Νεολιθική Ελλάδα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ →Κεραμική: μορφ |
+ |
||
Γραμμή 20:
== Συνοπτική παρουσίαση ==
Ακολουθώντας την καθιερωμένη περιοδοποίηση της νεολιθικής εποχής, παρουσιάζονται παρακάτω συνοπτικά τα γνωστά από την αξιολόγηση των ευρημάτων των [[ανασκαφή (αρχαιολογία)|ανασκαφών]] στοιχεία.
=== Αρχαιότερη νεολιθική ===
::''Από περίπου το 6500 π.Χ. και μέχρι περίπου το 5000 π.Χ.''
Η γεωργοκτηνοτροφική οικονομία και η μόνιμη εγκατάσταση σε οικισμούς, τα στοιχεία δηλαδή που σηματοδοτούν την έναρξη της νεολιθικής περιόδου, πιστεύεται ότι έχουν εισαχθεί στην Ελλάδα από την [[Μέση Ανατολή]], που φαίνεται να είναι ο γεωγραφικός χώρος όπου πρωτοεμφανίστηκαν με την λεγόμενη [[νεολιθική επανάσταση]] και εδραιώθηκαν σταδιακά, οπωσδήποτε σε παλιότερη από την Ελλάδα εποχή. Η Μέση Ανατολή φαίνεται να μπαίνει στην νεολιθική εποχή, ήδη από τις αρχές της 9ης χιλιετηρίδας π.Χ., περίοδο όπου η Ελλάδα βρίσκεται αναμφισβήτητα στην μεσολιθική ή [[επιπαλαιολιθική περίοδος|επιπαλαιολιθική περίοδο]]. Σε αυτή την διαπίστωση υπάρχει ομοφωνία των ειδικών. Εκεί που δεν υπάρχει ομοφωνία και γίνεται ακόμη συζήτηση είναι ο τρόπος που έγινε αυτή η διάδοση των νέων ιδεών.
Γραμμή 26 ⟶ 30 :
==== Ακεραμική ή προκεραμική ====
::''περίπου 6500 π.Χ. – 6000 π.Χ.''
Η ακεραμική ή προκεραμική είναι η πρώτη περίοδος της αρχαιότερης νεολιθικής, η περίοδος που ανοίγει ουσιαστικά την νεολιθική περίοδο. Κατά την περίοδο αυτή εμφανίζονται για πρώτη φορά [[αρχαιολογική μαρτυρία|αρχαιολογικές μαρτυρίες]] καλλιέργειας δημητριακών και οσπρίων και εξημέρωσης ζώων (απανθρακωμένοι σπόροι, οστά κατοικίδιων ζώων), προγενέστερες από την χρήση κεραμικών αγγείων. Οι μαρτυρίες αυτές αποτελούν την παλιότερη εμφάνιση του παραγωγικού σταδίου και της γεωργοκτηνοτροφικής οικονομίας σε ολόκληρο τον [[Ευρώπη|Ευρωπαϊκό]] χώρο.
Γραμμή 39 ⟶ 46 :
==== Κεραμική ====
::''περίπου 6000 π.Χ. – 5000 π.Χ.''
Η κεραμική είναι η δεύτερη περίοδος της αρχαιότερης νεολιθικής, που δεν ξεκινά απότομα αλλά μάλλον φαίνεται σαν συνέχεια της ακεραμικής ως προς τα εργαλεία ή τα άλλα ευρήματα. Απλά πρωτοεμφανίζονται τώρα τα κεραμικά αγγεία ξεκινώντας από το [[Σέσκλο]] της Θεσσαλίας όπου παρατηρείται μιά 'αρχαϊκότερη' φάση χωρίς καμιά διακόσμηση, και μετά σε όλες τις γνωστές θέσεις της εποχής στην Ελλάδα, πρώτα με μονόχρωμη διακόσμηση κόκκινη ή λευκή και μετά σιγά σιγά με διάφορες νέες διακοσμητικές τεχνοτροπίες. Τα μονόχρωμα αγγεία είναι τα πιο συχνά για όλη την αρχαιότερη κεραμική νεολιθική και σε όλες τις περιοχές υπάρχουν παρόμοια σχέδια αγγείων, αλλά κατά περιοχή παρουσιάζονται παραλλαγές στην διακόσμηση (γραπτή, πλαστική, εμπίεστη, εγχάρακτη) και στα σχήματα, όπως θα περίμενε κανείς από μια περίοδο όπου υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των οικισμών.
