λυών στο Παρίσι κατά την ώρα της επιστροφής του στην Ελλάδα. Ο Βενιζέλος τραυματίζεται στο δεξιό χέρι. Το γεγονός θα προκαλέσει ταραχή στην Ελλάδα και αλγεινή εντύπωση στους Συμμάχους και θα αναζωπυρώσει τον εθνικό διχασμό. Οι διώξεις αντιβενιζελικών αποκορυφώνονται με την αψυχολόγητη και άδικη δολοφονία του [[Ίων Δραγούμης|Ίωνα Δραγούμη]].
 
Η επιστροφή του Βενιζέλου στην [[Αθήνα]] δημιουργεί κλίμα ενθουσιασμού. Αφού επικυρωθεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η Συνθήκη των Σεβρών, προκηρύσσονται εκλογές για τον Οκτώβριο και διαλύεται η παρατεταμένης θητείας Βουλή.
 
== Ο απολογισμός του πολέμου ==