Απόστολος Παύλος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 20:
Εκτός από την [[Καινή Διαθήκη]], δεν υπάρχουν άλλες αξιόπιστες πηγές για τον βίο του Παύλου. Μέσα από διάφορα χωρία, είναι δυνατόν να εξάγουμε συμπέρασμα για το περίγραμμα του βίου του Αποστόλου Παύλου πριν από τη μεταστροφή του στον Χριστιανισμό:
 
:<blockquote>''«Ἄνθρωπός εἰμι Ἰουδαῖος Ταρσεύς»'' ('''''Πράξ. 21:39'''''), ''«γεγεννημένος ἐν Ταρσῷ τῆς Κιλικίας, ἀνατεθραμμένος δὲ ἐν τῇ πόλει ταύτῃ (Ιερουσαλήμ) παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιήλ, πεπαιδευμένος κατὰ ἀκρίβειαν τοῦ πατρῷου νόμου, ζηλωτὴς ὑπάρχων τοῦ Θεοῦ»'' ('''''Πράξ. 22:3'''''), ''«ᾧ λατρεύω ἀπὸ προγόνων ἐν καθαρᾷ συνειδήσει»'' ('''''Β' Τιμ. 1:3''''').</blockquote>
:<blockquote>''«Περιτομὴ ὀκταήμερος, ἐκ γένους Ἰσραήλ, φυλῆς Βενιαμίν, Ἑβραῖος ἐξ Ἑβραίων»'', ''«Φαρισαῖος υἱὸς Φαρισαίου»'', ''«κατὰ ζῆλον διώκων τὴν ἐκκλησίαν, κατὰ δικαιοσύνην τὴν ἐν νόμῳ γενόμενος ἄμεμπτος»'' ('''''Φιλιπ. 3:5.6, Πράξ. 23:6''''', πρβλ. και '''''Β' Κορ. 11:22''''', '''''Ρωμ. 11:1''''').</blockquote>
:<blockquote>''«Καὶ προέκοπτον ἐν τῷ Ἰουδαϊσμῷ ὑπὲρ πολλοὺς συνηλικιώτας ἐν τῷ γένει μου, περισσοτέρως ζηλωτὴς ὑπάρχων τῶν πατρικῶν μου παραδόσεων»'' ('''''Γαλ. 1:14''''').</blockquote>
:<blockquote>Και ''«τὴν βίωσίν μου τὴν ἐκ νεότητος τὴν ἀπ' ἀρχῆς γενομένην ἐν τῷ ἔθνει μου ἐν Ἱεροσολύμοις ἴσασι πάντες Ἰουδαῖοι, προγινώσκοντές με ἄνωθεν, ὅτι κατὰ τὴν ἀκριβεστάτην αἵρεσιν τῆς ἡμετέρας θρησκείας ἔζησα Φαρισαῖος»'' ('''''Πράξ. 26:4.5''''') και ''«ὅτι καθ' ὑπερβολὴν ἐδίωκον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπόρθουν αὐτήν»'' ('''''Γαλ. 1:13''''').</blockquote>
:<blockquote>Επιπλέον, λέει, Ρωμαίος ''«ἐγώ δὲ καὶ γεγέννημαι»'' ('''''Πράξ. 22:28'''''), καθώς κληρονόμησε την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη από τον πατέρα του.</blockquote>
 
Έτσι, ο απόστολος Παύλος, όπως ο ίδιος λέει, γεννήθηκε στην [[Ταρσός|Ταρσό]] της [[Κιλικία]]ς, από γονείς [[ιουδαϊσμός|ιουδαίους]] της φυλής Βενιαμίν (''Ρωμ. 16:1, Φιλιππ. 3:5''). Ο πατέρας του ήταν [[Ρωμαίοι|Ρωμαίος]] πολίτης το οποίο μπορεί να σημαίνει ότι προερχόταν από τα ανώτερα στρώματα του πληθυσμού της Κιλικίας και ίσως ήταν [[φαρισαίος]] ως προς τις θρησκευτικές προτιμήσεις.
Γραμμή 41:
Όλα αυτά όμως δεν σημαίνουν ότι ο Απόστολος Παύλος δεν γνώριζε τη θρησκευτικότητα και τη θρησκεία των εθνικών, ή τη [[Μυθολογία]] τους και τις δημόσιες θρησκευτικές γιορτές του ελληνορωμαϊκού κόσμου.
 