Γραμμή 73 ⟶ 83 :
::* Λέρνα
::* Νεμέα
::* [[σπήλαιο Φράγθχι]]
|
:* '''[[Κρήτη]]'''
::* [[Κνωσσός]]
|}
=== Μέση νεολιθική ===
::''Από περίπου το 5000 π.Χ. και μέχρι περίπου το 4500 π.Χ.''
Η μέση νεολιθική θεωρείται πολιτιστικά η κορυφαία περίοδος της νεολιθικής εποχής, που σημαδεύεται από την βελτίωση των πολιτιστικών επιτευγμάτων της προηγούμενης περιόδου και την παγίωση των χαρακτηριστικών της αγροτικής οικονομίας.
Στην Θεσσαλία η μετάβαση από την αρχαιότερη στην μέση νεολιθική είναι μια ομαλή πορεία. Δεν υπάρχει κάποια τομή ή ριζική αλλαγή αλλά συνέχεια και ανάπτυξη της πολιτιστικής πορείας.
Η μέση νεολιθική χαρακτηρίζεται αρχαιολογικά σε σχέση με την αρχαιότερη νεολιθική από την μεγάλη ποσότητα κεραμικής, πλούσια σε νέα διακοσμητικά μοτίβα και σημαντικά βελτιωμένη τεχνική όπτησης του πηλού. Τα εργαλεία από [[οψιανός|οψιανό]] κυρίως λεπίδες είναι περισσότερα τώρα, υποδηλώνοντας πιθανά ένα βελτιωμένο και εκτεταμένο δίκτυο επαφών στο Αιγαίο. Είναι αξιοσημείωτο ότι εξαφανίζονται σχεδόν τα κατάλοιπα [[μικρόλιθοι|μικρολίθων]].
Στην αρχιτεκτονική των κατοικιών παρατηρούνται βελτιώσεις και σταθεροποίηση σε κάποιους τύπους κτιρίων. Πολλοί παλιότεροι οικισμοί επεκτείνονται και νέοι ιδρύονται, πράγμα που υπονοεί αύξηση του πληθυσμού και για πρώτη φορά διαπιστώνεται η ύπαρξη ακροπόλεων και κάποιου είδους οχυρώσεων (τάφρος ή τείχος). Το μεγάλο μέγεθος κάποιων οικισμών είναι βέβαιο ότι θα συνοδεύονταν από κάποιου είδους κοινωνική οργάνωση και πιθανότατα κάποιου είδους κοινοτική εξουσία.
Ο οικισμός του [[Σέσκλο]]υ στην Θεσσαλία είναι ίσως ο σημαντικότερος της περιόδου, επεκτείνεται αρκετά και υπολογίζεται ότι πρέπει να κατοικούν σε αυτόν την μέση νεολιθική, γύρω στα 3000 άτομα. Βρέθηκαν τα ίχνη ακρόπολης που χωρίζεται από τον υπόλοιπο οικισμό με τείχος. Στο Σέσκλο παράγεται αυτήν την περίοδο υψηλής τέχνης και τεχνικής κεραμική.
Στην Μακεδονία ενώ μαρτυρείται η ομαλή μετάβαση από την μέση στην νεότερη νεολιθική, η μέση νεολιθική δεν μπορεί να συνδεθεί τουλάχιστον προς το παρόν με την αρχαιότερη νεολιθική λόγω μικρού αριθμού θέσεων που έχουν ανασκαφεί. Παρατηρούνται επιρροές από την Θεσσαλία αλλά και από την βόρεια Βαλκανική όπου υπάρχει αυτή την περίοδο επίσης σημαντικός πολιτισμός.