Ο [[Στράβων]] μας πληροφορεί ότι η Ταρσός στα χρόνια του Παύλου ήταν ανώτερη από την Αθήνα και την [[Αλεξάνδρεια]] στα γράμματα, και ήταν έδρα πολλών [[στωικισμός|στωικών]] φιλοσόφων. Στην πόλη αυτή ο Παύλος διδάχθηκε την ελληνική γλώσσα και ήρθε σε επαφή με τη σκέψη και τη ζωή του ελληνισμού.
 
Αν και δεν είναι δυνατόν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την γνώση του επάνω στους εθνικούς ποιητές, εντούτοις υπάρχουν 3 αποσπάσματα τα οποία ο ίδιος παραθέτει:
 
:* <blockquote>''«φθείρουσιν ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί»'' (''Α' Κορ. 15:33''), στίχος από τη Θαΐδα του [[Μένανδρος|Μενάνδρου]], του Αθηναίου κωμικού ποιητή του 3ου αιώνα π.Χ.</blockquote>
:* <blockquote>''«Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται, κακὰ θηρία, γαστέρες ἀργαί»'' (''Τίτ. 1:12''), χωρίο που πιθανόν προέρχεται από το ''«Περὶ χρησμῶν»'' απολεσθέν σύγγραμμα του [[Επιμενίδης|Επιμενίδη]] (7ος π.Χ. αιώνας) και επανέλαβε αργότερα ο [[Καλλίμαχος]] (3ος π.Χ. αιώνας) στον ύμνο του προς τον [[Δίας (μυθολογία)|Δία]].</blockquote>
 
:* <blockquote>''«Τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν»'' (''Πράξ. 17:28''), τμήμα από στίχο που έγραψε ο [[Άρατος ο Σολεύς]] από την Κιλικία (3ος π.Χ. αιώνας).</blockquote>
:* ''«Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται, κακὰ θηρία, γαστέρες ἀργαί»'' (''Τίτ. 1:12''), χωρίο που πιθανόν προέρχεται από το ''«Περὶ χρησμῶν»'' απολεσθέν σύγγραμμα του [[Επιμενίδης|Επιμενίδη]] (7ος π.Χ. αιώνας) και επανέλαβε αργότερα ο [[Καλλίμαχος]] (3ος π.Χ. αιώνας) στον ύμνο του προς τον [[Δίας (μυθολογία)|Δία]].
 
:* ''«Τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν»'' (''Πράξ. 17:28''), τμήμα από στίχο που έγραψε ο [[Άρατος ο Σολεύς]] από την Κιλικία (3ος π.Χ. αιώνας).
 
Είναι πάντως πιθανό, οι δύο πρώτες παραθέσεις να είχαν τον χαρακτήρα [[παροιμία]]ς στην εποχή του Παύλου. Η τρίτη παράθεση όμως, είναι δυνατόν να αποτελέσει τεκμήριο κάποιας, περιορισμένης έστω, γνώσης των «θύραθεν» ποιητών. Επιπλέον όμως, καθώς ο Παύλος μαθήτευσε στον [[Γαμαλιήλ]] για τον οποίο το [[Ταλμούδ]] αναφέρει ότι ήταν γνώστης της ελληνικής φιλολογίας, και καθώς ο Παύλος μετά τη στροφή του προς το Χριστιανισμό επέστρεψε στην Ταρσό (''Πράξ. 9:30'', ''11:25'', ''Γαλ. 1:21''), σε αυτή την περίοδο μπορεί να απέκτησε κάποιες γνώσεις επάνω στην ελληνική φιλολογία και φιλοσοφία.
Γραμμή 59 ⟶ 57 :
Όπως ο ίδιος ο Παύλος αναφέρει, ενώ τα πλήθη αναγνώριζαν το μέγεθος και τις ικανότητες του πνεύματός του:
 