Η Πελοπόννησος διαφοροποιείται έντονα στην κεραμική από την Θεσσαλία. Η αρχαιότερη νεολιθική μοιάζει να τελείωσε εδώ απότομα σε μερικές θέσεις και λίγο νωρίτερα από ότι στην Θεσσαλία. Αυτήν την περίοδο εμφανίζεται μια διαφορετική κεραμική τεχνοτροπία η λεγόμενη νεολιθική urfirnis (χρήση ενός είδους γυαλιστερού βερνικιού στα αγγεία), η οποία είναι εντελώς άγνωστη στην Θεσσαλία. Κάποιοι μελετητές ισχυρίζονται ότι η εισαγωγή αυτής της τεχνικής έγινε από ομάδες μεταναστών από την ανατολή και συνοδεύεται από αλλαγές και σε άλλα πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Το θέμα δεν έχει λήξει και χρειάζεται στήριξη από νέα αρχαιολογικά ευρήματα.
Από την Στερεά Ελλάδα προέρχονται διάφορα ευρήματα από αυτή την περίοδο. Η Χαιρώνεια και η Ελάτεια είναι πολύ κοντά στον πολιτισμό της Θεσσαλίας, όπως μαρτυρείται από την κεραμική αλλά και από την αρχιτεκτονική. Στον βοιωτικό Ορχομενό, την Φωκίδα και την Εύβοια κάνουν τώρα την εμφάνισή τους κεραμικά αγγεία urfirnis. Στην Νέα Μάκρη της Αττικής τα νεολιθικά urfirnis κάνουν την εμφάνισή τους απότομα μετά από την καταστροφή του οικισμού της αρχαιότερης νεολιθικής. Η Στερεά μοιάζει να είναι πολιτιστικά κάπου ανάμεσα στην Θεσσαλία και την Πελοπόννησο.
Το τέλος της μέσης νεολιθικής (περίπου 4500 π.Χ.) της Θεσσαλίας αλλά και βορειότερα είναι βίαιο. Στο Σέσκλο διαπιστώνεται γενικευμένη καταστροφή του οικισμού από φωτιά που φαίνεται να προέρχεται από σεισμό ή άλλη αιτία. Σαν αποτέλεσμα ερημώνεται και εγκαταλείπεται τελειωτικά μετά από χίλια πεντακόσια χρόνια συνεχούς κατοίκησης. Θα ξανακατοικηθεί μετά από πεντακόσια χρόνια. Το γειτονικό Τσαγγλί εγκαταλείπεται και αυτό, ίσως μετά από πυρκαγιά, όμως θα κατοικηθεί ξανά λίγο αργότερα, στην αρχή της νεότερης νεολιθικής. Βορειότερα τα Σέρβια καταστρέφονται από πυρκαγιά, όμως εδώ ο οικισμός δεν εγκαταλείπεται. Η τελευταία αυτή περίοδος της μέσης νεολιθικής συνδέεται με κάποιον πολιτιστικό μετασχηματισμό. Από την εμφάνιση το αμέσως επόμενο διάστημα μικτής κεραμικής, ντόπιας και εισαγόμενης (βόρεια Βαλκανική) εικάζονται επιδρομές από βόρεια ίσως στοιχεία, που οπισθοδρόμησαν την πολιτιστική πορεία, αλλά αφομοιώθηκαν στην συνέχεια. Το θέμα είναι σήμερα αντικείμενο έρευνας των ειδικών.
Σημαντικές θέσεις της περιόδου είναι:
{|
|- style="vertical-align: top;"
|
* '''[[Μακεδονία]]'''
:* Σέρβια
:* Σιταγροί
:* Βασιλικά
|
:* '''[[Θεσσαλία]]'''
::* Σέσκλο
::* Τσαγγλί
::* μαγούλα Τζάνη
::* Ζερέλια
|
:* '''[[Στερεά Ελλάδα]]'''
::* Νέα Μάκρη
::* Λιανοκλάδι
::* Χαιρώνεια
::* Ορχομενός
::* Ελάτεια
|
:* '''[[Πελοπόννησος]]'''
::* Λέρνα
::* [[σπήλαιο Φράγθχι]]
|
| |||