:<blockquote>''«ὅτι αἱ μὲν ἐπιστολαί, φησί, βαρεῖαι καὶ ἰσχυραί»'' ('''''Β' Κορ. 10:10''''') και ''«ἦν ὁ ἡγούμενος τοῦ λόγου»'' ('''''Πράξ. 14:2'''''),</blockquote>
 
εν τούτοις η εξωτερική του εμφάνιση υπολείπετο:
 
:<blockquote>''«ἡ δὲ παρουσία τοῦ σώματος ἀσθενής»'' ('''''Β' Κορ. 10:10''''')</blockquote>
 
Ώς προς τη σωματική υγεία του αποστόλου, έχουμε τις εξής αναφορές:
Γραμμή 71 ⟶ 69 :
* ''«οἴδατε δὲ ὅτι δι' ἀσθένειαν τῆς σαρκὸς εὐηγγελισάμην ὑμῖν τὸ πρότερον»'' ('''''Γαλ. 4:13''''').
 
Η ασθένειά του πρέπει να ήταν μάλλον επώδυνη ώστε ο απόστολος να παραδεχθεί: «Περὶ τούτου τρὶς παρεκάλεσα τὸν Κύριον διὰ νὰ ἀπομακρυνθῇ ἀπ' ἐμοῦ» ('''''Β' Κορ. 12:8''''')
 
Κάποιοι υποστήριξαν πως ίσως ο «σκόλοψ» να σχετίζεται με χρόνια ασθένεια των ματιών, στηρίζοντας την εικασία τους στο: «ὅτι εἰ δυνατὸν τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν ἐξορύξαντες ἂν ἐδώκατέ μοι» ('''''Γαλ. 4:15''''')
:''«Περὶ τούτου τρὶς παρεκάλεσα τὸν Κύριον διὰ νὰ ἀπομακρυνθῇ ἀπ' ἐμοῦ»'' ('''''Β' Κορ. 12:8''''')
 
Άλλοι πάλι αναζήτησαν την ασθένειά του ανάμεσα σε εκείνες που ήταν δυνατό να δημιουργούν αποστροφή προς τρίτους (π.χ. δερματικά έλκη και πυόρροια), στηριγμένοι στο: «καὶ τὸν πειρασμόν μου τὸν ἐν τῇ σαρκί μου οὐκ ἐξουθενήσατε οὐδὲ ἐξεπτύσατε» ('''''Γαλ. 4:14''''')
Κάποιοι υποστήριξαν πως ίσως ο «σκόλοψ» να σχετίζεται με χρόνια ασθένεια των ματιών, στηρίζοντας την εικασία τους στο:
 
Είναι όμως γεγονός ότι τα στηρίγματα για μια σοβαρή διερεύνηση του προβλήματος του Παύλου είναι μάλλον ασθενή.{{πηγή}}
:''«ὅτι εἰ δυνατὸν τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν ἐξορύξαντες ἂν ἐδώκατέ μοι»'' ('''''Γαλ. 4:15''''')
 
Ένα άλλο ζήτημα που έθεσαν διάφοροι ερευνητές ήδη από τους αρχαίους χρόνους ήταν το θέμα της αγαμίας του Παύλου. Ο [[Κλήμης ο Αλεξανδρεύς|Κλήμης ο Αλεξανδρείας]] και ο [[Ευσέβιος ο Καισαρείας|Ευσέβιος Καισαρείας]] υποστήριξαν ότι ο Παύλος είχε παντρευτεί και ίσως ήταν σε χηρεία, στηριγμένοι στα '''''Α' Κορ. 7:7-8''''': «θέλω δὲ πάντας ἀνθρώπους εἶναι ὡς καὶ ἐμαυτόν· ἀλλ' ἕκαστος ἴδιον χάρισμα ἔχει ἐκ Θεοῦ, ὃς μὲν οὕτως, ὃς δὲ οὕτως. Λέγω δὲ τοῖς ἀγάμοις καὶ ταῖς χήραις, καλὸν αὐτοῖς ἐστιν ἐὰν μείνωσιν ὡς κἀγώ.»
Άλλοι πάλι αναζήτησαν την ασθένειά του ανάμεσα σε εκείνες που ήταν δυνατό να δημιουργούν αποστροφή προς τρίτους (π.χ. δερματικά έλκη και πυόρροια), στηριγμένοι στο:
 
Πάντως η έκφραση ''«ἕκαστος ἴδιον χάρισμα ἔχει»'' ταιριάζει περισσότερο σε άγαμο παρά σε κάποιον που βρισκόταν σε χηρεία.{{πηγή}}
:''«καὶ τὸν πειρασμόν μου τὸν ἐν τῇ σαρκί μου οὐκ ἐξουθενήσατε οὐδὲ ἐξεπτύσατε»'' ('''''Γαλ. 4:14''''')
 
Είναι όμως γεγονός ότι τα στηρίγματα για μια σοβαρή διερεύνηση του προβλήματος του Παύλου είναι μάλλον ασθενή.
 
Ένα άλλο ζήτημα που έθεσαν διάφοροι ερευνητές ήδη από τους αρχαίους χρόνους ήταν το θέμα της αγαμίας του Παύλου. Ο [[Κλήμης ο Αλεξανδρεύς|Κλήμης ο Αλεξανδρείας]] και ο [[Ευσέβιος ο Καισαρείας|Ευσέβιος Καισαρείας]] υποστήριξαν ότι ο Παύλος είχε παντρευτεί και ίσως ήταν σε χηρεία, στηριγμένοι στα '''''Α' Κορ. 7:7-8''''':
 
:''«θέλω δὲ πάντας ἀνθρώπους εἶναι ὡς καὶ ἐμαυτόν· ἀλλ' ἕκαστος ἴδιον χάρισμα ἔχει ἐκ Θεοῦ, ὃς μὲν οὕτως, ὃς δὲ οὕτως. Λέγω δὲ τοῖς ἀγάμοις καὶ ταῖς χήραις, καλὸν αὐτοῖς ἐστιν ἐὰν μείνωσιν ὡς κἀγώ.»''
 
Πάντως η έκφραση ''«ἕκαστος ἴδιον χάρισμα ἔχει»'' ταιριάζει περισσότερο σε άγαμο παρά σε κάποιον που βρισκόταν σε χηρεία.
 
== Ο Παύλος ως διώκτης του Χριστιανισμού ==
 
Ούτε οι επιστολές, ούτε οι ''Πράξεις'' μας βεβαιώνουν ότι ο Παύλος είχε συναντήσει τον Ιησού κατά τη διάρκεια της δημόσιας δράσης του. Η δήλωση στο '''''Β' Κορ. 5:16''': «εἰ δὲ καὶ ἐγνώκαμεν κατὰ σάρκα Χριστὸν ἀλλὰ νῦν οὐκέτι γινώσκομεν» δεν φαίνεται να στηρίζει μια τέτοια άποψη. Οι ερμηνείες που έχουν δοθεί επάνω στο χωρίο αυτό είναι αρκετές. Για τη λύση της αναφοράς ''«ἐγνώκαμεν κατὰ σάρκα [...] ἀλλὰ νῦν οὐκέτι γινώσκομεν»'', έχουν προταθεί τα εξής:
:''«εἰ δὲ καὶ ἐγνώκαμεν κατὰ σάρκα Χριστὸν ἀλλὰ νῦν οὐκέτι γινώσκομεν»''
 
δεν φαίνεται να στηρίζει μια τέτοια άποψη. Οι ερμηνείες που έχουν δοθεί επάνω στο χωρίο αυτό είναι αρκετές. Για τη λύση της αναφοράς ''«ἐγνώκαμεν κατὰ σάρκα [...] ἀλλὰ νῦν οὐκέτι γινώσκομεν»'', έχουν προταθεί τα εξής:
 
* Είτε εννοεί ''«ἐγνώκαμεν»'' τον Ιησού με το παθητό/ανθρώπινο σώμα, το οποίο σώμα όμως άλλαξε μετά την Ανάσταση και έγινε άφθαρτο (ανθρωπότητα-θεότητα, για τους Χριστιανούς που δέχονται ως Θεό τον Ιησού Χριστό)
Γραμμή 107 ⟶ 93 :
Πάντως αυτό δεν σημαίνει και απουσία του Παύλου από τα Ιεροσόλυμα κατά τη διάρκεια της δημόσιας δράσης του [[Ιησούς Χριστός|Ιησού Χριστού]] (το 30-33 μ.Χ.). Αντιθέτως, κατά το διάστημα αυτό, ο ''«νεανίας»'' Παύλος (''Πράξ. 7:58'') βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα, όπου είχε συνάψει στενές σχέσεις με την ανωτάτη θρησκευτική ηγεσία και μάλιστα με τον ίδιο τον αρχιερέα - πρόεδρο του Μεγάλου Ιουδαϊκού Συνεδρίου (''Πράξ. 9:1''), λαμβάνοντας ενεργό ρόλο στο διωγμό εναντίον των ιουδαίων χριστιανών.
 
:Τον μετά μανίας διωγμό των χριστιανών από τον Παύλο ομολογεί ο ίδιος (''Γαλ. 1:13'', ''Α'Κορ. 15:9'', ''Φιλιπ. 3:5'' εξ.), ενώ το επιβεβαιώνει και ο Λουκάς στις ''Πράξεις'' (''8:3'', ''9:1-2'', ''26:9-11''), ο οποίος μάλιστα αναφέρει ότι δεν αρκέσθηκε μόνο στο διωγμό των χριστιανών της Ιουδαίας, αλλά ζήτησε την άδεια και την βοήθεια του αρχιερέα, για να μεταβεί στη Δαμασκό με σκοπό να συλλάβει και τους εκεί μεταστραφέντες ιουδαίους και να τους οδηγήσει στην Ιερουσαλήμ ώστε να δικασθούν και να τιμωρηθούν (''Πράξ. 9:1-2'').
 
Το μίσος του Παύλου εναντίον των ομοεθνών του χριστιανών πήγαζε, αφ' ενός μεν από τον μέχρι φανατισμού ζήλο του υπέρ της ιουδαϊκής θρησκείας (''Φιλιπ. 3:5-6'', ''Πράξ. 26:4'' εξ., ''Γαλ. 1:13'' εξ.) αφ' ετέρου δε από την αγάπη του προς το ιουδαϊκό έθνος, το οποίο είχε επιλεγεί από τον Θεό να επιτέλεσει σπουδαίο έργο στην ιστορία της [[Θεία οικονομία|Θείας Οικονομίας]] (''Ρωμ. 9-11''). Επιπλέον, σημαντικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι ο Ιησούς είχε καταδικασθεί σε [[Σταυρός|σταυρικό]] θάνατο ως σφετεριστής του μεσσιανικού αξιώματος, ενώ κατέλυσε διάφορες διατάξεις του μωσαϊκού νόμου και προέβλεψε την καταστροφή του ναού.
Γραμμή 226 ⟶ 212 :
Σε 15 ημέρες εγκαταλείπει την Ιερουσαλήμ, αφού η γενική επιφυλακτικότητα κυρίως εκ μέρους των Ελληνιστών, Ιουδαίων Χριστιανών, τους οποίους καταδίωξε πριν από τη μεταστροφή του ο Παύλος, ανάγκασε τους Χριστιανούς των Ιεροσολύμων να τον φυγαδεύσουν, και πιθανόν μέσω της Καισάρειας, επιστρέφει στην πατρίδα του την [[Ταρσός|Ταρσό]] οπού και έμεινε (''Πράξ. 9:26-30''). Πράγματι, ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί ποια έκπληξη θα δημιούργησε στο συγγενικό του περιβάλλον αυτή η τεράστια αλλαγή του Παύλου, ο οποίος πήγε στην Ιερουσαλήμ για να σπουδάσει και επέστρεψε ως Χριστιανός.
 
Δυστυχώς, ηΗ περίοδος δράσης του Αποστόλου ''«εις τα κλίματα της Συρίας και Κιλικίας»'' (''Γαλάτ. 1:21'') μας είναι τελείως άγνωστη.
 
Αργότερα στην Ταρσό, τον αναζήτησε ο Βαρνάβας και τον έφερε στην [[Αντιόχεια]] για να ενισχύσει το έργο της εκεί Εκκλησίας. Οι ''Πράξεις'' (''11:30'', ''12:25'') μνημονεύουν ένα ταξίδι του Παύλου και του Βαρνάβα στα Ιεροσόλυμα προκειμένου να φέρουν βοήθεια από την Εκκλησία της Αντιόχειας προς τους Χριστιανούς της Ιουδαίας, κατά την περίοδο του λιμού που ''«ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος»''.
Γραμμή 374 ⟶ 360 :
Τελικά έμεινε φυλακισμένος στην [[Καισάρεια (Καππαδοκία)|Καισάρεια]] επί 2 χρόνια, οπότε τον Φήλικα διαδέχθηκε ο Επίτροπος [[Πόρκιος Φήστος|Φήστος]] (''Πράξ. 24:27''). Οι Ιουδαίοι προσπάθησαν να πείσουν τον Φήστο να στείλει τον Παύλο στα Ιεροσόλυμα, με την κρυφή σκέψη να τους είναι πιο εύκολο να τον εξοντώσουν. Ο Φήστος διέταξε νέα δίκη του Παύλου, όπου παραβρέθηκαν εκπρόσωποι της Ιουδαϊκής ηγεσίας. Καθώς ο Παύλος κατάλαβε πως σκοπός του Φήστου ήταν να ικανοποιήσει τους Ιουδαίους, επικαλέσθηκε το δικαίωμα της εφέσεως που είχε κάθε Ρωμαίος πολίτης ώστε να δικασθεί στη Ρώμη.
 
Αναχώρησε τελικά για τη [[Ρώμη]] στα τέλη του φθινοπώρου. Ένα ναυάγιο όμως ανάγκασε τους επιβάτες να παραμείνουν επί τρεις μήνες στην Μελίτη (Μάλτα), με αποτέλεσμα να φθάσουν στη Ρώμη την άνοιξη. Τις λεπτομέρειες του ταξιδιού προς τη Ρώμη, μας δίνουν οι ''Πράξεις'' στα κεφ. 27-28. Στη Ρώμη, έμεινε με ελαφρά δεσμά επί δύο χρόνια σε κατοικία ''«ἐν ἰδίῳ μισθώματι»'', με φύλαξη στρατιώτη, περιμένοντας την εκδίκαση της υποθέσεώς του. Εξακολουθούσε όμως να κυρήττει στους επισκέπτες του για τη Βασιλεία Του Θεού ''«μετά πάσης παρρησίας ακωλύτως»'' (''Πράξ. 28:30-31'').
 
Σε αυτό το σημείο τελειώνει και η διήγηση των [[Πράξεις των Αποστόλων|Πράξεων]], χωρίς ο [[Ευαγγελιστής Λουκάς|Λουκάς]] να μας πληροφορεί για την έκβαση της φυλακίσεως του Αποστόλου. Μένουν έτσι τα γεγονότα που περιγράφονται στις ''Ποιμαντικές Επιστολές'' ώστε να εξαχθούν τα συμπεράσματα για το βίο του Παύλου από το τέλος των ''Πράξεων'' και μετά.
 
== Η Τέταρτη Αποστολική Περιοδεία και το μαρτύριο του Παύλου ==
Γραμμή 386 ⟶ 372 :
Η αισιοδοξία που εκφράζεται στις Επιστολές προς Φιλιππησίους, Φιλήμονα και Εβραίους καθώς και οι υποσχέσεις που δίδονται προς τους παραλήπτες τους ότι σύντομα θα τους επισκεφθεί (''Φιλιπ. 2:19-24'', ''Φιλήμ. 22'', ''Εβρ. 13:23''), δηλώνουν ότι ο Παύλος επιθυμούσε να μεταβεί και πάλι στην Ανατολή για να συναντήσει αγαπημένα του πρόσωπα, να στηρίξει τις Εκκλησίες που είχε ιδρύσει και να επιλύσει τα προβλήματά τους.[[Αρχείο:Saint Paul's martyrdom.jpg|thumb|right|270px|«Το Μαρτύριο Αγίου Παύλου», ''Hendrik Goltzius'', Μεταξύ 16ου-17ου αιώνα, ''Fine Arts Museum of San Francisco'']]
 
Μετά την επιστροφή του από την Ισπανία, ο Παύλος δεν παρέμεινε για πολύ στη Ρώμη αλλά αναχώρησε με προορισμό την Ιερουσαλήμ. Φθάνοντας όμως στην Κρήτη, ο ίδιος και οι συνεργάτες του πληροφορήθηκαν ότι η κατάσταση στην Ιουδαία και την Ιερουσαλήμ δεν ήταν καλή, αλλά επικρατούσε αναρχία μετά τον ξαφνικό θάνατο του Επιτρόπου Φήστου. Πράγματι, ο ιστορικός [[Ιώσηπος Φλάβιος|Ιώσηπος]] μας πληροφορεί γι αυτό το γεγονός, το οποίο δημιούργησε κενό Ρωμαϊκής εξουσίας για πολλούς μήνες. Έτσι, γράφει ο Ιώσηπος, ο νέος επίτροπος, Αλβίνος, όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του βρήκε την Ιουδαία σε κατάσταση αταξίας. Με δεδομένη την κατάσταση αυτή, ο Παύλος έκρινε πως δεν ήταν κατάλληλη η στιγμή για μια επίσκεψη στην περιοχή. Βέβαια η εξέλιξη των γεγονότων ήταν τέτοια που δεν θα κατάφερνε ποτέ πια να επισκεφθεί την Ιερουσαλήμ.
 
Σύμφωνα με τις ''Ποιμαντικές Επιστολές'' (Α' και Β' Τιμ. και Τίτ.) ο Παύλος έκανε ένα ακόμη ταξίδι στην Ανατολή και συγκεκριμένα στην Μ. Ασία, την [[Κρήτη]], τη [[Μακεδονία]] και την περιοχή του Ιλλυρικού και τη Νικόπολη της Ηπείρου,<ref>Βλ. [[Μελέτιος Καλαμαράς|Μελετίου]], μητροπολίτου Νικοπόλεως, [https://www.academia.edu/38211221 ''Ο Απόστολος Παύλος στη Νικόπολη''].</ref> ενώ κατά τη ''Β' Τιμ.'' καταλήγει και πάλι στη Ρώμη όπου φυλακίζεται για δεύτερη φορά. Οι συνθήκες όμως αυτή τη φορά ήταν τελείως διαφορετικές αφού ο Παύλος μπήκε στη φυλακή (''Β' Τιμ. 2:9''). Πάντως του επιτράπηκε να δέχεται επισκέψεις φίλων και συνεργατών, όπως π.χ. του Ονησιφόρου (''Β' Τιμ. 1:16-18''), του Ευβούλου, του Λίνου, του Πούδη, της Κλαυδίας και άλλων (4:21), αλλά και του Λουκά και του Τυχικού (4:11-12).
Γραμμή 551 ⟶ 537 :
 
==Σίβυλλες==
Ο [[Κλήμης ο Αλεξανδρεύς|Κλήμης Αλεξανδρινός]] μας λέει ότι ο Απόστολος Παύλος πρότεινε τους πιστούς να μελετάνε τις [[Σιβυλλικά βιβλία|Ελληνικές Βίβλους]] των [[Σίβυλλα|Σιβυλλών]].{{efn|Clemens Alexandrinus Theol., Stromata
Book 6, chapter 5, section 43, subsection 1, line 1